1. ติว สอบภาคปฏิบ ัต ิ
ณ.สวนสิร ีร ุก ชาติ
มหาวิท ยาลัย มหิด ล ศาลายา

2. โกฐก้า น
พร้:า วข้อๆ
 ลัก ษณะ เป็น
คล้ายหางหนู
 รส : เย็น
 สรรพคุณ : แก้หอบ
สะอึก
• อยูในพิกดโกฐทัง 7 และ 9
่ ั ้
• สรรพคุณเสมอ ชิงช้าชาลี
สรรพคุณ
• ( แก๊ก : หอบทางมะพร้าวไป
ทิงตอนเย็นแล้วผูกชิงช้า
้
นอน) รส
เสมอ

3. โกฐจุฬ าลัม
พา
 ลัก ษณ ะ : ใบป่นๆ สี
นำ้าตาลปนเทา ต้นสี
นำ้าตาล มักมาทั้งต้น
 ใช้ท ั้ง ต้น
 รส : ขมกลิ่นหอม
( สาวจุฬาฯ ผิวขาวกลิ่น
กายหอม )
 สรรพคุณ : แก้ไข้
เจรียง
• สรรพคุณเสมอ หญ้า

4. ลัก ษณ ะ : เป็น
โกฐหัว บัว

ก้อนๆ เหมือนก้อนขี้
หมู
 รส : มันสุขุมหอม
( กินเม็ดบัว มัน...หอม )
 สรรพคุณ :
แก้ลมในกอง
ริดสีดวง
• อยูในพิกัดโกฐทัง 5, 7
่ ้
และ 9
• สรรพคุณเสมอ หัว

5. โกฐสอ
 ลัก ษณะ : รูปร่างคล้าย
สากกระเบือ
 รส : สุขุมกลิ่นหอม
 สรรพคุณ : แก้หืด แก้
ไอ
บำารุงหัวใจให้
ชุมชื่น
่
สุข ุม
โกฐสอ 3 ส/ศ สากกระ
เบือ
ศอ = คอ แก้
หือ แก้ไ อ

6. โกฐเชีย ง
 ลัก ษณะ : เป็นเส้น
นิ่มๆ และมีความ
เหนียว
 รส : หวานสุขุม
( กุน เชีย ง ทอด หวาน
กิน มากแล้ว ไอ )
 สรรพคุณ : แก้
สะอึก แก้ไอ
แก้ลมเสียดแทง 2
ราวข้าง

7. โกฐเขมา
 ลัก ษณะ : ก้อน
เล็กๆ คล้าย
ก้อนขี้หมา สีออก
เหลืองๆ
 รส : สุขุมหอม
 สรรพคุณ : แก้
โรคในปาก
( เขมา = เม๊าท์ /
mouth )

8. โกฐกระดูก
 ลัก ษณะ : ผิวแข็ง มีรู
พรุนคล้ายกระดูก ผิว
นอกเป็นร่องให้ดมดู
กลิ่นฉุนมาก
 รส : ร้อนกลิ่นหอม
 สรรพคุณ : แก้ลมวิง
เวียน
หน้ามืด
ตาลาย
( แก๊ก : เผากระดูก จะเป็น ลม
หน้า มืด ต้อ งใช้ไ ฟร้อ น
เผาแล้ว มีก ลิ่น หอม )

9. โกฐชฎามัง สี
 ลัก ษณะ : เม็ดเล็กๆ
งอๆ เหมือนตัวหนอน
ผิวเป็นกำามะหยี่
 รส : สุขุมหอม
 สรรพคุณ : ขับเลือด
เน่าร้าย
( ดูล ะครนางร้า ย ใส่ช ฎา ขับ
รสคัน เดีย วกับ เขมา )
( ชฎา – นึก ถึง ผู้ห ญิง – ขับ
เลือ ดเน่า ร้า ย )
• อยู่ในพิกดเนาวโกฐ
ั

10. โกฐพุง ปลา
 ลัก ษณะ : เป็นกระ
เปาะเหมือนพุงปลา
 รส : ฝาด ( ลูก )
( แก๊ก : ฝาก ลูกไว้ใน
พุงปลา )
 สรรพคุณ : แก้
ท้องร่วง
แก้
อาเจียน
• จัดเป็นพืชประเภท
เถา-เครือ

11. เป็น ท่อ นแข็ง มีเ ส้น เป็น ร่อ ง
ตามแนวยาว เป็น ระเบีย บ โกฐกัก กรา
 ลัก ษณะ : ผิวเป็น
ร่องๆตามยาว มีเส้น
กั้น ( กัก )เป็นระยะ
 รส : ฝาดน้อยเผ็ด
มีเ ส้น กัก
ร้อนซ่า
เป็น ระยะ  สรรพคุณ : แก้
ริดสีดวงทวาร แก้
คลื่นเหียนอาเจียน
( กักกรา = กรักขฬะ-จนน่า
อาเจียอนแข็ง หักยาก
เป็นท่ น )

12. โกฐนำ้า เต้า
แบบหั่น มาเป็น
ชิ้น ๆแล้ว
 ลัก ษณะ : เปลือกสี
เข้มขรุขระหน้าตัดวง
เนือข้างในเป็นสีเหลือง
้
เนือแน่นๆ ไม่พรุน
้
 รส : ฝาดหอม
 ใช้ร าก ( ปอกเปลือก
ออกนำาไปนึงแล้วตากแห้ง
่
)
 สรรพคุณ : แก้
ริดสีดวงทวาร

13. โกฐกะกลิ้ง ( แสลงใจ, ลูก กระจี้,)
 ลัก ษณะ : เหมือน
กระดุม
 รส : ขมเมา ( ขี้เมา
เมาจนกลิ้ง )
 สรรพคุณ : แก้ลม
อัมพาต
บำารุงประสาท บำารุง
หัวใจ
( แสลงใจ แต่บำารุง
หัวใจ )
• อยูในพิกัดโกศพิเศษ
่

14. เทีย นเยาวพานี
( ผัก ชีก ะเหรี่ย ง )
 ลัก ษณะ : เม็ดเล็กๆ
คล้าย
ลูกผักชีล้อม แต่เล็กกว่า
ไม่มีแตกครึ่งซีก
 รส : หวานกลิ่นหอม
 สรรพคุณ : แก้
คลื่นเหียน อาเจียน
( แก๊ก : น้องนีเป็นน้องเล็ก
เป็นคนกะเหรี่ยง หน้าหวาน
แต่พอหอม
แล้วจะอวก )

15. เทีย นตา
ตั๊ก แตน ( ผัก ชีล าว
 )
ลัก ษณะ : รีๆเหมือน
ดวงตา มีหาง
เล็กกว่าเทียน
ตากบ
 รส : ขมเผ็ดร้อนเล็ก
น้อย
ผัก ชีล าว
( แก๊ก : คนลาวชอบกินตั๊กแตน
ทอด ทอดนานไปหน่อยเลย ขม
ก่อนกินโรยพริกไทย เผ็ด จะ
กินให้อร่อยต้องกินตอนยัง ร้อ น

16. เทีย นตากบ
 ลัก ษณะ : คล้าย
เทียนตาตั๊กแตน แต่มี
ขนาดใหญ่กว่า มี
ลักษณะเหมือนรูป
ดวงตา
 รส : เผ็ดร้อนขม
หอม
 สรรพคุณ : แก้
กระเพาะอาหารพิการ

17. เทีย นข้า ว
เปลือ ก
 ลัก ษณะ : รูปร่างคล้าย
ข้าวเปลือก อ้วนกว่าเทียน
ขาว เปลือกมีเส้นลาย มี
หางสั้นกว่าเทียนแกลบ
 รส : หวานเผ็ดหอม
( แก๊ก: กินข้าวหอมมะลิตอน
เย็น )
 สรรพคุณ : ขับผายลม
แกท้องอืดท้องเฟ้อ
( แก๊ก : กินข้าวบำารุงกำาลัง

18. เทีย นขาว
( ยีห ร่า )
่
 ลัก ษณะ : คล้าย
เทียนข้าวเปลือก แต่
ขนาดเล็กและผอมกว่า
 รส : เผ็ดร้อนขม
( เราขาว ผัวเราก็ขาว )
 สรรพคุณ : บำารุง
กำาลัง
( เหมือนเทียนข้าว
เปลือก )
ขับผายลม แก้เส้น
ศูนย์กลางท้องพิการ
( เทีย นขาว – ให้น ึก ถึง เส้น
ขาวกลางถนนเวลาขับ
รถ )

19. เทีย นแดง
 ลัก ษณะ : เม็ดเล็กๆ
สีแดง
 รส : เผ็ดร้อนขมเล็ก
น้อย
( เราแดง ผัว เราขาวเล็ก
น้อ ย แต่เ ป็น คน (นำ้า )ดี )
 สรรพคุณ : ขับ
เสมหะ
แก้ลม แก้นำ้าดี

