2. Οι οργανωμένες εβραϊκές κοινότητες στην Ελλάδα έχουν ιστορία δύο
και πλέον χιλιετιών. Η παλαιότερη και πλέον χαρακτηριστική ομάδα
που κατοίκησε στη χώρα είναι οι Ρωμανιώτες. Πρακτικά, όμως, στη
σύγχρονη εποχή ως Έλληνας Εβραίος νοείται οποιοσδήποτε Έλληνας
ανήκει στην ιουδαϊκή θρησκεία ή έχει εβραϊκή καταγωγή και κατοικεί
ή ανάγεται (ως προς την προέλευση) σε περιοχή της σύγχρονης
Ελλάδας.
Εκτός από τους Ρωμανιώτες, η Ελλάδα υπήρξε το ιστορικό κέντρο μιας
άλλης μεγάλης ομάδας Εβραίων, των εφαραδιτών, η δε Θεσσαλονίκη
αποκλήθηκε στο παρελθόν «μητέρα του Ισραήλ»
Η συναγωγή Μοναστηριωτών στη
Θεσσαλονίκη
3. Οι Έλληνες Εβραίοι έπαιξαν σπουδαίο ρόλο κατά την
αρχική περίοδο αναπτύξεως του Χριστιανισμού και
συνέβαλαν στους τομείς της εκπαίδευσης και του εμπορίου
κατά τη Βυζαντινή και την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Εντούτοις, η παρουσία τους στην Ελλάδα υπέστη
συντριπτικό πλήγμα από την ερήμωση που επέφερε το
Ολοκαύτωμα κατά το διάστημα της κατοχής της Ελλάδας
από τις δυνάμεις του Άξονα, παρά τις προσπάθειες
διαφόρων Ελλήνων να τους προστατεύσουν. Οι λιγοστοί (εν
σχέσει με το παρελθόν) Έλληνες Εβραίοι ζουν σήμερα
αρμονικά με τους Έλληνες Χριστιανούς, η δε εβραϊκή
κοινότητα συνεργάζεται με τους υπόλοιπους Έλληνες για
την καταπολέμηση των όποιων κρουσμάτων
αντισημιτισμού στην Ελλάδα.
4. Η πλειονότητα των Ελλήνων Εβραίων είναι εφαραδίτες, των
οποίων οι πρόγονοι είχαν εκδιωχθεί από την Ισπανία το 1492. Οι
περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου
ευημερούσαν επί αιώνες. Η παραδοσιακή γλώσσα των Ελλήνων
εφαραδιτών ήταν η Ισπανοεβραϊκή ή Λαντίνο και η κοινότητά τους
αποτελούσε, μέχρι το Ολοκαύτωμα, «μοναδικό μείγμα οθωμανικής,
βαλκανικής και ισπανικής επιρροής», ήταν δε γνωστή για το υψηλό
επίπεδο εκπαίδευσης που τη χαρακτήριζε. Σο Ίδρυμα Προωθήσεως
εφαραδίτικων Μελετών και Κουλτούρας θεωρεί τη σεφαρδίτικη
κοινότητα της Θεσσαλονίκης «αναμφισβήτητα μία από τις
σπουδαιότερες ανά τον κόσμο».
5. ήμερα στην Αθήνα λειτουργούν δύο
συναγωγές, η μία απέναντι στην άλλη,
στην οδό Μελιδώνη στο Θησείο.
Η Ρωμανιώτικη συναγωγή στην Αθήνα.