Mon la mien nam

MOÙN LAÏ MIEÀN NAM(1)
1 TUYEÅN TAÄP VUÕ BAÈNG
http://ebooks.vdcmedia.com
(1) In theo baûn in cuûa Nhaø xuaát baûn Vaên hoïc Naêm 1994

DÖÏNG
Coù ngöôøi ñoïc cuoán “Mieáng ngon Haø Noäi”(1)
cuûa toâi
xong, thuùc giuïc:
- Mieàn Nam nöôùc Vieät coù nhieàu thöùc ngon laønh laém,
sao khoâng söu taàm laïi maø vieát thaønh moät cuoán nöõa coi
chôi?
Toâi boû nhaø ñi lang baït töø luùc möôøi baûy tuoåi. Ñeán Saøi
Goøn daïo ñoù, toâi ñaõ aên nem Thuû Ñöùc, thöôûng thöùc phaù
laáu Loà OÀÂ, aên toùp môõ nhieãn ñöôøng ôû Sa Ñeùc, neám suoâng
ôû Caây Mai, thòt boø baûy moùn Baø Hom, mì Coät Ñeøn Naêm
Ngoïn.
Roài ñeán kyø naøy, laïi trôû veà queâ ngoaïi meán thöông, toâi
ñaõ thöôûng thöùc nhieàu moùn hôn, nhöng thuù thöïc toâi
khoâng thaáy caùc moùn ñoù coù noùi leân ñöôïc caùi gì môùi meû,
laï luøng cho laém.
Coù leõ toâ caù chìa voâi ngon thöïc, nhöng loøng coøn gôûi veà
coá lyù neân caù roâ ñaàm Seùt vaãn laø hôn, traùi su su maùt nhö
da coâ gaùi tuyeát trinh, oâ hay, sao laïi nhö ñaêng ñaéng, maø
MOÙN LAÏ MIEÀN NAM 2

mieáng thòt gaø muoán cheá hoùa caùch gì ñi nöõa cuõng vaãn cöù
nhaït pheøo?
Maõi ñeán gaàn ñaây, toâi môùi nhaän ra raèng höông vò cuûa
nhöõng mieáng ngon khoâng hoaøn toaøn do nôi khaåu caùi. Töï
nhieân, khoâng vì lyù do gì heát, vaøo moät buoåi chieàu xuoáng
maàu kia, mình thaáy mieáng thòt gaø ñaäm ñaø hôn, traùi su
su thoang thoaûng ngoït vaø con caù chìa voâi aên beùo maø
thôm.
OÀ, taïi sao laïi theá?
Thì ra ngon hay khoâng laø töï ôû loøng mình. Chöa chaéc
mieáng ngon mieàn Nam baây giôø khaùc tröôùc. Nhöng ngöôøi
xa nhaø caûm thaáy ngon laønh khaùc tröôùc, coù leõ vì baây giôø
y nhaän thöùc ñöôïc loøng thöông yeâu cuûa nhöõng ngöôøi ôû
chung quanh roõ reät, ñaäm ñaø hôn tröôùc.
Ñöông buoàn day döùt, coù moät anh baïn ruû veà Caùi Beø aên
oác gaïo; naêm taøn nhôù queâ, moät coâ ôû Cao Laõnh mang bieáu
baùnh in vaø ngoài ngay beân caïnh taùch ra töøng laùt moûng
môøi aên; baø giaø vôï ôû Raïch Giaù leã meã ñem cho maáy caùi
baùnh teùt baép, ít khoâ tra, khoâ goäc vaø xoâi vò... Taát caû
nhöõng caùi ñoù coù nghóa lyù gì ñaâu, nhöng aên thaáy ñaäm ñaø,
(2) "Mieáng ngon Haø Noäi" in laàn thöù nhaát treân baùo Môùi (xuaát baûn ôû Saøi Goøn naêm
1950-52, in thaønh saùch naêm 1955, Nhaø xuaát baûn Nguyeãn An Ninh) taùi baûn naêm
1957 (Nhaø xuaát baûn Nam Chi trong Kim Lai Tuøng thö)

yù vò, vì mình aên vaøo moät mieáng maø caûm thaáy hoï cho
mình caû moät taám loøng.
Thöông bieát bao laø thöông, meán chöøng naøo laø meán!
Nhöng meán thöông sao cho baèng thöông meán ngöôøi vôï
mieàn Nam xoùt xa ngöôøi choàng Baéc xa nhaø, nay laøm moùn
aên naøy, mai laøm moùn aên khaùc, mong sao cho choàng
khuaây khoûa ñöôïc noãi buoàn thieân lyù töông tö.
Duøng thòt nhieàu xoùt ruoät em naáu canh chua caù loùc anh
xôi; chaïo toâm quaän vaøo mía lao aên ngoït vaø buøi; neáu anh
meät thì duøng baùt chaùo chìa voâi nheù!
Baùnh beøo bì ôû Buùn noåi tieáng laø ngon; toâ mì Baø Ñieåm;
huû tíu chôï giöõa Myõ Tho; baùnh in Cao Laõnh; nem Taân
Höông aên mòn xôùt maø gioøn; toâm nöôùng Taân Thuaän Ñoâng
vöøa thôm vöøa ngoït.
Gaø nhuùng heøm ngon nhaát laø Bình Hoøa; con “moùng
tay” Long Haûi; böôûi Taân Trieàu; maêng Laùi Thieâu; cam Caùi
Beø; döøa xieâm Myõ; döa haáu Caàu Ngang; con caù nhaùm raøo
thòt ngon löø, aên maùt ruoät maø laønh; tröùng chích, tröùng
dieät vöøa buøi vöøa beùo; coù coâ con gaùi theo choàng ra tænh
maø vaãn coøn nhôù maõi nem nöôùng Ñöùc Hoøa, caù chaùy Caùi
Voàn, maêng le Baø Ròa ngon hôõi laø ngon!
Choàng maø khoâng chòu aên thì vôï ñöø ngay ra maët, khoùc
ñoøi veà vôùi baø giaø. Toâi yeâu ngöôøi vôï mieàn Nam thöïc thaø

nhö ñeám, yeâu ai thì yeâu loä lieãu, thích caùi gì thì muoán
cho ai cuõng bieát raèng mình thích môùi nghe! Ñeïp thì
muoán ñeïp cho saéc saûo, aùo quaàn phaûi laøm sao cho noåi baät
leân hôn caû quaàn aùo cuûa chuùng chò em; maø ngaøy leã vaø
chuû nhaät phaûi neøo choàng ñi chôi cho kyø ñöôïc ñeå cho
ngöôøi ta thaáy haïnh phuùc löùa ñoâi cuûa mình.
Mieáng ngon cuûa mieàn Nam cuõng thaønh thaät nhö ngöôøi
ñaøn baø vaäy. AÊn moät mieáng, ngon ngay, nhöng ngon
khoâng phaûi do vò cuûa chính thöùc aên, maø laø taïi xaï vaø ôùt
laøm noåi vò leân, ñieåm cho khaåu caùi moät tô duyeân aám aùp.
AÊn nhö theá cuõng coù moät caùi thuù rieâng, nhöng laøm cho
ngöôøi ta yeâu hôn caùc moùn aên cuûa mieàn Nam, chöa chaéc
ñaõ laø vì caùc moùn aên ñoù coù nhieàu ôùt vaø nhieàu saû, maø
cuõng khoâng phaûi vì moùn aên cuûa mieàn Nam nònh khaåu
caùi ta ngay, ñeå roài chæ löu laïi moät dö vò raát mong manh
trong cuoáng hoïng.
Toâi yeâu mieáng ngon mieàn Nam nhieàu laø vì noù laï - laï
ñeán nhieàu khi khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc - vaø chính
nhöõng caùi laï ñoù ñaõ cho toâi thaáy roõ hôn tính chaát thöïc
thaø, boäc loä vaø chaát phaùc cuûa ngöôøi Nam.
AÊn chaùo coùc; nhaäu nheït ñuoâng chieân; nhaém moùn dôi
xaøo laên vôùi baùnh mì; aên ve con laên boät; nhaém naám
chaøm... roài traùng mieäng baèng moät ly cheø ruøa hay moät