20. เทีย นดำา
 ลัก ษณะ : เม็ดเล็กๆ
สีดำาด้านๆ
 รส : เผ็ดขม
(แก๊ก : เราดำา ผัวขาวซีด
ต้องบำารุงโลหิต )
 สรรพคุณ : บำารุง
โลหิต
( เทีย นดำา , หยัก ใย่ไ ฟ ของ
แก้อาเจียน
ดำา บำา รุง โลหิต ) • อยูในพิกัดเทียนทัง5, 7
่ ้
และ 9

21. เทีย นเกล็ด
หอย
 ลัก ษณะ : เม็ดบางๆ
ขาวๆ
มีรอยบุ๋มตรงกลาง
เม็ด
 รส : เผ็ดร้อนขม
หอม
 สรรพคุณ : แก้ลม
วิงเวียน
แก้หน้ามืด ตามัว

22. เทีย นแกลบ
 ลัก ษณ ะ : เม็ดใหญ่
กว่าเทียวขาว เปลือก
บางกว่าไม่มีลายเส้น
มีหางยาว
 รส : เผ็ดร้อนเล็ก
น้อย
( แก๊ก :ผัว เราตัว เล็ก นะจะ
กิน แกลบอยู่แ ล้ว ยัง ชอบ
ขึ้น เบื้อ งสูง )
 สรรพคุณ : แก้

23. เทีย นลวด
 ลัก ษณะ : คล้ายลวด
ตากผ้า ตัดมาเป็น
ท่อนๆ สีดำา
 รส : ร้อนขมหอม
( ใช้ราก )
 สรรพคุณ : แก้
กำาเดา แก้เพ้อคลั่ง
• อยูในพิกัด
่ นอนสะดุ้งสะทก
เทียนพิเศษ สะท้าน

24. กระดัง งา
ไทย
 ลัก ษณะ : ดอกไม้
แห้ง กลีบเป็น
เกลียว ริ้วๆ
 รส : สุขุมกลิ่นหอม
 สรรพคุณ : 3 บำา /
บำารุงหัวใจ
บำารุงโลหิต
บำารุงธาตุ

25. พิก ุล
 ลัก ษณะ : ดอกไม้
เล็กๆ ปลายเหมือน
แปรง
 รส : ฝาดกลิ่นหอม
 สรรพคุณ : บำารุง
โลหิต
• อยูในพิกัดเกสรทั้ง5, 7
่
และ 9
• อยูในยาหอม
่

26. สารภี
 ลัก ษณะ : ดอกไม้
เล็กๆ
คล้าย ค๊อปเตอร์
โดเรมอน
 รส : หอมเย็น
 สรรพคุณ : บำารุง
หัวใจ
• อยูในพิกดเกสรทัง5,
่ ั ้

27. มะลิ ( เป็น ไม้เ ถา
ยืน ต้น )
 ลัก ษณะ : ยังคงรูป
ของดอก มะลิอยู่
ชัดเจน
 รส : หอมเย็น
 สรรพคุณ : แก้ร้อน
ในกระหายนำ้า ทำาให้
จิตใจแช่มชื่น
( แก๊ก : ดื่มนำ้าเย็นลอยดอก
มะลิแก้ร้อนในกระหาย
นำ้า ทำาให้ชื่นใจ )
• จัดอยู่ในประเภท เถา –

28. บุน นาค
 ลัก ษณะ : ดอกไม้
แห้งที่ใหญ่ที่สด กลีบ
ุ
ดอกหนาแข็ง มีเจดีย์
แหลมตรงกลาง
 รส : หอมเย็น
 สรรพคุณ : บำารุง
โลหิต
( ตระกุล บุน นาค ชอบกิน
ยาบำา รุง โลหิต )
มีเ จดีย แ หลม
์ พิก ุล
ตรงกลาง
• อยูในพิกัดเกสรทัง 5, 7
่ ้

29. ดอก
ลำา เจีย ก
 ลัก ษณะ : เกสรเล็กๆ
จำานวนมาก สีเหลือง
เป็นฝอยๆ ฟูๆ เหมือน
ปลาดุกฟู
 ดอก : รสหอมเย็น
บำารุงหัวใจ
 รากอากาศ : รสจืด
หวานเล็กน้อย
ขับปัสสาวะ

30. ลำา ดวน
 ลัก ษณะ : ก้านดอก
ยาว มีกลีบดอก 3
กลีบ เหมือนขนมกลีบ
ลำาดวน
 รส : หอมเย็น
 สรรพคุณ : บำารุง
หัวใจ
• อยูในพิกัดเกสรทั้ง 9
่

31. คำา ไทย ( คำา แสด,
คำา เงาะ )
 ลัก ษณะ : เป็นดอกไม้ที่
ไม่บาน ก้านดอกเป็นช่อ
 รส : หวาน ( นึกถึงนำ้าคำา-
หวาน )
 สรรพคุณ : บำารุงโลหิต
แก้โลหิตจาง
• เรียกอีกชื่อหนึงว่า ดอกชาติ
่
• อยู่ในยาบำารุงโลหิต 10 ส่วน
ดอกไม่ ผลมีข น • ทำาสีผสมอาหารได้ สีแสด
บาน คล้า ยเงาะ

32. เกสรบัว  ลัก ษณะ : เกสรเส้น
หลวง เล็กๆ ยาวๆ สีเหลือง ยิ่ง
ใหม่สียิ่งเหลือง
 รส : ฝาดหอม
( เกสร )
 สรรพคุณ : บำารุง
ครรภ์รักษา แก้ไข้
รากสาดหรือไข้ท้อง
เสีย
• อยู่ในพิกัดตรีเกสรเพศ,
เกสรมาศ
 เหง้า : รสหวานมันเล็ก
• อยูในยา
่
น้อย แก้ร้อนในกระหาย

33. เกสรดอก
คำา ฝอย ( ดอกคำา
)
 ลัก ษณะ : เกสรสี
แดงๆ ส้มๆ
 รส : หวาน ( เกสร )
 สรรพคุณ : บำารุง
โลหิต
• ดอก รสหอมร้อน บำารุง
หัวใจ
• ใช้ทำาสีผสมอาหารได้สี

34. กานพลู
 ลัก ษณะ : เหมือน
ไมโครโฟน
 รส : ร้อน ( ดอก )
 สรรพคุณ : แก้ปวด
ท้อง จุกเสียด แก้ปวด
ฟัน แก้รำามะนาด
• พิกดตรีพษจักร, พิกัดตรี
ั ิ
คันธวาต
• สรรพคุณเสมอ ลูกจันทน์
• สสม. ช่วยป้องกันไม่ให้

35. ดอกงิ้ว
 ลัก ษณะ :
ดอกไม้แห้ง
เหมือนที่ใส่ใน
ขนมจีนนำ้าเงี้ยว
 สรรพคุณ :
ตำาผสมนำ้าทา
ระงับปวด

36. กระเจี๊ย บ
 ลัก ษณะ : เหมือนใน
ภาพ
 ใบ : รสเปรี้ยว กัดเสลด
 เมล็ด ใน : รสจืด บำารุง
ธาตุ
 ผล : รสจืดเมาเล็กน้อย
ขับเหงื่อ
 ใช้ท ั้ง 5 : แก้พยาธิตัวจี๊ด
• ในสสม. ใช้กลีบเลี้ยงและ
กลีบรองดอก ใช้รักษาอาการ
ขัดเบา โดยนำาไปตากแห้ง และ

37. สมอทะเล
แฉกคล้า ย
 ลัก ษณะ : หัวเป็น
ตรารถเบนซ์ แฉกเหมือนตรารถ
เบนซ์
 รส : ร้อน
( แก๊ก : ขับรถเบนซ์ไปทะเล
มันร้อน
ลมก็แรง กินอาหารทะเลแล้ว
ท้องเสีย อีก )
 สรรพคุณ : ถ่าย
อุจจาระ ถ่ายลม

38. สมอพิเ ภก  ลัก ษณะ : ส่วนหัวมี
จุก ผิวเป็นกำามะหยี่
 รส : เปรี้ยวฝาดหวาน
( ผลแก่ )
( แก๊ก : พิเภกยักษ์แก่ ตา
ไม่ดีเลยใช้ให้ ไปเฝ้าวัด )
 สรรพคุณ : แก้โรค
หัว มี
ตา
จุก แก้เสมหะจุกคอ
แก้ริดสีดวง
• พิกดตรีผลา ,ตรีสมอ
ั

