1. 1. KUPTIMI I NDËRMARRJES
. Me veprimtarinë të cilën e zhvillon një ndërmarrje
nënkuptojmë qëllimin rreth prodhimit, afarizmit dhe ofrimit të
shërbimeve në treg. Me ndërmarrja kuptojmë një numër të
caktuar të njerëzve (pronarëve dhe punëtorëve) të cilët e kanë
cilësinë e personit juridik. Ndërmarrja ka statutin e subjektit të
veçantë juridik, pozitë kjo pa të cilën nuk ka mundësi që të
merr pjesë në marrëdhëniet juridiko-ekonomike në treg.
Ndërmarrjet, në përputhshmëri me dispozitat ligjore, kanë
mundësi që të zhvillojnë një ose disa veprimtari.
Qëllimi
themelor për të cilin vepron ndërmarrja është krijimi i profitit.
Çdo ndërmarrje e regjistruar më ligj është organizatë e
pavarur dhe i ka organet e veta dhe pasurinë e që vet harton
politikën dhe strategjinë e zhvillimit, me emrin e vet merr
pjesë në qarkullimin afarist dhe vet vendos rreth ndryshimeve
eventuale rreth pozitës së vet.
Sipas formave të pronësisë, ndërmarrjet mund të jetë:
shoqërore, të përziera dhe private.
Shoqëritë ekonomike janë ato të cilat kanë pronarin e
vet. Ndërmarrja shoqërore nuk e ka pronarin dhe gjatë
afarizmit të vet shfrytëzon kapitalin shoqëror. Ndërmarrjet
publike zhvillojnë veprimtari të caktuar me interes publik të
cilat prodhojnë ose ofrojë shërbime të cilat janë të
rëndësishme dhe jetike për qytetarët dhe ndërmarrjet tjera.
Ndërmarrjet publike i themelon shteti ose organet e pushtetit
komunal ose me autorizimin e vet shtetit është e mundur që
këtë funksion ta kryen edhe ndërmarrjet tjera.
Shoqëritë ekonomike ose tregtare sipas themelimit
ndahen në: shoqëri me bashkim personal dhe shoqëri me
bashkimin e kapitalit. Shoqëritë e bashkimit personal janë:
shoqëritë komandite dhe shoqëritë ortakie. Shoqëritë me
bashkimin e kapitalit janë: shoqëritë aksionare dhe shoqëritë
më përgjegjësi të kufizuar.
Lidhjet në mes të aksionarëve dhe shoqërive aksionare
mund të jenë shumë të dobëta. E rëndësishme për
funksionimin e shoqërisë aksionare është investimi i kapitalit
në shoqëri dhe në bazë të këti investimi fitohen të drejta të
caktuara.
Lidhjet në mes anëtarëve të shoqërisë në përgjegjësi të
kufizuar ndërlidhen varësisht nga shuma e mjeteve të cilat i

2. kanë investuar në shoqëri. Shuma e mjeteve të investuara në
shoqëri automatikisht e përcakton edhe masën e të drejtave
dhe të fitimit.
Marrëdhëniet e personave në ndërmarrjet të themeluara
me lidhje personale janë shumë më të forta. Themelimi i këtyre
shoqërive paraprakisht është i bazuar në njohjen e partnerëve.
Secili partner pjesën e vet të kapitalit të investuar mund të
bartë në personin e tretë vetëm sipas kushteve më parë të
parapara. Anëtarët e shoqërisë ose së paku njëri nga ata kanë
përgjegjësi për detyrimet e shoqërisë dhe për mjetet të cilat
janë investuar në shoqëri. Me shoqëri drejtpërdrejtë qeverisin
anëtarët dhe për këtë arsye themelohet sinteza e pasurisë dhe
drejtimi i ndërmarrjes.
Varësisht nga afati i zhvillimit të veprimtarisë së caktuar,
ndërmarrjet mund të themelohen si të përkohshme ose të
përhershme.
Ndërmarrjet sipas madhësisë varën nga numri i të
punësuarve. Në bazë të këtij kriteri ndërmarrjet ndahen në:
10 ndërmarrje të vogla (deri në 50 punëtor),
11 ndërmarrje të mesme (nga 50 deri në 250 të
punësuar) dhe
12 ndërmarrje të mëdha (mbi 250 punëtor).
Sipas shtetësisë së investitorëve të kapitalit ndërmarrja
ndahet në:
13 vendore (me investimin e kapitalit nga personat
fizikë dhe juridikë vendor),
14 ndërkombëtare (me investimin e kapitalit nga
personat fizikë dhe juridikë nga vendet e jashtme)
dhe
15 të përzier (me investimin e kapitalit nga personat
fizikë dhe juridikë të vendit dhe atyre të jashtëm).
Sipas ligjit ndërmarrje mund të themelojnë personat
fizikë dhe personat juridikë. Zakonisht personat fizikë mund të
themelojnë:
16 shoqëri ortakrie,
17 shoqëri komandite,
18 shoqëri aksionare dhe
19 shoqëri me përgjegjësi të kufizuar.
Personat juridikë mund të themelojnë;
20 shoqëri aksionare,

3. 21 shoqëri me përgjegjësi të kufizuar dhe
22 shoqëri komandite në pronësi të komanditorit.
Shteti mund të themelojë ndërmarrje publike.
Subjektet fizike dhe juridike ndërkombëtare mund të
themelojnë;
23 ndërmarrje në territorin e vendit duke i respektuar
dispozitat ligjore dhe rregulloret konkrete të cilat e
rregullojnë këtë procedurë.
Personi fizik mundet që vetëm në një shoqëri të jetë
pjesëtar me përgjegjësi ta pakufizuar për detyrimet e
shoqërisë. Ndërmarrja individuale themelohet në bazë të
vendimit nëse për themelimin e saj është i interesuar dhe i
angazhuar vetëm një person. Ndërsa themelimi i ndërmarrjes
nga dy e më shumë personave realizohet në bazë të kontratës
mbi themelimin e ndërmarrjes. Akti i themelimit të
ndërmarrjes duhet të jetë i formal-shkruar dhe nënshkrimi i tij
të behët para organeve kompetente.
Sipas marrëveshjes për themelimin e ndërmarrjes
ndërmarrjes i përcaktohen: Themeluesit dhe nënshkrimi i tyre,
formën e pronësisë, shumën e mjeteve financiare, udhëheqjen
e ndërmarrjes, afarizmin lidhur me humbjen dhe fitimin,
gjykatën kompetente për zgjidhjen e kontesteve eventuale etj.
Akti i themelimit ose kontrata për
ndërmarrjes duhet të jetë në formë të shkruar.
themelimin
e
Investimet e themeluesve në ndërmarrje mund të jenë në
formë të parave, sendeve dhe të drejtave, ndërsa të shoqëritë
individuale puna ose shërbimet e ofruara. Investimet që nuk
janë para të cilat investohen në ndërmarrje, vlerësohen sipas
personit që ka detyrime zyrtare me qëllim të vlerësimit,
sigurimit dhe mbrojtjes së tyre.
2.1. INDIVIDUALITETI I NDËRMARRJES
Sipas rregullores së Ligjit mbi shoqëritë tregtare për
bizniset në Kosovë, karakteristikat e ndërmarrjeve duhet të
jenë: firma, selia dhe veprimtaria.
Firma
është emri në bazë të së cilës identifikohet