cheùn muû troâm... thoaït môùi nghe, maáy maø du khaùch
khoâng phaûi cho laø “laï hoaéc”, “kyø cuïc” hay “ôùn quaù”!.
Nhöng coù thöôûng thöùc ñuû caû nhöõng moùn laï ñoù cuûa
mieàn Nam, ngöôøi ta môùi thaät nhaän thöùc ñöôïc ñaát cuûa
mieàn Nam nöôùc Vieät phong phuù bieát chöøng naøo, ngöôøi
cuûa mieàn Nam nöôùc Vieät hoàn nhieân bieát chöøng naøo, vaø
mieáng laï cuûa mieàn Nam nöôùc Vieät laï bieát chöøng naøo!
Coù nhaän thöùc nhö theá, ta môùi thaáy moùn laï cuûa mieàn
Nam ngon hôn leân vaø ta yeâu hôn leân ngöôøi mieàn Nam
nöôùc Vieät qua nhöõng moùn laï ñoù, khoâng töøng thaáy ôû Baéc
hay Trung.
Toâi vieát cuoán “Moùn laï mieàn Nam” naøy ñeå ghi moät
chuùt aân tình laïi trong nhöõng ngaøy xa phaàn töû, ñöôïc caùc
ngöôøi xa laï thöông yeâu nhö meï thöông con, nhö vôï
thöông choàng, nhö em gaùi thöông anh, chaêm boùn cho
nhöõng mieáng ngon vaät laï ñeå khuaây khoûa noãi loøng cuûa
ngöôøi mang naëng baûy taùm bieät ly moät luùc.
Coù baïn naøo con ñeû cuûa mieàn Nam nöôùc Vieät luùc naøy
ôû nôi haûi giaùc thieân nhai, tình côø ñoïc saùch naøy, thaáy
tha thieát vôùi xöù sôû cuûa mình hôn; coù baïn naøo chöa tôùi
mieàn Nam nöôùc Vieät maø ñaõ thaáy coù caûm tình qua nhöõng
mieáng laï maø toâi seõ noùi tôùi döôùi ñaây hay coù baïn naøo töø
nôi xa laï ñeán, khoâng tìm thaáy söï ngon laønh cuûa nöôùc

Vieät mieàn Nam maø vì loaït baøi naøy thaáy thöông meán
mieàn Nam, mieáng aên cuûa mieàn Nam, ñaát nöôùc mieàn
Nam hôn, theá laø toâi maõn nguyeän.

CANH RUØA
Thoâi cuõng laø may: phe daân chuû ôû Myõ thaéng, mình ñaõ
thaáy ngay moät caùi lôïi laø bieát aên canh ruøa. Môùi nghe,
töôûng laø ñuøa, nhöng söï thaät quaû laø nhö theá.
Töø thuôû beù, soáng ôû Thuû ñoâ Baéc Vieät, oâng baø toâi, roài
ñeán thaày meï toâi, chæ dung naïp ñöôïc moät thöù keâu laø ba
ba: ba ba taàn, ba ba nöôùng chaû, ba ba om, ba ba naáu
giaû caày (coù ñaäu phuï, chuoái xanh, laù tía toâ... Thöôïng ñeá
ôi, ngon quaù!)... nhöng ñeán caùi con vaät meänh danh laø
con ruøa thì toái kî, khoâng ai laïi aên ñeán caùi thöù ñoù bao
giôø. Quaùi, con ruøa thì khaùc gì con ba ba? Maø sao aên ba
ba laïi khoâng aên ruøa?
Coù luùc toâi nghó nhö theá nhöng khoâng daùm hoûi.
Maõi ñeán sau naøy, laáy vôï, coù buoåi maây chieàu gioù sôùm,
ngoài “ñaáu lyù” vôùi nhau, toâi môùi bieát ngöôøi hieàn noäi trôï
phöông Baéc khoâng aên ruøa laø vì thaønh kieán töø ngaøn ñôøi
xöa ñeå laïi:
Thöông thay thaân phaän con ruøa,

Leân ñình ñoäi haïc, xuoáng chuøa ñoäi bia
ÔŒ ñình chuøa naøo, ngöôøi ta cuõng thaáy con ruøa baèng ñaù
hay baèng goã neân con ruøa, khoâng ai baûo ai, ñaõ maëc nhieân
thaønh ra moät con vaät huyeàn bí, coù tính caùch thieâng
lieâng, phaûi toân thôø, phaûi kính caån, khoâng ñöôïc coi laøm
thöôøng. Thoâi, ñöøng coù noùi baäy, maø phaûi toäi baây giôø ñaáy.
Ngöôøi vôï haï gioïng xuoáng kheõ baûo choàng, nhö daïy doã,
nhö khuyeân can:
- Ruøa laø ñeä töû trung thaønh cuûa Ñöùc Phaät töø bi ñaáy,
bieát chöa? Ngaøy xöa, ñaõ laâu laém laém roài, luùc thaày Ñöôøng
Taêng ñi thænh kinh beân Taây Truùc, chính laø nhôø con ruøa
ñaáy, chôù khoâng thì laøm theá naøo maø ñi ñöôïc thieân sôn
vaïn thuûy, ñöông ñaàu ñöôïc vôùi bao nhieâu quyû söù, yeâu
tinh!? Theá cho neân thænh ñöôïc kinh roài, thaày Ñöôøng
Taêng thaønh Phaät thì Ñöùc Quan Theá AÂm ngaøi cuõng cho
con ruøa thaønh Phaät luoân... Vì theá khoâng bao giôø neân aên
thòt ruøa. AÊn vaøo thì xuùi quaåy, luïn baïi, khoâng coøn buoân
baùn, laøm aên gì ñöôïc!
Yeâu nhau, baûo theá naøo laïi chaúng phaûi nghe. Hai chuïc
naêm, soáng ôû beân caïnh ngöôøi vôï beù nhoû, moät nieàm kính
Phaät thôø Trôøi, toâi khoâng moät phuùt naøo daùm nghó ñeán
chuyeän aên thòt ruøa. Maõi ñeán taän gaàn ñaây, vaøo trong naøy,
moät bieán coá laï luøng xaûy ra, khích ñoäng tính toø moø quaù

möùc, khieán cho ngöôøi choàng ñaõ coù moät laàn queân haún lôøi
ngöôøi vôï yeâu ñeå lieàu aên moät böõa thòt ruøa xem sao.
Nhöng maø caùi vieäc lieàu lónh ñoù khoâng phaûi laø khoâng coù
côù!
AÁy laø vì khoaûng daêm naêm trôû laïi ñaây, ngaøy vui cuûa
keû vieát saùch naøy coù theå ñeám treân ñaàu ngoùn tay maø ngaøy
buoàân thì daèng daëc nhö trong ñoaïn keát baøi thô cuûa vua
Ñöôøng khoùc ngöôøi ñeïp hoï Döông. Mình cöù rình moät cô
hoäi gì ñeå lieàu ñoåi thôøi vaän xem ra theá naøo, thì truùng
ngay vaøo luùc Toång thoáng Eisenhower heát nhieäm kyø, hai
oâng Kennedy vaø Nixon tranh nhau laøm Toång thoáng.
- Noùi chuyeän daèng dai, deã gheùt!
- Thì ñaõ baûo mình ñöông buoàn maø! Ñeâm vaéng, naèm
khoâng nguû ñöôïc, mình môùi loâi nhöõng baøi tuyeân ngoân cuûa
hai öùng cöû vieân Toång thoáng Myõ ra coi, roài daây mô reã
maù, ñoïc luoân caû nhöõng baøi vaên coå ñoäng cho hai oâng. Moät
cuoán saùch tuyeân truyeàn cho coâng daân Kennedy ñaõ laøm
cho toâi chuù yù: cuï thaân maãu ra oâng Kennedy, naêm ñoù gaàn
taùm möôi tuoåi, chính laø tröôûng ban tuyeân truyeàn cuûa
oâng; caùc anh em oâng ñi khaép moïi nôi hoâ haøo cöû tri boû
phieáu cho oâng khoâng ngôùt, nhöng giuùp vieäc cho oâng ñaéc
löïc nhaát, chính laø nhöõng coâ em gaùi oâng hoaït ñoäng baát
phaân moä daï, döôùi muoân vaøn hình thöùc khaùc nhau.