39. สมอไทย
 ลัก ษณะ : ลูกสีดำา
เหี่ยวๆ
( สมอไทย ไข่
เหี่ยว )
ผิว ลูก จะ
 รส : ฝาดติดเปรี้ยว
เหี่ย วมาก ( พี่ไทย ไฝติดปาก )
 สรรพคุณ : ระบา
ยอ่อนๆ
คุมธาตุ
• อยูในพิกัดตรีผลา ,
่

40. สมอเทศ
 ลัก ษณะ : ลูกสี
นำ้าตาล ผิวลูกตึงกว่า
สมอไทย
( แก๊ก : สมอไทยไข่เ หี่ย ว
สมอเทศไข่ต ึง )
 รส : เปรี้ยวและฝาด
จัด
( ปากเลียไฝจัด )
 สรรพคุณ : ระบา
ยอ่อนๆ

41. สมอดีง ู
 ลัก ษณะ : ลูกยาวรี
หัวแหลมท้ายแหลม
สีดำา ผิวเป็นร่อง
 รส : ขมฝาด
( งูขดข้างฝาหมดแรง
เพราะถ่ายมาก )
 สรรพคุณ : ถ่าย
ระบายอุจจาระแรง
กว่าสมอชนิดอื่น

42. ลูก กระดอม
 ลัก ษณะ : ลูกสีนำ้า
ตาลรีๆ ยาวๆ
ผิวเปลือก
เหี่ยวๆ
 รส : ขม
 สรรพคุณ : บำารุง
นำ้าดี
• อยูในยาจันทลีลา
่
( 3 ทหารขม = บอระเพ็ด

43. ลูก จัน ทน์เ ทศ
กะเทาะ
เปลือ กแล้ว  ลัก ษณะ : ถ้ายังไม่
กะเทาะเปลือก
ลูกกลมรีสดำา ถ้ากะเทาะ
ี
เปลือกแล้ว
เนื้อในลูกจะมีลาย
ยัง ไม่ก ะเทาะเปลือ กออก
 รส : หอมฝาดหวาน
สุขุม
 สรรพคุณ : บำารุง
โลหิต

44. รกจัน ทน์
( ดอกจัน ทน์ )
 ลัก ษณะ : รกหุ้มเมล็ด
สีแดง
 รส : เผ็ดร้อน ( ในยา
9 รส )
หอมฝาดร้อน
( พืชวัตถุ )
 สรรพคุณ : บำารุง
โลหิต ( สีแดง )
บำารุงเนื้อหนังให้

45. มะขามป้อ ม
 ลัก ษณะ : ลูกกลมๆ
เหี่ยวๆ ผิวมีลายจุด ลูก
ที่แตกจะมีเขี้ยว งอๆ
มีเ ขี้ย วงอๆ  รส : เปรี้ยวฝาดขม
( ผลแก่ )
(ป้อม ไปเฝ้าขวด )
ฝาดขม ( ผล
อ่อน )
 สรรพคุณ : แก้เสมหะ
( ผลแก่ )
บำารุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์

46. ลูก เบญกานี
 ลัก ษณะ : ลูกสี
มี
หนา นำ้าตาลอ่อน
ม
มีหนามเหมือนลูก
ระเบิด
 รส : ฝาด
 สรรพคุณ : แก้ท้อง
ร่วง
สมานแผล
• อยูในยามันทธาตุ 3
่

47. ลูก สำา รอง
 ลัก ษณะ : ลูกสี
นำ้าตาลเข้ม
ผิวเหี่ยวๆ
 ใช้เ นือ ในลูก
้
 รส : เปรี้ยว
 สรรพคุณ : แก้
กระหายนำ้า

48. เมล็ด สลอด
 ลัก ษณะ : เหมือน
ในภาพ
 รส : เมาเบื่อ
 สรรพคุณ : ถ่าย
อย่างแรง
• สรรพคุณเสมอ
พาดไฉน
• ก่อนใช้ต้องนำาไป ฆ่า
ฤทธิ์ ก่อน โดยนำาไป
ห่อรวมกับข้าวเปลือก

49. ลูก
 ลักระวาน ว
ก ษณะ : คล้ายหั
กระเทียม
แต่เล็กกว่า สี
ครีม
 รส : เผ็ดร้อนเล็กน้อย
( ลูก )
 สรรพคุณ : ขับเสมหะ
โลหิต และลม
( แก๊ก : ผัวเราวานลูกให้
ขับ 3 อย่าง )
เผ็ด ร้อ น ลูก

50. ลูก เล็บ มือ นาง (
ไม้เ ถายืน ต้น )
 ลัก ษณะ : เหมือนลูก
มะเฟือง
แต่ขนาดเล็ก
กว่า
 รส : เบื่อเอียน
 สรรพคุณ : ขับพยาธิ
ไส้เดือน
• เป็นพืชประเภท เถา – เครือ

51. กระเบา
 ลัก ษณะ : ลูกกลมๆ
คล้ายหินตามนำ้าตก
เขย่าจะได้ยินเสียง
เมล็ดข้างใน
 รส : เมาเบื่อ
 สรรพคุณ : นำ้ามัน
จากเมล็ด
แก้โรค
ผิวหนัง

52. มะคำา ดีค วาย
 ลัก ษณะ : ลูกสีดำา ผิว
เป็นมัน
 รส : ขม
 สรรพคุณ : บำารุง
นำ้าดี
แก้กาฬ
ภายใน
• สุมเป็นถ่าน อยูในยามหา
่
นิลแท่งทอง
• ต้มเอาฟองสุมศีรษะเด็กแก้

53. ลูก ผัก ชีล า
 ลัก ษณะ : เม็ด
กลมๆ
( ล้อมรี-ลากลม )
 รส : ฝาดร้อนหอม
( ฝากรักหา ก่อนลา
ลม )
 สรรพคุณ : ขับลม
ในลำาไส้
บำารุงธาตุ (
ลา )
• พิกดตรีสัตกุลา, ทศ
ั

54. ลูก ผัก ชีล ้อ ม
 ลัก ษณะ : เม็ดรีๆ
คล้ายเทียนเยาวพานี
แต่ใหญ่กว่าเล็กน้อย
บางเม็ด แตก
ครึ่ง ซีก บางเม็ดมีแตกครึ่งซีก
( ล้อมรี-ลากลม )
 รส : หอมร้อนเล็ก
น้อย
( ล้อม-จักร หากรักเล็ก
น้อย )
( ตรีพ ิษ จัก ร )

55. ราชดัด
 ลัก ษณะ : เมล็ดรี
เปลือกย่นคล้ายเม็ด
มะละกอ แต่เล็กกว่า
 รส : ขม
 สรรพคุณ : บำารุง
นำ้าดี
• อยูในพิกัดตรีทราวสา
่ ุ
• อยูในยาหอมเนาวโกฐ
่
4 ส่วน

56. เมล็ด ชุม เห็ด ไทย
 ลัก ษณะ : เม็ดเล็ก
สี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน
 รส : ขมหอมเล็กน้อย
 สรรพคุณ : ทำาให้
นอนหลับ
( ก่อนใช้ต้องนำาเมล็ดไปคั่ว
ให้เกรียม )
• ราก ชุมเห็ดไทย เป็นนำ้า
กระสายยาแก้นอนไม่
หลับ

57. ลูก ซัด
 ลัก ษณะ : เป็นเม็ด
สีเหลี่ยมสีเหลือง
่
เหมือนยาอมโบตัน
มีขีดตรงกลาง
 รส : ฝาด
 สรรพคุณ : แก้
ท้องร่วง
( แก๊ก : ซัดโบตันให้
ร่วง )

58. แมงลัก
 ลัก ษณะ : เม็ดเล็ก
เหมือนหยดนำ้า
 รส : หอมร้อน
 สรรพคุณ : ระบาย
อุจจาระ
• สสม. ใช้เมล็ดแมงลัก 1.2
ชช. ล้างนำ้าให้สะอาด แช่
นำ้าอุ่น 250 ซีซี จนพองตัว
เต็มที่ รับประทานก่อนนอน
• ข้อควรระวัง ถ้าเมล็ด

59. งา
 ลัก ษณะ : เม็ด
ใหญ่กว่าเทียนดำา
แต่สีอ่อนกว่านิด
หน่อย มักมีเม็ดสี
นำ้าตาลปน
 รส : มัน
 สรรพคุณ : บำารุง
ไขมัน
บำารุง

60. ลูก สะค้า น
 ลัก ษณะ : คล้ายเม็ด
พริกไทย แต่ใหญ่
กว่า มีก้านยาวที่หัว
 รส : เผ็ดร้อน
( แน่น ในทรวงอกเพราะผัว
รัก เตะลูก ค้า น )
 สรรพคุณ : แก้ลมแน่น
ในทรวงอก
มีก ้า น
ยาวที่ห ัว • อยูในพิกัดวาตะผล
่
( ลูกสะค้าน-รากพริก