4. ndërmarrja dhe të cilën duhet ta posedojë çdo ndërmarrje.
Firma e ndërmarrjes shënohet në aplikacion për regjistrimin e
biznisit të organi kompetent dhe pas lëshimit të çertifiktaes
për regjistrimin e biznisit ajo konsiderohet e ligjshme. Në
hapësirat e ndërmarrjes duhet të vendoset firma (ose
shkurtesa e saj). Pjesë përbërëse e firmës duhet të jenë edhe
shenjat të cilat pasqyrojnë veprimtarisë e ndërmarrjes. Po
ashtu është në kuadër të saj, duhet të vendoset edhe shenjat
mbi formën e ndërmarrjes (shoqëri aksionare ose shoqëri
ortakërie). Sipas rregullores firma duhet të përmbajë edhe
shenjat e selisë së ndërmarrjes edhe pse selia është element
individual i ndërmarrjes. Firma duhet të ketë edhe formën e
shenjës identifikuese e cila në një mënyrë është edhe element
tjetër që kontribuon të dallohet nga firmat tjera që merren me
të njëjtën veprimtari.
Format e
shkurtesa:
ndërmarrjes
mund
të
shënjohen
me
këto
24 sh.a. (shoqëri aksionare);
25 sh.p.k. (shoqëri me përgjegjësi të kufizuar);
26 sh.k. (shoqëri komandite);
27 sh.p.(shoqëri publike).
Firma e ndërmarrjes mund të përmbajë vizatime,
fotografi, vitin e themelit të ndërmarrjes, shenjën mbrojtëse
etj. Në kuadër të firmës nuk mund të futën emërtimet e
shteteve të tjera, organizatave ndërkombëtare, emërtimet që
përmbajnë fyerje etj.
Firma e ndërmarrjes gëzon mbrojtje juridike për ruajtje
nga keqpërdorimet dhe rritjen e sigurisë juridike. Mbrojtjen e
firmës e siguron organi kompetent i UNMIK-ut dhe gjithashtu
lëshuara e saj rregullohet përmes certifikatës së themelimit.
Në rast të kontesteve lidhur me keqpërdorimin e firmës
kompetente është gjykata kompetente e përcaktuar në kuadër
të kontratës ose aktit të themelimit.
Ndërmarrja ka të drejtë që nga gjykata e vednit të
regjistrimit të kërkojë që ta mbrojë firmën e vet.
Veprimtaria e ndërmarrjes gjithashtu është njëra ndër
karakteristikat themelore të saja. Veprimtaria e ndërmarrjes
me kapital shoqëror përcaktohet me statut. Veprimtaria e
ndërmarrjes duhet të jetë e përcaktuar në përputhje me llojet
e veprimtarive të cilat janë të përcaktuara sipas ligjit.
Veprimtaritë me të cilat një ndërmarrje merret me to duhet të

5. jenë të regjistruara në regjistrin e UNMIK-ut sipas rregullores
së
sipërpërmendur.
Sipas
rregullores
veprimtaria
e
ndërmarrjes tërësisht duhet të jetë në përputhje me
veprimtarinë e regjistruar. Mirëpo, ndërmarrja ka mundësi të
lidh kontrata për kryerjen e dhe të punëve të tjera por
gjithmonë ato të jenë në përputhje dhe në lidhje me
veprimtarinë e regjistruar dhe të lejuar. Tejkalimi i
veprimtarisë së regjistruar dhe marrja me veprimtari të
paregjistruara konsiderohet joligjore dhe personat përgjegjës
të ndërmarrjes mund të përgjigjen penalisht para gjykatës
kompetente.
Secilës ndërmarrje i lejohet ndryshimi i veprimtarisë duke i
respektuar dispozitat ligjore të cilat janë në fuqi.
Selia e ndërmarrjes është vendi ku ndërmarrja e zhvillon
veprimtarinë e vet. Nëse veprimtaria e ndërmarrjes zhvillohet
nëpër shumë vende, selia konsiderohet vendi ku ndodhet
drejtoria e ndërmarrjes. Selia e ndërmarrjes përcaktohet në
aktin e themelimit dhe ka mundësi që të ndërrohet. Sipas
selisë së ndërmarrjes përcaktohet edhe kompetenca e
gjykatës, kompetenca e institucioneve të shërbimeve tatimore
etj.
2. ORGANET E DREJTIMIT TË NDËRMARRJES
Sipas dispozitave ligjore të ligjit mbi ndërmarrjet
rregullores së UNMIK-ut, organet e drejtimit të ndërmarrjes
janë:
28 Kuvendi, si organ i pronarëve,
29 Këshilli drejtues, si organ i drejtimit,
30 Drejtori, si organ i afarizmit dhe
31 Këshilli mbikëqyrës, si organ këshillues.
2.1. AKTI I PËRGJITHSHEM I NDËRMARRJES DHE DITARI
Statuti, rregullorja ose vendimi mbi themelimin e ndërmarrjes të
cilat qartësojë dhe vërtetojnë çështje të caktuara lidhur me
veprimtarinë e ndërmarrjes konsiderohen aktet e përgjithshme të
ndërmarrjes. Akti themelor dhe i përgjithshme i ndërmarrjes
është statuti dhe të gjitha aktet tjera pas saj duhet të jenë në
përputhje ne te.

6. Në regjister evidentohet firma, veprimtaria, selia,
përfaqësuesit, roli i themelimit, kapitali fillestar etj. Ndërmarrja
dhe përfaqësuesi i saj regjistrone të organi kompetent. Të gjitha
ndryshimet të cilat ndodhin në realitet duhet të evidentohen në
regjister dhe njëkohësisht të raportohen edhe të organi ku është
regjistruar ndërmarrja.
2.2. KUSHTET PËR NDËRPRERJEN VEPRIMTARISË SË
NDËRMARRJES
Ndërmarrja veprimtarinë e vet e ndërprenë;
32 nëse i është shqiptuar masa e ndalimit të ushtrimit të
veprimtarisë;
33 nëse nderpriten kushtet dhe shkaqet e që e arsyetojnë ekzistimin
e ndërmarrjes;
34 me kalimin e kohës së kontraktuar për zhvillimin e veprimtarisë;
35 me vendimin e kuvendit ose të anëtarëve themelues;
36 nëse numri i anëtrarëve vjen deri në një;
37 nëse me vendim të gjykatës kompetente vërtetohet inekzistenca
e saj në regjistr;
38 nëse nuk zhvillon veprimtari me gjatë se afati që është
përcaktuar sipas ligjit;
39 falimentim;
40 nëse kapitlai fillestar zvoglohet më shumë se minimumi i duhur;
41 me lidhjen me ndërmarrje tjera ose me ndarje;
42 dhe në raste tjera të cilat i parashikon ligji.
Ndrëmarrja e humbë cilësinë e personit juridik me rastin e
shlyerejs nga regjistri.
Ndërmarrësi mund të ndërprejë zhvillimin e veprimtarisë:
43 lajmërimin e shkruar;
44 nëse nderpriten kushtet dhe shkaqet e që e arsyetojnë
ndërprerejn e veprimtarisë së ndërmarrjes;
45 me kalimin e kohës që është kontraktuar dhe përcaktuar në
regjister;
46 me humbjen e aftësisë për të vepruar;
47 me vdekje;
48 nëse nuk e zhvillon veprimtarinë më gjatë se afati i
përcaktuar ligjor;
49 me ndalimin e ushtrimit të veprimtarisë;
50 anulimin e vendimit dhe regjistrimin në regjister;
51 dhe raste të tjera të cilat i parashef ligji.

