http://e-taksh.blogspot.gr/2015/07/738.html# Ιστορία Ε΄ 7.38. ΄΄Η διπλωματία των Βυζαντινών΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://e-taksh.blogspot.gr
Ιστορία Ε΄ Τάξης - Ενότητα 7 - Κεφάλαιο 38:
΄΄ Η διπλωματία των Βυζαντινών ΄΄
 Σχεδιαγράμματα
 Θεωρία
 Παρουσιάσεις
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.1

2. Ενέργειες των Βυζαντινών
 Συμμαχίες και συνθήκες ειρήνης.
 Χρήματα να μην επιτίθενται ή να
εμποδίζουν άλλους να τους βλάπτουν
 Φιλοξενία αρχόντων και πρεσβευτών.
 Δώρα και τιμητικοί βυζαντινοί τίτλοι.
 Δέχονταν για δωρεάν σπουδές τα
παιδιά ξένων αρχόντων.
 Έκαναν συμφωνίες για προστασία
εμπορικών δρόμων και εμπόρων.
 Ιεραπόστολοι – Εκχριστιανισμός.
 Γάμοι βυζαντινών πριγκιπισσών με
ξένους ηγεμόνες (επιγαμίες)
ΙΣΤΟΡΙΑ Ε
ΚΕΦ. 38. Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ
Οι βυζαντινοί προσπαθούν να διατηρούν
φιλικές σχέσεις με διάφορους τρόπους,
κυρίως όμως με τη διπλωματία:
Οι γειτονικοί λαοί του βυζαντινού κράτους συχνά
φέρονταν εχθρικά προς αυτό.
Το Βυζάντιο έπρεπε να είναι διαρκώς έτοιμο για να
αντιμετωπίσει τους εξωτερικούς κινδύνους.

3. 38. Η διπλωματία των Βυζαντινών
Γύρω από το βυζαντινό κράτος πολλοί λαοί, συχνά είχαν εχθρική συμπεριφορά.
Συμμαχίες και συνθήκες ειρήνης.
Χρήματα να μην επιτίθενται ή να εμποδίζουν άλλους.
Φιλοξενία αρχόντων και πρεσβευτών.
Δώρα και τιμητικοί βυζαντινοί τίτλοι.
Δωρεάν σπουδές για τα παιδιά ξένων αρχόντων.
Συμφωνίες για προστασία εμπορικών δρόμων και εμπόρων.
Ιεραπόστολοι – Εκχριστιανισμός.
Γάμοι βυζαντινών πριγκιπισσών με ξένους ηγεμόνες.
Ενέργειες των Βυζαντινών
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.3
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

4. Τουλιόπουλος Φώτης
Αμυντικά έργα: τα τείχη και η τάφρος της Πόλης
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.4

5. Βυζαντινά νομίσματα. Κατέβαλλαν χρήματα για να έχουν
ειρήνη
Βυζαντινό σχσλείο. Φοιτούσαν δωρεάν τα παιδιά ξένων
αρχόντων
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.5

6. Προστασία ξένου εμπόρου από βυζαντινό φρουρό
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.6

7. Γάμος βυζαντινής πριγκίπισσας με ξένο ηγεμόνα Εκχριστιανισμός γειτονικών λαών
Παρουσίαση από τον Πέτρο Σαμούχο
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.7

8. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.8

9. 05/05/11
38. Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
Γύρω από τα σύνορα του βυζαντινού κράτους ζούσαν πολλοί λαοί, που συχνά φέρονταν εχθρικά
απέναντί του. Οι Βυζαντινοί προσπαθώντας να αποφύγουν τον πόλεμο φρόντιζαν να διατηρούν
ειρηνικές σχέσεις με τους γείτονές τους χρησιμοποιώντας τη διπλωματία.
Τρόποι διπλωματίας:
 Έκαναν συμφωνίες ή υπέγραφαν συνθήκες ειρήνης με κάποιους γειτονικούς λαούς για να
αντιμετωπίσουν ανενόχλητοι κάποιους άλλους.
 Έδιναν χρήματα σε κάποιους γειτονικούς λαούς με τον όρο να μην επιτίθενται στο Βυζάντιο
ή να εμποδίζουν άλλους να επιτεθούν στο Βυζάντιο.
 Πρόσφεραν φιλοξενία στους άρχοντες και στους πρεσβευτές των συμμαχικών χωρών.
 Συνόδευαν τις συμφωνίες τους με πλούσια δώρα και βυζαντινούς τίτλους.
 Δέχονταν τα παιδιά των ξένων αρχόντων ή αξιωματούχων να σπουδάσουν στα βυζαντινά
σχολεία ή πανεπιστήμια δωρεάν.
 Έκαναν ιδιαίτερες συμφωνίες για την προστασία των εμπορικών δρόμων και των προϊόντων
που μεταφέρονταν από άλλες χώρες στο Βυζάντιο.
 Σε κάποιους ξένους εμπόρους (Ρώσους, Βενετούς, Γενουάτες) είχαν παραχωρήσει περιοχές
στην Πόλη για να μένουν και προνόμια για το εμπόριό τους.
 Οι Βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι για τους γείτονές τους. Στέλνανε επίσημες
κρατικές αποστολές σε άλλες χώρες με πρεσβευτές και διερμηνείς για να προετοιμάσουν ή να
ολοκληρώσουν συμφωνίες με το Βυζάντιο. Οι πρεσβευτές χάριζαν στις χώρες που πήγαιναν
δώρα, κοσμήματα και μεταξωτά εκ μέρους του αυτοκράτορα. Στις αποστολές αυτές
συμμετείχαν και ιεραπόστολοι.
 Έκαναν γάμους ανάμεσα σε βυζαντινές πριγκίπισσες και σε ξένους ηγεμόνες.
Σκάρπα Ηλέκτρα
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.9

10. 38. Η διπλωματία των Βυζαντινών
1. Για ποιο λόγο υπήρχαν κίνδυνοι και ποια μέτρα είχε πάρει το
βυζαντινό κράτος για να τους αντιμετωπίσει;
Γύρω από τα σύνορα του βυζαντινού κράτους ζούσαν πολλοί λαοί που
φέρονταν εχθρικά απέναντί του. Έτσι, από τη μεταφορά της πρωτεύουσας μια
σειρά από αμυντικά, πολεμικά μέτρα περιόριζε αυτούς τους κινδύνους.
2. Ποια μέτρα πήραν οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες για να διατηρήσουν
ειρηνικές σχέσεις με τους γείτονές τους, όσον αφορά τη διπλωματία;
● Έκαναν συμμαχίες ή υπέγραφαν συνθήκες ειρήνης με κάποιους
γειτονικούς λαούς για να αντιμετωπίζουν ανενόχλητοι κάποιους άλλους.
● Κατέβαλλαν σε ορισμένους απ’ αυτούς χρήματα
● Πρόσφεραν φιλοξενία στους άρχοντες και στους πρεσβευτές των
σύμμαχων χωρών.
● Συνόδευαν τις συμφωνίες τους με πλούσια δώρα και τιμητικούς
βυζαντινούς τίτλους.
● Δέχονταν τα παιδιά των ξένων αρχόντων ή των αξιωματούχων να
σπουδάσουν, συχνά δωρεάν, στα βυζαντινά σχολεία ή πανεπιστήμια.
● Έκαναν ιδιαίτερες συμφωνίες για την προστασία των εμπορικών δρόμων και
των προϊόντων που μεταφέρονταν από άλλες χώρες προς το Βυζάντιο.
3. Πώς προστάτευαν οι Βυζαντινοί τους εμπόρους και τους επισκέπτες
της χώρας τους;
Σε κάποιους απ’ αυτούς (Ρώσους, Βενετούς, Γενουάτες) είχαν παραχωρήσει
ιδιαίτερες περιοχές για τη διαμονή τους στην Πόλη και προνόμια για τις
εμπορικές τους δραστηριότητες.
4. Τι φρόντιζαν να κάνουν οι επισκέπτες της Πόλης;
Πολλοί απ’ αυτούς μάθαιναν και μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, για να
επικοινωνούν με τους Βυζαντινούς αλλά και να συνεννοούνται μεταξύ τους.
5. Πώς έπαιρναν πληροφορίες οι Βυζαντινοί για τους γειτονικούς τους
λαούς;
Έπαιρναν πληροφορίες για τις γειτονικές χώρες από δικούς τους ανθρώπους
που έφταναν στην Πόλη ως επισκέπτες, έμποροι, μισθοφόροι ή στρατιωτικοί
φυγάδες. Επίσημες κρατικές αποστολές ακόμη, με ειδικούς και διερμηνείς,
επισκέπτονταν τις άλλες χώρες.
6. Ποιοι μετείχαν στις αποστολές αυτές;
Πρεσβευτές, οι οποίοι έφερναν μαζί τους πολύτιμα δώρα για τους
αξιωματούχους της ξένης χώρας. Στις αποστολές αυτές συχνά μετείχαν και
ιεραπόστολοι, οι οποίοι φρόντιζαν για των εκχριστιανισμό των λαών, αλλά
αποδείχτηκαν και ικανοί διπλωμάτες που βοήθησαν στην ειρηνική συνύπαρξη.
7. Τι άλλο είχε μεγάλη σημασία για τη βυζαντινή διπλωματία;
Σημαντική πλευρά της βυζαντινής διπλωματίας αποτελούσαν οι γάμοι
ανάμεσα σε βυζαντινές πριγκίπισσες και σε ξένους ηγεμόνες. Οι γάμοι αυτοί,
στις περισσότερες περιπτώσεις, συνέβαλλαν στην ειρηνική συνεργασία
ανάμεσα στους λαούς και οι πριγκίπισσες αυτές γίνονταν οι καλύτεροι
πρεσβευτές του Βυζαντίου στις νέες πατρίδες τους.
eimet08
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.10

11. Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
Οι βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι για τις γειτονικές
χώρες από δικούς τους ανθρώπους. Όταν έφταναν επισκέπτες,
έμποροι, μισθοφόροι ή στρατιωτικοί φυγάδες, ή ακόμα κρατικές
αποστολές με ειδικούς διερμηνείς, έτσι ώστε να ολοκληρώσουν
συμφωνίες με το βυζάντιο. ΟΙ πρεσβευτές των αποστολών
έφεραν εκ μέρους του αυτοκράτορα, πολύτιμα δώρα, κοσμήματα
μεταξωτά για τους άρχοντες και τους αξιωματούχους της ξένης
χώρας. Σε τέτοιες αποστολές μετείχαν και ιεραπόστολοι, οι
οποίοι φρόντιζαν για τον εκχριστιανισμό των λαών. Σε πολλές
περιπτώσεις οι ιερωμένοι αποδείχτηκαν ικανοί διπλωμάτες, έτσι
βοήθησαν στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών με το βυζάντιο.
Σημαντικό ρόλο τέλος έπαιξε και η βυζαντινή διπλωματία , οι
γάμοι με βυζαντινές πριγκίπισσες με ξένους ηγεμόνες. Αυτό
συνετέλεσε στην ειρηνική συνύπαρξη, αλλά και συνεργασία
ανάμεσα στους λαούς και τις πριγκίπισσες. Αυτές έγιναν οι
καλύτεροι πρεσβευτές του βυζαντίου στις νέες πατρίδες.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.11
http://20dim-kalam.thess.sch.gr/portal/images/omadiko.pdf

12. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΕΚΧΡΙΣΤΙΑΝΙΖΕΙ ΤΟΥΣ
ΣΛΑΒΟΥΣ
Από τον 4ο αιώνα έως τον 7ο αιώνα οι σχέσεις των
βυζαντινών με τους σλάβους δεν ήταν καλές, κύρια αιτία οι
επιθέσεις των σλάβων στις βυζαντινές περιοχές. Από τις αρχές
του 8ου αιώνα οι σχέσεις βελτιώθηκαν στη νότια βαλκανική
και αυτό γιατί ενσωματώθηκαν με τους βυζαντινούς
πληθυσμούς. Έτσι άρχισαν να γνωρίζουν τον τρόπο ζωής και
δέχτηκαν τη χριστιανική θρησκεία, πολλοί από αυτούς
βαπτίστηκαν χριστιανοί. Οι βυζαντινοί τους έδωσαν προνόμια,
όπως γη για καλλιέργειες και θέσεις στον στρατό και εργασία
σε δημόσια έργα. Στο βόρειο κομμάτι οι σλάβοι κάνουν δικά
τους κράτη και διατηρούν καλές σχέσεις με το βυζάντιο. Το
862 μΧ ο ηγεμόνας της Μοραβίας ΄΄Ρατισλάβος΄΄ έστειλε
πρεσβευτές και ζήτησε από τους βυζαντινούς να στείλουν
ιεραποστόλους να διδάξουν την χριστιανική πίστη. Ο
αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ' δέχτηκε και ο πατριάρχης Φώτιος
ανέθεσε στους αδελφούς Κύριλλο και Μεθόδιο , οι οποίοι
μιλούσαν την σλαβική γλώσσα, την αποστολή. Εκπαίδευσαν
και οργάνωσαν τη λειτουργία της εκκλησίας και κήρυξαν το
χριστιανικό λόγο. Δημιούργησαν το σλαβικό αλφάβητο που
είχε την βάση στο ελληνικό. Το έργο που δημιούργησαν
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.12

13. μεγάλο και ιδιαίτερα σημαντικό, εκχριστιάνισαν τους σλάβους
και τελικά συνέβαλαν ώστε να υπάρχουν δεσμοί ανάμεσα
στους σλαβικούς λαούς με το βυζάντιο. Οι δεσμοί αυτοί
διατηρούνται και στις μέρες μας.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.13

14. ΦΙΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ
ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΡΩΣΟΥΣ
Στις αρχές του 9ου αιώνα Βούλγαροι εξακολουθούν να
κατοικούν μέσα στα βυζαντινά εδάφη. Δεν περιορίστηκαν
στα εδάφη που όρισε η συνθήκη με το Βυζάντιο και
προσπάθησαν να προσαρτήσουν περιοχές που κατείχαν οι
σλάβοι. Η ενέργειά τους αυτή ήταν και η αιτία που
δημιούργησε συγκρούσεις με το βυζάντιο που κράτησε 2
αιώνες. Τον 9ο αιώνα οι βούλγαροι με αρχηγό τον Κρούμο
κάνανε επιδρομές στην Θράκη και φτάσανε μέχρι την
Κωνσταντινούπολη. Ύστερα από σκληρές μάχες εκδιώχτηκαν
από τους βυζαντινούς , σε μια από τις μάχες σκοτώθηκε ο
αυτοκράτορας Νικηφόρος Α'. Στην συνέχεια υπήρχαν
περίοδοι ειρηνικής συνύπαρξης όταν αρχηγός των
βουλγάρων ήταν ο Βόγορης μάλιστα βαπτίστηκε χριστιανός
και πήρε το όνομα Μιχαήλ. Το παράδειγμα του
ακολούθησαν πολλοί άλλοι, δέχτηκαν το κυριλλικό αλφάβητο
οργάνωσαν το κράτος την εκπαίδευση τους και ήρθαν πιο
κοντά στο τρόπο ζωής του βυζαντίου. Τα ειρηνικά χρόνια δεν
κράτησαν πολύ, όταν αρχηγός έγινε ο Συμεών ο
αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς του Βυζαντίου αναγκάστηκε
να ζητήσει βοήθεια από τους ρώσους. Λίγα χρόνια αργότερα
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.14

15. οι βούλγαροι με αρχηγό το Σαμουήλ θα προσπαθήσουν να
κατακτήσουν νέες περιοχές και θα κάνουν μεγάλες
καταστροφές. Ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος ουρανός
θα τους νικήσει στον Σπερχειό ποταμό και στην συνέχεια ο
αυτοκράτορας Βασίλειος ο Β' συνέτριψε στον ποταμό
Στρυμόνα το 1014 μΧ. Μετά από αυτές τις ήττες το
βουλγαρικό κράτος διαλύθηκε και τελικά έγινε βυζαντινή
επαρχία και για πολλές δεκαετίες δεν ενόχλησαν ξανά.
Οι Ρώσοι είναι ο νεότερος χρονικά λαός που έγινε γείτονας
των βυζαντινών. Κατέβηκαν από την Σκανδιναβία και
εγκαταστάθηκαν, στο σημερινό Κίεβο της Ουκρανίας. Οι
σχέσεις με τους βυζαντινούς ήταν φιλικές. Αυτό όμως δεν
τους εμπόδισε το 860 μΧ να επιτεθούν με200 πλοιάρια να
λεηλατήσουν τον Βόσπορο και την Προποντίδα, οι βυζαντινοί
όμως κατάφεραν να τους απωθήσουν στον Εύξεινο πόντο.
Στην συνέχεια ήρθαν χρόνια ειρηνικής συνεργασίας μεταξύ
των λαών. Ο αυτοκράτορας ο Βασίλειος Β' βοήθησε και
εκχριστιάνισε τους Ρώσους, αυτό βοήθησε να αποκτήσουν
και οι δύο μαζί οικονομική και πνευματική ακτινοβολία. Αυτό
ένωσε τους λαούς και σαν αποτέλεσμα το βυζάντιο να
εξασφαλίσει την ειρήνη την συνεργασία, και οι ρώσοι να
γνωρίσουν τον πολιτισμό και τον χριστιανισμό όπου
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.15

16. διατήρησαν επί αιώνες, και συνεχίζουν και στις μέρες μας.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.16

17. Εγκύκλιος Παιδεία
Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
Το Βυζάντιο αντιμετώπιζε τους εχθρούς του με
διάφορους τρόπους:
 με πολέμους(σπουδαίο στρατό και στόλο)
και με πλήθος αμυντικών μέτρων( οχύρωση
Πόλης με τείχη) καθώς και
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.17

18.  με την ανάπτυξη διπλωματικών σχέσεων
Οι πιο συνηθισμένες διπλωματικές σχέσεις
ήταν:
 Η υπογραφή συνθηκών ειρήνης και η
σύναψη συμμαχιών
 Η καταβολή χρημάτων με αντάλλαγμα την
ειρήνη
 Η φιλοξενία ξένων αρχόντων και
πρεσβευτών και η προσφορά δώρων και
τίτλων
 Η φοίτηση των παιδιών των ξένων
αρχόντων στα βυζαντινά σχολεία και
πανεπιστήμια
 Οι συμφωνίες για την προστασία των
εμπορικών δρόμων
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.18

19.  Οι βυζαντινοί προστάτευαν τους ξένους
εμπόρους και συχνά τους διέθεταν χώρους
στην Πόλη και να εμπορεύονται ελεύθερα
 Πολλοί ξένοι επισκέπτονταν την Πόλη και
μάθαιναν την ελληνική γλώσσα
 Οι Βυζαντινοί ήταν καλά πληροφορημένοι
για οποιονδήποτε ξένο έρχονταν στην Πόλη και
για ποιο λόγο
 Όταν οι Βυζαντινοί πρεσβευτές
επισκέπτονταν ξένες χώρες έφερναν μαζί τους
και πλήθος δώρων για τους άρχοντες των
ξένων χωρών
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.19

20.  Διπλωματικό έργο εκτελούσαν και οι
ιεραπόστολοι, που είχαν ως κύριο έργο τον
εκχριστιανισμό γειτονικών λαών
Στη διατήρηση των φιλικών σχέσεων του
Βυζαντίου με άλλους λαούς σημαντικό ρόλο
έπαιζαν και οι γάμοι ανάμεσα σε Βυζαντινές
πριγκίπισσες και ξένους ηγεμόνες
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.20

21. Αναρτήθηκε από ΝΙΚΟΣ στις Σάββατο, Μαΐου 16,
2009
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.21

22. 38. Η διπλωματία των Βυζαντινών
1. Τι εννοούμε με τη λέξη διπλωματία;
Με τη λέξη διπλωματία εννοούμε το σύνολο των μεθόδων και των μέσων που
χρησιμοποιεί ένα κράτος, για να εκπροσωπεί τα συμφέροντά του στο εξωτερικό και γενικά
για να ρυθμίζει τις σχέσεις του με τα άλλα κράτη.
Μπορεί να ασχοληθεί με το διπλωματικό σώμα του κράτους μας όποιος
αποφοιτήσει από τη Νομική και δώσει κάποιες εξετάσεις στη Σχολή για το Διπλωματικό
σώμα. Όσοι ασχοληθούν με τη διπλωματία θα πρέπει να γνωρίζουν απαραιτήτως δύο ή
και τρεις ξένες γλώσσες.
2. Πως χρησιμοποιούμε τη διπλωματία;
Οι πόλεμοι και οι διάφορες συγκρούσεις δε λύνουν τα διάφορα προβλήματα μεταξύ
των κρατών. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται η διπλωματία, ως πιο ειρηνικός τρόπος να
λύνονται τα προβλήματα τους. Γίνεται μια συζήτηση, που θα καταλήξει σε συμφωνία των
δυο κρατών.
3. Ποιους διπλωματικούς τρόπους χρησιμοποίησαν οι Βυζαντινοί;
1. Έκαναν συμμαχίες με γειτονικούς λαούς δίνοντάς τους πολλές φορές
ανταλλάγματα.
2. Υπέγραφαν συνθήκες ειρήνης.
3. Σε περίπτωση που δέχονταν επίσκεψη από κάποιο ξένο άρχοντα ή εκπρόσωπο
του, του προσέφεραν θερμή υποδοχή και φιλοξενία. Μάλιστα κάποιες φορές
τους έδιναν τίτλους ευγενείας.
4. Δέχονταν τα παιδιά ξένων αρχόντων στα βυζαντινά πανεπιστήμια δωρεάν.
5. Έκαναν εμπορικές συμφωνίες για να προστατέψουν τους εμπορικούς δρόμους
και τη μεταφορά των προϊόντων.
6. Προστάτευαν τους ξένους εμπόρους και επισκέπτες.
7. Γίνονταν γάμοι ανάμεσα σε βυζαντινές πριγκίπισσες και ξένους ηγεμόνες.
4. Πως ήξεραν ποιο από τους παραπάνω διπλωματικούς τρόπους να
χρησιμοποιήσουν;
Οι Βυζαντινοί ήταν πολύ καλά πληροφορημένοι για τους γειτονικούς λαούς και τις
συνήθειες τους, από επισκέπτες που έρχονταν από κείνα τα μέρη, από εμπόρους,
φυγάδες.
Επιπλέον, όταν ήθελαν να κλείσουν μια συμφωνία οι Βυζαντινοί, έστελναν ειδικούς
διερμηνείς, οι οποίοι εκπροσωπούσαν τον αυτοκράτορα και έφερναν από αυτόν πολύτιμα
δώρα, κοσμήματα, μεταξωτά και άλλα.
Nansy Tzg
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.22

23. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.23

24. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.24

25. Η Βυζαντινή Διπλωματία
Τι είναι η διπλωματία;
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.25

26. H διπλωματία στο Βυζάντιο
 Το Βυζάντιο
αντιμετώπισε τους
εχθρούς του με:
Τα τείχη του
Το υγρό πυρ
Το στρατό του
 Το ναυτικό του αλλά και
τη δ ι π λ ω μ α τ ί α.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.26

27. Η διπλωματία στο Βυζάντιο
 Δ ι π λ ω μ α τ ί α : όλες
εκείνες τις ενέργειες που
κάνει μια κυβέρνηση για
να προωθήσει τα
συμφέροντα της χώρας.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.27

28. Η διπλωματία στο Βυζάντιο
στηρίζονταν :
 Στη δύναμη των όπλων,
αλλά και στα χρήματα και
στη διάδοση ιδεών.
 Οι Βυζαντινοί συνήθιζαν
να χρηματοδοτούν τους
βάρβαρους λαούς και να
καλλιεργούν μεταξύ τους
αντιζηλίες και εχθρότητες
 Με το σύνθημα « Διαίρει
και βασίλευε» οι αρχηγοί
των βάρβαρων λαών
γίνονταν πρόθυμοι να
προσφέρουν τις
υπηρεσίες τους στο
Βυζάντιο.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.28

29. Η διπλωματία στο Βυζάντιο
στηρίζονταν :
 Στα πολύτιμα δώρα και σε
τιμητικούς τίτλους.
 Σε μερικές περιπτώσεις έδινε
στους ξένους πρίγκιπες για
συζύγους βυζαντινές
πριγκίπισσες και
αρχόντισσες, οι οποίες
μετέφεραν το βυζαντινό
πολιτισμό στα μακρινά μέρη
που πήγαιναν και φρόντιζαν
για τα βυζαντινά
συμφέροντα.
 Καλούσαν επίσης οι
Βυζαντινοί τα παιδιά των
ξένων ηγεμόνων για να
εκπαιδευτούν στην Κων/λη.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.29

30. Η διπλωματία στο Βυζάντιο
στηρίζονταν :
 Στους Βυζαντινούς
διπλωμάτες που
συγκέντρωναν και
σημείωναν με
επιμέλεια
πληροφορίες για τα
ήθη, τις δυνάμεις
και άλλα στοιχεία
από τη ζωή και τη
δράση των
γειτονικών λαών.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.30

31. Η διπλωματία στο Βυζάντιο
στηρίζονταν :
 Στην επέκταση των εμπορικών
σχέσεων, στη διάδοση του
χριστιανισμού και του
βυζαντινού πολιτισμού στους
γειτονικούς λαούς.
 Η χριστιανική θρησκεία έφερνε
καλύτερα αποτελέσματα απ’
ό,τι το χρήμα και η πονηριά.
 Πρώτα πήγαινε ο έμπορος κι
ακολουθούσε ο ιεραπόστολος
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.31

32. Η διπλωματία στο Βυζάντιο
στηρίζονταν :
 Ο εκχριστιανισμός των
Σλάβων, των Βουλγάρων
και των Ρώσων ήταν
μεγάλη διπλωματική νίκη
των Βυζαντινών, γιατί
έχοντας πια όλοι την ίδια
θρησκεία, ανέπτυσσαν
ειρηνικές σχέσεις μεταξύ
τους.
 Ο βασιλιάς των Βουλγάρων
Βόγορης βαφτίστηκε χριστιανός
και πήρε το όνομα Μιχαήλ.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.32

33. Η διπλωματία στο Βυζάντιο
 Τη διπλωματία του
Βυζάντιου μιμούνταν οι
βασιλιάδες και οι αρχηγοί
των άλλων κρατών,
 Σήμερα όλα τα καλά
οργανωμένα κράτη μελετούν
με πολλή προσοχή τη
βυζαντινή διπλωματία.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.33

34. Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΩΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑΣ Α΄ μέρος
Ὁ Ἀλέξιος Ά Κομνηνὸς ὑποδέχεται τὸν Γοδεφρίγο τοῦ Μπουγιὸν τὸ 1097
Βασιλείου Παῒπαη – Διεθνολόγου
H βυζαντινή διπλωματία, ένας μοναδικός συνδυασμός,
συντηρητισμού και ευελιξίας, υπερχειλίζουσας υπεροψίας και εξαιρετικής
οξυδέρκειας, επιθετικού ιμπεριαλισμού και πολιτικής γενναιοδωρίας, έπραξε
ό,τι ήταν δυνατό για να παρατείνει το βίο της αυτοκρατορίας, ακόμα και σε
περιόδους που η οικονομική και στρατιωτική εξαθλίωσή της καθιστούσε την
αποτελεσματικότητά της αμφίβολη. Σε μεγάλο βαθμό πέτυχε τους στόχους
της. Ασφαλώς κανείς δε μπορεί να μεμφθεί τους βυζαντινούς διπλωμάτες
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.34

35. επειδή σε τελευταία ανάλυση δε διαδραμάτισαν σπουδαιότερο ρόλο οι
περίτεχνοι λόγοι των πρέσβεων και των διπλωματών αλλά ο κρότος των
κανονιών που γκρέμισαν τα τείχη της Πόλης …
Η Ανατολική ρωμαική αυτοκρατορία καθ΄ όλη τη διάρκεια της
υπερχιλιετούς ιστορίας της ήταν υποχρεωμένη να επιβιώνει σε ένα εχθρικό
περιβάλλον. Η άμυνα και η αντιμετώπιση των εχθρών είχε ανατεθεί στον
οργανωμένο στρατό και στόλο. Όμως οι Βυζαντινοί ακόμα και στις
περιόδους που αισθάνονταν ισχυροί, προτιμούσαν να χρησιμοποιούν τον
πόλεμο με φειδώ. Οι πόλεμοι ήταν και τότε εξαιρετικά δαπανηροί, αμφίβολοι
ως προς το αποτέλεσμα και δεν εξασφάλιζαν πάντα τις παραμεθόριες
(τουλάχιστον) επαρχίες του κράτους από τη λεηλασία και την καταστροφή.
Η αυτοκρατορία ήταν υποχρεωμένη να καταφεύγει σε έμμεσους
τρόπους αντιμετώπισης των απειλών που πολλές φορές την έπλητταν
συγχρόνως από όλες τις πλευρές, ενώ όσο μειωνόταν η δύναμή της τόσο
αναβαθμιζόταν ο ρόλος της διπλωματίας σε σύγκριση με τις στρατιωτικές
μεθόδους στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Το Βυζάντιο λειτούργησε
κατά καιρούς σαν κυματοθραύστης για την ανάσχεση της μουσουλμανικής
εξόρμησης, σαν ανάχωμα της καθόδου των λαών της στέππας, ενώ είχε να
αντιμετωπίσει την προσπάθεια της οικειοποίησης της ρωμαϊκής
κληρονομιάς από τους Φράγκους. Η αναγκαιότητα λοιπόν της έμμεσης
προσέγγισης που θα εξοικονομούσε πόρους θα προσέθετε νίκες χωρίς
μάχη και θα αναιρούσε την πιθανότητα διμέτωπου αγώνα κατέστη
επιτακτική. Αυτό η Αυτοκρατορία το πετύχαινε με την ανάπτυξη ενός
εξαιρετικά ευφυούς διπλωματικού συστήματος, που ακόμα και στις πιο
δύσκολες στιγμές της ιστορίας του Βυζαντίου, όταν πιεζόταν από παντού
από εχθρούς, δεν εξουδετέρωνε απλά τις εχθρικές επιβουλές, αλλά
παρέμενε το σημαντικότερο μέσο ενίσχυσης της επίδρασης του στο
μεσαιωνικό κόσμο.
Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας
H βυζαντινή αυτοκρατορία παρέμεινε μέχρι το 13ο αιώνα ένα
σύστημα που είχε την καλύτερη οργάνωση, τη μεγαλύτερη επιρροή και τις
πιο εκλεπτυσμένες μεθόδους, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Εγγύς
Ανατολή. Χαρακτηριστική του ιδιαιτερότητα αποτελούσε η στενή σχέση του
πολιτικού δόγματος της μοναδικότητας της <<χριστιανικής αυτοκρατορίας>>
με τη θέση του περί του μοιραίου ρόλου της στην ιστορία της
ανθρωπότητας. Η βυζαντινή διπλωματία είχε οργανική σχέση με το πολιτικό
δόγμα της κρατικής εξουσίας σύμφωνα με το οποίο η ειδωλολατρική
περιφέρεια των βαρβάρων ερχόταν σε αντίθεση με την <<pax
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.35

36. christianitas>> των Ρωμαίων, που ήταν η ενσάρκωση του πολιτισμού και
καθόριζε τα όρια της << οικουμένης>>, δηλαδή της πολιτισμένης.
Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τον εαυτό τους το νέο << περιούσιο>>
λαό, ο οποίος βρισκόταν υπό την προστασία του Θεού. Ως συνέχεια της
Ρώμης θεωρούσαν τους εαυτούς τους αποκλειστικούς κληρονόμους του
υπέροχου εκείνου ελληνορωμαικόυ κόσμου. Σύμφωνα με το οικουμενικό
δόγμα ο αυτοκράτορας ήταν << κυρίαρχος όλης της γης>> και διάδοχος
των Ρωμαίων Αυγούστων. Ταυτόχρονα ως διάδοχος του πρώτου
χριστιανού αυτοκράτορα, ο βυζαντινός αυτοκράτορας ήταν η επίγεια εικόνα
του Θεού και προστάτης όλης της χριστιανικής εκκλησίας.
Ήταν τόσο ισχυρά εμπεδωμένη αυτή η αντίληψη της οικουμενικής
αυτοκρατορίας με κέντρο την Κων/πολη, ώστε και οι πιο άσπονδοι εχθροί
του Βυζαντίου στην Ανατολική Ευρώπη την αποδέχονταν ρητά:
διαμόρφωσε π.χ. τις αυτοκρατορικές βλέψεις του Συμεών της Βουλγαρίας ο
οποίος αυτοπρασαγορεύτηκε <<αυτοκράτωρ Βούλγαρων και Ρωμαίων>>,
ενώ ο ανάλογος τίτλος << αυτοκράτωρ Σερβίας και Ρωμανίας>>, τον οποίο
σφετερίστηκε ο Στέφανος, βασιζόταν στο ίδιο αξίωμα ότι δε θα μπορούσε
να υπάρχει παρά μόνο μια ορθόδοξη αυτοκρατορία στον κόσμο.
Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι ο αυτοκρατορικός τίτλος που
οικειοποιήθηκαν οι Γερμανοί αυτοκράτορες αντιμετωπίστηκε από το
Βυζάντιο με οργή και περιφρόνηση. Το 968, σύμφωνα με το Λιουπράνδο
της Κρεμόνας, όταν οι παπικοί απεσταλμένοι έφθασαν στην
Κωνσταντινούπολη φέρνοντας μια επιστολή που απευθυνόταν στον
<<αυτοκράτορα των Ελλήνων>> και στην οποία ο πάπας αναφερόταν στον
Όθωνα Α΄ ως το << σεπτό αυτοκράτορα των Ρωμαίων>>, οι Βυζαντινοί δεν
μπόρεσαν να συγρατήσουν την αγανάκτησή τους: " Tι θρασύτητα>>,
κραύγασαν, <<να αποκαλείται ο οικουμενικός αυτοκράτορας των Ρωμαίων,
ο ένας και μοναδικός Νικηφόρος, ο μεγάλος, ο μεγαλοπρεπής <<ως
αυτοκράτωρ των Ελλήνων>> και να πρασαγορεύεται ένα αξιολύπητο
βαρβαρικό πλάσμα ως << Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων>>! Ω ουρανέ! Ω
θάλασσα! Ω γη! Τι θα κάνουμε με αυτούς τους παλιανθρώπους και τους
εγκληματίες."
Aυτοί οι δυο άξονες ωστόσο, γύρω από τους οποίους
περιστρεφόταν η βυζαντινή διπλωματία, η ενίσχυση του κύρους του
αυτοκράτορα, ως του μόνου χριστιανού αυτοκράτορα, και της
οικουμενικότητας της αυτοκρατορίας, ως μοναδικού φορέα της αληθινής
πίστης και του πολιτισμού, βρισκόταν σε διπλή διάσταση με την
πραγματικότητα: πρώτον η χριαστιανοσύνη δεν κάλυπτε την οικουμένη και
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.36