61. พริก ไทย
 ลัก ษณะ : เมล็ดค่อน
ข้างกลมเปลือกขรุขระ
นิดหน่อย สีออกนำ้าตาล
ดำา ดมดูมีกลิ่นฉุน
 รส : ร้อนเผ็ด ( กิน พริก
กลับ เผ็ด ร้อ น )
( พริก - พฤกษ์ )
 สรรพคุณ : แก้ลม
อัมพฤกษ์แก้ท้องอืด
เฟ้อ บำารุงธาตุ

62. เมล็ด ข่อ ย
 ลัก ษณะ : เม็ดกลม
ขาวๆ คล้ายพริกไทย
แต่บบแล้วแตก ( ถ้า
ี
พริกไทยบีบไม่แตก )
บีบ เม็ด
แตกง่า ย  รส : มันร้อนน้อย
 สรรพคุณ : บำารุง
ธาตุ
เจริญอาหาร เป็นยา
อายุวัฒนะ

63. พริก หอม
 ลัก ษณะ : คล้าย
ไดโว่
 รส : เผ็ดร้อน
 สรรพคุณ : ขับ
ลมในลำาไส้

64. ลูก ช้า พลู
 ลัก ษณะ : ลูกดำาๆ
เป็นช่อๆ
คล้ายองุ่น
เล็ก
 รส : เผ็ดร้อนเล็ก
น้อย
 สรรพคุณ : แก้
เสมหะในลำาคอ
• อยูในพิกัดตรีเสมหะผล
่

65. ลูก พิล ัง กาสา
 ลัก ษณะ : คล้าย
มังคุดลูกเล็กๆ
ก้นลูกมีตุ่มแหลมๆ
 รส : ฝาดสุขุม
 สรรพคุณ : แก้ท้อง
เสีย
( แก๊ก : พิลังกาเสีย )
ที่ก ้น ลูก มีต ุ่ม
แหลม

66. คัด เค้า
 ลัก ษณะ : ลูกสีดำา
เล็กๆ ที่ก้นลูกเป็นวง
กลมๆ
ที่ก ้น ลูก เป็น
วงกลมๆ  รส : ฝาดอมเปรี้ยว
 สรรพคุณ : ขับฟอก
โลหิตระดูสตรีที่เน่าร้าย
• เป็นพืชจำาพวก เถา-เครือ

67. เร่ว ใหญ่
 ลัก ษณะ : คล้ายลูก
น้อยหน่า หรือมันสมอง
ขนาดใหญ่กว่าเร่วน้อย
 รส : ขมเผ็ด ( ผล )
 สรรพคุณ : แก้
ริดสีดวงทั้ง 9
• อยูในพิกดตรีคันธวาต
่ ั
และพิกัดทศกุลาผล
• จุลพิกัดต่างกันทีขนาด
่

68. เร่ว น้อ ย
 ลัก ษณะ : คล้ายลูก
น้อยหน่า หรือมัน
สมอง ขนาดเล็กกว่า
 รส : ขมเผ็ด ( ผล )
 สรรพคุณ : แก้หืด
ไอ
แก้ริดสีดวง
• อยูในพิกัดทศกุลาผล
่
• จุลพิกัดต่างกันทีขนาด
่

69. เมล็ด  ลัก ษณะ : คล้ายเมล็ด
ลำา โพง พริกแต่ใหญ่กว่า เปลือก
ลูกมีหนามเหมือนทุเรียน
 ใบ : รสเมา พอกฝี
ทำาให้ยุบ
 ดอกแห้ง : รสเมาเบื่อ
แก้ริดสีดวงจมูก
 นำ้า มัน จากเมล็ด รส
เมาเบือ บำารุงประสาท
่
 เมล็ด : รสเมาเบือ รับ
่
ประทานแต่น้อยเพียง 2-3

70. เมล็ด สะแก
 ลัก ษณะ : เมล็ดในมี
ปีกยื่นออกมา 4 พู
คล้ายถั่วพู
 รส : เมาเบื่อ
 สรรพคุณ : ขับ
พยาธิเส้นด้าย
ขับพยาธิ
ไส้เดือน

71. ลูก ยอ  ลัก ษณะ : เปลือกสี
ดำา เนือในเต็มไป
้
ด้วยเม็ด
 รส : ร้อนปร่า
 สรรพคุณ : แก้
อาเจียน
• อยูในพิกดตรีผลสมุฎ
่ ั
ฐาน
• ลูกยอหมกไฟต้มเอานำ้า
เป็นนำ้ากระสายยา แก้
อาเจียน

72. เนื้อ ในฝัก
คูณ
 ลัก ษณะ : หั่นมาเป็น
แว่นหนาๆ
 รส : หวานเอียน
 สรรพคุณ : ระบาย
ท้อง
• สสม. ใช้เนือในฝักแก่
้
ก้อนเท่าหัวแม่มอื
( ประมาณ 4 กรัม ) ต้มกับ
นำ้าเกลือเล็กน้อย ดื่มก่อน
นอนหรือตอนเช้าก่อน

73. มะแว้ง
เครือ
 ลัก ษณะ : ลูกก้าน
ยาวและมีลาย
เถามีหนาม
 รส : ขม ( ผล )
ขื่นเปรี้ยวเล็ก
น้อย ( ราก )
ลูก
ก้า น  สรรพคุณ : แก้ไอ ขับ
ยาว
เสมหะ (ผล )
แก้ไอ แก้นำ้าลายเหนียว (
ราก )

74. ลูก สะบ้า
 ลัก ษณะ : กลมๆ
แบนๆ สีดำา
 รส : เมาเบือ ( เมล็ด
่
ใน )
 สรรพคุณ :
แก้โรคผิวหนัง
ผืนคัน
่
• อยูในยามหานิล ( สุม
่

75. สีเ สีย ดเทศ (สีเ สีย ดแขก )
 ลัก ษณะ : เป็นท่อนสี
อิฐ
ท่อนลักษณะคล้าย
ข้าวหลาม
 รส : ฝาดจัด
 สรรพคุณ : แก้ท้อง
ร่วง
แก้บิดมูก
เลือด

76. สีเ สีย ดไทย
 ลัก ษณะ : เป็นก้อนดำา
ด้านๆเหมือนนำ้าตาลปึก
บางชินด้านหน้ามีเศษ
้
ใบไม้ติด
 รส : ฝาดจัด
 สรรพคุณ : แก้ท้อง
ร่วง
แก้บดมูกเลือด
ิ
• จุลพิกัดต่างกันที่ถนเกิด
ิ่
( ไทย-แขก )

77. ข้า วเย็น ใต้
 ลัก ษณะ : ก้อนสี
ขาว คล้ายฝรั่งเฉาะ
ด้วยปลายมีด
 รส : กร่อยหวานมัน
เล็กน้อย
( แก๊ก : เที่ยวสาวเหนือสาวใต้
แล้วเป็นกามโรค เลยกร่อ ย
ตอนเที่ยวก็ห วานมัน ดี
หรอก สาวใต้ชื่อเล็ก สาว
เหนือชื่อน้อ ย )
 สรรพคุณ : แก้

78. ข้า วเย็น
เหนือ
 ลัก ษณะ : ลักษณะ
เป็นก้อนเฉาะจากหัว
เหง้า มีสีเหลือง
 รส : กร่อยหวานมัน
เล็กน้อย
( แก๊ก : เที่ยวสาวเหนือสาวใต้
แล้วเป็นกามโรค เลย
กร่อ ย ตอนเที่ยวก็ห วาน
มัน ดีหรอก สาวใต้ชื่อเล็ก
สาวเหนือชื่อน้อ ย )
 สรรพคุณ : แก้

79. หัว แห้ว หมู ( พืช
ประเภทหญ้า )
 ลัก ษณะ : คล้ายหัว
เผือก
แต่เล็กกว่า
มาก
 รส : ซ่าติดจะร้อน
เผ็ด
( ไอ้แห้วชอบทำาซ่าติดจะ
ใจร้อนด้วย )
 สรรพคุณ : บำารุง
ธาตุ ( หมู )
บำารุงครรภ์

80. กกลัง กา
( กกขนาก )
 ลัก ษณะ : หัวเหง้าสี
ดำาๆ มีขนเล็กน้อย
บางชิ้นจะเห็นเป็นข้อๆ
เนื้อข้างในสีนำ้าตาล
 รส : ขมเอียน
 สรรพคุณ : บำารุง
ธาตุ ( กา )
เจริญอาหาร
• พิกดเบญจผลธาตุ
ั

