Chân đoán hình ảnh tổn thương phần mềm

1. Bs. Mai Thế Cảnh
Khoa CĐHA - BVĐHYHN
Chẩn đoán hình ảnh các tổn
thương phần mềm thường gặp
1

2. 2

3. 3

4. PHÂN LOẠI
Theo độ tuổi: trẻ tuổi (<20), ngƣời lớn
 Theo vị trí giải phẫu: chi, đầu mặt cổ..
 Theo các lớp của phần mềm: bì và thƣợng
bì, dƣới da, mạc, lớp cơ và tổ chức sâu
 Các loại tổn thƣơng: nang và dạng nang,
tổ chức đặc (lành tính, ác tính), nguồn gốc
mạch, viêm nhiễm trùng, tổn thƣơng vị trí
đặc biệt…
4

5. 5

7. 7

8. Các nang thật sự và lành
 Nang bao hoạt dịch và nang hạch
(Synovial or ganglion cysts)
 Giãn dạng túi
 Sau phẫu thuật và máu tụ
 Nang của da và phần phụ
 Dị dạng bạch mạch
8

9. Các khối dạng nang và khối
tổ chức lành tính
 U nhầy (Myxomas)
 U vỏ bao dây thần kinh (PNST)
 Tổn thƣơng mạch (u máu, dị dạng
mạch)
 U cuộn cảnh
9

10. Các tổn thƣơng ác tính
 UPS = undifferentiated pleomorphic
sarcoma.
 Myxoid sarcomas (Myxo brosarcoma
Myxoid liposarcoma, Extraskeletal
myxoid)
 Synovial sarcoma
 Metastases
10

11. Các nang thật sự và lành
 Nang bao hoạt dịch và nang hạch
(Synovial or ganglion cysts)
 Giãn dạng túi
 Sau phẫu thuật và máu tụ
 Nang của da và phần phụ
 Dị dạng bạch mạch
11

12. Nang bao hoạt dịch và nang
hạch (ganglion cyst)
 Do thoát vị bao hoạt dịch xuyên qua
bao khớp
 Có lớp màng hoat dịch
 Dịch nhầy, ko trong
 Trên bình ảnh khó phân biệt với
nang hạch
12

13. Nang hạch
 Vị trí: 60% mặt mu tay khớp cổ tay,
cạnh bên cổ tay 20%, các vị trí khác ít
 CĐPB: nang bao hoạt dịch (trên hình
ảnh khó, chỉ phân biệt trên GPB- có lớp
màng hoạt dịch ở thành nang, MRI tiêm
thuốc thì thành nang ngấm thuốc)
 Có thể bao quanh gân, cơ, phù quanh
nang
13

14. 14

15. Túi hoạt dịch
 Khoang ảo chứa dịch
 Có thể thông hay không với ổ khớp
 Hay gặp: vùng khớp động (khoeo-
Baker)
 Biến chứng: vỡ, bóc tách, chảy máu,
nhiễm trùng, chèn ép…
15

16. Baker Cyst
 Vùng khoeo, ngang và dƣới đƣờng khớp
 Giữa cơ bụng chân và bán màng
 Tuổi: đỉnh 4-7 và 35-70y
 LS: ko có TC, sờ thấy khối, đau khi có biến chứng
 Thông với bao hoạt dịch cơ bụng chân- bán màng
Không thông kèm theo viêm túi hoạt dịch cơ bụng
chân- bán màng
Gặp trong: thoái hoá, viêm khớp dạng thấp, bệnh
Charcot, sau chấn thƣơng
16

17. Baker Cyst
17

18. 18

19. 19

20. Tụ dịch sau mổ và máu tụ
20

21. Nang biểu bì
 Trên LS thƣờng hiểu sai là nang tuyến bã
 Hình thành do tắc các nang bã chân lông
 Ít gặp: do chấn thƣơng, bất thƣờng phôi
thai..
 Tuổi: ngƣời lớn
 Nang dịch nhầy, vôi hoá, mặt nông chạm
tới mặt sâu của da, không thâm nhiễm
 CĐPB: nang lông của da, nang mỡ
21