37. δεύτερον η βυζαντινή αυτοκρατορία δεν περιλάμβανε όλες τις χριστιανικές
χώρες. Το χάσμα μεταξύ ιδεατού και πραγματικού γεφυρωνόταν μέσω
πρακτικών που αναδείκνυαν το Βυζάντιο ως την προεξέχουσα χριστιανική
εξουσία στο πλαίσιο μιας ιεραρχημένης εξουσίας αντίληψης του κόσμου, η
οποία τοποθετούσε τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα στην κορυφή της ιεραρχίας
και τους υπόλοιπους ηγεμόνες σε συγκεκριμένες βαθμιδες
<<οικογενειακής>> εξάρτησης από τον αυτοκράτορα.
H εξάπλωση του βυζαντινού πολιτισμού και η εδραίωση ενός
διεθνούς καθεστώτος νομιμοποίησης με επίκεντρο το Βυζάντιο, διεργασίες
τις οποίες ο ιστορικός Ομπολένσκυ συνόψισε με το όρο <<βυζαντινή
κοινοπολιτεία>>, είχαν δύο μορφές. Η πρώτη βασιζόταν στην εσωτερική
βυζαντινή ιεραρχία και στηριζόταν διεθνώς, στην απονομή από τον
αυτοκράτορα, βυζαντινών τίτλων σε ανεξάρτητους ηγεμόνες. Η δεύτερη
ανταποκρινόταν στην έννοια μιας νοητής οικογένειας ηγεμόνων με τον
αυτοκράτορα στην θέση του <<πνευματικού πατέρα>> και τους υπόλοιπους
ανεξάρτητους ηγεμόνες σε κατώτερες θέσεις. Έτσι π.χ. οι ηγεμόνες της
Αρμενίας και της Βουλγαρίας ήταν τα <<πνευματικά τέκνα>> του, οι
ηγεμόνες των Φράγκων <<πνευματικοί αδελφοί >> του, ο εμίρης της
Αιγύπτου, οι ηγεμόνες της Αγγλίας, της Ινδίας, της Γένοβας, της Βενετίας
<<φίλοι>> του, και οι διάφοροι τοπικοί άρχοντες ή ηγέτες απολίτιστων
βαρβαρικών φύλων <<δούλοι>> του.
Μέθοδοι και αρχές της βυζαντινής διπλωματίας
Για την προώθηση του διεθνούς καθεστώτος νομιμοποίησης με το
βυζαντινό αυτοκράτορα στην κορυφή, το βυζάντιο ανέπτυξε τελετουργίες,
εθιμοτυπία, συμβολισμούς, συνειδητά κατασκευασμένους μύθους και
προπαγανδιστικές πρακτικές που αποσκοπούσαν στην ανύψωση του
αυτοκράτορα υπεράνω των υπολοίπων ηγεμόνων. Όλα αυτά έβρισκαν την
έκφρασή τους στους τίτλους, στα αξιώματα, στους επαίνους και σε κάθε
λογής τιμητικές διακρίσεις. Πολιτικοί συμβολισμοί δεν καθόριζαν μόνο το
βυζαντινό τυπικό της αυλής, αλλά και τη σειρά της επικοινωνίας με τα ξένα
κράτη, τη σειρά υποδοχής των ξένων κυβερνητών και των πρεσβευτών. Ο
βυζαντινολόγος Οστρογκόρσκι ονόμασε πολύ εύστοχα τη θεωρία της
εξουσίας και το σχετιζόμενο με αυτήν εθιμοτυπικό <<ιδιόμορφη βυζαντινή
πολιτική θρησκεία>>.
Ο κύριος σκοπός οποιαδήποτε συνάντησης του βυζαντινού
αυτοκράτορα ήταν να τονίσει με ακρίβεια την απόσταση που τον χώριζε με
τον επισκέπτη του. Η περίτεχνη τελετουργία του παλατιού είχε ως σκοπό οι
επισκεπτόμενοι ξένοι πρεσβευτές και ηγεμόνες να εμπεδώσουν την
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.37

38. αρχαιότητα, τη σταθερότητα και το μεγαλείο της αυτοκρατορίας. Ο
αυτοκράτορας Κων/νος ο Ζ΄ ο Πορφυρογέννητος τονίζει ρητά την εικόνα
που πρέπει να δημιουργεί η παλατιανή διπλωματία στα μάτια των ξένων
πρέσβεων για την αυτοκρατορία ως απείκασμα της ουράνιας βασιλείας με
την ευχή << Είθε η αυτοκρατορική εξουσία, ασκούμενη με τάξη και
αξιοπρέπεια να αναπαράγει την κίνηση και την αρμονία που δίνει ο
δημιουργός σε όλο το σύμπαν>>.
Από την στιγμή της εισόδου των πρέσβεων στο έδαφος της
αυτοκρατορίας οι αξιωματούχοι του παλατιού που ήταν επιφορτισμένοι με
το καθήκον της υποδοχής των ξένων διπλωματών- στην αρχή ο Μάγιστρος
των Οφικίων και αργότερα ο Λογοθέτης του Δρόμου- φρόντιζαν να μη δουν
οι απεσταλμένοι τίποτα παραπάνω από όσα είχε την πρόθεση να τους
δείξει η αυτοκρατορική κυβέρνηση. Οι πρέσβεις βρίσκονταν υπό συνεχή
επιτήρηση, ενώ από τα σύνορα μέχρι την πρωτεύουσα οι βυζαντινοί
διπλωμάτες φρόντιζαν να τους επιδεικνύουν συνεχώς το μεγαλείο και τον
πλούτο της αυτοκρατορίας. Στην Πόλη τους παραχωρούνταν ειδικό
ανάκτορο και τους απαγορευόταν να έλθουν σε επαφή με πρόσωπα μη
εντεταλμένα και να δουν οτιδήποτε χωρίς την έγκριση των αρχών.
Οι Βυζαντινοί πολύ συχνά προσπαθούσαν να εντυπωσιάσουν τους
διπλωμάτες ξεναγώντας τους σε εκκλησίες, ανάκτορα, δημόσια κτίρια,
λουτρά, τους καλούσαν σε γιορτές που τις διοργάνωναν ειδικά γι’ αυτούς.
Ο Ομπολένσκι παραθέτει μια χαρακτηριστική περίπτωση Αφρικανών
πρέσβεων που μόλις αντίκρισαν το κάλος και το μεγαλείο του ναού της
Αγίας Σοφίας δέχθηκαν να υπαχθούν οικειοθελώς στην εξουσία του
αυτοκράτορα και της Εκκλησίας του. Στους ξένους επιδείκνυαν επίσης την
στρατιωτική ισχύ και το απόρθητο των οχυρώσεών της.
H πιο σημαντική στιγμή ήταν η τελετουργική ακρόαση από τον
αυτοκράτορα. Κατά της διάρκεια της πρώτης επίσημης ακρόασης ο
αυτοκράτορας παρέμεινε σιωπηλός, ένα είδος Θεού, και οι διπλωμάτες
απλώς του παρέδιδαν τα διαπιστευτήρια και τα δώρα τους. Ο πρέσβης
έπρεπε να σκύψει μέχρι το πάτωμα και να τον προσκυνήσει. Εκείνη την
ώρα ο θρόνος του αυτοκράτορα ανυψωνόταν μέχρι την οροφή για να
τονίσει την απόσταση που τον χώριζε από τους κοινούς θνητούς, ενώ στο
μεταξύ ο αυτοκράτορας είχε φορέσει μια πιο πλούσια ενδυμασία.
Συγχρόνως ετίθεντο σε λειτουργία τα μηχανικά <<παιχνίδια>> του
παλατιού: μπροστά στο θρόνο του βασιλέα ορθωνόταν ένα ορειχάλκινο
επιχρυσωμένο δέντρο, πάνω στο οποίο κελαηδούσαν και φτερούγιζαν
μηχανικά και χρυσά πουλιά. Στα δύο άκρα του θρόνου βρίσκονταν χρυσοί
λέοντες, οι οποίοι κινούσαν τις ουρές τους και έβγαζαν βρυχηθμούς.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.38