81. หัว เต่า เกีย ด
 ลัก ษณะ : เอามือรูปดู
หน้าตัดจะเป็นเสี้ยน
เล็กๆ สีนำ้าตาลอมส้ม
 รส : เย็นหอมฉุน ( ใน
พืชวัตถุ )
เผ็ดร้อน ( ในยา
9 รส )
 สรรพคุณ : แก้ตเสี้ย นเล็ก
เนื้อ สี นำ้า ตาล มีเ ส้น
ับ
ตลอดหน้า ตัด
ปอด พิการ
เปลือ กนอก สีน ำ้า ตาลแดงไหม
• พิกัดเบญจผลธาตุ

82. รากกล้ว ย
 ลัก ษณะบหน้าตัดมี
ตี :
เสี้ยนแต่น้อยหว่าหัวเต่า
เกียด บีบแล้วนุมมือ ฉีก
่
จะเห็นเส้นใย
 ราก : รสฝาดเย็น แก้
ไข้ท้องเสีย
 ใบ : ฝาดเมา แก้
ริดสีดวงจมูก
• อยู่ในพิกด ตรีอมฤต ( กอก-
ั
กล้ว ย-ดอม )
• อยู่ในยาเหลืองปิดสมุทร 1
ฉีก จะเห็น ส่วน
เส้น ใย

83. เหง้า ขิง
แห้เป็นชิ้นแห้งๆ
 ลัก ษณะ :
ง
เหี่ยวๆ
 รส : หวานเผ็ดร้อน
( นึก ถึง เวลากิน นำ้า ขิง )
 สรรพคุณ : เจริญอากาศ
ธาตุ ขับลม แก้จุกเสียด
• อยู่ในพิกัดตรีกฏุก, เบญจกุล,
พิกดตรีสตกุลา ( ขิงสด )
ั ั
• ในมหาพิกัดทัวไป ระคนใน
่
กอง วาโย
• ฤาษีที่บริโภคชื่อ มหิทธิธรรม
• ใน สสม.- แก้ล มจุก เสีย ด แก้
คลื่น เหีย นอาเจีย น ใช้เ หง้า แก่
สดเท่า หัว แม่ม ือ ทุบ ให้แ ตก ต้ม

84. รากเจตมูล
เพลิง ( ไฟใต้เ ดิน )
 ลัก ษณะ : รากไม้สี
แดงคลำ้า
 รส : ร้อน
 สรรพคุณ : บำารุง
ธาตุ
บำารุงโลหิต
• พิกดตรีสาร เบญจกูล
ั
ตรีปิตตะผล
• ข้อควรระวัง ถ้ารับ
ประทานมาก
ทำาให้แท้งได้

85. รากช้า พลู
รากชี้ล ง
( ผัก อีไ ร )
 ลัก ษณะ : เขี่ยให้เจอ
ราก จะมีรากตรงข้อ ดู
ลักษณะของราก
รากชี้ล ง เป็นไม้ต้นเดียว ที่ราก
จะลง
 รส : เผ็ดร้อนเล็กน้อย
 สรรพคุณ : แก้คถ ู
เสมหะ
• อยู่ในพิกัดตรีสาร, เบญจ

86. เถาสะค้า น
 ลัก ษณะ : เถาหน้า
ตัดลักษณะเหมือน
พัดลม
 รส : เผ็ดร้อน
หน้า ตัด เป็น ลายพัด ลม  สรรพคุณ : ขับลม
ในลำาไส้
• พิกดตรีสาร ,เบญจกูล
ั
มีปุ่มเล็กๆ
เปลือกกับเนื้อไม้มช่อง/ร่อง
ี • ฤาษีทบริโภคชื่อ บุพเท
ี่
วา

87. บอระเพ็ด ( เจตมูล
หนาม )
 ลัก ษณะ : เถามีตุ่ม
หนาม เถาเล็กๆ
( บอระเพ็ดตัว
เมีย )
บอระเพ็ดตัวผู้ ( ชิงช้า
ชาลี ) เถาจะใหญ่กว่า
ตุ่มเรียบกว่า
 รส : ขม
 สรรพคุณ : แก้ไข้
ตุ่ม นูน สูง
เหนือ บำารุงนำ้าดี
มือ รูป แล้ว
สะดุด มาก
• ใน สสม. แก้ไข้ทกชนิด
ุ

88. ท้า วยายม่อ ม ( เป็น
ไม้ต ้น ขนาดย่อ ม )
 ลัก ษณะ : รากมี
ลักษณะเป็นเถามีรู
มีร ูต รงกลาง ตรงกลาง
( แก๊ก : ย่ามีลาย
ยายมีรู )
 รส : จืดขื่น
มีวงลางๆ รอบข้อมี 4 ตา ( ราก )
(รอยใบทีหลุดรอบข้อ)
่
( แก๊ก : ยายกลัวงู ใจจะ
มีรูตรงกลาง
ขาด )
เนื้อไม้สีขาว
 สรรพคุณ : แก้พิษงู

89. เถาวัล ย์
เปรีย ง
 ลัก ษณะ : หน้าตัด
เป็นวงซ้อนกัน เอามือ
รูปดูจะเป็นคลื่นนูนๆ
 รส : เบื่อเอียน
 สรรพคุณ : แก้ปวด
เมื่อย
ทำาให้เส้นเอ็น
หย่อน
หน้า ตัด เป็น
คลื่น นูน ( แก๊ก : เบื่อระอาโหน

90. หญ้า นาง
( หญ้า ภคิน ี )
 ลัก ษณะ : หน้าตัด
กิง ไม้
่
กลม
มีลายเหมือนแยม
หน้า ตัด มี โรล
ลาย
( แก๊ก : ย่ามีลาย ยาย
มีรู )
 รส : เย็นขม ( ราก
)
 สรรพคุณ : แก้ไข้
ทุกชนิด

91. ตองแตก
( ทนดี )
 ลัก ษณะ : ราก มีไส้สี
ขาวๆตรงกลาง ( คล้าย
สำาลีอุด )
มีไ ส้ส ีข าวอุด ตรง ( ย่ามีลาย ยายมีรู สำาลีอุดหู
กลาง คือตองแตก )
 รส : จืดเฝือนขมน้อย
่
 สรรพคุณ : ระบา
ยอ่อนๆ
( แก๊ก : ตองแตก ขี้แตก )
• อยูในยาถ่าย
่

92. เถาเอ็น อ่อ น
เปลือ กมีป ุ่ม คล้า ยฝีแ ตก
 ลัก ษณะ : เปลือกสีนำ้า
ตาลร่อนๆ หน้าตัดเป็น
ขุยๆ มีรูตรงกลาง
 รส : ขมเมา ( เถา )
มีร ูบ ุ๋ม ตรงกลาง
 สรรพคุณ : แก้เส้น
ตึง แก้ปวดเมื่อยตาม
ร่างกาย ( เอ็น อ่อ น )
มีรูบุ๋มตรงกลาง
• อีกชื่อเรียกต้นตีนเป็ด
เครือ ไม่มีวงปีเด่นชัด มีจดเล็กๆ
ุ
มีป ุ่ม คล้า ยฝีแ ตก
เปลือกปุ่มคล้ายฝีแตก

93. เถามวกแดง
( เครือ เขามวก )
 ลัก ษณะ : หน้าตัดมีรูอา
กาศเล็กๆ คล้ายฟองนำ้า
ดึงดูที่เปลือกจะมีเส้นใย
 รส : เย็นเบือ ่
 สรรพคุณ : บำารุงโลหิต
แก้โลหิตจาง
• จุลพิกัดต่างกันทีสี ( ขาว -
่
แดง )
เนื้อ ไม้ส ีข าว
• อยู่ในยาหอมอินทจักร
จุดสีนำ้าตาลแดง

94. เถาลิ้น เสือ
 ลัก ษณะ : เปลือก
เป็นร่องๆสีแดง มีจุด
ทั่วหน้าตัด มีรูตรง
กลาง มีวงขาวล้อม
เปลือ กเป็น
ร่อ งสีแ ดง รอบอีกวง
มีว งขาวล้อ ม  รส : ขื่น
รอบอีก วง
 สรรพคุณ : แก้ตับ
มีจุดทัวหน้าตัด
่
มีรูตรงกลาง ทรุด ตับพิอการม้าแ ดงเข้ม
มีวงขาวล้อมรอบอีกวง เปลื กเหี่ย วสี
มโต
บำารุงตับ น ร่อ งเบีย ดกัน
เป็
สับ สนเล็ก น้อ ย ไม่ต รง
แต่ย าวต่อ เนื่อ ง

95. จิง จ้อ หลวง
( จิง จ้อ ขาว )
 ลัก ษณะ : หน้าตัด
เถาเป็นดอกๆ คล้ายม้า
กระทืบโรง ( แต่มา
้
กระทืบโรงมีสีแดง )
 รส : ร้อน ( ใช้เถา )
 สรรพคุณ : แก้สมหะ
โลหิตและกำาเดา
(แก๊ก : คุยจ้อหน้าร้อนจน
เสมหะแห้ง) น้า ตัด เป็น
ห
รูป ดอกไม้