22. 22

23. 23

24. Nang biểu bì
24

25. Nang sán chó
 Biểu hiện ở phần mềm, xƣơng là rất hiếm, 1-
4%
 Vị trí: thân đốt sống, phần mềm quanh cột
sống, tiểu khung, xƣơng đùi, phần mềm chi
dƣới, xƣơng chày…
 Dịch tễ
 Biểu hiện đa dạng, một hay nhiều nang, tuỳ
theo giai đoạn
 Điển hình: nang trong nang
25

26. 26

27. Các khối dạng nang và
khối tổ chức lành tính
 U nhầy (Myxomas)
 U bao dây thần kinh ngoại vi (PNST)
 Tổn thƣơng mạch (u máu, dị dạng
mạch)
 U cuộn mạch (glomus)
27

28. U nhầy
 Vị trí: sau tiêm bắp (82%), trong cơ,
dƣới mạc
70% liên quan đến teo và thiểu sản cơ
 Nữ: trẻ- trung niên
 Dịch nhầy, sau tiêm có phần ngấm thuốc
 CĐPB: một số sarcom nhầy khác (sinh
thiết)
28

29. Myxoma
29

30. 30

31. Các u bao thần kinh ngoại
vi
 Lành tính: schwannoma và neurofibroma
 Tuổi: 20-30
 Vị trí: dọc theo đƣờng đi các dây (cạnh cột
sống, thần kinh trụ, mác sâu…)
 Các dấu hiệu trên MRI: DH tách mỡ (viền mỡ
bao quanh), DH chuỗi (khối hình thoi dọc theo
sợi thần kinh), DH mục tiêu (trên T2: trung tâm
giảm, ngoại vi tăng tín hiệu)
 Sau tiêm: ngấm thuốc mạnh, ko đều
31

32. 32

33. 33

34. 34

35. 35

36. Neurofibroma
 Lành tính giống schwannoma và chủ
yếu là các tế bào schwann, nhƣng
không tách ra đc với dây TK, nên PT
phải có dây TK dự phòng
 Tuổi: 20-30
 3 loại: đơn độc (90%- hình ảnh khá
giống với Schwannoma), lan toả và đám
rối (túi giun- dễ nhầm dị dạng TM- NF1)
36

37. 37

39. Tổn thƣơng mạch
 U máu
 Dị dạng mạch
39

40. U máu
40

41. Tổn thƣơng dị dạng tĩnh
mạch
 Hay gặp nhất trong cac dị dạng
mạch
 Vị trí: cổ (40%), chi (40%), vị trí khác
20%
 TM giãn to, khu trú hay lan toả, có
sỏi

41

42. 42

43. U cuộn mạch
 Vị trí: đầu ngón tay, nền móng
 Tuổi: 30-50
 Lành tính, hiếm gặp
 Phát sinh từ các tiểu thể thần kinh
mạch, tập trung nhiều ở đầu ngón tay
 MRI: ngấm thuốc mạnh
43

44. 44

45. 45

46. CÁC TỔN THƢƠNG CÓ MỠ
46

47. U mỡ
 Tổn thƣơng hay gặp
 80% ở ngƣời lớn
47

48. U mỡ
 Mô mỡ và giàu mỡ chiếm 15-20% cơ thể
 Vị trí hay gặp: gáy, hố thƣợng đòn
 Phối hợp: đa u mỡ HC Gardner, đa u tuyến
nội tiết, U xơ TK, đa u mỡ di truyền
 Mỡ trong Lipoma ko sử dụng, khi tăng cân thì
tăng KT, khi giảm cân Lipoma ko nhỏ lại
 Mô học: myxoid lipoma, angiolipoma,
pleomorphic lipoma, spindle cell lipoma, và
myelolipoma
48

49. U mỡ
 Hình ảnh: cấu trúc mỡ với bờ ,
không thâm nhiễm
 Siêu âm: khối đè ép, ranh giới rõ,
hình elip, đa số tăng âm, 25% đồng
âm hoặc giảm âm so với cơ. Trong
lipoma có nhiều các dải tăng âm
song song với bề mặt da
49

50. 50

51. Lipoma thâm nhiễm (trong cơ)
 U mỡ trong cơ: hiếm gặp, không có
vỏ, không chia múi
 CĐPB: liposarcoma (có nhiều múi
nhỏ)
51