7. 3. NDËRMARRJA NË TË DREJTËN BIZNESORE
Sipas Ligjit mbi Shoqëritë Tregtare në Republikën e
Kosovës dhe sipas ligjeve të vendeve të caktuara, ndërmarrja
ka statusin e personit juridik që nënkupton aftësin e
ndërmarrjes për të krijuar, ndryshuar dhe shuar të drejta dhe
detyrime. Ndrëmarrja ka pasurin dhe organet e veta. Aftësinë
juridike ndërmarrja e fiton me rastin e regjistrimit të organi
kompetent dhe këtë aftësi e humbë me rastin e çregjistrimit.
Si subjekt i së drejtës, ndërmarrja ekziston edhe gjatë kohës
sa zgjatë procesura e falimentimit ose e likuidimit.
Pasurinë e ndërmarrjes e përbëjnë e drejta në pronësi për
sendet e luajtshme dhe sendet e paluajtshme, mjeteve
financiare, të letrave me vlerë dhe të pasurive të tjera.
Ndrëmarrja, si subjekt i së drejtës, është pronare e pasurisë së vet dhe
ajo me atë pasuri qeveisë në përputhje me vendimet e organave të
saja. Duhet të potencohet se pronari i ndërmarrjes nuk don të thot që
të jetë pronar i sendeve të ndërmarrjes. Pasuria e ndërmarrjes nuk don
të thot se duhet të jetë e barabartë më vlefshmerinë e ndërmarrjes,
sepse në vlefshmerinë e ndërmarrjes hyjnë edhe autoriteti, potenciali
kadrovik, prespektiva, zhvillimi, synimet etj, që ndikojnë në rritjen ose
uljen e vlefshmerisë së ndërmarrjes.
Pjesën me të cilën afaron ndërmarrja e caktuar gjatë zhvillimit të
aktivitetit afatrist quhet fondi afarist ose mjetet afariste.
Shoqëritë e kapitalit janë të obliguara që në bazë të rregullorës
ose të ligjit në fuqi të ndajnë një përqindje (zakonisht 5 %) nga fitimi
në llogari të fondit rezerv të shoqërisë.
Të gjitha detyrimet e ndërmarrjes në sferen e afarizimit
llogariten në pasurinë e tërësishme të ndërmarrjes por shiquar në
aspektin praktik kjo parasëgjithash vie në shprehjen në kuadër të
kalkulimeve në mjete të pagesës që gjinden në llogari të ndërmarrjes.
Andaj, dispozita cila rregullon aspektin e pasurisë së tërësishme të
kapitalit të ndërmarrjes mund të vie në shprehje vetëm gjatë procesit
të falimentimit të ndërmarrjes.
Rregulloret të cilat i kemi shënuar më sipër për zhvillimin e
veprimtarive ekonomike në Kosovë qartë rregullojnë edhe mënyrat dhe
procedurat në bazë të të cilave përcaktohen personat fizikë të cilët
kanë përgjegjësi dhe autorizime që të krijojnë, ndryshojnë ose të
shuajnë marrëdhënje juridike në emer të ndërmarrjes. Zakonisht
personi që ka përgjegjësi dhe është i autorizuar përcaktohet që më
rastin e aplikimit për regjistrimin e ndërmarrjes dhe veprimtarisë. Në

8. bazë të regjistrimit në organin kompetent personi i sipërshënuar ka
autorizime dhe njëkohësisht ka aftësi juridike që të ndërmarr veprime
juridike në llogari të ndërmarrjes. Me statutin e ndërmarrjes
përcaktohet roli i të gjitha organeve të ndërmarrjes dhe njëkohësisht
edhe roli i drejtorit i cili mund të jetë i kufizuar. Përveç drejtorit
ndërmarrja mund të përfaqësohet edhe nga përfaqësuesi i autorizuar
me autorizim sipas dispozitave stautare.
Prokura paraqet një trajtë të përfaqësimit të ndërmarrjes. Kjo
është autorizim për përfaqësimin e ndërmarrjes ku kutimi i saj ka
përmbajtjen e përcaktuar në ligjin dhe që nuk mund të ndrrohet me
aktin e ndërmarrjes. Prokura nuk mund të kufizohet në përmbajtje,
kohëzgjatje dhe të kushtëzohet me kushte të ndryshme. Personi i cili e
ka prokuren është i autorizuar që të lidh kontrata dhe të kryejë
veprime të tjera juridike të cilat janë të lidhura me veprimtarinë e
ndërmarrjes. Autorizimi i peronit të prokurës nuk vlen vetëm për
lidhjen e kontratave për tjetrësim dhe ngarkes për sendet e
paluajtshme.
Prokura i dorzohet drejtorit të ndërmarrjes në cilësinë e
përfaqësueit të organit drejtues. Ajo është e pabartshme në përsonat
tjerë. Person me prokur mund të jetë edhe ndonjë person i punësuar
në ndërmarrje ose person jasht ndërmarrjes. Emri i personit të cilit i
dorzohet prokura duhet të evidentohet në regjistrin e regjistrimit të
ndërmarrjes.
4. SHOQËRIA E ORTAKRISË
Shoqëria e ortakërisë është ndërmarrja e cila themelohet
në bazë të kontratës në mes të dy ose më shumë personave
fizikë të cilët detyrohen që nga përgjegjësia e tyre solidare e
pakufizuar, për detyrimet e shoqërisë, të ndërmarrin
veprimtari të caktuara nën një firmë. Anëtarët e kësajë forme
të shoqërisë i përgjigjen kreditorëve vetëm në rast se pasuria
e shoqërisë nuk është e mjeftueshme për plotësimin e
detyrimeve të shoqërisë. Në këtë rast ata përgjigjen në pikpamje
solidare. Kjo rregullohet me rastin e themelimit të shoqërisë me norma
kognente dhe nuk ka mundësi të ndrrohet. Nëse një anëtarë i
shoqërisë i plotëson vet detyrimet e shoqërisë, ai ka të drejtë në
kompenzimin e pjeses nga anëtarët tjerë të shoqërisë. Se paku një
anëtarë i shoqërisë është i obliguar që për shoqërinë të ketë