96. เถาคัน แดง
 ลัก ษณะ : หน้าตัดมี
ลักษณะเหมือนฟองนำ้า
คล้ายดอกไม้เล็กๆ ชัน
้
เดียว ไม่กระจาย
เหมือนม้ากระทืบโรง
เปลือกสีแดงๆ
 ใช้เ ถาทำา ยา
 รส : ขื่นขม
 สรรพคุณ : ขับ
หน้า ตัด เหมือ น เสมหะ ขับเลือดเน่า
ฟองนำ้า และขับนำ้าคาวปลา
เป็น รูป ดอกไม้ หลังการคลอด

97. รางจืด
 ลัก ษณะ : ราก มีไส้
สีขาวๆตรงกลาง หน้า
ตัดเหมือนฟองนำ้า
( ย่ามีลาย ยายมีรู สำาลีอุด
หูคือตองแตก )
 รส :เย็น
 สรรพคุณ :ถอนพิษ
เบือเมา
่
)

98. แซ่ม ้า ทลาย (
ปรู )
 ลัก ษณะ : หน้าตัด
เป็นเส้นๆ คล้ายแส้
ลายเส้นรัศมีเหมือน
แสงพระอาทิตย์
ชัดเจน
 รส :( เถา ) รสฝาด
เย็น
 สรรพคุณ : แก้โรค
ผิวหนัง นำ้าเหลือง
เสีย

99. ม้า กระทืบ
โรง ้อสี
 ลัก ษณะ : เนื
นำ้าตาลแดงมีช่องเชื่อม
แต่ละวง ลายคล้าย
กระทืบนำ้ากระจาย
หน้า ตัด ลายคล้า ย  ใช้ท ั้ง ต้น
กระทืบ นำ้า กระจาย
 รส : ขมน้อย
( ม้าตัวนี้ ไข่นอย(เล็ก)ต้อง
้
บำารุงกำาหนัด )
 สรรพคุณ : บำารุงธาตุ
( ม้า )
บำารุงกำาหนัด

100. กำา แพงเจ็ด
ชัก ษณะลุ:่มหน้าตั) เป็น
 ลั
้น ( นก ด
วง สีแดง
 รส : เบื่อเมา
 สรรพคุณ : แก้ปวด
เส้น วงปีส ีแ ดงชัด เจนมาก
ตามข้อ
( แก๊ก : เบื่อปีนกำาแพงตอนเมา
ทำาให้ปวดข้อ )
บำารุงโลหิต ( วงสีแดงๆ )
• เป็นไม้เถาขนาดใหญ่
• อีกชื่อหนึงเรียกว่า ตะลุ่ม
่
นก
เส้นวงปีสีแดงชัดเจนมาก

101. หางไหล
แดง าตัด
 ลัก ษณะ : หน้
เป็นวงๆ คล้ายกำาแพง
วงมีส ีแ ดง เจ็ดชัน แต่มีสีแดง
้
เหมือ น
หมึก ซึม
เลอะๆ คล้ายหมึกซึม
เลอะ  รส : เอียนเล็กน้อย
 สรรพคุณ : ขับบำารุง
โลหิต ถ่ายเส้นเอ็น
เนื้อไม้สีขาว ถ่ายลม ( โล่ติ๊น )
• จุลพิกัดต่างกันทีสี ( ขาว-
่
วงมีสีแดงเหมือนหมึกซึมเลอะ แดง )

102. กะทือ
 ลัก ษณะ : สีขาวๆ มี
ลักษณะ หยาบๆ มี
เสียน
้
 รส : ขมขื่นน้อยๆ
 สรรพคุณ : แก้บด ิ
บำารุงนำ้านมสตรีให้
บริบรณ์
ู
(แก๊ก : กระเทย ถูก ข่ม ขืน
น้อ ยๆด้ว ยการบิด หัว นม )
• พิกัดตรีผลธาตุ ( กะทือ-ไพล-
ไคร้หอม )
• จุลพิกดต่างกันทีถิ่นเกิด
ั ่
• อยู่ใ นยาไฟประลัย
( บ้าน-ป่า )

103. ข่า
 ลัก ษณะ : เนื้อ
หยาบๆ เปลือกสีแดง
ดมมีกลิ่นเฉพาะ
 รส : เผ็ดร้อนซ่า
เปลือ กสี
ค่อ นข้า ง ( แก๊ก : ผัวเราซ่าเจอเข่า
แดง จนจุกเสียด )
เนื้อ ใน
หยาบ  สรรพคุณ : แก้
กามโรค
แก้จุกเสียด
• เป็นนำ้ากระสายยา แก้จุก
เสียด
• จุลพิกัดต่างกันทีขนาด
่
( เล็ก-ใหญ่ )

104. ไพล  ลัก ษณะ : ให้ดมดู
จะมีกลิ่นเฉพาะตัวของ
ไพล กลิ่นเหมือนลูก
ประคบ
 รส : ฝาดขื่นเอียน
 สรรพคุณ : ฝนทา
แก้เคล็ดบวมยอก ผสม
กับนำ้ามันเบนซินทาแก้
เหน็บชาชนิดบวม
( แก๊ก : ป้า ไพลมีไ ฝขาว
อวบ อายุ 81 ปี
มีว งกลางสีเ หลือ งคลำ้า แกเคล็ด ขัด ยอก
ประจำา )
สีเ หลือ งอ่อ น • พิกัดตรีผลธาตุ
• ใน สสม. แก้ฟกบวม
เคล็ดยอก ขับระดูประจำา

105. ขมิ้น ชัน
 ลัก ษณะ : เนื้อสีเหลือง
เข้ม
 รส : ฝาดเอียน
 สรรพคุณ : แก้ทองร่วง
้
สมานแผล
• อยูในยาเหลืองปิดสมุทร 6
่
ส่วน
• สสม. แก้โรคกระเพาะ โดย
หั่นตากแห้ง บดให้ละเอียดผสม
กับนำ้าผึ้ง ปั้นเป็นเม็ดขนาดเท่า
ปลายนิ้ว กินครังละ 2-3 เม็ด วัน
้

106. ขมิ้น อ้อ ย
ของแห้ง มัก เป็น ชิ้น ใหญ่
 ลัก ษณะ : หัวโต
เมื่อหั่นมาจะมี
ลัก ษณะหัว ใหญ่
มีต าโดยรอบ
ลักษณะเหมือนยอด
เจดีย์ มีสีเหลืองอ่อน
 รส : ฝาดเฝือน่
 สรรพคุณ : ขับ
ปัสสาวะ
สมานลำาไส้ แก้ระดู
ขาว
มีส ีเ หลือ งอมส้ม (น้อ ยกว่า ขมิ้น ชัน )
• สรรพคุณเสมอ ขมินชัน
้
• อยูในยาประสะไพล 8
่

107. ขมิ้น เครือ
( แห้ม )
 ลัก ษณะ : สีเห
ลืองๆ
 รส : ฝาดเฝือน ่
 สรรพคุณ :
บำารุงนำ้า
เหลือง
ฝนหยอดตาแก้
ตาแดง

108. รากหญ้า คา
 ลัก ษณะ : เป็นรากสี
ขาว มีข้อ
มีปล้องชัดเจน
 รส : หวานเย็นเล็กน้อย
( แก๊ก : สั่งหวานเย็นใส่ราก
หญ้าคาเล็กน้อย กินแก้ร้อน
ในกระหายนำ้า )
 สรรพคุณ : ขับปัสสาวะ
แก้ร้อนในกระหายนำ้า
• ในสสม. รสจืด

109. ชะลูด
 ลัก ษณะ : เป็น
รางนำ้าสีขาวๆ
 รส : หอมเย็น
 สรรพคุณ : ขับ
ผายลม( หอม ชะลูด
ปูด ๆ )

110. อบเชยเทศ
 ลัก ษณะ : เปลือก
ไม้ม้วนๆ
 รส : หอมติดร้อน
 สรรพคุณ : แก้ลม
วิงเวียน
• อยูในพิกัดตรีอากาศผล
่
( ขิง-พัก-เชย ), จตุผลาธิกะ
และพิกัดทศกุลาผล

111. ชะเอมเทศ
( ชะเอมจีน )
 ลัก ษณะ : มักจะสไลด์
มา เปลือกสีคอนข้าง
่
แดง ชิมดูมีรสหวาน
 รส : หวาน
 สรรพคุณ : แก้
นำ้าลายเหนียว ขับเลือด
เน่าร้าย
• อยู่ในพิกดทศกุลาผล
ั
• อยู่ในยาอัมฤควาที 43
ส่วน