39. Έτσι τονίζεται η μεγάλη απόσταση που χώριζε την Αυτοκρατορία
από τους ξένους. Αργότερα ακολουθούσε δεύτερη πιο ουσιαστική ακρόαση
ή κάποιο συμπόσιο στο οποίο ο πρέσβης θα μπορούσε να έλθει σε
προσωπική επαφή με τον αυτοκράτορα. Η φιλοφρόνηση προς τους πιο
σημαντικούς πρέσβεις ήταν να τους δείξουν τους θησαυρούς ή τα άγια
λείψανα του παλατιού – μια επίδειξη αντικειμένων ανεκτίμητης αξίας που
έκοβε την ανάσα – ή να οργανώσουν ακροβατικές επιδείξεις, όπως αυτή
που προκάλεσε τον παιδικό θαυμασμό του Λιουπράνδου της Κρεμόνας και
το τρανταχτό γέλιο των συνδαιτημόνων του.
Η αυτοκρατορία προσπαθούσε να εξαναγκάσει καθέναν από τους
βαρβαρικούς λαούς να υπηρετήσει τα ιδιοτελή της συμφέροντα. Γι΄ αυτό τον
λόγο και παρά την υπεροψία της, η βυζαντινή διπλωματία έδειχνε ιδιαίτερο
ενδιαφέρον για τον κόσμο που την περιέβαλλε, καθοδηγούμενη από την
αρχή <<για να διοικήσεις τους λαούς, πρέπει να τους μάθεις>>. Με τον
σκοπό αυτό συγκέντρωναν επιμελώς πληροφορίες για τους συγκεκριμένους
λαούς, μελετούσαν με πολλή προσοχή την ιστορία, τα ήθη και έθιμα τους,
τους οικονομικούς πόρους, την οργάνωση της εξουσίας, τη στρατιωτική
τους κατάρτιση, τις σχέσεις τους με τους γειτονικούς λαούς.
Η μεγάλη δυσπιστία προς τους συμμάχους και η φβερή
επιφυλακτικότητα ήταν τα μόνιμα χαρακτηριστικά της βυζαντινής
διπλωματίας. Αυτή η διπροσωπία στη σχέση τους με τους βάρβαρους
λαούς πολλές φορές υπονόμευε την οικουμενική τάξη που προσπαθούσαν
να προωθήσουν, καθώς οι συνεχείς παρακινήσεις ενός έθνους εναντίον
του άλλου και η καιροσκοπική πολιτική της συχνής εναλλαγής συμμαχιών
προκαλούσαν πλήγματα στην αξιοπιστία και στην φερεγγυότητα της. Τελικά
η ισορροπία αποκαθίστατo λόγω της σταθερής προσήλωσης της,
Ένας από του τρόπους συναλλαγής αυτών των βαρβάρων με την
αυτοκρατορία ήταν ο φόρος. Η παροχή χρημάτων σε βάρβαρους ηγεμόνες
ήταν για τους βυζαντινούς μια συνήθης πρακτική που αποσοβούσε την
στρατιωτική αναμέτρηση. Σε πολλές περιπτώσεις αυτά τα χρήματα ήταν
πράγματι πολεμικοί φόροι που αποσπούσαν οι βάρβαροι με τη δύναμη του
ξίφους. Οι Βυζαντινοί επιδιώκοντας να ξορκίσουν αυτήν την ταπείνωση,
προτιμούσαν να θεωρούν αυτές τις εισφορές ως μια μορφή
αυτοκρατορικού <<δώρου>> που δίνονταν ως ανταμοιβή για υπηρεσίες
που είχαν προσφέρει ή που θα πρόσφεραν οι αποδέκτες του στην
αυτοκρατορία. Για τον αυτοκράτορα ήταν μια συνετή επένδυση. Όταν όμως
θα ήταν έτοιμος να πολεμήσει η πληρωμή θα σταματούσε.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.39

40. Η συμμετοχή κρατών στη βυζαντινή ιεραρχία εκφράστηκε επίσης
με την απονομή στους βάρβαρους ηγεμόνες τίτλων προερχόμενων από την
ιεραρχία της αυτοκρατορικής αυλής. Έτσι ο ηγεμόνας της Αρμενίας
απέκτησε τον τίτλο του <<πρώτου>>, ο Γεωργιανός τσάρος Γεώργιος ο Β΄
του κουροπλάστη και αργότερα του νοβελίσσιμου, ο Βενετός δόγης τον
τίτλο του πρωτοσεβαστοκράτορα και ο Βοημούνδος, ηγεμόνας της
Αντιόχειας, τον τίτλο του σεβαστοκράτορα. Αυτή η πολιτκή είχε τρεις
βασικούς στόχους: να κολακέψει τη ματαιοδοξία των δορυφόρων της
αυτοκρατορίας, να τους προσδέσει στο άρμα της και να καθορίσει, προς
όφελος των ενδιαφερόμενων για το πρωτόκολλο Βυζαντινών, τη θέση που
κατείχε ο κάθε ηγεμόνας και ο λαός στη βυζαντινή κοινοπολιτεία.
Ένα από τα αποτελεσματικότερα διπλωματικά μέσα που
χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί ήταν η προσφορά τους προς τους ξένους
ηγέτες αυτοκρατορικών στεμμάτων. Τα στέμματα αυτά, υπέροχα δείγματα
της βυζαντινής αργυροχρυσοχοΐας, διακοσμημένα με σμάλτο και πολύτιμες
πέτρες, ήταν ένδειξη μεγάλης εύνοιας του βυζαντινού αυτοκράτορα, ο
οποίος προσπαθούσε μέσω του δώρου αυτού να ενισχύσει τις συμμαχικές
σχέσεις με τα ξένα κράτη και να τονίσει στο ξένο ηγεμόνα τη προέλευση
της νομιμοποίησης και της ένταξής του στην ιεραρχία της χριστιανικής
οικομένης. Ο Βασίλειος ο Α΄ έστειλε στέμμα στον Ασωτιο Β΄ δούκα της
Μεγάλης Αρμενίας (885) και ο Κωνσταντίνος Μονομάχος στον Ούγγρο
βασιλιά Ανδρέα Α΄ ( 1047-1061).
Σημαντικό διπλωματικό χαρτί των βυζαντινών ήταν επίσης η μεγάλη
φήμη των πριγκιπισσών τους. Η πολιτική της σύναψης γάμων με ξένους
ηγεμόνες είχε αρχικά περιορισμένο χαρακτήρα. Οι αυτοκράτορες
προτιμούσαν να αποφεύγουν τους γάμους με πορφυρογέννητες
πριγκίπισσες και να δίνουν στους ξένους ηγεμόνες ως συζύγους κάποιες
αριστοκράτισσες μακρινές συγγένισσές τους. Ο Κων/νος ο
Πορφυρογέννητος υποστήριζε ότι τρία πράγματα δεν μπορούσε να δώσει
ένας αυτοκράτορας: το στέμμα, το μυστικό του υγρού πυρός και το χέρι μιας
πορφυρογέννητης πριγκίπισσας. Γι΄αυτό θεώρησε τρομερή υποτίμηση της
αξίας των βυζαντινών νυφών την κίνηση του Ρωμανού Α΄ να δώσει την
εγγονή του Μαρία στον τσάρο των Βουλγάρων Πέτρο. Βεβαίως αργότερα
έκτατες διπλωματικές ανάγκες ανάγκασαν αυτοκράτορες όπως ο Ιωάννης
Τσιμισκής και ο Βασίλειος ο Β΄ να παντρέψουν ο μεν πρώτος την ανιψιά
του Θεοφανώ με τον Γερμανό διάδοχο Όθωνα, ο δε δεύτερος την αδελφή
του Άννα με τον άξεστο ηγεμόνα του Κιέβου Βλαδίμηρο. Οι βυζαντινές
πριγκίπισσες αποτέλεσαν παράγοντα εκπολιτισμού στους τόπους όπου
απεστάλησαν και επηρέαζαν τους συζύγους τους ευμενώς προς το
Βυζάντιο. Με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή μέσω της σύναψης γάμων,
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.40

41. συσφίχτηκαν οι σχέσεις του Βυζαντίου με την αρμενική και την καυκασιανή
δυναστεία, οι οποίες άρχισαν σιγά σιγά να <<βυζαντινοποιούνται>>.
Βασιλείου Παῒπαη –
Διεθνολόγου
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.41

42. Η Βυζαντινή διπλωματία
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ
Η συμβατική θεώρηση της διπλωματίας είναι αυτή που την θέλει
ως διαπραγμάτευση και συμβιβασμό που οδηγεί στην τακτοποίηση
των διαφορών. Ωστόσο, η ιστορία συχνά ανατρέπει αυτή την
άποψη. Η διεξαγωγή των διεθνών σχέσεων είναι επίσης πάλη
ανάμεσα στα εθνικά συμφέροντα και η διπλωματία μπορεί ν’
αποδειχθεί αποτελεσματικότατο όπλο. Σε μια διασκευή της ρήσης
του Κλαούσεβιτς θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι διεθνείς σχέσεις
είναι πόλεμος που διεξάγεται με άλλα μέσα.
Κανένα κράτος δεν προσέφερε περισσότερα στην πρόοδο της
ενάσκησης της εξωτερικής πολιτικής περισσότερο από την
Βυζαντινή αυτοκρατορία /Ρωμανία. Για πάνω από 1100 χρόνια
επέζησε και εξαπλώθηκε μέσω δεξιότεχνων χειρισμών των
αντιπάλων της κατά την άσκηση περίπλοκης διπλωματίας.
Εκατοντάδες χρόνια πριν τον Μακιαβέλι, ο ιστορικός Ιωάννης
Κίνναμος έγραψε: «Εφόσον πολλά και διαφορετικά μέσα οδηγούν
στην επίτευξη ενός σκοπού, η νίκη είναι θέμα του ενδιαφέροντος
που δείχνει κάποιος για να την πετύχει». Η εξέταση της τακτικής
της βυζαντινής διπλωματίας θα μπορούσε να βοηθήσει τους
σημερινούς διπλωμάτες να κατανοήσουν τα κίνητρα των
συνομιλητών τους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Το Βυζαντιο/Ρωμανία ήταν η συνέχεια της Ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας. Ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέφερε την
πρωτεύουσα του Κράτους στις ακτές του Βοσπόρου το 330,
μετονομάζοντας το Βυζάντιο σε Κωνσταντινούπολη. Στρατηγικά η
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.42

43. Πόλη βρίσκονταν στο σταυροδρόμι Ανατολής-Δύσης καθώς και στο
θαλάσσιο άξονα Μαύρης θάλασσας-Μεσογείου. Η συνεχείς
επιδρομές των βαρβάρων είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της
αυτοκρατορικής εξουσίας στη Δύση και την συνέχισή της από μόνο
τον Ρωμαίο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης.
Συν τω χρόνω πολλαπλά βαρβαρικά κύματα επέπεσαν στο σώμα
της αυτοκρατορίας, Ούνοι, Γοτθοι, Πέρσες, Σλάβοι, Άραβες,
Βούλγαροι, Νορμανδοί κ.α. Όλοι αποπειράθηκαν να καταστρέψουν
την αυτοκρατορία, αλλά όλοι αντιμετωπίστηκαν. Με μια
στρατιωτική δύναμη που ποτέ δεν ξεπέρασε τους 140,000 άνδρες,
οι Βυζαντινοί χρησιμοποίησαν με ενεργό τρόπο την εξωτερική
πολιτική, η οποία τους επέτρεψε να διατηρήσουν την επιρροή τους
στην Κεντρική Ευρώπη, την Ιταλία και την Δυτική Ευρώπη, και να
υπερασπίσουν την ρωμαίικη κληρονομιά για τις επόμενες γενεές.
Την βυζαντινή διπλωματία αντέγραψαν αργότερα οι επίγονες
ανερχόμενες δυνάμεις της Βενετικής Δημοκρατίας και την
Οθωμανικής και Ρωσικής αυτοκρατορίας.
Ο Αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης δεν διατηρούσε μόνιμο
διπλωματικό σώμα σε καμιά ξένη χώρα. Έστελνε έμπιστους
ευγενείς ή κληρικούς στις διπλωματικές αποστολές του. Για
πρακτικούς λόγους οι πρέσβεις αυτοί ήταν εξοικειωμένοι με τις
χώρες τις οποίες επισκέπτονταν, είτε μέσω προηγούμενων ταξιδιών
τους, είτε λόγω εθνικού υπόβαθρου. Παρόλα αυτά προηγούνταν
εις βάθος ενημέρωση πριν την αποστολή τους. Όχι μόνο
προετοίμαζαν και την παραμικρή λεπτομέρεια για την επίτευξη του
σκοπού τους, αλλά ενημερώνονταν και για τις πρόσφατες εξελίξεις
στην αυλή του ηγεμόνα που θα επισκέπτονταν. Συνεχείς επαφές
διατηρούνταν με την Κωνσταντινούπολη και οι αποστολές
μπορούσαν να διαρκέσουν και ένα χρόνο. Πρώτοι αυτοί εισήγαγαν
την τακτική της αποστολής διπλωματικών αναφορών στην
κυβέρνησή τους.
Αυτό που διακρίνει το Βυζάντιο/Ρωμανία από άλλα κράτη της
εποχής του είναι η ενεργή ανάμειξή του στις εσωτερικές υποθέσεις
άλλων κρατών. Σήμερα θεωρούμε δεδομένο την ύπαρξη κρατικών
υπηρεσιών για την συλλογή και την επεξεργασία πληροφοριών,
την καλλιέργεια υποστήριξης σε ξένους κύκλους και ίσως την
πρόκληση επανάστασης. Η ύπαρξη όμως, ενός τόσο
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.43