9. përgjegjësi të pakufizuar. Sipas ligjit të gjithë antëtarët e shoqërisë
janë përgjegjës ndaj detyrimeve të shoqërisë e që në anë tjetër
shoqëria nuk është përgjegjëse për detyrimet e anëtarëve të vet.
Shoqëria e ortakrisë themelohet sipas kontratës nga dy ose më
shumë personave fizikë, çka nënkuptohet se një person nuk ka
mundësi të themelojë shoqëri ortakrie. Në bazë të kontratës së
themelimit përcaktohet lartësia e mjeteve të themelimit që investohen
në shoqëri. Zakonisht ligjet mbi themelimin dhe veprimtatitë e
ndërmarrjeve nuk e përcaktojnë saktësisht shumën minimale të
mejeteve të nevojshme për investim. Në rast të mungesës së mjeteve
për përmbushjen e detyrimeve ndaj kreditorëve ato barten nga pasuria
e tërësishme e anëtarëve të shoqërisë.
Investimet në shoqëri duhet të jenë në para, sende dhe të drejta
por edhe me punë ose me ofrimin e shërbimeve për shoqërinë.
Investimet e anëtarëve në shoqëri nuk është e thënë të jenë të
barabarta. Gjatë kohës sa anëtari qëndronë në shoqëri nuk mund të
rrisë osë ulë rolin e tij pa pelqimin paraprak të të gjithë antëratëve të
tjetë të shoqërisë vetëm në rats se ai e ndërprenë anëtraësinë në
shoqëri.
Pasi që shoqëria e ortakërisë është shoqëri tipike e
karakterit personal, anëtarët e shoqërisë kanë mundësi që
pjesën e vet të investuar ta bartin të personat e tretë vetëm
në bazë të pelqimit paraprak të anëtraëve tjerë të shoqërisë.
Bartja e pjesëve në mes të anëtarëve të shoqërisë në parim
është pa kurfar kufizimi. Nëse shoqëria ballafaqohet me humbjen
gjatë afarizmit të vet ajo e zvoglon pjesën e investuar të anëtarëve në
kuadër të pasurisë së shoqërisë. Pjesa e cila është fituar dhe e cila i
përketë anëtarëve të shoqërisë regjistrohet në kuadër të pjesëve
individuale të regjistruara.
Shoqëria e ortakërisë pushon veprimtarinë me likudim,
ndryshimie statusore, falimentim si dhe me dispozita të tjera
ligjore që janë në fuqi për pushimin e veprimtarisë dhe
ndërmarrjeve afariste. Për këtë formë janë karakteristike mënyrat e
posaqme të pushimit që dalin nga karakeri personal i marrëdhënjve të
kësaj forme të shoqërisë. Këto janë: marrveshja për ndërprerjen e
ekzistimit të shoqërisë me pelqimin e të gjithë anëtarëve; perjashtimi i
ndonjë anëtrari sipas vendimit gjyqësor në bazë të padisë të anëtarëve
tjerë të shoqërisë; suspendimit të ndonjë anëtari nga anëtarësia e
shoqërisë. Vdekja e anëtarit të shoqërisë sipas rregullit e pushonë
anëtarësin.

10. 5. SHOQËRITË KOMANDITE
Kjo formë e shoqërisë themelohet me kontratë në mes të
dy ose më shumë personave me qëllim të zhvillimit të
veprimtarisë së caktuar me një firmë të përbashkët, nga të
cilët së paku njëri nga ata konsiderohet më përgjegjësi të plotë
solidare për detyrimet e shoqërisë (komplimentar), ndërsa
rrezikun përcaktohet në bazë të mases së investimt të së paku
njërit nga personat (komanditor). Komplimentar mund të jetë
vetë vetëm personi fizik ndërsa komanditor mund të jetë
personi fizik ose juridik.Shoqërinë komandite nuk mund ta themeloj
vetëm një themelues respektivisht nuk mund të ekzistoj vetëm në me
një anëtarë. Shuma minimale e investimit të anëtarëve nuk është e
përcaktuar por nuk don të thot që ato të jenë të njejta. Roli i
komandatorit në shoqëri përcaktohet në pazë të parave, sendeve dhe
të drejtave por jo në bazë të punës dhe shërbimeve të ofruara në
shoqëri. Roli i komplimentarit në shoqëri mund të përcaktohet edhe në
bazë të punës ose në ofrimin e shërbimeve për shoqërinë.
Komnadatori rolin e tij nuk mund ta zvogloj deri sa të ekzistojë
shoqëria. Drejtimi dhe afarizmi i shoqërisë është në përgjegjësi
komplimentarit. Komandatori nuk mund të drejtojë afarizmin në
shoqëri por ka të drejtë të kërkojë raporte të llogarive në pikpamje të
afarizmit, librave dhe regjistrave dhe dokumentacionit të afarizmit. Me
kontraten e themelimit përcaktohen edhe kushtet e ndarjes së fitimit
ku komanditori merr pjesë në bazë të kapitalit të investuar.
Komanditori nuk mund ta përfaqësojë shoqërinë përveç në raste kur ai
disponon me autorizim.
Ka raste kur ligji i përcakton disa situata kur komanditori
obligohet për detyrimet e shoqërisë njësojë sikurse komplimentari, me
përgjegjësi të pakufizuar për tërë pasurinë e shoqërisë. E para,
komanditori do të jetë përgjegjës nëse emri i tij është i futur në firmen
e shoqërisë. E dyta, komanditori si person i autorizuar apo me prokur
të shoqërisë përcaktohet që të lidh kontratë me personat e tretë. E
treta, komanditori pakufizueshme përgjigjet për detyrimet e shoqërisë
nëse ka pranuar që ta drejtojë shoqërinë.
Në mes të anëtarëve të shoqërisë pjesët e investimit mund të
bartën lirisht, gjë që bartja e pjesës për personin e tretë mund të
realizohet në bazë të pajtimit paraprakt të të gjithë komplimentarëve
dhe komanditorëve që kanë pjesën me të madhe të investimeve. Në
rast të shitjes së pjesës investuese, komanditori dhe komplimenatari
kanë përparësi në të drejtën e blerjës.
Nëse nga shoqëria dalin të gjithë komanditorët shoqëria mund të
vazhdojë veprimtarinë e vet si shoqëri ortakësh. Nëse nga shoqëria

11. dalin komplementarët, shoqëria mund të vazhdojë veprimtarinë e vet
si shoqëri me përgjegjësi të kufizuar ose si shoqëri aksionarësh.
6. SHOQËRITË AKSIONARE
Këto janë shoqëri që i themelojnë personat juridikë dhe
personat fizikë më qëllim të zhvillimit të veprimtarisë, për të
cilët kapitali themelor ndahet në aksione i përcaktuar sipas
vlerës nominale. Kapitali themelor i shoqërisë aksionare e
përbenë bashkësinë e vlerës nominale të të gjitha aksioneve.
Shoqëria aksionare themelohet në bazë të kontratës për
themelim (nëse e themelojnë dy persona) ose në bazë të
vendimit mbi themelimin (nëse e themelon një person) dhe ka
statutin e vet. Nëse të gjitha aksionet mblidhen me rastin e
themelimit edhe pa dërgimin e thirrjeve për regjistrim dhe me pagesen
e aksionit, bëhet fjalë për themeluesin simulan. Nëse dergohet një
thirrje personave të tretë për regjistrim dhe pagesën e aksionit atëherë
bëhet fjalë për themeluesin sukcesiv.
Shuma minimale për anëtarësim në shoqëri aksionare e
themeluesve simulantë është e rregulluar me ligji, ndërsa për
themeluesit sukcesor shuma për anëtarësim po ashtu përcaktohet me
ligj. Në vende të caktuara kjo shumë mund të paguhet edhe në
kundërvler me paratë e vendit ku zhvillohet themelimi i shoqërisë
aksionare. Shuma minimale e cila nevoitet për një anëtar të shoqërisë
aksionare rregullohet me ligj.
Investimet e aksionareve mund të jenë në para, sende
dhe të drejta. Personi i caktuar fizik mund të themeloj një
shoqëri personale aksionare por që të mos jetë i anëtarsuar në
ndonjë
shoqëri
ortakrie,
komplimentar
në
shoqërinë
komplimentare, respektivisht të mos jetë sipërmarrës.
Zakonisht për paraqitjen e shoqërisë aksionare në kuadër
të dokumentacionit për regjistrim bëjnë pjesë këto dokumente:
52 akti i themelimit me nënshkrimin e themeluesve;
53 vendimi mbi emrimin e përfaqësuesit të autorizuar;
54 statuti i shoqërisë;
55 raporti mbi investimet, sendeve dhe të drejtave;
56 raporti mbi vlerësimin e investimeve, sendeve dhe
të drejtave;
57 raporti mbi shumen e parave të deponuara;
58 leja e mjeteve të përshtatshme siguruese për rol