112. ชะเอมไทย
วงปีเ หลือ งเขีย ว
เปลือ กหยาบๆ
เหมือ นหนัง ช้า ง
 ลัก ษณะ : เนื้อสี
เหลือง เปลือกหยาบๆ
เหมือนหนังช้าง
 รส : หวาน
 สรรพคุณ : แก้
นำ้าลายเหนียว
• อยู่ในพิกัดทศกุลาผล
• จุลพิกัดต่างกันทีถิ่นเกิด
่
( เทศ–ไทย )

113. เพกา
 ลัก ษณะ : เมล็ดแก่
คล้ายไข่ดาว
 รส : ขม
 สรรพคุณ : เมล็ดแก่
ระบายท้อง
ฝักแก่ แก้ร้อนใน
กระหายนำ้า
• ใน สสม. เมล็ด เพกาเป็น
ส่วนประกอบหนึ่งในนำ้า
จับเลี้ยง
คนจีนดื่มแก้ร้อนใน

114. ส้ม เสี้ย ว
 ลัก ษณ ะ : ใบโค้ง
มน
เหมือนตูดเด็ก
 รส : เปรี้ยว
 สรรพคุณ : ถ่าย
เสมหะ
ฟอกโลหิตประจำา
เดือน แก้ไอ

115. ใบกระวาน
 ลัก ษณะ : ให้ขยี้ดมดู
มีกลิ่นหอม
 รส : เผ็ดเล็กน้อยกลิ่น
หอม
 สรรพคุณ : แก้ไข้
เซื่องซึม
เส้น กลางใบ 3 เส้น เหมือ นอบเชย
• อยู่ในพิกด ตรีสุคนธ์
ั
( วาน-เชย-เสน )

116. หนุม านประสาน
กาย ( ไม้เ ถายืน ต้น )
 ลัก ษณะ : ใบออก
เป็นกลุ่ม 5 ใบ
 รส : ฝาดเย็นเอียน
 สรรพคุณ : แก้หืด
หอบ แก้ไอ
• จัดเป็นพืชประเภท เถา -
เครือ

117. ใบอิน ทนิล
 ลัก ษณะ : ดูที่โคน
ใบ มีจุดดำาๆ อยู่ 2
ข้าง
 รส : ขมเย็นเล็ก
น้อย
 สรรพคุณ : แก้
เบาหวาน
( แก๊ก : ขุน อิน ชอบ
กิน ของหวาน

118. ยาสูบ
 ลัก ษณะ : ใบใหญ่
หลังใบสีเข้มกว่าหน้า
ใบ ดมดูมีกลิ่นเฉพาะ
ตัว
 รส : เมา
 สรรพคุณ : แก้
ริดสีดวงจมูก

119. มะกา
 ลัก ษณะ : ใบไม้บางๆ
สีดำาๆคลำ้าๆ ลายใบย่อย
ขนานกัน
 รส : ขมขื่น
 สรรพคุณ : ถ่ายเสมหะ
ลายใบย่อ ยขนานกัน และโลหิต
• อยูใ นยาถ่า ย
่
( อยู่ใ นยาถ่า ย แต่ไ ม่
ถ่า ยอุจ จาระ )

120. ใบมะดัน
 ลัก ษณะ : ใบไม้สี
ออกนำ้าตาลอมดำา ชิม
ดูรสเปรี้ยว
 รส : เปรี้ยว
 สรรพคุณ : แก้ระดู
เสีย
กัดเสมหะ ระบา
ยอ่อนๆ
( แก๊ก : ชิมดู ใบดัน เปรี้ยว
เสียวจู๊ดๆ )

121. คนทีส อทะเล ( ไม้
เลื้อ ยตามพื้น ทราย )
 ลัก ษณะ : ด้านหน้า
ใบสีดำา
หน้า
ใบสีด ำา
ด้านหลังใบสีขาว
หลัง ใบ
สีข าว  ใช้ต ้น ทำา ยา **
 รส : เผ็ดร้อน
 สรรพคุณ : แก้ลม
แก้เสมหะ
( แก๊ก : ไปทะเลคนเดียว
ร้อนลมแรง )

122. พิม เสนต้น
 ลัก ษณะ : ลำาต้นเป็น
ร่อง ใบมักมาเป็นขยุ้ม
ขยี้ดมมีกลิ่นหอม
 รส : เย็นหอม
( ใบ )
 สรรพคุณ : แก้ลม
บำารุงหัวใจ
• ใบอยู่ในยาเขียวหอม
• รากพิมเสนต้น อยู่ใน

123. ใบสัน พร้า
หอม
 ลัก ษณะ : ลำาต้น
แห้งจะแบนเป็นเส้น
ยาว แต่ใบแหลม
คล้ายผักชีล้อม
 ใช้ใ บทำา ยา
 รส : จืด
 สรรพคุณ : แก้ไข้
ลำา ต้น แห้ง จะแบน
หวัด
เป็น เส้น ยาว
•ใบรูป หอก ก้ายวหอม 1
อยูในยาเขี น
่
แดง น
ส่ว

124. ใบมะขาม
แขก
 ลัก ษณะ : ใบเล็กๆ
แหลมหัว แหลมท้าย
 รส : เปรี้ยว
 สรรพคุณ : ระบาย
ท้อง

125. ฝัก มะขาม
แขก เล็กๆ
 ลัก ษณะ : ฝัก
คล้ายฝักถั่ว
ลันเตา
 รส : เปรี้ยว
 สรรพคุณ : แก้ท้องผูก
ระบายท้อง
• สตรีมีครรภ์ห้ามใช้

126. ฝัก ส้ม ป่อ ย ( ไม้
เถายืน ต้น )
 ลัก ษณะ : ฝักแบนๆ
ดำาๆ เป็นข้อๆ
 รส : เปรี้ยว
 สรรพคุณ : ฟอกล้าง
โลหิตระดู
• อยูในยาไฟห้ากอง
่
• จัดเป็นพืชวัตถุประเภท
เถา-เครือ
• อยูในยาถ่าย 1 ส่วน
่

127. กรรณิก า  ลัก ษณะ : ก้าน
สี่เหลี่ยม เอามือ
รูปดูจะสาก
มือ
 รส : ขม ( ใบ / ราก )
ขมเย็น ( ต้น )
ขมหวาน ( ดอก )
 สรรพคุณ : บำารุง
นำ้าดี ( ใบ )
ก้า นมีต ุ่ม เอามือ รูป
ดูจ ะสากๆ บำารุงเส้นผมให้ดกดำา

128. ข้อ ป่อ งๆ
ทองพัน ชั่ง
 ลัก ษณะ : ก้านสีขาว
ข้อป่องๆ
หักดูมีไส้แน่นสี
ขาว ข้างใน
 ราก : รสเบื่อเมา
ข้อ ป่อ งๆ แก้กลากเกลื้อน
ไส้แ น่น สีข าว  ใบ : รสเบือเย็น
่
แก้พยาธิ
ผิวหนัง
• รากทองพันชั่งอยู่ใน
พิกดเนาวโลหะ
ั

129. หญ้า ขัด มอน ( ต้น ไม้
กวาด )
 ลัก ษณะ : ก้าน
ขาวๆคล้ายไม้กวาด
เปลือกร่อนๆตรง
ราก ใบออกแหลมๆ
เล็กๆ
 รากเป็นเมือก รส
เผ็ด
 สรรพคุณ : แก้
ปวดลูก แก้เยื่อหุ้ม

130. ผัก คราดหัว  ลัก ษณะ : ดอกคล้าย
แหวน หัวแหวน หาดอกให้
เจอ
 ใช้ท ั้ง ต้น
 รส : เอียนเบื่อเล็กน้อย
 สรรพคุณ : แก้
ริดสีดวง แก้ต่อม
ทอนซิลอักเสบ
• สสม. ดอกบรรเทาอาการ
ปวดฟัน โดยใช้ดอกสดตำา
กับเกลือ อมหรือกัดไว้

131. ผัก เสี้ย นผี
 ลัก ษณะ : ฝักแหลมๆ
มีขน
ฝัก แห้ง ผัก ( พยายามเขี่ยหาฝัก
เสี้ย นผี ให้เจอ )
 ต้นสด ดอกสีเหลืองใบ
เป็นขน
 ใช้ท ั้ง 5
 สรรพคุณ : แก้ฝีใน
ตับ ปอด
( เป็น ฝีใ นตับ ปอด ตายเป็น ผี

132. เหงือ กปลา
หมอ
 ลัก ษณะ : ใบเป็น
หนาม
 ราก : รสเฝื่อนเค็ม
แก้โรคผิวหนังทุก
ชนิด
 ใช้ท ั้ง 5 : รสร้อน
แก้พิษฝี แก้พิษกาฬ
ได้ดีมาก