Caùc coâ ñi khoâng coøn thieáu moät caâu laïc boä, moät hoäi
lieân ñôùi phuï nöõ naøo; caùc coâ dieãn thuyeát vaø laáy loøng phuï
nöõ cho oâng anh; nhöng taøi tình nhaát laø cuï thaân maãu vaø
caùc coâ em cuûa öùng cöû vieân Kennedy kheùo laøm caùc baùnh
ngoït ñeå bieáu caùc baïn gaùi ôû töøng quaän xaõ vaø khoâng queân
göûi keøm theo moät cuoán saùch moûng trình baøy raát ñeïp.
Moät cuoán thô xanh maàu hy voïng? Hay ñoù laø moät baûn
sao maáy böùc danh hoïa cuûa Gauguin, Van Dyck? Khoâng,
thô hoïa gì cuõng khoâng baèng. Cuoán saùch nhoû beù göûi bieáu
caùc cöû tri ñoù chöùa ñöïng moät baûo vaät gia truyeàn cuûa doøng
hoï Kennedy: bí quyeát naáu canh ruøa. Xin môøi caùc baïn gaùi
cöû tri treân toaøn boä nöôùc Myõ cöù theo ñoù maø laøm, caùc baïn
seõ taïo haïnh phuùc cho choàng con vaø caùc baïn seõ thaáy
thieân ñöôøng khoâng ôû ñaâu xa, maø chính ôû ngay treân traùi
ñaát!
Ñoïc theá, toâi thaáy hay hay; nhöng laøm cho toâi suy nghó
thöïc nhieàu, phaûi laø töø luùc coù tin ñieän loan truyeàn cuøng
theá giôùi: Kennedy ñaéc cöû!
Khoâng hieåu taïi laøm sao töø ñoù, luùc naøo toâi cuõng nghó
tôùi moùn canh ruøa vaø, thöôøng ñeâm, vaøo luùc chaäp chôøn saép
nguû, toâi hay lieân töôûng ñeán moät caùi ñóa taây traéng cöù
bong ra, ñöïng moät thöù nöôùc oùng aùnh vaøng, treân thaû moät
nhaùnh toûi, vaøi ba laùt ra-ñi, laäp laø laäp lôø vaøi mieáng thòt

hung hung maàu vaøng oá! Phaûi, toâi töôûng töôïng canh ruøa
cuûa ngöôøi AÂu Myõ nhö theá ñoù, nhöng chaúng bieát aên theá
thì coù ngon khoâng nhæ? Ngöôøi AÂu Myõ aên thòt ngöïa, thòt
eách, öø thì cuõng ñöôïc ñi; nhöng baûo raèng hoï thích canh
ruøa thì quaû laø töø khi ñoïc taäp saùch coå ñoäng cho öùng cöû
vieân Toång thoáng Kennedy, toâi môùi thaáy laàn ñaàu tieân nhö
vaäy. Ruøa aên coù gioáng thòt ba ba khoâng? Thòt noù dai vaø
nhaït? Vaø aên uoáng thì caùch thöùc laøm ra theá naøo, hôû... coâ
Naêm?
Toâi coù moät coâ baïn nhoû quen nhau töø caâu chuyeän ñi
laáy laùt ôû Coàn Tranh deät chieáu vaø bieát nhau töø moät saùng
thu ñi haùi laù so ñuõa naáu canh vôùi caù côm ñeå cuøng aên
trong moät tuùp leàu tranh treân coàn. Yeâu quaù theå laø yeâu,
coâ gaùi beù mieàn queâ Sa Ñeùc! Naøy, coù phaûi ôû ruoäng ngöôøi
ta cho boâng hoa baèng laêng naøy laø bieåu hieän cuûa tình
yeâu moäc maïc khoâng? ÔØ maø queân maát nhæ, bao giôø em
laáy choàng? Maø yeâu nhau quaù theá naøy, ñeán khi anh veà
thaønh vôùi vôï, em coù buoàn khoâng?
Ngöôøi con gaùi beù nhoû khoâng bieát gì heát, ngoaøi nhöõng
chuoãi giôø daèng daëc ngoài beû bìa, moùc chaân laøm chieáu kieám
tieàn, chæ bieát caëm cuïi vaøo beáp ñeå naáu heát moùn naøy ñeán
moùn kia laøm vui ngöôøi baïn mang naëng trong loøng noãi
bieät ly xöù sôû.

AÊn uoáng khoâng coù gì heát caû: vaøi traùi ñieàu xaøo vôùi toâm,
aên vaøo moät buoåi chieàu coù gioù haây haây; moät cheùn muû
troâm tröa heø; moät noài caù chaùy khoâng loät voû, khoâng ñaùnh
vaåy, kho laït aên vôùi côm nguoäi; moät cheùn deá côm chieân
nhaém nhoùt buoåi toái tröôùc khi ñi naèm, hay maáy con oác
gaïo cuoán theo loái bì cuoán chaám ñaüm giaám ôùt aên vaøo luùc
ñöông xoùt ruoät... Chæ coù theá thoâi. Nhöng phaûi troâng thaáy
taän maét ngöôøi con gaùi beù nhoû ñoù xaøo naáu, cheá hoùa caùc
moùn aên vaø ñeä leân cho mình duøng, ta môùi coù theå caûm
thoâng ñöôïc söï trang troïng leân cao ñeán möùc naøo vaø ta
khoâng theå khoâng nghó raèng nhöõng moùn quaø heøn ñoù, ñoái
vôùi coâ Naêm, coøn quyù hôn laø caùc baø caùc coâ ôû thaønh trònh
troïng vôùi sôn haøo haûi vò.
Sinh laøm con nhaø ngheøo, coâ chæ bieát con cua, con eách,
laù rau boø ngoùt, con caù nham raøo, cuøng laém laø mieáng
huyeát heo luoäc aên vôùi gaïo luùa ñoác, chôù coù bao giôø bieát
vaây yeán, sucuùt hay camaêmbe OÂsiña laø gì. AÊn thòt con
ruøa, coá nhieân toâi phaûi hoûi coâ Naêm vaø coá nhieân moät hoâm
toâi ñaõ ñöôïc thöôûng thöùc moùn ruøa chính coáng laøm theo
kieåu mieàn queâ Nam Vieät.
- Trôøi ôi! Sao anh laïi coù theå ví con ruøa vôùi cua ñinh?
Coù leõ ôû xöù sôû anh, ngöôøi ta keâu cua ñinh laø ba ba, vaø
em nghe caùc baø Baéc di cö noùi chuyeän thì “ôû ngoaûi” ngöôøi

ta aên ba ba thöôøng laém, hoaëc theo kieåu taàn, hoaëc theo
loái raùn hay om vôùi chuoái xanh, ñaäu phuï, rieàng, meû, ñieåm
theâm maáy laù tía toâ hay rau ngoå. ÔŒ ñaây, cuõng vaäy, ngöôøi
ta cuõng aên cua ñinh, nhöng cua ñinh vaø ruøa coù höông vò
khaùc haún nhau, cuõng nhö thòt vòt ta khoâng theå nhö thòt
vòt xieâm, hay khoâng ai laïi coù theå so saùnh con caù ngaùp
vôùi con caù saët, chæ vì leõ cuøng laø loaøi caù.
Khoâng ai baûo cho toâi bieát ôû ñoâ thò, ngöôøi ta aên thòt
ruøa theo caùch thöùc naøo, cuõng nhö toâi chöa söu taàm ñöôïc
bí quyeát naáu canh ruøa cuûa em gaùi coá Toång toáng Kennedy
ra sao; nhöng maáy moùn ruøa cuûa coâ Naêm naáu cho toâi
thöôûng thöùc hoâm ñoù ñaõ laøm cho toâi chôït caûm thaáy nhö
vöøa môùi nghe thoang thoaûng ñaâu ñaây moät höông lan hoøa
vôùi höông xuaân luùc cuøng vôùi ngöôøi yeâu treøo leân moät ñænh
nuùi cao treân Ñaø Laït.
Coù nhöõng ngöôøi saønh aên muoán thöôûng thöùc moùn aên
gì, heát söùc giöõ cho kyø ñöôïc vò cuûa moùn ñoù trong khi cheá
hoùa môùi vöøa loøng. AÊn röôi, sôï tanh, maø cho gia vò ñaùnh
aùt maát caû vò cuûa chính con röôi; aên deâ haàm maø cho laù
saû vaø taåy göøng quaù tay ñeå cho maát muøi hoi, hoaëc pha
maém toâm aên chaû caù maø cho nhieàu röôïu vaø chanh quaù,
laøm maát caû vò cuûa maém toâm, aên nhö theá töùc laø “aùm saùt”
caùc vò caên baûn cuûa moùn aên, “thöïc baát tri kyø vò”. Toâi