12. jofinanciar.
Te themeluesi sukcesiv i shoqërisë aksionare, themeluesit i
drejtojnë thirrje publike për regjistrim dhe pagesë të aksioneve (sipas
prospektit), e cila përmbanë:
59 firmen, selin dhe veprimtarinë e shoqërisë;
60 lartësinë e kapitalit themelor;
61 numrin dhe vlerën nominale të aksionit;
62 vendin dhe regjistrimin e aksionit;
63 afatin për regjistrimin e aksionit;
64 vendin, kohen dhe afatin e pagesës së aksionit;
65 afatin e kthimit të shumës së paguar në rast të dështimit
të themelimit; etj.
Aksioni regjistrohet me nënshkrimin e deklarates
personalisht ose në bazë të përfaqësuesit të autorizuar.
Regjistruesit e aksioneve kanë detyrim që deri në mbajtjen e kuvendit
të themeluesve të paguajë së paku 50 % të parave nga kapitali
themelor, respektivisht 50 % të mjeteve të investuara të çdo aksionari.
Në rast regjistrimi të më shumë aksioneve që janë paraparë sipas
prospektit, themeluesi ka mundësi që të panojnë ose refuzojë
kërkesat.
Afati për regjistrimin e aksionit përcaktohet sipas ligjit
(zakonisht 3 muaj) nga dita e përcaktuar për regjistrim. Nëse
regjistrimi nuk ka sukeses, themeluesit duhet që një afat kohorë
(zakonisht tetë ditë) nga dita e skadimit të afatit, duhet të kthejnë
shumen e paguar së bashku me kamatë. Nëse regjistrimi i aksionit
është i suksesshem, themeluesit dorëzojnë vërtetimin mbi regjistrimin
e aksionit e cila përmbanë: kuptimin e dëtyrimeve; të dhënat mbi
investimet në sende dhe të drejta; shumen e përgjithshme nominale të
seciles klasë të aksioneve nëse ka shumë aksione etj.
Themeluesit duhet ta thrrasin kuvendin themelues në afat prej
60 ditësh nga dita e sakadimit të afatit për regjistrimin e aksioneve. Në
të kundërten, konsiderohet se themelimi nuk ka qenë i suksesshem.
Kuvendi themelues në mënyrë të plotfuqishme mundet të vendos nëse
janë prezent aksionaret të cilët kanë më shumë se gjysmën e kapitalit
të regjistruar dhe që kanë të drejtë vote. Kuvendi i themeluesve:
vërteton që kapitali filestar është i regjistruar dhe i paguar; pranon ose
refuzon regjistrimin e aksioneve të tepërta nëse këto nuk i kanë kryer
ose operuar themeluesit; sjellin statutin e shoqërisë; zgjedhin organet
e shoqërisë; vendosin për të drejta të veçanta ose speciale për
themeluesit; pranojnë vlerësimin vlerës për sende etj. Vendimet në
kuvend miratohen në bazë të shumicës së votave të aksionarëve që

13. kanë më shumë aksione me të drejtë vote.
Statuti i shoqërisë aksionare përmbanë dispozita mbi:
66 firmen dhe selinë e shoqërisë;
67 veprimtarinë e ndërmarrjes;
68 lartësisë së kapitalit themelor dhe mënyrat e pagesës së
aksioneve;
69 vlerës nominale, llojeve dhe kategorive të letrave të aksioneve;
70 mënyrave të shkrimit të firmës së shoqërisë;
71 mënyrët e thirrjes së kuvendit të shoqërisë dhe mënyrat e
nxjerrjes së vendimeve;
72 zgjedhjes, revokimit dhe rrethit të veprimit të organeve të
shoqërisë;
73 përfaqësimit;
74 ndarjes së fitimit dhe humbjeve;
75 rezervave;
76 pasojave të moskryerjes të pagesave ose pagesave jo të
afatshme të aksioneve;
77 mbrojtjes së ambientit jetësor;
78 mënyrave të ndrrimit të formëve të ndrmarrjeve;
79 ndërprerjes së shoqërisë;
80 procedurat rreth ndryshimeve të statutit;
81 dhe çështje të tjera që i parashef ligji respektivisht rregullorja
administrative.
Aksioni emertohet me emer ose në bazë të prurësit, ndërsa sipas
rradhes së dhënjës mund të jenë aksione e misionit të parë
(themeluese) dhe aksione të misioneve tjera. Aksionet mund të jenë të
thjeshta (të rregullta) dhe prioritare (të privilegjuar). Aksionet e
thjashta jepin të drejtën në qeverisjen e shoqërisë, pjesmarrje
në fitim dhe në një pjesë të masës së likuiduar, ndërsa
aksionet prioritare sigurojnë përparësi në pagesa të shumave
të caktuara ose të përqindjes nga vlera nominale e aksioneve.
Secili aksion jep të drejtën e vetos së bashku me vlerën
nominale të investuar, e që në statut është e mundur që të
parashifet largimi nga kjo e drejtë, nën kushtet që kjo të vlejë
për të gjithë aksionerët me të drejtë të vetos.
Aksionerët të cilët disponojnë me aksione të llojeve të
njejta edhe në bazë të vlerës nominale të tyre janë të
barabartë. Secili aksionar ka të drejtë në pjesën e fitimit në
fitimin e përgjithem vjetor të cilën e ka përcaktuar kuvendi
(dividentë). Nëse shoqëria ia paguan aksionarit investimin dhe
dividentën në kundërshtim me dispozitat ligjore, aksionari është i
detyruar që ato ti kthje. Aksionet me emer regjistrohen në librin e

