1. ХАЛДВАРТ Ө ВЧИН, ХАМ
ШИНЖИЙН ОНОШЛОГОО
(Ү РГЭЛЖЛЭЛ)
ХӨ СҮ Т –ийн их эмч С.Гамуу
2011.10.12

2. Óñàðõàã
Öî÷ìîã óñàðõàã
ñóóëãàëò
(24 öàãèéí äîòîð 3 áà
ò¿¿íýýñ äýýø
ñóóëãàõ)
øèíãýí àëäàëòòàé,
àëäàëòã¿é õýëáýðýýð
ÿâàãäàõ;
Õîëåð
Ñàëüìîíåëë¸ç
E.coli-èéí õàëäâàð
Èåðñèíèîç, ãàðäèàç
Campylobacter
enteritis,
cryptosporidiosis
Âèðóñèéí ãàðàëòàé
õîäîîä ãýäýñíèé
õÿìðàë
Öî÷ìîã óñàðõàã
ñóóëãàëòààð 1
òîõèîëäîë íàñ
áàðàõ;
Íýã ãîëîìòîíä 3
òîõèîëäîë;
Õýðýâ õîëåðèéí
ñýæèãòýé áîë
1 òîõèîëäîë;
Öóñàðõàã
(öóñàí
ñóóëãà)
ªòãºíä õàðàãäàõóéö
öóñòàé öî÷ìîã
ñóóëãàëò
Àì¸áèîç
Øèãåëë¸ç
E.coli O157:H7
Íýã ãîëîìòîíä 3
òîõèîëäîë;
Öî÷ìîã
ñóóëãàë
ò

3. Суулгалтын хам шинж
Суулгалт:
-Хоногт 3 ба түүнээс олон удаа
-1 удаад 300 мл-ээс их хэмжээний
-Шингэн төлөвтэй.
-Ходоодны ү рэвсэл
/гастрит/
- Базлалттай
-Нарийн гэдэсний ү рэвсэл /энтероколит/ - Усархаг
-Бү дүү н гэдэсний ү рэвсэл
- Хавсарсан хэлбэр
/колит/
- Хий д ү лнэ.
- Гастроэнтероколит

4. Суулгалтын хам шинж
Өвчний
нэр
Сальмонеллёз
Холер
Дизентри
Тодорхо
йлолт
Salmonellа төрлийн нянгаар
үүсгэгддэг нарийн гэдэсний
цочмог үрэвсэл, балнад төст,
үжил хэлбэрээр явагддаг
цочмог халдварт өвчин
Вибрионоор үүсгэгдэж
бөөлжилт, суулгалтаараа
эрдэс давс, усаа ихээр
алдаж, ус эрдсийн
солилцооны алдагдалд
ордог цочмог халдварт
өвчин
Шигеллийн төрлийн
нянгаар үүсгэгдэх
ерөнхий хордлого ба
бүдүүн гэдэсний
үрэвслийн хам шинжээр
илэрдэг гэдэсний
халдварт өвчин
Үүсгэгч
Salmonellа
Cholera вибрион
Shigellosis.
Онцлог
шинж
Хордлогын хам шинж гүн
-Олон удаа бөөлжих
-Аюулхай орчим, хэвлийгээр
өвдөх
Шөнийн цагаар гэдсээр
эвгүй оргих, суулгах,
бөөлжих, тайван бус болох.
Үзлэгээр: нүдний шилний
шинж, угаагчийн гар,
хөхрөлт, гэдэс хоржигнох,
олигоанурия...
Хордлогын хам шинж
Колитын хам шинж:
Гэдсээр базлаж өвдөх,
хий дүлэх, S гэдэс
тэмтрэлтээр
/эмзэглэлтэй, чангарсан,
хатуу/ тогшилтоор
/дүлий чимээ/