thích moùn ba ba taàn, ba ba hoàng síu, ba ba om duyeân
daùng, trieàn mieân, nhöng aên ñeán ruøa maø thaät goïi laø
“thöôûng thöùc”, caàn phaûi aên theo hai moùn chính maø coâ
Naêm ñaõ laøm cho toâi. Ñoù laø moùn ruøa xaøo vaø moùn xeù phay
goûi baép chuoái.
Luùc coøn ôû ngoaøi Baéc, toâi ñaõ ñöôïc troâng thaáy moät con
ruøa to baèng caùi nia lôùn leân phôi naéng ôû tröôùc ñeàn vua
Leâ. Ruøa nhö theá, toâi ñaõ cho laø lôùn laém nhöng sau naøy
xem saùch thì chöa thaám vaøo ñaâu heát.
Trong hai möôi nhaêm loaøi ruøa soáng ôû trong trôøi ñaát,
ngöôøi ta ñaõ tìm thaáy nhöõng con to baèng caû moät caùi
chieáu roäng nhaát, caân naëng tôùi naêm traêm kí, nhöng traùi
laïi, laïi coù nhöõng con soáng haøng traêm naêm maø khoâng lôùn
hôn moät baøn tay, ta coù theå cho vaøo tuùi bañôøsuy ñi daïo
maø khoâng ai thaáy.
Ngöôøi ta baét noù ra sao? Ta thöôøng vaãn töôûng chæ coù
hai thöù ruøa: ruøa nuùi vaø ruøa soâng, ruøa sình. Thöïc ra,
ngoaøi hai thöù ñoù, coøn coù moät thöù ruøa bieån nöõa. Ruøa bieån
aên thòt caù, toâm vaø nhieàu khi baét vòt, baét le nhö chôùp
nhoaùng; coøn ruøa soâng, ruøa sình thì thöôøng aên reâu, aên
saäy nhöng cuõng khoâng cheâ toâm caù, neáu chaúng may
nhöõng con naøy sa vaøo mieäng chuùng; bôûi vì ruøa bieån, ruøa
soâng hay ruøa nuùi ñeàu coù moät ñieåm gioáng loaøi chim laø

chuùng coù moät caùi mieäng khoâng raêng maø hai meùp thì raén
nhö söøng, thöôøng goïi laø caùi moû.
Nhöõng ngöôøi aên thòt ruøa khoâng thích nhöõng thöù lôùn
quaù vì ta coù quan nieäm caùi gì lôùn quaù ñeàu laø thaàn hoaëc
laø ma. Ruøa lyù töôûng cho ngöôøi ta aên thòt laø thöù ruøa lôùn
baèng caùi ñóa taây. Theo caùc saùch AÂu Myõ thuaät laïi thì töø
naêm 1708, ngöôøi AÂu chaâu ñaõ thích aên thòt ruøa, Ñaïi uùy
Francois Leglat ñaõ vieát trong moät cuoán nhaät kyù cuûa oâng:
“Thòt ruøa cuõng töïa nhö thòt tröøu nhöng aên thanh hôn
nhieàu”. Nhaø thaùm hieåm Marc Antoine Rendu aên thòt ruøa
haû quaù cuõng vieát: “Canh ruøa laø vua canh” vaø khoâng cheâ
nhöõng con ruøa kyø laï khoâng coù vaûy nhöng toaøn mình boïc
moät taám da nhö kieåu moät nhaø voõ só thôøi Trung coå.
Con ruøa coâ Naêm laøm cho toâi aên hoâm aáy khoâng kyø laï
ñeán nhö theá; noù gioáng nhö caùc con ruøa thöôøng, chæ khaùc
mai noù hung hung vaøng. Coâ noùi:
- Ruøa aên theá naøo cuõng ñöôïc, chæ coù moät ñieàu neân nhôù
laø thöù ruøa quaï, mu ñen nhö quaï, aên khoâng toát. Ngöôøi ta
laïi baûo raèng aên ruøa quaï cuõng nhö aên cua ñinh maø cuït
moät caúng thì deã sanh bònh cuøi. Chaúng bieát coù ñuùng hay
khoâng? Con ruøa maø em mua ñöôïc hoâm nay laø ruøa vaøng,
aên vaøo phaùt taøi, anh duøng ñi, chôù cöù ngoài maø nhìn em
hoaøi vaäy ö?

Coâ Naêm tieáp theâm cho toâi moät mieáng ruøa xeù phay.
Coâ noùi:
- Anh aên ñi, ngoït laém. Em laøm kyõ, khoâng coù sôï ñau
buïng ñaâu. Ngöôøi ta baûo raèng laøm caùi gioáng ruøa naøy maø
khoâng lau cho khoâ nöôùc thì deã sinh ñau buïng. Anh ñaõ
thaáy em laøm roài ñaáy: thòt khoâ maø chín nhöø. Coù ngöôøi
cho leân loø nöôùng roài troùc mu ra. Em khoâng theá. Em cho
vaøo noài, trong noài coù saün muoái hoät; em rang muoái, khi
naøo muoái noùng thì boû ruøa vaøo.
Thaáy muoái noå cuõng ñöøng baéc ra voäi; phaûi ñôïi cho
muoái vaøng vaø tan thaønh boät, haõy baéc noài ra. Luùc ñoù, ruøa
môùi thöïc cheát vaø thòt noù luùc aáy môùi thöïc saên. Em caäy
naép ra, boû ruoät, coù tröùng thì laáy tröùng; ñoaïn, laáy dao
laùch thòt, xeù phay, cuoán baùnh traùng, gia ñaäu phoäng, rau
raêm vaø heï, nhö theá naøy. Anh phaûi chaám ñaãm nöôùc maém
ôùt coù pha giaám vaø ñöôøng, aên vôùi ñoà chua môùi ngon, anh
aø.
AÊn kieåu naøy thì thöôûng thöùc ñöôïc chaân vò cuûa moùn
thòt ruøa; ngöôøi ta thaáy thoang thoaûng moät chuùt tanh töïa
nhö caùi tanh cuûa soø, cuûa heán, theâm caùi chaát ngoït cuûa
thòt gaø chaân chì maø laïi man maùt töïa nhö thòt vòt xieâm.
Thuù thöïc laø toâi khoâng thaáy caùi gì “töïa thòt tröøu” nhö lôøi
Ñaïi uùy Leglat ñaõ noùi, song aên ñeán caùi nöôùc leøo ruøa luoät

thì phaûi nhaän laø ngon, nhöng caùi ngon ñaây vaãn khoâng
phaûi laø caùi ngon ñaùo ñeå cuûa thòt tröøu, hay thòt boø con,
maø laø caùi ngon dòu hieàn, thanh caûnh vaø kín ñaùo, töïa
nhö moùn gaø gioø naáu vôùi sa saâm, yù dó, theâm chaát tanh
tanh thuù vò cuûa moùn haø maø ta aên soáng ôû treân bôø bieån
Vuõng Taøu hay Long Haûi.
OÂng naøo cho aên nhö theá laø thanh caûnh quaù, muoán
ñaäm ñaø hôn moät chuùt, neân duøng moùn ruøa xaøo: thòt ruøa
rang leân roài chaët ra töøng mieáng baèng con côø, cho vaøo
chaûo xaøo vôùi cuû haønh, gia theâm thöù rau gì tuøy yù, xuùc ra
ñóa, aên luoân vôùi moät hai tôùp röôïu ñöa cay, ta caûm nhö
aên ba ba hoàng síu cuûa Taàu. Neáu cho vaøo noài gia nöôùc,
ñun leân vaø boû theâm maáy mieáng su su, caø roát, toáng cuù
vaø vaøi caùi chaân gaø aùc haàm leân, ta seõ caûm thaáy caùi vò
ba ba caùy duøng.
Nhöng aên thöïc cho thích khaåu nhöõng ngöôøi saønh
thöôøng duøng moùn ruøa haáp caùch thuûy: thòt ruøa chaët ra
töøng mieáng nhoû, cho ñuùng phaân laïng sa saâm, yù dó, ñaïi
quy vaø baïch thöôïc, ñôïi cho thòt ruøa thaät chín vaø meàm,
ñem ra aên, söôùng oâng thaàn khaåu khoâng chòu ñöôïc.
Haáp caùch thuûy nhö theá hôi laâu.
Trong khi chôø ñôïi, nhöõng oâng bôïm nhaäu coù theå laáy
maáy caùi chaân ruøa ra nöôùng leân nhaám nhaùp. Chaân ruøa