44. εκλεπτυσμένου και καλοστημένου μηχανισμού τον Στ’ αι. είναι
αξιοσημείωτη.
Ως βοήθεια στην αντιμετώπιση άλλων εθνών, οι Βυζαντινοί είχαν
στήσει έναν οργανισμό που συνέλεγε πληροφορίες από κάθε
δυνατή πηγή και κρατούσε αρχεία για το ποιος είχε επιρροή, ποιος
ύποπτος δωροδοκίας, ποιες ήταν οι ιστορικές ρίζες ενός λαού, τι
χρειαζόταν για να εντυπωσιαστούν, κ.τ.λ. Σε πολλές περιπτώσεις η
πληροφορία που έφθανε στο «λογοθέσιο», ήταν η πρώτη γραπτή
μαρτυρία γι’ αυτούς τους λαούς, καθώς οι ίδιοι οι βάρβαροι σπάνια
να κρατούσαν γραπτά μνημεία για τους εαυτούς τους.
Εξοπλισμένος με αυτή τη γνώση ο αυτοκράτορας και οι διπλωμάτες
του κατανοούσαν πλήρως τις δυνατότητες των συμμάχων τους και
τις αδυναμίες των εχθρών τους.
Οι βυζαντινοί εφάρμοζαν πλήθος τακτικών, είτε εμφανώς είτε
συγκεκαλυμμένα, για να πετύχουν τις επιδιώξεις τους μέσω
διπλωματικών οδών αντί ισχύος. Μια τέτοια τακτική ήταν οι
τελετές. Για έναν φύλαρχο κάποιας νομαδικής φυλής από τις
στέπες της Ασίας, οι εκπρόσωποι του αυτοκράτορα με τα μυθικά
δώρα και τις προσκλήσεις στην φανταχτερή αυλή της
Κωνσταντινούπολης, η πολυτελής συνοδεία στην μοναδική Πόλη
του κόσμου με μισό εκατομμύριο κατοίκους και έκταση μεγαλύτερη
από όση καταλάμβανε όλη η φυλή, η θέα των θεοφρούρητων
τειχών, των κατάφρακτων ιπποτών, των εξωτικών αγαθών, τα
πολύβοα παζάρια, οι πανάρχαιοι επιβλητικοί ναοί και η εκστατική
μυσταγωγία, ήταν παράγοντες με καταλυτική επίδραση.
Τα τεράστια πολυτελή παλάτια, η εθιμοτυπία της αυλής, οι
καλοκουρδισμένοι αυλικοί, η αίθουσα του θρόνου με τα επιβλητικά
λιοντάρια, τα χρυσά δέντρα, τα τιτιβίσματα των μηχανικών
πουλιών, του αυτοκράτορα που ανεβοκατεβαίνει στον ουρανό με
τον θρόνο του, τα πλούσια δώρα και οι υποσχέσεις για ακόμη
περισσότερα, δεν άφηναν περιθώρια για διλήμματα και
αναποφασιστικότητες. Ο φύλαρχος ήταν τώρα πια σύμμαχος και ο
γενναιόδωρος αυτοκράτορας του επέτρεπε να κρατήσει όλη τη λεία
από την λεηλασία. Από τη στιγμή αυτή οι εχθροί του αυτοκράτορα
έτρεμαν, νικημένοι τις περισσότερες φορές από την διπλωματία
του παρά από τις λόγχες του.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.44

45. Μια άλλη τακτική ήταν η δωροδοκία. Το βυζαντινό νόμισμα ήταν
το δολλάριο του Μεσαίωνα και εξασφάλιζε επιρροή. Τα
κωνσταντινάτα ξοδεύονταν απλόχερα και πολλές φορές ένα πουγκί
χρυσάφι απέτρεψε την στρατολόγηση ενός κατά πολύ ακριβότερου
στρατού. Κανείς βάρβαρος δεν μπορούσε ν’ αντισταθεί στην λάμψη
του βυζαντινού χρυσού. Τον 11ο αι. ο Σελτζούκος σουλτάνος
έστειλε έναν διπλωμάτη να διαπραγματευθεί τον καθορισμό των
συνόρων με την αυτοκρατορία. Ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός έκλεισε
μυστική συμφωνία με τον απεσταλμένο του σουλτάνου
κατοχυρώνοντας το φρούριο της Σινώπης. Μέχρι να καταλάβει ο
σουλτάνος τι είχε γίνει, οι αυτοκρατορικοί είχαν καταλάβει το
φρούριο.
Περίπου 200 χρόνια αργότερα ο επίφοβος εχθρός της
αυτοκρατορίας ήταν ο Κάρολος ο Ανδεγαυός, που έλεγχε την
Σικελία και μέρος της ιταλικής ενδοχώρας. Ο Κάρολος φιλοδοξούσε
να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη και να γίνει ο ίδιος
αυτοκράτορας. Ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος με υποσχέσεις περί
ενώσεως των Εκκλησιών χρησιμοποιούσε τον πάπα Νικόλαο τον Γ’,
ο οποίος απαγόρευε στον Κάρολο να κάνει την οποιαδήποτε
κίνηση. Όταν και ο πάπας απηύδησε από την κωλυσιεργία και
επέτρεψε στον Κάρολο να επιτεθεί, η βυζαντινή διπλωματία
υποκίνησε επανάσταση στη Σικελία (Σικελικός Εσπερινός) και έτσι
η αυτοκρατορία σώθηκε για άλλη μια φορά από τις αρπακτικές
διαθέσεις των Δυτικών.
Άλλη μια τακτική ήταν η διατήρηση μιας ισορροπίας στις σχέσεις με
τους βάρβαρους λαούς. Αν οι Βούλγαροι προκαλούσαν
προβλήματα, στρατολογούνταν οι Ρώσοι. Αν οι Ρώσοι ξεπερνούσαν
τα όρια, καλούνταν οι Πατζινάκες. Οι Κομάνοι και οι Ούζοι ήταν
εφεδρείες για ώρα ανάγκης. Οι βυζαντινοί πάντα είχαν σε
ετοιμότητα κάποιον σύμμαχο να συνδράμει, όταν κάποιος άλλος
μετατρέπονταν σε εχθρό.
Ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης, διατηρούσε σχέσεις με
τον οποιοδήποτε υποψήφιο διεκδικητή ενός ξένου θρόνου. Έτσι αν
για παράδειγμα κάποιος Σελτζούκος σουλτάνος εκδήλωνε πρόθεση
να επιτεθεί, τότε το πιο πιθανό ήταν ότι θα αντιμετώπιζε την
εξέγερση κάποιου νεώτερου αδελφού του, δυναμικού διεκδικητή
του σουλτανάτου. Με το βυζαντινό χρυσό στις τσέπες του θα
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.45

46. ανατάρασσε την τουρκική επικράτεια αρκετά, ώστε να εξασφαλίσει
έναν ήσυχο ύπνο στην Κωνσταντινούπολη.
Σε περιπτώσεις που το μέλλον της αυτοκρατορίας διακυβεύονταν,
αρκούσε ένα καλοστημένο τέχνασμα, η επιτυχία του οποίου
εξασφάλιζε την σωτηρία των στρατιωτών και την εξοικονόμηση
πόρων. Έτσι ο Ηράκλειος κάποια στιγμή υπέκλεψε ένα μήνυμα από
τον Πέρση Σάχη Χοσρόη, στο οποίο διατάσσονταν η εκτέλεση του
στρατηγού του Σαρβαραζά. Ο Ηράκλειος προσέθεσε και τα
ονόματα 400 ακόμη αξιωματούχων της περσικής αυλής και
αναδρομολόγησε το μήνυμα στον Σαρβαραζά. Το στρατήγημα ήταν
ευφυέστατο. Ο στρατηγός και οι αξιωματούχοι εξεγέρθηκαν κατά
του Χοσρόη, τον ανέτρεψαν κι έκλεισαν ειρήνη με τον Ηράκλειο.
Σε ένα άλλο επεισόδιο, ο εχθρικός βενετικός στόλος διαχείμαζε
στην Χίο, απειλώντας την βυζαντινή επικράτεια. Οι Βενετοί
έστειλαν πρέσβεις στην Κωνσταντινούπολη για διαπραγματεύσεις.
Ο Μανουήλ Α’ Κομνηνός αρνήθηκε να τους συναντήσει. Οι
πρέσβεις επέστρεψαν στην Χίο μαζί με έναν Βυζαντινό υπάλληλο,
που πρότεινε την διενέργεια νέας αποστολής. Ο Βενετός Δόγης,
διοικητής του στόλου, συμφώνησε. Μετά την αναχώρηση της
δεύτερης αποστολής ξέσπασε λοιμική νόσος στο στρατόπεδο των
Βενετών. Παραπάνω από 1000 στρατιώτες και ναύτες πέθαναν
μέσα σε λίγες μέρες.
Οι φήμες έλεγαν ότι ο Βυζαντινός απεσταλμένος είχε δηλητηριάσει
το νερό. Οι Βενετοί έστειλαν και τρίτη αποστολή στην
αυτοκρατορική αυλή. Αλλά ο Μανουήλ Κομνηνός ήταν ενήμερος
για τις εξελίξεις και ήξερε ότι τώρα πια δεν χρειαζόταν να κάνει
υποχωρήσεις. Έτσι μάκραινε τις διαπραγματεύσεις τόσο ώστε ο
Δόγης αναγκάσθηκε να υποχωρήσει για να γλιτώσει την ανταρσία
των πληρωμάτων του. Κατά τον απόπλου του βενετικού στόλου
μια αυτοκρατορική ναυτική δύναμη επιτέθηκε απροειδοποίητα και
αποδεκάτισε τους Βενετούς. Αμέσως μετά ο Μανουήλ έστειλε
μήνυμα στον Δόγη που απλά προσέθετε προσβολή στην ήττα του :
«Ο λαός σου έχει να επιδείξει μέχρι τώρα μόνο βλακεία»
Όχι μόνο ο Ελληνισμός αλλά και όλος ο ευρωπαϊκός πολιτισμός
χρωστάει ευγνωμοσύνη στις διπλωματικές ικανότητες των
Βυζαντινών. Αν οι τελευταίοι δεν ήταν τόσο επιδέξιοι στους
χειρισμούς τους ολόκληρη η ευρωπαϊκή ιστορία θα ήταν πολύ
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.46