5. Суулгалтын хам шинж
Өвчний
нэр
Сальмонеллёз
Холер
Дизентри
Баасны
онцлог
Усархаг , өдөрт 10 дээш удаа,
ногоон замаг шиг, хөөсөрч
гарна, үнэргүй.
Цагаан будааны шүүс шиг
/рисовый отвар/
Шингэн алдалтын 1,2,3,4-р
зэргүүд
Өдөрт 10-20 удаа, бага
хэмжээтэй, залхаг, ус,
цус, хоолны
үлдэгдэлтэй, үнэргүй
Онош
DS: Острая кишечная
инфекция.
Сальмонеллёз,энтероколитич
еская форма, средне-тяжёлое
течение.
DS: Острая кишечная
инфекция. Сальмонеллёз.
Гастро-энтеритическая
форма, тяжёлое течение.
DS: Острая кишечная
инфекция. Холера, тяжёлое
течение. Эксикоз III St
DS: Острая кишечная
инфекция. Острая
дизентерия,
колитическая форма,
лёгкое течение.
Эмчилгэ
э
Үүсгэгчийн эсрэг- Нян
залгиур, ампициллин,
гентамицин, септрин
Дархлаа дэмжих, фермент
нөхөх
Эмгэг жам – ус эрдэсийн
алдалтыг яаралтай зэргээс
хамаарч нөхөх
Үүсгэгчийн эсрэгтетрациклин, доксициллин,
левомицин
Үүсгэгчийн эсрэг –
нитрофураны бүлэг,
аминогликозид+
цефалоспорины бүлэг
Хордлого тайлахшингэн, адсорбент,
дархлаа дэмжих, ш/т

6. Õîîëíû õîðäëîãî
Íÿíãààð
áîõèðëîãäñîí õîîë,
óíäûã èäýæ óóñíû
äàðàà îãèóëàõ,
Ẻëæèõ, äîòîð
ìóóõàéðàõ,
ñóóëãàõ, òîëãîé
ýðãýõ, ãýäýñ ºâäºõ,
áèå ñóëðàõ, ÿäðàõ,
õàëóóðàõ, áóë÷èí
øºðìºñ òàòàõ çýðýã
øèíæ¿¿ä èëýðñýí
òîõèîëäîëä;
Õèìèéí õîðäëîãî
Õèàìäàë
Óðãàìëûí õîðäëîãî
Íÿíãèéí ãàðàëòàé
ñóóëãàëò
Âèðóñèéí ãàðàëòàé
ñóóëãàëò
Íýã ãîëîìòîíä 2
òîõèîëäîë;

7. ТОДОРХОЙЛОЛТ

Хоолны хордлого гэдэг нь хоол хүнснээс шууд
шалтгаалж, ганц нэгээр эсвэл хэсэг бүлгээрээ
өвчилж эхний үед бөөлжүүлэх, олон удаа
суулгах, заримдаа булчин шөрмөс татах, цусны
даралт буурах шинж тэмдэгээр илэрч явагддаг
гэдэс ходоодны цочмог өвчин юм.

8. ÕÎÎË Õ¿ÍÑÝÝÐ ÕÀËÄÂÀÐ ÒÀÐÕÑÀÍ
ÒÎÕÈÎËÄÎËÄ
•ªâ÷ëºãñºä
íýã ýõ ¿¿ñâýðòýé, ү¿ñãýã÷ íü íýã
òºðëèéí áàйх ба гол төлөв нөхцөлт эмгэг
төрөгч нянгууд байна.
•ªâ÷èí ãýíýò ýõýëíý, нóóö ¿å íü áîãèíî,
зонхилон зуны улиралд тохиолдоно.
•ªâ÷íèé íýã ãîëîìòîíä îëîí õ¿í ºâ÷èëдөг ч
голомтыг олж тогтоон устгахад хялбар,
халдвар тархах гинжин хэлхээ үүсдэггүй.
•Гэвч эìíýëç¿éí ÿâö õ¿íä, íàñ áàðàëò èõ.
•Өвчтэй хүнээс халдварлахгүй учир эргэн
тойронд байгаа хүмүүс өвчлөхгүй.