nhieàu gaân; ta caïp chaân gaø theá naøo thì gaân chaân ruøa
cuõng töøa töïa nhö theá; nhöng coù nhieàu ngöôøi baûo gaäm
chaân ruøa “khoâng coù söôùng” baèng laáy nhöõng caùi vaåy treân
mai noù nöôùng chaùy leân maø nhaém röôïu - cheát chöûa, gioøn
cöù tanh taùch maø buøi quaù theå laø buøi! Naøy, caùc traùi “noa”
cuûa Taây, toâi ñoá coù theå ñem ra maø bì ñöôïc ñaáy!
Ruøa caùch thuûy ñaõ ñöôïc roài ñaáy, môøi oâng laáy ra duøng.
Huùp maáy thìa thöû maø coi, oâng thaáy maùt ruoät lieàn; nöôùc
khoâng beùo nhöng ngoït; muøi tanh cuûa ruøa quyeän laáy muøi
yù dó, baïch thöôïc taïo neân moät vò rieâng töïa nhö thòt nai
tô, maø laïi töïa nhö thòt raén, nhaàn nhaän, the the, maø laïi
trôn löø cuoáng hoïng nhö canh yeán. AÊn maø söôùng khaåu
caùi nhö theá, chaúng laø ñaõ quaù roài sao? Nhöng coù nhöõng
ngöôøi kyø laém, phaøm aên moùn gì laï laø coá tìm ra vaøi tính
chaát boå beùo cuûa noù cho kyø ñöôïc môùi nghe. Vì theá coù oâng
baïn ñaõ nghieâm khaéc baûo toâi:
- Trôøi! Neáu ruøa maø chæ coù theá thì ñaâu coù quyù! Noù quyù
vì caùi khaùc kia...
- Baåm, caùi khaùc aáy laø caùi gì?
- Con ruøa cuõng nhö con traâu, oâng aï, khoâng coù moät boä
phaän naøo cuûa noù maø khoâng ñöôïc vieäc. Caùi mu vaø caùi
yeám cuûa noù ñem phôi duøng ñeå boùi vaø laøm thuoác chöõa
cam phoåi, cam gan, cam thaän, cam tim cuûa treû con; maät

noù phôi khoâ trò chöùng ñau raêng hay laém, coøn thòt noù thì
khoâng theå naøo noùi xueå... ngöôøi ta baûo aên ñöôïc traêm ngaøy
thì vôï choàng yeáu seõ maïnh, coù oâng giaø saùu möôi taùm tuoåi
laáy vôï hai möôi chín tuoåi maø boán naêm sanh lieàn hai ñöùa
con trai ñaáy!
Toâi tieác laø luùc vieát baøi naøy khoâng coù saùch “Kinh
nghieäm Y lyù Ñoâng phöông” ñeå truy cöùu xem nhöõng lôøi
noùi cuûa oâng baïn ñuùng ñöôïc bao nhieâu phaàn traêm; nhöng
coù moät ñieàu toâi bieát chaéc laø chính gioáng ruøa maïnh laém,
coù moät söùc soáng tuyeät kyø, maø laïi soáng laâu nhö Baønh Toå.
Naêm 1938, ngöôøi ta ñaõ tìm thaáy ôû Myõ nhöõng con ruøa
maø ôû treân mu coøn haèn nhöõng veát ñaïn hoài baûy möôi
nhaêm naêm veà tröôùc, luùc xaûy ra cuoäc Nam Baéc phaân
tranh.
Laïi vöøa ñaây, ngöôøi ta môùi baét ñöôïc moät con ruøa treân
mu coù khaéc soá 1844. Thì ra con ruøa naøy soáng ít nhaát
cuõng ñöôïc treân 120 naêm nay vaø xem boä daùng thì vaãn
coøn maïnh laém.
Nhöng phaù kyû luïc soáng dai - theo söï hieåu bieát coù haïn
cuûa nhöõng nhaø töï nhieân hoïc - thì laø con ruøa maø ngöôøi
ta ñöa taëng Nöõ hoaøng Eugeùnie. Theo nhaø nghieân cöùu
Ambroise Randu, luùc con ruøa naøy theo Nöõ hoaøng ñi Ai
Caäp ñeå khaùnh thaønh kinh ñaøo Suez noù ñaõ ñöôïc 140 tuoåi

trôøi. Giöõa ñöôøng, noù bò laïc. Maõi veà sau, ngöôøi ta môùi
thaáy noù - nhöng thaáy ôû ñaâu? ÔŒ vuøng Kim Töï Thaùp! Quoác
vöông Farouk ñeä Nhò (Farouk II) nuoâi noù trong Hoaøng
cung. Baây giôø noù laø “thöôïng khaùch” cuûa vöôøn thuù Le
Caire, thuû ñoâ nöôùc Coäng hoøa AÛ Raäp Thoáng nhaát vaø tính
ñeán nay ñöôïc hôn 250 tuoåi.
ÔŒ phöông Ñoâng, ruøa laø moät trong töù quí (laân, ly, qui,
phöôïng), khoâng nhöõng laø vì ruøa baùo ñieàm laønh, maø coøn
ñöôïc coi laø töôïng tröng cuûa tuoåi thoï cuûa con ngöôøi. Thöïc
ra, ruøa khoâng nhöõng soáng laâu maø laïi coøn maïnh laém. Caùc
nhaø töï nhieân hoïc cho bieát moät con ruøa nuùi bình thöôøng
coù theå “coõng” moät ñöùa treû treân löng maø ñi laïi thong thaû
haøng caây soá. Moät con ruøa lôùn ôû Myõ coù theå chôû phaêng
phaêng moät “gi ay”
(1)
naëng baûy möôi kí treân caùi mu
ñöôøng kính boán möôi laêm phaân cuûa noù.
Theá kyû tröôùc, nhaø baùc hoïc Thuïy Ñieån Alexandre
Kestern muoán giöõ xaùc moät con ruøa laøm kyû nieäm, tìm
caùch gieát noù ñi maø loay hoay haøng thaùng khoâng bieát
gieát noåi. Thoaït ñaàu, oâng ta treo con ruøa leân cao, cho ñaàu
noù vaøo trong moät thuøng phuy nöôùc, vaø laáy daây buoäc coå
noù laïi, ñeå cho noù ngaït hôi daàn. Noù vaãn “soáng nhaên”.
Kestern laáy moät caùi kim böï ñaâm thaáu oùc noù: noù vaãn cöù
(1) G.I = Government issue, chæ ngöôøi lính Myõ

soáng luoân. OÂng ta beøn ngaâm noù vaøo röôïu coù pha chaát
cyanure de potassium: Voâ ích noát. Ruùt cuoäc, oâng phaûi aùp
duïng phöông phaùp cuûa “oâng Saøi Goøn”: traûm thuû noù nhö
laø traûm Trònh AÂn! Moät tuaàn sau thaân theå noù coøn cöïa
quaäy, boán chaân duoãi ra vaø thuït vaøo trong mu, coøn caùi
moû thì vaãn caén!
Moät con vaät dai söùc vaø soáng dai nhö theá, coá nhieân
phaûi laø con thòt lyù töôûng cuûa nhöõng nhaø dinh döôõng
muoán tìm söùc maïnh baèng moùn aên.
Thuôû nhoû, hoïc nguï ngoân cuûa La Fontaine, chuùng ta
thöôøng vaãn yeân trí ruøa laø moät gioáng vaät chaäm chaïp vaø
khoâng hoaït ñoäng: söï thöïc, khoâng phaûi theá. Coù nhieàu
gioáng ruøa bieát loäi coøn gioûi hôn caû caù, haøng trieäu caây soá
laän; coøn ruøa nuùi, ruøa caïn thì ôû Anh, ngöôøi ta ñaõ thaáy
coù con ñi du lòch tôùi 350 caây soá trong voøng hai naêm.
Ruøa ôû ñaûo Galapagos ñi thuûng thænh töø naêm ñeán baûy caây
soá moät ngaøy, khoâng bieát moûi; nhöng laï vaøo böïc nhaát laø
ôû Ñoâng Döông coù moät gioáng ruøa leo nuùi nhö khæ vaø treøo
leân caây ñeå kieám thöùc aên nhö vöôïn.
AÊn moät moùn aên laï maø vöøa nhaám nhoùt maø laïi vöøa caûm
thaáy ly kyø nhö theá, ai maø laïi khoâng thaáy loøng mình
phôi phôùi nhö coù caùnh bay. Coâ Naêm ñöùng daäy, ñi thuûng