133. กระเพรา
 ลัก ษณะ : กิ่งมีขน
ดอกมีลักษณะเฉพาะ
( หาดอกให้เจอ )
 ใช้ท ั้ง 5 : รสเผ็ดร้อน
 สรรพคุณ : แก้ปวด
ท้อง แก้ท้องอืดเฟ้อ
• จุลพิกัดต่างกันที่สี ( แดง-
ขาว )
• รากอยูในพิกัดตรีกาฬพิษ
่
• สรรพคุณเสมอกับ แมงลัก
• ใช้สะตุมหาหิงคุ์ ( นำ้ากระ
เพราแดงต้ม )

134. มะแว้ง เครือ
 ลัก ษณะ : เถามีหนาม
ลูกผลลาย และมีก้าน
ยาว
 ผล : รสขม แก้ไอ ขับ
เสมหะ
 ราก : รสขื่นเปรี้ยวเล็ก
น้อย แก้ไอ ขับเสมหะ
แก้นำ้าลายเหนียว

135. โด่ไ ม่ร ล ้ม
ู้
( หญ้า ปราบ )
มีร ากเป้
 ลัก ษณะ : เป็น
นกระจุก หญ้า มีรากเป็นกระ
จุก มีขี้ดินติด
 ใช้ท ั้ง ต้น
 รส : จืดขื่น
 สรรพคุณ : บำารุง
กำาหนัด
( แก๊ก : ต้องบำารุงกำาหนัด
เพราะกลัวไม่โด่ ใจจะ
ขาด จืดขื่น )

136. หนอนตาย
อยาก
 ลัก ษณะ : มักมา
เป็นกระจุก เป็น
พวงๆ
 ใช้รากทำายา
 รส : เบื่อเมา
 สรรพคุณ : ฆ่า
เหา หิด กลาก

137. ผัก แพวแดง
 ลัก ษณะ : มีสีม่วง
แดง เป็นแผ่นๆบางๆ
 รส : ร้อน ( ราก )
 สรรพคุณ : เส้น
ประสาทพิการ
• อยู่ในพิกดตรีปิตตะผล
ั
( เพลิง -เพรา-แพว )
• อยูในยาธรณีสัณฑะฆาต
่
2 ส่วน

138. ว่า น
หอมแดงกสี
 ลัก ษณะ : เปลือ
แดงๆ
 หัว : รสเค็ม ขับลม
ในกระเพาะอาหาร
และลำาไส้
 ใบ : รสเค็ม ตำาสุม
กระหม่อ่ใ นยาประสะ
• อยู มเด็กแก้
ไพล , ยาถ่า ย
หวัดแก้หวัด
ต้น สด ใบยาวสีเ ขีย ว
เส้น ใบตรงตามความยาวขอ
กระเปราะสีแ ดง

139. ว่า นสาก
เหล็:กลักษณะ
 ลัก ษณะ มี
คล้ายสาก เป็นท่อนสี
ดำาๆ ผิวเป็นร่อง เนือ
้
หน้าตัดเป็นวงๆ
 รส : ขมเมา
เนื้อ หน้า ตัด  สรรพคุณ : แก้
เป็น วงๆ มดลูกอักเสบ
ปลายข้างหนึ่งใหญ่ อีกข้าง
( แก๊ก เล็ก ่ม ้า เหล็ก เจอสาก
หนึ่ง : ขี
จนมดลูก อักำา แข็ง หัก
ผิว เปลือ กสีด เสบ )
ยาก ขมเมา
มีลายตามยาว ไม่มีขอ ้
หน้าตัดรอยหักมีสีดำาหรือโอ
วัลติน

140. ว่า นกลีบ แรด
 ลัก ษณะ : รูปร่าง
หน้าตัดเหมือนเนือ้
เผือกทอด
 รส : เย็นจืด
( แก๊ก : แรดตอนเย็นจัด
จนอาเจียน )
 สรรพคุณ : นำ้าลาย
เหนียว
เนื้อสีแดงเรื่อๆ มีขดกระจายเต็มหน้าตัด อาเจียน
ี แก้
คล้ายเผือกทอด • อยูในยาเขียวหอม
่
เปลือกมีสีเขียวดำา
( 2 เพื่อนแท้ = ว่านกลีบแรด,

141. ว่า นชัก
มดลูก
 ลัก ษณะ : เห็นขอบ
นูน ชัดเจน
เนือในสีนำ้าตาลอ่อน
้
ขอบมีต า
โดยรอบ
มีจุดคลำ้ากระจายทั่ว
 รส : ฝาดเบือ่
 สรรพคุณ : แก้
มดลูกพิการ
( เบื่อชักมดลูกจนมดลูก
พิการ )
ื้อ ในสีน ำ้า ตาลอ่อ น มีจ ุด สีแ ดงคลำ้า กระจายไปทั่ว
ขอบมีตาโดยรอบ

142. ว่า นนางคำา
 ลัก ษณะ : สี
เหลืองเข้ม
เหมือนทองคำา
 รส : ร้อนฝาด
เฝือน
่
( รักฝากฝัง )
 สรรพคุณ : แก้
ปวดท้อง
แก้

143. ว่า น
มหาเมฆ
หน้า ตัด เป็น
วงสีม ่ว ง
เหมือ นเมฆ
บนฟ้า  ลัก ษณะ : มีขอบที่
หน้าตัด หน้าตัดเป็น
วงๆ สีม่วงๆ เหมือน
ท้องฟ้า
 รส : ฝาดเฝื่อน
 สรรพคุณ : แก้ปวด
มดลูก

144. ว่า นร่อ นทอง
 ลัก ษณะ : เป็นราก
แข็งๆ
เป็นท่อนแข็ง มีลายตาม
แนวนอน มีไส้สีเหลือง เอามือสะกิด
มีลายตัดขวางบ้างและไม่
เป็นระเบียบ หน้าตัดดู จะมีสีเหลือง
เหมือนทอง
 รส : ปร่า ( หัว )
( แก๊ก : ร่อนทองในป่าถูก
ตำารวจจับกุม )
 สรรพคุณ : ช่วยย่อย

145. ว่า นนำ้า
 ลัก ษณะ : เป็น
ปล้องๆคล้ายตะไคร้
แต่มีขนๆ ตรงข้อ
 รส : ร้อนกลิ่นหอม
แรง
 สรรพคุณ : แก้
ปวดท้อง แน่นจุก
เสียด
( แก๊ก : อากาศร้อน ดื่ม
นำ้ามาก แล้วปวดท้อง
รากคล้า ยกระโปรงซ้อ นกัน
จุกเสียด )
มีร ากฝอยแทงออกโดยรอบ
• อยูในพิกัดจตุกาลธาตุ
่

146. เหง้า ตะไคร้
 ลัก ษณะ : สีนำ้าตาล
เทาแห้ง เป็นปล้องๆ
มีรากรอบข้อ
 รส : ปร่าร้อนขม
เป็น ท่อ น มีป ุ่ม
รากรอบข้อ
 สรรพคุณ : ขับลม
ในลำาไส้ ขับปัสสาวะ
• พิกัดตรีผลธาตุ
เป็นท่อน มีปุ่มราก
รอบข้อ มีราก

147. รากไทร
ย้อ ย
 ลัก ษณะ : มีจุด
ขาวๆที่เปลือกราก
มีจ ุด ขาวๆที่เ ปลือ กราก
 รส : จืด
 สรรพคุณ :
บำารุงนำ้านม
ขับ
ปัสสาวะ
• อยู่ในพิกัดตรีธาร
ทิพย์

148. เปลือ กส้ม โอ  ลัก ษณะ : เปลือก
หนา ผิวเปลือก
ขรุขระนิดหน่อย สี
ออกนำ้าตาล ดมดูมี
กลิ่นหอม
 รส : ร้อนหอม
 สรรพคุณ : แก้ลม
วิงเวียน หน้ามืด
ตาลาย
ร้อนหอม
( นึกถึงเราหา ยาดมส้มโอ
มือมาดมแก้ลมวิงเวียน )

149. สี
เขีย วๆ
เปลือ ก
เพกา
ปน
 ลัก ษณะ : เปลือกไม้มี
สีเขียวๆปน
 รส : ฝาดเย็นขมเล็ก
น้อย
 สรรพคุณ : ดับพิษ
โลหิต สมานแผล ตำากับ
สีเ ขีย วๆปน สุรา ทา พ่นตามตัวสตรี
ที่ทนการอยู่ไฟไม่ได้
• รากเพกา อยูในพิกัดตรีสุ
่
คติสมุฎฐาน
( เดื่อ-กา-แค )