52. 52

54. 54

55. CÁC U ÁC TÍNH
 Dermatofibrosarcom
 Liposarcoma
 Rhabdomyosarcoma
Melanoma
 Sarcoma bao hoạt dịch
 Lymphoma
 Ung thƣ TB đáy
 K tế bào vảy
 U tế bào Merkel
 U ác tính của TK ngoại vi
55

56. Dermatofibrosarcom
 Tuổi 50-80
 LS: phát triển chậm, ko đau
 Hình ảnh ko đặc hiệu
 MRI: sự lan rộng, kế hoạch PT, xạ trị
56

57. 57

58. 58

59. Liposarcoma
 16-18% các K phần mềm
 Vị trí: các mô sâu, chi, khoang sau phúc mạc
(lipoma ở nông)
Tuổi: 40-59
 25-46% tái phát
 Tổn thƣơng gồm cả mỡ và phần mô mềm, tuỳ
theo mức độ biệt hoá (lipoma đa số >95% là
mỡ)

59

60. Liposarcoma
60

61. Leiomyosarcoma
 5-10%
 Tăng sinh mạch
 ngƣời lớn
61

62. 62

63. Rhabdomyosarcoma
 50% các K mô mềm trẻ em
 Da trắng
 Phát sinh TB cơ vân nguyên thuỷ
 Vị trí: bất kỳ, nhiều hơn ở đầu cổ, hệ
thống sinh dục, chi hiếm gặp
 CĐHA: ko đặc hiệu, mức độ lan rộng
và di căn.
63

64. 64

66. 66

67. 67

68. Ung thƣ BM tế bào đáy
 Hay gặp nhất u K BM da
 Hay gặp da trắng
 Ít di căn
 Hình thái đa dạng: KT nhỏ (khối mô mềm
trong da), KT lớn khối mô mềm thâm nhiễm
sâu
 CĐPB: k tế bào vảy (hay kèo theo hạch to)
 HC nơvi tế bào đáy (Gorlin- Goltz): nhiều K tế
bào đáy ở ngƣời trẻ..
68

69. 69

71. Ung thƣ BM tế bào vảy
 Vị trí: chủ yếu đầu và cổ
 Tuổi: 60-70
 U của các TB sừng ở bề mặt thƣợng bì
hoặc trong biểu mô các cấu trúc phụ của
da
 H/a điển hình: phát triển xuyên qua
mạng lƣới chân bì
 Di căn: 5-30%
71

72. Lymphoma
72

73. 73

74. U tế bào Merkel
 Các tên khác (trabecular carcinoma, cutaneous small cell
undifferentiated carcinoma, primary neuroendocrine
carcinoma)
 K của lớp hạ bì, hiếm gặp
 Da trắng, >50
 Vị trí: 2/3 đầu cổ
 Tổn thƣơng da khu trú, phát triển chậm, xâm lấn, tái phát
cao
 Thời gian sống TB 29th
 Tái phát tại chỗ 1/3 BN
Di căn hạch 50%, tạng 15%
74

75. 75

76. TỔN THƢƠNG KHÁC
76

77. Pilomatrixoma (khối u dƣới
da cứng nhƣ đá)
 U biểu mô canxi hoá của Malherbe
Lành tính, có nguồn gốc nang lông
Vị trí: da ở vùng có tóc (50% đầu mặt cổ), cánh tay
 <1% các u của da
 KT nhỏ, phát triển chậm
 Có thể di truyền, phối hợp các HC khác (Gardner,
loạn dƣỡng cơ, sarciidosis..)
 Vôi hoá: 85%, tƣới máu >50%
 Điều trị: cắt bỏ
77

78. Pilomatrixoma (khối u dƣới
da cứng nhƣ đá)
 Siêu âm: trung tâm tăng âm, xung quanh có
viền giảm âm, vôi hoá, tín hiệu mạch
 CT: khối rõ, tăng tỷ trọng, ko ngấm thuốc cản
quang Iot
MRI: tăng T1, giảm T2.
CĐPB: nang bã, dị vật, khối máu tụ cũ, nanh
biểu bì, u xơ hạt vàng…
Biến thể: Pilomatrix carcinoma (DH xâm lấn cơ,
mạch máu, tái phát sau mổ…)
78