9. ХООЛНЫ ХОРДЛОГЫН ЯЛГАН
ОНОШЛОГОО
Өвчин
Нууц үе
Эмнэл зүйн ерөнхий шинж
Шинжлэгдэхүүн
Дамжиж болох хүнс
Буруу хадгалсан цагаан
будаа, үр тариан
бүтээгдэхүүн, мах
Bacillius
cereus
гастроэнтер
ит
1-6 цаг
Бөөлжих хэлбэр: дотор муухайрах,
огих, бөөлжих
Бөөлжис/ сэжигтэй хоол
хүнс/-
7-20 цаг
Суулгах хэлбэр: хэвлийгээр өвдөх,
гэдэс базлах, суулгах
Өтгөн, шулуун гэдэсний
арчдас/ сэжигтэй хоол хүнс/-
Ботулизм
2 цагаас 8
өдөр,
ихэвчлэн 1236 цаг
Харааны өөрчлөлт, зовхи унах,
мэдрэлийн судлын саажилт, залгихад
хүндрэлтэй, ам хуурай,
хэл яриа хэвийн бус, амьсгалын
замын саажилт
Цус, ялгадас/ сэжигтэй хүнс/
Гэрийн нөхцөлд
ферментжүүлсэн шош
болон үр тариан
бүтээгдэхүүн,
лаазалсан хүнс,
вакуумдсан хүнс
Сальмонелл
ез
6-72 цаг
Суулгах, гэдэс өвдөх, заримдаа
халуурах, дотор муухайрах, толгой
өвдөх, хааяа бөөлжих
Өтгөн, шулуун гэдэсний
арчдас/ сэжигтэй хоол хүнс/
өтгөн, шулуун гэдэсний
арчдас
Пастеризаци хийгээгүй
сүү, өндгөн
бүтээгдэхүүн, мах,
шувуу
Саажилт
үүсгэдэг дун,
хясааны
хордлого
0.5-3 цаг
Уруул, ам, нүүрэнд саажилт үүсэх ,
Гастроэнтерит
Трихенеллез
3-30 өдөр
/5-15 өдөр/
Халуурах, эозинофил ихсэх, булчин
өвдөх, суулгах, дотор муухайрах,
гэдэс эвгүйрэх, нүдний зовхи хавдах
-/сэжигтэй дун, хясаа/-
Булчингийн биопси,
цус/гахайн болон бусад
мах/-
Бохирдсон мах

10. ХООЛНЫ ХОРДЛОГЫН ЯЛГАН
ОНОШЛОГОО
Нууц үе
Эмнэл зүйн ерөнхий
шинж
Шинжлэгдэхүүн
Дамжиж болох хүнс
Clostridium
perfringens
гастроэнтерит
7-24 цаг
ихэвчлэн 8-12
цаг
Суулгах, гэдэс өвдөх, дотор
муухайрах, хааяа халуурах
Баас, шулуун гэдэснээс
арчдас, сэжигтэй хүнс
Мах, шувуу, махны шүүс
сүмс, урьдчилан чанаж
болгосон хүнс
Иерсиниоз
1-4 өдөр,
заримдаа
3-7 өдөр
Суулгах, бөөлжих,
халуурах, гэдэс өвдөх
Өтгөн, шулуун гэдэсний
арчдас, өвчний хурц үед
болон түүний дараах үед цус/
сэжигтэй хоол хүнс/-
Гахайн мах, гахайн махан
бүтээгдэхүүн
Кампилобактер
жежуни-гаралтай
халдвар
1-3 өдөр
заримдаа
2-5 өдөр
Суулгах, хэвлийгээр өвдөх,
ялгадасанд цус гарч болно,
толгой өвдөх, халуурах
Өтгөн, шулуун гэдэсний
арчдас, өвчний хурц үед
болон түүний дараах үед цус/
сэжигтэй хоол хүнс/-
Шувуу, пастеризаци
хийгээгүй сүү
E.coli-н суулгалт
6-36 цаг
Суулгах, хэвлийгээр өвдөх,
бөөлжих
Өтгөн, шулуун гэдэсний
арчдас/ сэжигтэй хүнс/ өтгөн,
шулуун гэдэсний арчдас
Дутуу болгосон үхрийн
мах, пастеризаци
хийгээгүй сүү, жүүс,
түүхий жимс ногоо, хүний
ялгадсаар бохирдсон
хүнс
Стафилококкын
энтеротоксикоз
(хоолны
хордлого)
0.5-8 цаг
Ихэвчлэн 2-4
цаг
Бөөлжих, суулгах
Бөөлжис, өтгөн/сэжигтэй
хүнс/хамраас арчдас, шархны
идээ
Чанаж болгосон мах,
шувуу
Өвчин