thænh vaøo nhaø trong, laät caùi loàng baøn, böng ra moät caùi
ñóa, ñaët tröôùc maët toâi vaø noùi:
- Theá naøo? Anh aên thòt ruøa thaáy laøm sao?
- Cuõng ñöôïc, laø laï mieäng.
- Nhöng chöa thaám vôùi caùi naøy...
- Gì vaäy?
- Tröùng ruøa. AÊn ruøa maø khoâng thöôûng thöùc tröùng, töùc
laø chöa aên ruøa vaäy.
Toâi nhoùn tay caàm moät caùi tröùng leân coi. Luoäc roài,
tröùng ruøa coù saéc traéng, troøn vaø noåi leân nhöõng tia maùu
ñoû. Noù luøng buøng nhöng dai, caén vôõ thì coù nöôùc vaø moät
caùi maøng maàu vaøng saãm. Caùi tröùng ñoù vöøa muùt vaøo thì
ñaõ troâi ñeán coå roài, nhöng ñöøng coù nuoát voäi vaøng, hôõi
ngöôøi baïn haùu aên! Thöû caén nhoû nheï nhöõng caùi tröùng ñoù
ra, anh seõ thaáy noù raén hôn troøng ñoû tröùng gaø, maø quaùnh
nhö saùp, vöøa nhai vöøa ngaãm nghó thì coù yù buøi hôn vaø
cuõng thanh hôn. Naøy, aên theâm moät hai caùi nöõa, tuyeät
traàn, phaûi khoâng anh?
OÂ, thaûo naøo caùc nhaø töï nhieân hoïc khoâng ngôùt ca tuïng
tröùng ruøa.
Saùch thuaät raèng vaøo khoaûng daêm chuïc naêm veà tröôùc,
ôû Caêm Pu Chia, coâng vieäc kieám tröùng ruøa ñöôïc qui ñònh
theo moät saéc lònh cuûa nhaø vua, vaø tröùng cuûa nhöõng con

ruøa quí ôû soâng ñeàu phaûi ñem “tieán” cuõng nhö hoài tröôùc
nöôùc ta “tieán” leân nhaø vua nhaõn, queá, vaûi, coám hay vaây,
yeán. Sôû dó vaäy laø vì tröùng ruøa aên thích khaåu, ñaõ ñaønh,
maø coøn vì moät leõ nöõa laø noù hieám.
Cöù vaøo muøa “con nöôùc”, ruøa caùi cuõng “ñoäng ñöïc” nhö
heo naùi vaäy. Ñöông soáng thanh nhaøn, tónh mòch, caùc
“em” keùo nhau ñi tìm “chaát ñaøn oâng” khoâng phaûi vì “nhôù
ñeán teân caùc anh vieát treân laù, treân hoa, vieát treân vuù treân
moâng”, nhöng chính laø ñeå “gieát caùi saàu coâ ñoäc, xaây muøa
tình aùi, döïng nieàm yeâu... theá heä”!
OÂi chao, caùc caäu ruøa luùc ñoù “laáy le” döõ quaù. Y nhö caùc
boá treû “löu manh” loäng haønh ôû caùc quaùn nöôùc hieän nay
ñeå chieám loøng caùc nöõ ca só, caùc caäu ruøa giao chieán cöïc
kyø aùc lieät caén nhau chí choùe vaø tìm ñuû caùc mieáng khoùa
“ta ki ñoâ” ñeå vaät ngöûa nhau ra. Anh naøo thaéng, daét em
yeâu ñi höôûng tuaàn traêng maät - moät tuaàn traêng maät keùo
daøi tôùi haøng tuaàn, coù khi tôùi gaàn moät thaùng!
Maén theá! Chaúng maáy hoài, coâ ruøa ñaõ coù baàu. Thöôøng
thöôøng, coâ ñeû möôi möôøi laêm tröùng, nhöng ngöôøi ta ñaõ
töøng thaáy coù nhöõng con ruøa bieån lôùn ñeû tôùi ba, boán traêm
tröùng laøm ba laàn. Nhöng duø laø thuoäc loaïi ruøa bieån, ruøa
soâng, ruøa ñaát hay ruøa nuùi, chuùng cuõng caøo ñaát maø choân

tröùng xuoáng, vì theá, tröùng ruøa khan hieám vaø do ñoù
thaønh ra moùn “tieán”.
Vöøa aên thòt ruøa, vöøa nhaån nha suy nghó, moät mình
nhö theá, mình töï nhieân thaáy tröùng ruøa ñaõ ngon laïi ngon
quaù chöøng laø ngon, maø thòt ruøa ñaõ quí laïi quaù chöøng laø
quí. Vaø mình töôûng chöøng nhö luùc aáy coâ Naêm coù laøm ba
con ruøa nöõa mình cuõng cöù aên... bay!
Ñeâm aáy, traêng chieáu xuoáng maûnh giöôøng keâ ôû ngoaøi
vöôøn. Tieáng con “kueành quang” vaø con traèng hiu ru toâi
vaøo nhöõng giaác nguû ñaày nhöõng moäng laønh: toâi thaáy
mình laïi deûo dai nhö hoài hai möôi tuoåi vaø ñi maõi, ñi
maõi, qua thieân sôn vaïn thuûy nhö ruøa, ñeán moät cuoái trôøi
kia coù maây xanh, gioù tím... vaø ôû moät beân baõi lau coù gioù
thoåi haét hiu, toâi boãng thaáy moät ngöôøi yeâu ñaõ maáy naêm
nay khoâng gaëp!

CHUOÄT THÒT
Theá laø heát. Bao nhieâu thaønh taâm, vôùi coâng trình thöùc
traéng ñeâm ñeå muoái ñöôïc moät lieãn thòt chuoät ñem leân cho
con gaùi ôû ñoâ thaønh tan vôõ heát trong giaây phuùt chæ vì
moät chöõ khoâng. Khoâng aên. Khoâng theå naøo aên ñöôïc. Gheâ
laém. Maáy ñöùa chaùu nhaát ñònh khoâng daùm aên. Coù nhieàu
ngöôøi choàng voán ñaõ laø ngöôøi “keùn” aên khoâng theå naøo
chòu noåi, nhöng vì chieàu vôï chæ cöôøi maø khoâng noùi gì.
Laø vì caùi lieãn thòt chuoät muoái kia laø cuûa baø giaø vôï leã
meã ñem töø An Giang, leân cho “vôï choàng con Tö” - maø
chuoät An Giang, khoûi phaûi noùi, ai cuõng bieát laø noåi tieáng
ngon nhaát mieàn Nam nöôùc Vieät. Toäi nghieäp noù laáy
choàng ñaõ möôøi moät naêm nay maø chöa coù cô hoäi veà thaêm
queâ. Nhôù laïi luùc noù coøn con gaùi, chæ theøm oác gaïo vaø
thích chuoät maø daêm thì möôøi hoïa môùi ñöôïc aên moät böõa.
Khoâng phaûi vì An Giang hieám chuoät - traùi laïi nhieàu laø
khaùc - nhöng chæ vì taïi ôû nhaø khoâng coù con trai, neân
khoâng coù ngöôøi ñi saên chuoät veà aên. Boû tieàn ra chôï mua,