14. aksioneve.
Organet e shoqërisë aksionare të cilat themelohen pa
procedura publike për regjistrim dhe pagesa të aksioneve janë
kuvendi dhe drejtori, e në raste të cilat i parashe ligji edhe
këshilli drejtues dhe ai mbikëqyrës.
Organet e shoqërisë aksionare të cilat themelohen në bazë të
procedurave publike për regjistrim dhe pagesën e aksioneve janë
kuvendi, drejtori dhe këshilli drejtues, e në raste kur e parasheh ligji
edhe këshilli mbikëqyrës.
Kuvendi i shoqërisë aksionare përveç çështjeve të cilat i kemi cekur
më sipër vendos edhe për:
82 ndryshmin e të drejtave të lidhura për disa kategori dhe lloje
të aksioneve;
83 realizimin e kërkesave të shoqërisë para anëtarëve të
këshillit drejtues për shkak të dëmit të shkaktuar;
84 përfaqësimin e shoqërisë në gjykatë kundër anëtarëve të
këshillit drejtues.
Kuvendi i rregullt thirret së paku një herë në vit nga
këshilli drejtues së paku 21 ditë para datës së mbajtjes.
Kuvendi mund të vendos nëse janë prezent më shumë se gjysma e
aksionarëve. Vendimet sjellen me tri të katërtat e pjesmarrësve në
kuvend ( për çështjet që kanë të bëjnë rritjen ose zvogëlimin e kapitalit
themelor, ndrrimeve statutore, ndrrimin e formes dhe ndërprerjen e
shoqërisë dhe ndarjes së fitimit),ndërsa për çshtje të tjera vendos me
shumicë të votave.
Sipas rregullit kuvendi voton publikisht. Këshilli drejtues i
shoqërisë aksionare përbëhet së paku nga tre anëtarë. Atë mund të
përbëjnë aksionaret, të punësuarit në shoqëri ose persona jasht
shoqërisë. Me statut rregullohet mënyra dhe kushtet e revokimit të
anëtarëve të këshillit drejtues dhe kjo është e drejtë eksluzive e
kuvendit të shoqërisë aksionare. Anëtarët e këshilit drejtues kanë
përgjegjësi dhe detyrime të veçanta që shoqërisë aksionare ti
kompensojnë dëmin e shkaktuar nëse ai është shkaktuar duke i
shkelur dispozitat e rregullores mbi ndërmarrjet.
Këshilli mbikqyrës përbëhët së paku nga tre anëtarë të cilët i
zgjedhë kuvendi i shoqërisë aksionare. Vendimet në këtë forum mund
të merren nëse janë prezent së paku dy të tretat e anëtarëve, dhe ato
janë të vlefshme nëse votohen nga shumica e anatarëve prezent.
Veprimtarinë për të cilën ajo është kompetente i ndërmerr dhe i
zhvillon me vet iniciativ ose në bazë të kërkesës së aksionarëve të cilë

15. kanë së paku të dhjetën e kapitalit themelor të investuar në shoqëronë
aksionare.
Rritjen e kapitalit themelor shoqëria aksionare e realizon përmes
dhënjës së aksioneve të reja në bazë të rolit të ri. Vendimi mbi rritjen e
kapitalit themelor regjistrohet në regjister. Aksionari ka të drejtë të
apstenoj nga blerja e aksionit në misionin e ri e bazuar në vlerë
nominale. Kuvendi i aksionarëve mund të vendos që ta rrisë kapitalin
themelor në bazë të alokimit të mjeteve nga fondi rezerv dhe fitimeve
të pandara në kapitalin themelor.
Me vendimin e kuvendit të shoqërisë aksionare, kapitali themelor
i shoqërisë aksionare mund të zvoglohet. Vendimi i tillë lajmërohet më
qëllim të regjistrimit në regjister. Me vendim për zvoglimin e kapitalit
themelor nuk mund të dëmtohet në asnjë mënyrë barazia e
aksionarëve.
Likuidimi i shoqërisë aksionare mund të realizohet në procedur të
rregullt dhe të shkurtër. Vendimin për zbatimin e procesit të likuidimit
mund të sjellin kuvendi ose gjykata kompetente. Nëse vendimin e
sjellë kuvendi i shoqërisë aksionare, ajo e emron një ose disa
likuiditorë të cilët për kryerjen e këtij procesi fillimisht e deponojnë
nënshkrimin e vet në organin kompetent. Likuiditoret kanë kanë
autorizime edhe për zhvillimin e procesit falimentimit. Po që së
kërkesat e parashtruara të kreditorit nuk e përcaktojnë sakt vleren
reale të pasurisë së shoqërisë aksionare, likuiditori automatikisht e
ndërpren proceduren e likuidimit dhe parashtron propozim ose kërkesë
për zbatimin e procedurës së falimentimit. Pas përmbushjes së
detyrimeve ndaj kreditorëve, pjesa e mbetur e pasurisë e shoqërisë
aksionare ndahet në mes të aksionarëve, varësisht nga vlera nominale
e aksioneve. Mënjëherë pas ndarjes së pasurisë së shoqërisë
aksionare, likuiditori i dorzon organit të regjistrimit kërkesëm për
shlyerjen e shoqërisë nga regjistri.
Me likuidimin e shoqërisë aksionare në procedurë të shkurtër
nënkuptohet veprimi i sjelljes së vendimit mbi ndërprerjen e
veprimtarisë së shoqërisë nën detyrimin që të gjithë aksionarët të
dorëzojnë deklarate të vërtetuara për përmbushjen e të gjitha
detyrimeve ndaj kreditorëve dhe të punësuarve të shoqërisë. Të
gjitha aksionarët kanë përgjegjësi
solidarë ndaj deryrimeve të
shoqërisë deri në tri vjet nga dita e shlyerjes nga regjistri. Shoqëria
aksionare e cila është likuiduar sipas procedurës së shkurtër mbi
likuidimin shlyhet nga regjistri, ndërsa në regjister regjistrohen emrat
personal, vendbanimet, firmat dhe selitë e aksionarëve me klauzolë
për përgjegjësinë e tyre solidare
nag detyrimet eventuale të
shoqërisë.

16. 7. SHOQËRITË ME PËRGJEGJËSI TË KUFIZUAR
Shoqëri më përgjegjësi të kufizuar trajtohet ajo e cila për
qëllim të zhvillimit të veprimtarisë së caktuar e themelojnë
personat fizikë dhe juridikë të cilët nuk janë përgjegjës për
tërsinë e detyrimeve e shoqërisë dhe të cilët mbajnë pjesën e
rrezikut vetëm për afarizmin e ndërmarrjes deri në masën e
investimeve të veta që përbën kapitalin e përgjithshme të
ndërmarrjes. Anëtari i shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar investon
pjesën e vet në shoqëri dhe në bazë të këti investimi i përcaktohet
edhe roli në shoqëri. Pjesa e investimit nuk mund të shprehet në
aksione. Kjo shoqëri themelohet në bazë të kontratës mbi
themelimin, e nëse e themelon vetëm nga një person në bazë
të vendimit mbi themelimin.
Kontrata mbi themelimin e shoqërisë duhet ti përmbajë
dispozitat mbi:
85 lartësinë e kapitalit të investuar dhe lartësinë e rolit të
pjestarëve individual;
86 mënyrën dhe kohën e pagesë së parave;
87 numrin e anëtarëve dhe mënyrat e vendim-marrjes;
88 emrimin e drejtorit dhe përfaqësimin e ndërmarrjes.
Statuti i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar përmbanë
dispozitat mbi:
89 firmen, selin dhe veprimtarinë e ndërmarrjes;
90 shumën e kapitalit të investuar, llojet dhe lartësinë e
rolit të secilit anëtar;
91 pjesën e fitimit dhe mënyrën e bartjes së rrezikut dhe
mbulimit të humbjes;
92 zgjedhjen, revokimin dhe rrethin e veprimit të organeve
të ndërmarrjes;
93 përfaqësimin, rezervat, mënyrat e ndërrimit të formës së
shoqërisë;
94 ndërprerjen e shoqërisë dhe procedurat e ndryshimit të
statutit;
95 çështje të tjera të rëndësishme për punën e shoqërisë.
Pjesa e parave e themeluar si pjesë e themolore e
kapitalit të shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar nuk mund të
jetë nën shumën minimale e cila është e përcaktuar sipas
dispozitave ligjore në fuqi (zakonisht llogaritet shuma
minimale përcaktohet me ligjin mbi shoqëritë tregtare).