11. Өвчин
Загасны
хордлого
Нууц үе
10мин-с 3 цаг,
голдуу 1045мин
1-36 голдуу 28 цаг
Мөөгний
хордлого
0.5-2 цаг
6-24цаг
Эмнэл зүйн ерөнхий шинж
Гастроэнтерит, ам хатах, уруул, хэл цээж, мөчдөд
саажилт үүсэх, минчийж улайх, толгой өвдөх, толгой
эргэх,
ам ба хоолой халуун оргих, дотор муухайрах, бөөлжих,
уруул, хэл, нүүр, мөчдөд саажилт үүсэх, хөвөх мэдрэмж,
мэдээ алдах, бөөлжих, суулгах, амьсгалын дутагдал
Шинжлэгдэхүүн
Сэжигтэй загас
Гастроэнтерит, шүлс гоожих, хөлрөх, нулимс гарах, цусны Сэжигтэй мөөг
даралт багасах, хүүхэн хараа нарийсах, амьсгаадах,
толгой эргэх, нойрмог улмаар хөөрлийн байдалтай
болох, сандрах, дэмийрэх, харааны өөрчлөлт,
Элэг, бөөрний дутагдал
Улайх минчийх , аманд төмөр амтагдах , саажилт
үүсэх , гар хавдсан мэдрэмж төрөх , архи уусны
дараа бөөлжих
Хүнд
металлын
хордлого
5мин-1цаг
хүртэл
1 долоо хоног
ба дээш
Гастроэнтерит, дотор муухайрах, ногоон, хөх өнгөтэй
зүйлээр бөөлжих, ходоод өвдөх,суулгах, шүлс гоожих,
булчингаар өвдөх, мэдээ алдах, хөл сулрах, булчин
агших саажилт, хараа муудах, хараагүй болох, комд орох.
Төв мэдрэлийн систем гэмтэх, харааны гэмтэл, бодисын
солилцоо хүчилших, хөхрөх, толгой өвдөх, толгой эргэх,
бие сулрах, ухаан алдах, цус шоколадан бор өнгөтэй
болох
Жирэмсэн эмэгтэй болон хөгжиж буй ураг илүү
мэдрэмтгий,
Органик мөнгөн усанд
өртсөн загас, мөнгөн ус
агуулсан фунгицидээр
үйлчилсэн үр тариа
Нитритийн давсны
илүүдэлтэй утсан мах,
хүнс, хүнсний ногоо
Бохирдсон хүнс, Хуурамч
дарс, Металл сав

12. СОРЬЦ ЦУГЛУУЛАХ

Шаардлагатай бүх төрлийн шинжилгээ хийхэд хангалттай
хүрэлцэхүйц хэмжээгээр сорьц авч лабораторид хүргүүлнэ.
Ихэнх тохиолдолд 300–500 г/мл дээж хангалттай байдаг.

Сорьц цуглуулах үед хялбар муудах хүнсийг хөлдөөгөөгүй
байвал түүнийг цельсийн 4 хэм хүртэл огцом хөргөх ба шинжлэх
хүртэл тухайн сорьцыг цельсийн 4 хэмээс бага температурт
хадгална.

ХӨСҮТ, УМХГ, МЭАЦЛ, НЭМХ-ийн лаборатори

13. ШИНЖЛЭГДЭХҮҮН АВАХ

Ө тгө н: ХХДӨ-ний үед, суулгалт хам шинж бүхий өвчтөний өтгөнөөс
шинжлэгдэхүүн, шулуун гэдэснээс арчдас авна.

Бөө лжис: Бөөлжисийг лабораторид хүргэх хүртэл хөргүүрт хадгална.
Бөөлжисийг хөлдөөж болохгүй.

Ходоодны угаадас: Эмчилгээний болон оношлогооны зорилгоор өвчтөний
ходоодыг угаана. Ходоодны угаадсыг лабораторид хүргэх хүртэл цельсийн -4ْ
хэмд хөргүүрт хадгална. Ходоодны угаадсыг хөлдөөж болохгүй.

Цус: Насанд хүрсэн хүнээс 8-10 мл, хүүхдээс 3 мл, бага насны хүүхдээс 1–2 мл
цусыг бүлэгнэлтийн эсрэг аливаа урвалжгүй, ариун хуруу шилэнд авна.
Өвчтөнөөс авсан цусыг хөлдөөж болохгүй.

Шээс: Өвчтөнд сайтар зөвлөгөө өгч шээсний сүв орчмын талбайг зориулалтын
цаас, бусад материалаар арчуулаад 4%-ийн иодын ханд эсвэл бусад төрлийн
ариутгагч бодисоор ариутган цэвэрлэнэ. Үүний дараа өвчтөний шээсний дунд
хэсгээс 10-20 орчим мл шээсийг ариун саванд цуглуулж авна.

Сорьц / шинжлэгдэхүү нд хавсаргах дагалдах бичгийг бө глө нө .

14. ЭМЧИЛГЭЭ
Шингэн алдалтын эсрэг, гемодинамикийн
өөрчлөлтийг засах
 Хордлого тайлах
 Үүсгэгчийн эсрэг антибиотик
 Шинж тэмдэгийн эмчилгээ- фермент,
адсорбент, антиоксидант


15.  Та
бүхэнд ажлын өндөр амжилт
хүсье.