ñoái vôùi con nhaø ngheøo, laø chuyeän khoâng maáy ai nghó tôùi.
Soáng ôû queâ, theøm chuoät quaù maø phaûi nhòn; baây giôø coù
tieàn ôû ñoâ thaønh muoán aên thòt chuoät chaéc gì ñaõ coù, baø
giaø nhaø queâ mang lieãn thòt chuoät muoái bieáu con, hí höûng
laø caû nhaø ngöôøi con gaùi cöng cuûa mình seõ tieáp nhaän moät
caùch nieàm nôû vaø thöôûng thöùc say meâ, khoâng ngôø vöøa
môùi môû naép lieãn ra thì, tröø ngöôøi vôï, caû nhaø ñeàu haù hoác
mieäng maø keâu leân moät tieáng voâ nghóa, chöa thaáy ghi
trong töï ñieån.
Coù phaûi taïi ôû ñoâ thaønh ngöôøi ta khoâng bieát aên thòt
chuoät khoâng? Hay taïi anh choàng Baéc Kyø khoâng thaáy ai
aên thòt chuoät bao giôø neân nghe thaáy noùi thòt chuoät thì
bôû vía? Khoâng phaûi. ÔŒ Baéc Kyø, taïi caùc mieàn queâ, coù khoái
ngöôøi aên thòt chuoät, nhöng anh chæ nghe thoâi maø thöïc
maét thì chöa thaáy ai aên bao giôø. Anh ta quan nieäm raèng
nhöõng ngöôøi aên uoáng nhö theá laø aên uoáng lem nhem, baàn
cuøng baát ñaéc dó môùi phaûi aên thòt chuoät; phaûi chi coù tieàn
ñeå aên thòt lôïn, thòt gaø, thòt boø, thòt vòt thì chaéc chaén
khoâng coù ai nghó tôùi chuyeän aên thòt chuoät bao giôø. Vaøo
ñeán ñaây, anh ta ñi daïo chôï Baøn Côø, xoùm Chieáu, ñoâi ba
laàn ñaõ thaáy coù ngöôøi xaùch hai caùi loàng laøm baèng daây
keõm baùn chuoät, moãi loàng ñoä hai chuïc con, lôùn baèng
chöøng caùi cöôøm tay, coøn soáng nguyeân, con naøo con naáy

veånh raâu ra, phình phình loã muõi, giöông maét ra nhìn
thieân haï moät caùch nhaâng nhaùo nhö nhöõng thaèng aên
cöôùp. AÁy theá maø ngöôøi ta cuõng keùo laïi mua ñoâng ñaùo
ñeå. Hai traêm, hai traêm röôûi, moät chuïc con. Ngöôøi mua
chuoät chæ vaøo töøng con, ngöôøi baùn, y nhö theå moät tay
haùt xieäc, baét ñuùng taåy lieàn, loâi ra khoûi loàng, quaät ñaùnh
ñeùt moät caùi xuoáng ñaát, con chuoät cheát hoäc maùu moàm
giaãy maáy caùi roài “ñi ñöùt”. Maø tuyeät nhieân ngöôøi baùn luùc
baét chuoät khoâng heà bò moät con naøo ñuïng ñeán caùi moùng
tay!
- Thaáy vaäy, toâi vaãn öa nghó raèng chaéc gì chuoät ñoù ñaõ
laø chuoät ñoàng nhö ngöôøi ta vaãn noùi! Hôn theá, toâi yeân
trí caùc tay baùn chuoät ñoù laø maáy anh chaøng nguïy taïo daân
vöôøn ruoäng vaø chuoät cuûa hoï laø chuoät coáng aên baån aên
thæu, aên dô aên daùy maø haøng ñeâm hoï vaãn baét ñöôïc ôû coáng
raõnh, sình laày, tha ma moä ñòa, aên vaøo chöa bieát ngon
laønh, boå beùo ñaâu maø haõy thaáy ngay laø raát coù theå bò thoå
taû, hay dòch haïch.
Vì yeân trí nhö theá, ôû Baéc roài vaøo Nam, toâi nhìn
nhöõng ngöôøi aên thòt chuoät vôùi nhöõng yù nghó ñaëc bieät:
vöøa sôï, vöøa gheâ. Ñeán khi vaøo ñaây soáng vôùi ngöôøi baïn
ñaàu goái tay aáp mieàn Nam, ñi ñaây ñi ñoù vaø ñeâm khuya
naèm nghe vôï noùi chuyeän veà caùc moùn ngon vaät laï, toâi

phaûi noùi laø toâi ngaïc nhieân khoâng chòu ñöôïc vì thòt chuoät
khoâng phaûi laø thöù aên chôi aên bôøi nhöng laø moät thöïc
phaåm gia duïng, moät moùn aên ñöôïc nhieàu ngöôøi öa chuoäng
vaø ca tuïng hôn caû thòt gaø, thòt vòt, thòt röøng, thòt choù.
AÊn thoâi noâi ñöùa con nhoû xong roài, hai vôï choàng sau
khi tieãn khaùch ra veà, ngoài uoáng nöôùc vôùi nhau ôû döôùi
giaøn hoa thieân lyù. Khoâng hieåu vì lieân töôûng ra sao, vôï
baûo choàng:
- Anh coù thaønh kieán raát kyø. Luùc naøo anh cuõng quan
nieäm gaø roâ ti laø nhaát, phaûi chi hoâm naøo em laøm moät
moùn thòt chuoät ram maën cho anh xôi, anh seõ thaáy gaø
roâ ti, ngoãng roâ ti, vòt roâ ti, khoâng ñi ñeán ñaâu heát. Anh
töôûng caùi môõ hai con gaø soáng hoâm nay em laøm laø “nhaát”
roài ö? Khoâng, anh ôi, môõ aáy khoâng thaám vaøo ñaâu vôùi
môõ chuoät, noù vaøng, thôm maø aên laïi khoâng ngaùn, aên moät
laïi muoán aên hai, aên ba, aên boán, aên maõi khoâng thoâi.
Vôï choàng soáng vôùi nhau maõi roài thaønh ra cuõng phaûi
chòu ñöïng nhau. Môùi ñaàu thaáy noùi aên thòt chuoät thì gheâ,
khoâng muoán nghe noùi tôùi, daàn daàn, noù quen ñi, vôï muoán
noùi gì maëc keä; nhöng sau, mình toø moø, chuù yù hôn moät
tí, thì thaáy cuõng “laø laï” vaø maëc duø khoâng muoán aên thöû
xem sao nhöng khoâng thaáy kinh tôûm nhö tröôùc nöõa.

Khoâng. Muoán ñeà cao thòt chuoät theá naøo ñi nöõa thì anh
choàng Baéc Kyø cuõng cöù laéc ñaàu. Nhöng moät hoâm kia ñi
veà thaêm queâ coâ Naêm, baïn vôï, anh choàng töï nhieân thaáy
loøng mình laâng laâng vì caäp vôùi coâ Naêm ñi chôï, anh thaáy
chính coâ cuõng ca ngôïi thòt chuoät vaø mua veà maáy chuïc
aên chôi. Ngöôøi coâ ñeïp, gioïng coâ höõu tình, maét coâ laïi
laúng: theá laø cheát anh ñaøn oâng, töï nhieân nhìn thaáy caùi
gì cuûa coâ cuõng ñeïp, lôøi noùi naøo cuûa coâ cuõng höõu lyù coù
duyeân vaø anh ta muoán aên thöû xem thòt chuoät ra theá naøo
maø ngöôøi ñeïp ca ngôïi heát lôøi nhö vaäy. Caùi maùu meâ cuûa
anh ñaøn oâng ña tình ñaùnh cho cheát cuõng khoâng bao giôø
thay ñoåi. Nhöng voán ñaõ bieát tính ña nghi cuûa vôï, anh
vaãn laøm boä giaãy leân ñaây ñaåy ñeå cho chính vôï phaûi
khuyeân nhuû ñöøng laøm buoàn coâ Naêm, anh ta môùi khoâng
cheâ oûng cheâ eo. ÖØ thì aên, ñaõ laøm sao chöa? Anh ta ngheù
beân naøy, ngoù beân kia, laøm ra caùi boä ngaïc nhieân heát söùc,
nhöng ruùt laïi cuõng cöù baùm coâ Naêm ñi heát caùc daãy haøng
ôû chôï ñeå xem coâ löïa chuoät.
Luùc ñoù baét ñaàu muøa möa. Töø luùc möa baét ñaàu thöa
thôùt cho ñeán khi möa xoái xaû suoát ngaøy suoát ñeâm, chaúng
cöù chôï An Giang, baát cöù ôû chôï naøo cuõng baày baùn chuoät
nhö ôû thaønh thò ngöôøi ta baùn haøng ñaùnh caép ôû P.X. baøy
baùn la lieät ôû hai daãy heø ñöôøng. Treân thì trôøi, döôùi thì