17. Investimet e antarëve duhet të jenë në tërësi të
regjistruara sipas fletparaqitjes në regjistar dhe nuk mund të
jenë investime të punës dhe shërbimeve.
Në shoqëri më përgjegjësi të kufizuar mbahet libri i
pjesëve të investuara të anëtrarëve të shoqërisë i cili në
përgjithësi përmbanë:
96 emrin dhe adresen, respektivisht firmen dhe selin të të gjithë
antarëve të shoqërisë;
97 bazën e të dhënave mbi lartësinë e investimit të secilit anëtarë
dhe lartësinë të cilën e ka paguar;
98 ndryshimin e të gjitha të dhënave të cilat evidentohen në librin e
investimeve.
Anëtarët e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar kanë
dertyime që investojn në tërësi pjesën e vet dhe të
përcaktojnë rolin e vet në pasurin e tërësishme të shoqërisë në
mënyrë që në bazë të pjesës së investuar dhe rolit të
përcaktohet edhe roli i njërit ose të gjithë përsonave të tjerë
në shoqëri.
Pjesa e investuar në mes të anëtarëve të shoqërisë më
përgjegjsi të kufizuar mund lirisht që të bartet në përputhje
me dispozitat statusore. Personit të tretë investimi mund ti
bartet vetëm me pelqimin e anëtarëve të tjerë të shoqërisë me
përgjegjësi të kufizuar. Nëse pas një afati të cilin e ka përcaktuar
ligji (zakionisht 30 ditë) anëtarët e shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar
nuk e shprehin deshirën për blerjen e pjesës së investuar ajo mund të
bartet në personin e tretë në bazë të kushteve të cilat nuk duhet të
jenë më të favorshme për blerësin.
Anëtarët e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar kanë të drejtë në
pjesën e fitimit të vërtetuar në bilansin vjetor nëse nuk është
përcaktuar ndryshe në kontratën e themelimit të ndërmarrjes. Fitimi
në mes të anëtarëve të shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar ndahet në
bazë të lartësisë së investimeve nëse më kontratë nukë është
përcaktuar ndryshe. Investimi ndreprehet nëse kjo është përcaktuar
me kontraten e themelimit ose në bazë të pëlqimit të anëtarëve të
shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar në bazë të së cilave ndërprehen
edhe të drejtat dhe detyrimet e anëtrait në bazë të investimit.
Organet e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar janë drejtori,
këshilli drejtues dhe mbikqyrës, dhe kuvendi që është i përcaktuar
sipas kontratës për themelimin e ndërmarrjes.

18. Afër fushës së veprimtarisë së ndërmrrjes, konform ligjit ose
rregulloreve, kuvendi i shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar vendos
edhe për:
99 procedurave të pagesave;
100kthimin e pagesave plotësuese;
101ndarjen (pjestimin) dhe ndërprerjen e investimeve;
102realizimin e kërkesave të shoqërisë përmes anëtarëve
drejtues ose anëtarëve të shoqërisë në lidhje me
kompenzimin e dëmit të shkaktuar gjatë drejtimit dhe
afarizmit të shoqërisë;
103përfaqësimin e shoqërisë në procedurat gjyqësore kundër
anëtrëve drejtues.
Kuvendin e përbejnë drejtori, organet e përcaktuara me
kontratën e themelimit, anëtarët dhe këshilli mbikqyrës. Nëse vie deri
të zvoglimi esencial i kapitalit themelor detyrimisht thirret kuvendi.
Thirrja për kuvend duhet tu dorzohet anëtarëve të kuvendit së paku
shtat dita përpara në formë të shkruar. Kuvendi mund të vendos vetëm
nëse marrin pjesë tre të katërtat e anëtarëve të kuvendit të cilët kanë
më shumë se gjysmën e votave në kuvend. Për vendimet me të cilat
rriten detyrimet ose zvoglohen të drejtat e anëtarëve të shoqërisë
duhet pajtimi i të gjithë anëtarëve të shoqërisë më përgjegjësi të
kufizuar. Çdo anëtarë me të drejtën e drejtimit të shoqërisë ka të
drejten e vetos në përputhje me pjesën e vet të investimit të vërtetuar
me kontratë ose statut.
Kontrata mbi themelimin e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar
mund të ndryshohet vetëm në pajtim të të gjithë anëtrëve të
shoqërisë.
Kapitali themelor i shoqërisë më përgjegjësi të kufizuar mund të
ndryshohet vetëm pas ndryshimit të kontratës mbi themelimin.
Kuvendi i anëtarëve të shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar
mund të perjashtojën ndonjerin nga anëtarët nga shoqëria nëse nuk i
plotëson detyrimit e shoqrisë me çka ai ka të drejtë për kompenzim në
bazë të vlerësimit të pjesës së investuar.
8. NDËRMARRJET SHOQËRORE
Ndërmarrja shoqërore është ndërmarrje e cila në
përgjithësi është e vepron dhe afaron në bazë të kapitalit
shoqëror. Organet e ndërmarrjes shoqërore janë kuvedni,
këshilli drejtues, drejtori dhe këshilli mbikqyrës. Në