47. διαφορετική. Το χριστιανικό αυτό ανάχωμα απέτρεπε την εισβολή
του Ισλάμ στην Ευρώπη από τον Ζ’ ως τον ΙΕ’ αι. Όταν πια ο
Σουλτάνος Μωάμεθ Β’ κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη, οι λαοί
της Ανατολικής Ευρώπης είχαν ανδρωθεί αρκετά, μέσω της επαφής
τους με τον βυζαντινό πολιτισμό, ώστε να αντισταθούν στην
περαιτέρω εξάπλωση. Αν αυτό συνέβαινε νωρίτερα, όταν οι λαοί
αυτοί βρίσκονταν ακόμη σε βάρβαρη κατάσταση, το μέλλον της
Ευρώπης θα ήταν αμφίβολο. Η συμβολή της βυζαντινής
διπλωματίας είναι αναντίρρητη. Υπήρξε ένα επιτυχημένο, χαμηλού
κόστους, χαμηλού ρίσκου, ευέλικτο και αποτελεσματικό όπλο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Ιωάννης Κίνναμος, Ιστοριών Βιβλία Ζ’, Corpus Scriptorum
Historiae Byzantinae 13, Βόννη 1836.
2. Αικ. Χριστοφιλοπούλου, Βυζαντινή Ιστορία, Β2 867-1081,
Βάνιας 19972.
3. Ιωαν. Καραγιαννόπουλος, Το Βυζαντινό Κράτος, Βάνιας
20014.
4. Στήβεν Ράνσιμαν, Βυζαντινός Πολιτισμός, Γαλαξίας-Ερμείας
1992.
5. Michael Angold, Η Βυζαντινή αυτοκρατορία από το 1025-
1204, Παπαδήμας 20083.
6. Donald M. Nicol, Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου 1261-
1453, Παπαδήμας 20054.
7. A. Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τ.Α’- Β’ ,
Μπεγαρδής χ.χ.
Πηγή: http://www.impantokratoros.gr/byzantinh-diplomatia.el.aspx
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.47

48. * ∆Ô Î›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ·ÔÙÂÏ› ·Ó·ıˆÚË̤ÓË Î·È ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓË ÌÔÚÊ‹ ÂÈÛ‹ÁËÛ˘, Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙȘ
22 ª·ÚÙ›Ô˘ 2006 ÛÙ· ‰È‰·ÎÙ‹ÚÈ· Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ ∞ÓıÚˆÈÛÙÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ
™Ô˘‰ÒÓ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ (∫·Ï·Ì¿Ù·) ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ÛÂÌÈÓ·Ú›Ô˘ µ˘-
˙·ÓÙÈÓ‹˜ πÛÙÔÚ›·˜, Ì ı¤Ì·: «Ÿ„ÂȘ ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ‚›Ô˘ ÛÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ».
π‰È·›ÙÂÚ˜ ¢¯·ÚÈÛٛ˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ∂Ú¢ÓÒÓ ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ
∂Ú¢ÓÒÓ ÙÔ˘ ∂.π.∂. Î. ¡ÈÎfiÏ·Ô ªÔÛ¯ÔÓ¿ Î·È ÛÙÔÓ ∫·ıËÁËÙ‹ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î.
ªÈ¯·‹Ï µ¤ÏÏ· ÁÈ· ÙȘ ¯Ú‹ÛÈ̘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜.
1. ¡. ∫Ô˘ÙÚ¿ÎÔ˘, «µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‰Èψ̷ÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È Ú·ÎÙÈΤ˜. ªÈ· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ì¤Ûˆ
Ù˘ ÔÚÔÏÔÁ›·˜», ÛÙÔ ™. ¶·ÙÔ‡Ú·-™·ÓÔ‡ (ÂÈÌ.), ¢Èψ̷ٛ· Î·È ÔÏÈÙÈ΋. πÛÙÔÚÈ΋ ÚÔ-
Û¤ÁÁÈÛË [∂ÈÛÙ‹Ì˘ ∫ÔÈÓˆÓ›·], ∞ı‹Ó· 2005, ÛÛ. 89-129, Âȉ. 90.
√ ƒ√§√™ ∆√À ¢øƒ√À ™∆∏
µÀ∑∞¡∆π¡∏ ¢π¶§øª∞∆π∞*
°ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ ∞. ª¤ÚÈ·ÓÔ˜
∏ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‰Èψ̷ٛ·, ·˘Ùfi˜ Ô ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ ıÂÛÌfi˜ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜
Ù˘ ¡¤·˜ ƒÒÌ˘, Û˘ÓÈÛÙ¿ ¤Ó· Â˘Ú‡Ù·ÙÔ ı¤Ì·, Ë ÂͤٷÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·Ô-
ÙÂÏ› Û˘Ó¿ÚÙËÛË ÔÏÏÒÓ Ù˘¯ÒÓ ÙÔ˘ Ì·ÎÚ·›ˆÓÔ˜ ‚›Ô˘ Ù˘. ∏ ÌÂϤÙË Ù˘
Â›Ó·È ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ÓË Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ηÈ
ÙˆÓ ‰ÈÂıÓÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘, ÔÈ Ôԛ˜ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ¿Ú-
ÚËÎÙ· Û˘Ó‰Â‰Â̤Ó˜ Ì ÙË ‰˘Ó·ÛÙÈ΋, ÂÛˆÙÂÚÈ΋, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆ-
ÓÈ΋ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›·1.
∞Ó Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ fiÚÔ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‰Èψ̷ٛ· Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈ-
ο ¢ڇ, ÌÔÚÔ‡ÌÂ, ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡, Ó· ·ÔÂÈ-
Ú·ıԇ̠ӷ ÛÎÈ·ÁÚ·Ê‹ÛÔ˘Ì ÔÚÈṲ̂Ó˜ Ù˘¯¤˜ ÙÔ˘. M ÙÔÓ fiÚÔ ‰Èψ-
Ì·Ù›· ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ÛÙÔ˘˜ Ú¤Û‚ÂȘ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜, ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ηÈ
˘Ô‰Ô¯‹ ‰Èψ̷ÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈÚÔÛÒˆÓ, ÙËÓ ÂıÈÌÔÙ˘›· Ô˘ ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙȘ
‰Èψ̷ÙÈΤ˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ, ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ¤ÁÎÚÈ-
Û˘ ÙˆÓ ‰Èψ̷ÙÈÎÒÓ ÂÁÁڿʈÓ, ÙËÓ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ‰ÒÚˆÓ – Ô˘ Â‰Ò Ì·˜
ÂӉȷʤÚÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· – Î.¿.Ø ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙÂ, ‰ËÏ·‰‹, ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘
‰Èψ̷ÙÈ΋˜ ˘ËÚÂÛ›·˜ ˘fi ÛÙÂÓ‹ ¤ÓÓÔÈ·. ∏ ‰Èψ̷ٛ·, ˆÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ
·‡ÂÈ Ó· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Î·È ¿ÛÎËÛË Ù˘ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ-
΋˜: Ì ÙÔÓ fiÚÔ ·˘Ùfi ÂÓÓÔԇ̠ÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô ÂÚÁ·Û›·˜ ÂΛÓÔ˘ ÙÔ˘ ÙÌ‹Ì·-
ÙÔ˜ Ù˘ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋˜ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓfi ÙÔ˘
ÙȘ ‰ÈÂıÓ›˜ Â·Ê¤˜ Î·È Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ı· ÙȘ ·Ú¯¤˜, ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ÙÔ
Ï·›ÛÈÔ ÛÙ·ıÂÚÒÓ Ù‡ˆÓ ·Ó¿Ï˘Û˘ Î·È ·Ú¤Ì‚·Û˘ ÛÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ Ô-
ÏÈÙÈ΋. ™Ù· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È, Â›Û˘, Ë ‰Èψ̷ٛ· ˆ˜ η-
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.48

49. 200 °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˜ ∞. ª¤ÚÈ·ÓÔ˜
2. ∂. ÃÚ˘Ûfi˜, «∏ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‰Èψ̷ٛ·. ∞Ú¯¤˜ Î·È Ì¤ıÔ‰ÔÈ», ÛÙÔ ¶·ÙÔ‡Ú·-™·ÓÔ‡ (ÂÈÌ.),
¢Èψ̷ٛ·, fi.., ÛÛ. 57-69, Âȉ. 58.
3. ™ÙÔ ›‰ÈÔ.
4. µÏ. T. C. Lounghis, Les ambassades byzantines en Occident, depuis la fondation des états
barbares jusqu’ aux Croisades (407-1096) (‰È‰. ‰È·ÙÚ. ¶·Ó. Paris π), ∞ı‹Ó· 1980.
5. ∫Ô˘ÙÚ¿ÎÔ˘, fi.., ÛÛ. 92-95.
Ù·ÛÎÔ›·, ‰ËÏ·‰‹ Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ Î·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ·fi ÙÔ˘˜
Ú¤Û‚ÂȘ ÁÈ· ÙȘ ÁÂÈÙÔÓÈΤ˜ ¯ÒÚ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ô ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ Ú¤Û‚ÂˆÓ ÛÙËÓ
ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È ÛÙË ‰È·Î›ÓËÛË È‰ÂÒÓ Î·È Ù¯ÓÔÁÓˆÛ›·˜, ÂÓÒ
Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Â›Ó·È ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÈÂÚ·ÔÛÙÔÏ‹˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÂίÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi
ÙˆÓ ÁÂÈÙÔÓÈÎÒÓ Ï·ÒÓ2. ™Ù· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰Èψ̷ٛ·˜ ÌÔÚÔ‡-
ÌÂ, ÂÈϤÔÓ, Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚Ô˘Ì ٷ ‰˘Ó·ÛÙÈο Á·ÌÈο Û˘Ó·ÏÏ¿ÁÈ·, ÙÔ˘˜
Á¿ÌÔ˘˜, ‰ËÏ·‰‹, ÌÂÏÒÓ Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Ì ·ÏÏÔ‰·-
Ô‡˜3, ÂÓÒ È‰È·›ÙÂÚÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ·ÔÙÂÏ› Ë ÏÂÁfiÌÂÓË ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ‰È-
ψ̷ٛ· Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÔÈ Â·Ê¤˜ Ì ÙÔÓ ƒˆÌ·›Ô ÔÓÙ›ÊÈη4.
∏ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‰Èψ̷ٛ· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÔÚÈṲ̂ӷ ‚·ÛÈο ÛÙÔÈ-
¯Â›·, Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ¤¯Ô˘Ì ˘’ fi„ÈÓ:
¶ÚÒÙÔÓ, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜
˘‹Ú¯Â ¤Ó· ·ÓÙ›·ÏÔ ‰¤Ô˜, ¤Ó·˜ ÈÛ¯˘Úfi˜ Á›ÙÔÓ·˜ Î·È ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜. ∆¤-
ÙÔÈÔÈ ·Ó·ÙÔÏÈÎÔ› Â›ÊÔ‚ÔÈ Á›ÙÔÓ˜ ˘‹ÚÍ·Ó, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ë ·˘ÙÔ-
ÎÚ·ÙÔÚ›· ÙˆÓ ™·ÛÛ·ÓȉÒÓ ¶ÂÚÛÒÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ 7Ô ·ÈÒÓ·, ÙÔ ¯·ÏÈÊ¿ÙÔ ÙˆÓ
√̸·‰ÒÓ Î·È ∞‚·ÛȉÒÓ ∞Ú¿‚ˆÓ Ù˘ µ·Á‰¿Ù˘ ̤¯ÚÈ ÙÔÓ 9Ô Ì 10Ô ·ÈÒ-
Ó·, Î·È Ù· ÛÔ˘ÏÙ·Ó¿Ù· ÙˆÓ ™ÂÏÙ˙Ô‡ÎˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ 11o ·ÈÒÓ·.
¶Ú·ÎÙÈο, ÁÈ· ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ ·˘Ùfi Û‹Ì·ÈÓ fiÙÈ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û¯Â‰fiÓ ‰È·ÚÎÒ˜
Û ÂÌfiÏÂÌË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘ Û‡ÓÔÚ· ¿ÌÂÛ· ‹ ̤ۈ ÙˆÓ
‰ÔÚ˘ÊfiÚˆÓ Î·È ˘ÔÙÂÏÒÓ ÙÔ˘ ÎÚ·ÙÒÓ. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÂÚ›ÂÚÁÔ, ÂÔ̤ӈ˜, ÙÔ
ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ‚¿ÚÔ˘˜ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰Èψ̷ٛ·˜ ¤Â-
ÊÙ ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο, Û ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ˘ Î·È ·fiÎÚÔ˘Û˘
ÙˆÓ ÂÂÎÙ·ÙÈÎÒÓ Ù¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ·ÓÙ›·ÏÔ˘ ‰¤Ô˘˜5. ªÂ ÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ·˘-
Ù‹ ‰ÂÓ ·Ú·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜, ÂÓ›ÔÙÂ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂ-
Ú˜, ·ÂÈϤ˜ Ô˘ ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙Â Ë µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·
ÛÙÔÓ µÔÚÚ¿ Î·È ÛÙË ¢‡ÛË – Ì ÁÓˆÛÙ¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÂΛӷ ÙˆÓ µÔ˘Ï-
Á¿ÚˆÓ Î·È ÙˆÓ ¡ÔÚÌ·Ó‰ÒÓ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· –, ·ÏÏ¿ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È Ô Û¯Â‰fiÓ
‰È·Ú΋˜ ΛӉ˘ÓÔ˜ Ô˘ ‹Á·˙ ·fi ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹, Î·È Ë ·‰È¿ÏÂÈÙË ÚÔ-
Û¿ıÂÈ· Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰Èψ̷ٛ·˜ Ó· ÙÔÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ, ÛÂ Û˘Ó‰˘·-
ÛÌfi Û˘¯Ó¿ Ì ·ÂÈϤ˜ ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓ˜ ·fi ¿ÏÏ· ̤و·.
∞˘Ùfi ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÁÓÒÚÈÛÌ· Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰Èψ̷ٛ·˜ Û˘Ó‰Â-
fiÙ·Ó Î·È Ì ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘: ÂÊ’ fiÛÔÓ Ë µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·˘ÙÔ-
ÎÚ·ÙÔÚ›· Û·Ó›ˆ˜ ‰È¤ıÂÙ ÙÔ ¤Ì„˘¯Ô ˘ÏÈÎfi ‹ ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Â˘ÚˆÛÙ›·,
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.49