79. 79

81. Cylindroma (u tế bào hình
trụ)
 U lành tính của tuyến mồ hôi
Vị trí: đầu cổ
 Nữ
 Đơn độc hay nhiều nốt
 Tăng dần số lƣợng và KT
 Có thể trong hội chứng di truyền: Brooke-
Spiegler (gồm nhiều Cylindroma và nhiều
adenoma tuyến mang tai hai bên)
 Hiếm khi chuyển sang ác tính
81

82. 82

85. 85
lạc nội mạc TC sau mổ đẻ

87. 87

88. Metastasis
 Tiên lƣợng xấu
 Biểu hiện tƣơng tự với UTBM tế bào
đáy và TB vảy
 Di căn vào đƣờng mổ khối u ác tính
cũng có thể gặp
88

89. 89

90. 90
M K dạ dày

92. 92

93. Viêm mô tế bào
 NK cấp của da và tổ chức dƣới da
 Đau, sƣng nóng, ban đỏ, phù
 Ko lây nếu ko tổn thƣơng lớp biểu bì
 Yếu tố thuận lợi: ĐTĐ, bệnh mạch
ngoại biên, VT hở…
 Biến chứng: mô sâu, áp xe, xƣơng..
93

94. 94

95. 95

96. Viêm mạc dạng nốt
Nodular fasciitis
 Rối loạn tăng sinh xơ, ko u
Tổn thƣơng lành tính, giả u
 Dễ CĐ nhầm với Sarcoma
Tuổi: 20-40
Vị trí: chi trên (>50%), đầu cổ…
 MRI: đồng và tăng tín hiệu
 DH “đuôi fascial”
96

97. Viêm mạc dạng nốt
Nodular fasciitis
 LS: nốt ở dƣới da, có thể di động, mềm, ko đau,
thƣờng ở mạc nông (có thể ở mạc sâu, khối trong cơ)
 30% ko thay đổi KT
 50% phát triển nhanh, sau giảm KT
 ĐT: PT, tái phát (7%)
 CĐPB: u xơ thần kinh (neurofibroma), u thần kinh
(schwannoma), u mô bào xơ (fibrous histiocytoma), u
xơ (fibromatosis), sacôm xơ (fibrosarcoma), sacôm
mỡ dạng niêm dịch (myxoid liposarcoma), sacôm
niêm-xơ (myxofibrosarcoma).
97

98. 98

99. 99

100. Viêm mạc hoại tử
(necrotizing fasciitis)
 NK có nguy cơ tử vong
 Nguyên nhân: NK răng, hầu họng,
xoang, xạ trị, chấn thƣơng…
 Lan vai trung thât, NK huyết…
 CT and MRI: thâm nhiễm, dày lan toả da
và mô dƣới da, viêm cơ, tụ dịch các
khoang, tụ khí, viêm trung thất, tràn
dịch…
100

101. 101

102. Viêm bao gân
(Tenosynovitis)
 Viêm bao gân là tình trạng viêm của
bao gân do nguyên nhân khác nhau:
viêm khớp dạng thấp
 Viêm mủ cấp tính bao gân: thƣờng thấy
trong các trƣờng hợp chấn thƣơng
Siêu âm: tụ dịch xung quanh / hoặc sự
dày lên của vỏ (lan toả hay khu trú),
tăng sinh mạch
102

103. 103

105. 105

106. Hội chứng trâm- móng
 HC Eagle’s
 Đau động mạch cảnh do mỏm trâm
(styloid carotodynia)
 Viêm mạc xƣơng móng (Hyoid
fasciitis)
106

107. HC Eagle
 1937
 LS: đau hầu, đau tai, cảm giác có dị vật sau cắt
Amidal, TC tăng lên khi nuốt, phát âm, hít sâu
 Nguyên nhân: xơ hoá giữa hố hạnh nhân và
mỏm trâm kéo dài, cốt hoá dây chằng trâm
móng
 Mỏm trâm: bt dài 25mm
 Phân biệt: đau dây VII, đau răng, bệnh khớp
TD hàm
107

108. 108

109. HC đau ĐM cảnh do mỏm trâm
 Mỏm trâm BT hay dài nhƣng đỉnh
lệch, chèn ép vào ĐM cảnh trong hay
ngoài; kích thích các thụ thể nhạy
cảm ở vỏ ngoài, đau dọc theo mạch
máu
 ĐT: PT
 CLVT: xác định mỏm trâm
109

110. 110

112. 112

113. XIN CẢM ƠN
113