19. ndërmarrjet shoqërore me më pas se 50 të punësuar nuk
zgjidhen këshilli drejtues dhe mbikqyrës nëse me statut nuk
është përcaktuar ndryshe.
Kuvendin e ndërmarrjes shoqërore e përbejnë përfaqësuesit e të
punësuarve nga të gjitha pjesët e ndërmarrjes. Nëse një ndërmarrje ka
më pak se 50 punëtorë, funksionin në kuvend e realizojnë të gjithë të
të punësuarit. Vendimet sjellen me shumicë të votave të punëtorëve.
Përveç rrethit të veprimeve të kuvendit dhe formave të tjera në
ndërmarrje, kuvendi i ndërmarrjes shoqërore vendose edhe për:
104realizimin e kërkesave të ndërmarrjes shoqërore ndaj
anëtarëve;
105përfaqsimin në procedurat gjyqësore dhe kundër anëtarëve
drejtues;
106çështjeve nga rrethi i veprimeve të këshillit drejtues, vetëm në
bazë të kërkesës së këshillit drejtues.
Këshillin drejtues të ndërmarrjes e zgjedh kuvendi dhe anëtarët e
saj mund të jenë nga radha e ekspertëve edhe jasht ndërmarrjes.
Rrethi i veprimeve të këshillit drejtues është sikurse edhe për format
tjera të ndërmarrjeve.
Drejtorin e ndërmarrjes shoqërore e zgjedh dhe e shkakron
këshilli drejtues, respektivisht kuvendi. Nëse drejtori nuk është i
zgjedhur, orhani kompetent e vendos ushtruesin e detyrës së drejtorit
në një përiudhë kohore deri në një vjet. Drejtori realizon funksionin e
vet për intres të ndërmarrjes shoqërore dhe rrethi i veprimeve është
përafërsisht i njejtë sikurse i ndërmarrjve të tjera.
Këshilli mbikqyrës i ndrëmarrjes shoqërore ka së paku tre
anëtarë dhe mund të përbejnë ekspertët jashtë ndërmarrjes shoqërore.
Statuti i ndërmarrjes shoqërore përmbanë dispozitat mbi:
107firmen, selin, veprimtarinë dhe përfaqësimin;
108mënyrën e ndarjës së fitimit dhe mbulimin e humbjeve;
109rezervave;
110organet e ndërmarrjes dhe mënyrën e zgjedhjes së tyre,
revokimin dhe rrethin e veprimtarive të ndërmarrjes;
111akteve të përgjithshme dhe procedurat për sjelljen e tyre;
112të drejtat, detyrimet dhe përgjegjësitë e organeve të
ndërmarrjes;
113autorizimin e pjesëve të ndërmarrjes në sferen e të drejtës
afariste,

20. 114mënyrën e ndryshimit të statutit të ndërmarrjes;
115sigurimin e ambientit jetësor dhe
116çështje të tjera të rëndësishme për ndërmarrjen.
9. NDËRMARRJA PUBLIKE
Ndërmarrjet publike të cilat realizojnë veprimtari me
interes të përgjithshem i themelon shteti ose njesitë e
administraës lokale (komunat). Veprimtari me interes të
përgjithshem mund të realizojnë edhe foramat tjera të
ndërmarrjeve si dhe ndërmrrësit.
Organet e ndërmarrjeve publike janë këshilli drejtues, këshilli
mbikqyrës dhe drejtori. Nëse me aktin e themelimit nuk është
përcaktuar ndryshe, drejtorin e ndërmarrjes publike e zgjedh këshilli
drejtues.
10. NDËRMARRJET E PËZIERA (NDËRLIDHURA)
(të përziera, holding, koncerne etj).
Ndërmarrjet e përziera janë;
1. amë dhe ndërmarrje të varura (përziera, holding, koncerne);
2. ndërmarrje me pjesmarrje të ndërsjellë (reciproke)
3. holding.
11. NDËRMARRJA AMË E VARUR
Në mes të dy ndërmarrjeve mund të ekzistojë marrdhënja
ne mes të ndërmarrjes amë dhe asaj të varur në dy forma:
ndërmarrje me ndikim të theksuar në ndërmarrje dhe
ndërmarrja me me shumë pjesmarrje.
Ndërmarrja amë ka pjesmarrje të theksuar në ndërmarrjen e
varur nëse i posedon drejtpërdrejtë ose terthorazi së paku 25 % të
kapitalit të ndërmarrjes varëse, së paku 25 % të votave në kuvendin e
ndërmarrjes varëse dhe ka të drejtë që të ketë së paku 25 % të
anëtarëve të këshillit drejtues të ndërmarrjes varëse.
Ndërmarrja me pjesmarrje të madhe është gjithashtu ndërmarrje

21. e cila drejtëpërdrejtë ose tërthorazi posedon aksione ose investime në
ndërmarrjen tjetër me pjesmarrje mbi 50 % të kapitalit themelor, me
mbi 50 % të votave në kuvend dhe të drejtën që të emrojë deri në 50
% të anëtarëve të këshillit drejtues në ndërmarrjen varëse. Ndërmarrja
me pjesmarrje të madhe mund të jetë çfaredo forme e shoqrisë
tregtare, shoqërore ose publike, ndërsa ndërmarrja e varur mund të
jetë e organizuar si shoqëri aksionare ose shoqëri më përgjegjësi të
kufizuar, sepse vetëm në to marrdhenjët rregullohen kryesisht me
investimin e kapitalit.
Ndërmarrja amë e cila ka pjesmarrje më të madhe në
ndërmarrjen varëse ka detyrime që na bazë të çfaredo kërkese të
aksionarit të ndërmarrjes varëse të blejë aksionin që shitet nga ai.
Nëse ndërmarrja amë posedon më shumë se 75 % të aksioneve të të
ndërmarrjës varëse, ka detyrime ndaj kreditorëve të ndërmarrjes
varëse në mënyrë solidare pakufi për detyrimet e ndërmarrjes varëse.
Forma më e vështir e lidhjes ekziston të të ashtuquajturat
përfshirje e ndërmarrjeve kur disa aksionar posedojnë mbi 90 % të
aksioneve në ndërmarrjen varëse. Në këtë rast aksionari ka mundësi
që të blejë akcinet e mbetura të ndërmarrjes varëse ku në këtë rast ai
nuk e humbë cilësin e përsonit juridik. Këtu qëndron ndryshimi në mes
të përfshirjes dhe lidhjes së ndërmarrjeve.
12. NDËRMARRJA ME PJESMARRJE TË NDËRSJELLË (RECIPROKE)
Ndërmarrjet me pjesmarrje të ndërsjellë (reciproke) janë
ato ndërmarrje tek të cilat kanë pjesmarrje të kapitalit edhe
ndërmarrja tjetër.
Që të kenë efekt marrëdhënjët e caktuara
juridike, kjo pjesmarrje duhet të jetë më së paku deri në 10 %.
Holdingu
Janë ndërmarrje të cilat fillimisht zhvillojnë veprimtari
drejtuese, sipas formës
të bashkimit të kapitalit të një
ndërmarrje me kapitalin e ndërmarrjeve tjera dhe disponimin
me atë kapital. Është e mundur që këto bashkime të kenë
trajten e shoqërive të ortakrisë, komanditore, aksionare, më
përgjegjësi të kufizuar, shoqërore dhe publike.
13. SHOQATAT AFARISTE

22. Shoqatë afariste mund të themelojnë dy ose më shumë
ndërmarrje, respektivisht ndërmarrës më qëllim të përparimit
të afarizmit dhe rritjes së cilësisë së ekonomizimit të
veprimtarisë së ndërmarrjes. Këto shoqata janë të karakterit
joprofitabil, themelohen me statut dhe regjistrohen në
regjister. Shenja “Shoqatë afariste” duhet të evdientohet në
firmë. Me kontratë mbi themelimin përcaktohen emertimi,
koha e themelimit, qëllimet e veprimtarisë, selia, drejtimi,
përfaqësimi, përgjegjësia, bashkimi, ndarja në sferen e
qarkullimit juridik, perjashtimi, pasuria, kontrolli, ndërprerja e
veprimtarisë dhe çështje të tjera të rëndësishme
për
realizimin e qëllimeve për të cilat edhe është themeluar
shoqata arariste.