50. 6. ™ÙÔ ›‰ÈÔ, Û. 95Ø D. Obolensky, «The Principles and Methods of Byzantine Diplomacy», ÛÙÔ
Actes du XIIe congrès international d’études byzantines, Ochride, 10-16 septembre 1961, Ù. π, µÂ-
ÏÈÁÚ¿‰È 1963, ÛÛ. 45-61, Âȉ. 46.
7. π. ∫·Ú·ÁÈ·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˜, ∆Ô µ˘˙·ÓÙÈÓfi ÎÚ¿ÙÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 41996, Û. 368.
8. ∆. §Ô˘ÁÁ‹˜, «µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‰Èψ̷ٛ·», ÛÙÔ µ. µÏ˘Û›‰Ô˘ – ™. §·Ì¿Î˘ – ª. §ÂÔÓÙÛ›ÓË – ∆.
§Ô˘ÁÁ‹˜, ™ÂÌÈÓ¿ÚÈ· ÂÚ› ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰Èψ̷ٛ·˜, ∞ı‹Ó· 2006, ÛÛ. 17-106, Âȉ. 19.
9. ∫·Ù¿ ÙËÓ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË, Ë ·Ó¿ÁÎË Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë µÂÓÂÙ›· Û ‰È·Ú΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙȘ ¿ÏϘ
Â˘Úˆ·˚Τ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÂÍÂÏȯıÔ‡Ó ÔÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚ˜ ‚ÂÓÂÙÈΤ˜ ÚÔÍÂÓÈ-
Τ˜ ·Ú¯¤˜ Û ÌfiÓÈ̘ ‰Èψ̷ÙÈΤ˜ ·ÓÙÈÚÔÛˆ›˜. ∆Ô ‚ÂÓÂÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙˆÓ ÌfiÓÈÌˆÓ ‰È-
ψ̷ÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂÈÒÓ ÌÈÌ‹ıËÎ·Ó Ù· ˘fiÏÔÈ· ÈÙ·ÏÈο ÎÚ¿ÙË Î·È ·fi ÙËÓ πÙ·Ï›· ÙÔ
·Ú¤Ï·‚·Ó ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù· ‰˘ÙÈÎÔÂ˘Úˆ·˚ο ‚·Û›ÏÂÈ· (°·ÏÏ›·, ∞ÁÁÏ›·, πÛ·Ó›·, °ÂÚÌ·-
Ó›·). µÏ. ¡. °. ªÔÛ¯ÔÓ¿˜, «∏ ‚ÂÓÂÙÈ΋ ‰Èψ̷ٛ·: ÛÙfi¯ÔÈ Î·È ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ˜», ÛÙÔ ¶·-
ÙÔ‡Ú·-™·ÓÔ‡ (ÂÈÌ.), ¢Èψ̷ٛ·, fi.., ÛÛ. 165-192, Âȉ. 190.
10. ∫Ô˘ÙÚ¿ÎÔ˘, fi.., ÛÛ. 95-96.
O ƒ√§√™ T√À ¢øƒ√À ™∆∏ µÀ∑∞¡∆π¡∏ ¢π¶§øª∞∆π∞ 201
ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ‰È·ÙËÚ› ·ÓÔÈÎÙ¿ ‰‡Ô ‹ ÙÚ›· ÔÏÂÌÈο ̤و·
Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜, Ë ·ÔÊ˘Á‹ ÙˆÓ ÂÚÈÛÛÔÙ¤ÚˆÓ ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ÌÂÙÒˆÓ ‹ ÙˆÓ Û˘Ú-
Ú¿ÍÂˆÓ ÁÂÓÈÎÒ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¿ÁÈ· Ù·ÎÙÈ΋ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰Èψ̷ٛ·˜.
∂¿Ó ˘‹Ú¯Â, ÏÔÈfiÓ, ‹‰Ë ¤Ó· ·ÓÔÈÎÙfi ÔÏÂÌÈÎfi ̤وÔ ‹ ¤ÛÙˆ ÂӉ¯fiÌÂ-
ÓÔ Û‡Úڷ͢ Û οÔÈÔ Û‡ÓÔÚÔ, ¤ÚÂ ӷ ·ÔÙÚ·› ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· ‰Â‡ÙÂ-
ÚÔ˘ Û οÔÈÔ ¿ÏÏÔ ÛËÌ›Ô. ™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ú¯‹ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Ú·-
ÎÙÈ΋ Ù˘ ÂÍ·ÁÔÚ¿˜ Ù˘ ÂÈÚ‹Ó˘ Ì ‰ÒÚ· Î·È ¯ÚËÌ·ÙÈΤ˜ ¯ÔÚËÁ›Â˜ ÚÔ˜
ÙÔ˘˜ Ï·Ô‡˜ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·ÂÈÏËÙÈÎÔ› ÁÈ· ÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ. ™Â ·˘-
Ù‹Ó ÙËÓ ·Ú¯‹ ‚·Û›˙ÂÙ·È, Â›Û˘, Î·È Ë ÂÚ›ÊËÌË Ù·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘ «‰È·›ÚÂÈ Î·È
‚·Û›Ï¢», Ù˘ ˘ÔΛÓËÛ˘ ‰ËÏ·‰‹ ÂÓfi˜ Ï·Ô‡ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ¿ÏÏÔ˘6.
ŒÓ· ÙÚ›ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ‰Èψ̷ٛ·˜ ‹Ù·Ó Ë ¤ÏÏÂÈ-
„Ë ÌÔÓ›ÌˆÓ ‰Èψ̷ÙÈÎÒÓ ·ÔÛÙÔÏÒÓ. ∞˘Ù‹ Ë ÂÈÛ‹Ì·ÓÛË Â›Ó·È ÛËÌ·-
ÓÙÈ΋, ηıÒ˜ Ô fiÚÔ˜ ‰Èψ̷ٛ·, Ì ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘ ¤ÓÓÔÈ·, ı· ÌÔÚÔ‡-
Û ӷ Ì·˜ ·Ú·Û‡ÚÂÈ Û ϷÓı·Ṳ̂Ó˜ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ. ¢ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·ÙÔ, ÏÔÈfiÓ,
ȉȷ›ÙÂÚÔ ÛÒÌ· ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ˘¿ÏÏËψÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Ó· Â›Ó·È ÌfiÓÈÌ· ÂÁη-
ÙÂÛÙË̤ÓÔÈ ÛÙȘ ÚˆÙ‡ԢÛ˜ ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ, fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·7.
∫·È fiˆ˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, fi¯È ÌfiÓÔ ·Ô˘Û›·˙·Ó ÔÈ ÌfiÓÈ̘ ÚÂۂ›˜ ÙÔ˘
µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ Û ͤӷ ÎÚ¿ÙË, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ÚÂۂ›˜ ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ ÛÙÔ
‚˘˙·ÓÙÈÓfi ¤‰·ÊÔ˜, ·ÊÔ‡ ÔÏfiÎÏËÚÔ˜ Ô ªÂÛ·›ˆÓ·˜ ·ÁÓÔÔ‡Û ÙȘ ÌfiÓÈ̘
‰Èψ̷ÙÈΤ˜ ·ÔÛÙÔϤ˜ ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi8, ÙȘ Ôԛ˜ ı· ÂÁηÈÓÈ¿ÛÂÈ Ë µÂ-
ÓÂÙ›· ηٿ ÙËÓ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË9. ŒÙÛÈ, fiÙ·Ó Á›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÚÂۂ›˜, ÂÓ-
ÓÔÔ‡ÓÙ·È ÔÈ Ú¤Û‚ÂȘ Û ÂȉÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹10. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈ΋ Ù˘ ÌÂ۷ȈÓÈ΋˜
ÓÔÔÙÚÔ›·˜ Â› ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ë ·¿ÓÙËÛË Ô˘ ¤‰ˆÛÂ
Á‡Úˆ ÛÙÔ 957-958 Ô º·ÙÈÌ›‰Ë˜ ¯·Ï›Ê˘ Ù˘ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘ al-Mu‘izz (953-975)
ÚÔ˜ ¤Ó·Ó ÚÂÛ‚Â˘Ù‹ ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ∑’ ÙÔ˘
¶ÔÚÊ˘ÚÔÁ¤ÓÓËÙÔ˘ (913-959). ŸÙ·Ó Ô µ˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ·ÂÛÙ·Ï̤ÓÔ˜ ÌÂÙ¤ÊÂ-
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.50