chuoät: töï nhieân anh caûm thaáy neáu mình khoâng aên thòt
chuoät thì thaønh ra ngöôøi moïi rôï cuõng nhö moät oâng maëc
quaàn aùo sang troïng laïc vaøo moät theá giôùi khoûa thaân hoùa
thaønh moät “quaùi thai” moät “dò nhaân” - neáu khoâng muoán
noùi laø quaùi vaät.
Keå töø luùc aáy, anh caûm thaáy ñôõ gheâ tôûm moät phaàn
naøo. Thöïc tình, nghó thì kinh, nhöng coù nhìn thaáy chuoät
baøy baùn ôû chôï thì cuõng chaúng caûm thaáy sôï haõi hôn khi
ta nhìn thaáy baùn thòt heo, thòt choù, thòt röøng hay thòt
gaø, thòt vòt. Chuoät saên ñöôïc ñem veà ñaäp cheát roài ñem
thui, loät da, moå buïng, laáy bôùt môõ chæ chöøa laïi laù gan roài
ñem ngaâm nöôùc pheøn, thòt chuoät ñoû daàn leân sau laàn laàn
xuoáng maàu, traéng phau phau vaø laùng boùng nhö da ngöôøi
trinh nöõ; coù ñoâi choã laïi öûng hoàng leân. Khoâng, khoâng,
caùch gì anh cuõng phaûi nhaän vôùi toâi raèng caùi da thòt mòn
maøng aáy höùa heïn khoâng bieát bao nhieâu, haáp daãn khoâng
bieát chöøng naøo vaø tröø phi anh laø Lieãu Haï Hueâ khoâng
noùi gì, chôù neáu anh cuõng laø ngöôøi nhö toâi thì muoán gì
anh cuõng phaûi lieân töôûng moät caùch tuïc tóu vaø toäi loãi ñeán
thaân theå ngoïc ngaø “daày daày saün ñuùc” cuûa coâ Naêm Tröùng
Gaø - chaúng gì cuõng noåi tieáng laø “ngöôøi ñeïp Long Xuyeân”
moät thuôû.

Coâ noùi vôùi vôï toâi, nhöng laïi luùng lieáng con maét veà
phía toâi:
- Chò Tö ñaõ bieát quaù roài, löïa laø phaûi noùi, nhöng anh
Tö ñaây coù leõ chöa bieát roõ neân cöù noùi nghe chôi. Caùi
gioáng chuoät naøy thui leân roài loät da aên môùi thieät ngon,
chöù ñem nhuùng nöôùc soâi thì troâng nhö chuoät cheát sình,
khoâng nhöõng ñaõ khoâng ñeïp maét maø aên vaøo laïi khoâng
thôm. Bôûi theá, chuoät baùn ôû chôï haàu heát ñeàu ñem thui
vaøng roài loät da khoâng coù ai baùn chuoät soáng tröø phi phaûi
chuyeân chôû töø tænh naøy sang tænh khaùc, töø nhaø queâ ra
keû chôï.
Toâi ñaõ ñöôïc thaáy ngöôøi ta mua chuoät soáng ôû chôï xoùm
Chieáu, chôï Baøn Côø, nhöng muoán thöïc bieát ngöôøi ôû ñaây
thích thuù thòt chuoät ñeán chöøng naøo thì moät buoåi saùng
ñeïp trôøi naøo phaûi ñi daïo ôû caùc chôï An Giang xem ngöôøi
ta mua thòt chuoät töng böøng nhö theá naøo. Khoâng phaûi
chæ coù daân queâ môùi aên thòt chuoät nhö ôû Baéc ta vaãn thaáy,
nhöng thò daân cuõng cöù say meâ thòt chuoät luoân: naøy, oâng
nghò vieân mua ba chuïc ñaáy, hai traêm hai moät chuïc coù
baùn khoâng? Coøn baø Baûy baùn chaïp phoâ, chuù Tieàu maäp ôû
xeá chôï cheâ chuoät khoâng beùo vaø keùm töôi muoán boû ñi,
nhöng khoâng bieát tieác reû laøm sao laïi ruû nhau quay laïi

traû hai traêm möôøi laêm ñoàng moät chuïc, thoâi baùn caû ñi
ñeå veà cho sôùm suûa coù hôn khoâng, baø Seån.
Thì ra khoâng phaûi chæ coù vôï toâi vaø coâ Naêm Tröùng Gaø
meâ thòt chuoät maø “baøn daân thieân haï” ñeàu meâ. Toâi baát
thaàn nhôù coù laàn ñaõ thaáy coù coâ vaøo tieäm caàm ñoà ôû tænh
caàm caø raù vaø daây chuyeàn laáy ít tieàn, ra gaàn ñoù mua luoân
ba kyù saàu rieâng aên cho ñaõ ñôøi: ñeán muøa caùi thöù traùi caây
naøy maø khoâng ñöôïc thöôûng thöùc, moät soá ngöôøi caûm thaáy
mình thieáu thoán, ñau khoå vaø coi nhö bò trôøi baïc ñaõi. Vaøo
cöõ thaùng baûy thaùng taùm, nhöõng ngöôøi ñaõ coù laàn ñöôïc
thöôûng thöùc thòt chuoät roài maø khoâng ñöôïc aên thòt chuoät
coù leõ cuõng ôû vaøo caùi traïng thaùi taâm lyù cuûa nhöõng ngöôøi
caàm daây chuyeàn vaø caø raù ñeå aên saàu rieâng cho kyø ñöôïc.
Thöïc ñeán baây giôø toâi khoâng bieát caùi saéc ñeïp höõu tình
cuûa coâ Naêm Tröùng Gaø aûnh höôûng ñeán böõa chuoät thòt ñaàu
tieân bao nhieâu phaàn traêm, nhöng toâi thaønh thöïc tin
raèng khoâng coù moùn thòt naøo maø laïi bieán cheá ñöôïc thaønh
ra nhieàu moùn nhö thòt chuoät. Thòt boø nhieàu laém chæ coù
baûy moùn, thòt deâ ñoä boán naêm moùn, thòt gaø thòt vòt cuõng
naêm saùu moùn laø cuøng, chôù thòt chuoät thì coù theå cheá bieán
ra ñöôïc möôi möôøi hai moùn, maø ñeán luùc aên quen roài

moùn naøo cuõng haáp daãn, moùn naøo cuõng laï vaø moùn naøo
cuõng coù nhöõng höông vò khaùc nhau.
Toâi phuïc coâ Naêm vaø vôï toâi ñaõ cho toâi thöôûng thöùc boán
moùn aên chôi “laãm lieät”: Chuoät laù loát, chuoät cuoán, chuoät
xeù phay vaø chuoät luùc laéc. Nhöng laøm cho ta söôùng caû
khöùu giaùc, thò giaùc vaø thính giaùc cuøng moät luùc coù leõ laø
caùi moùn chuoät nöôùng vaøng treân than hoàng, môõ rôùt xuoáng
than chaùy xeøo xeøo, boác leân moät muøi thôm ñieác muõi coøn
hôn caû buùn chaû baêm vaø chaû mieáng cuûa ngöôøi Haø Noäi.
Ngoài ôû ñaàu xoùm cuoái xoùm chæ ngöûi thaáy muøi thôm cuõng
baét theøm vaø phaûi chöûi ñoång moät caâu cho... ñaõ töùc! Röôïu
ñeá nöôùc nhaát ngaâm saâm vaø bìm bòp, haï thoå moät traêm
ngaøy laáy leân uoáng roài gaép moät mieáng vaøng ngaäy nhö
muøi da ñoàng, noùng hoâi hoåi, chaám nöôùc maém saû ôùt, ñieåm
maáy sôïi xoaøi thaùi chæ roài nhai raát töø töø vaø laáy hai ngoùn
tay nhoùn moät tí rau thôm, moät tí huùng caây hay moät tí
ngoø taây, anh seõ thaáy - quaùi! Sao caùi thòt naøy noù meàm
theá nhæ, maø laïi ngoït, maø laïi thôm moät caùch ruøng rôïn,
meâ ly theá nhæ!
AÊn ñeán ba mieáng, röôïu baét ñaàu laøm cho “caùi chaát xam
xaùm” ôû trong ñaàu ngöôøi ñaøn oâng xaùo ñoäng vaø anh ta nhôù
laïi coù moät ngaøy möôi möôøi laêm naêm veà tröôùc, anh ñaõ
trònh troïng döï moät böõa goûi caù cuûa moät ngöôøi baïn giaø

môøi, maø khoâng baùo tröôùc cho anh bieát seõ aên moùn gì.
Ngoài vaøo baøn, bieát laø chuû nhaân môøi aên goûi, anh ta
choaùng ngöôøi leân, lieác con maét hoûi yù kieán ngöôøi baïn
ngoài beân caïnh thì ngöôøi baïn naøy cuõng khoâng bieát thöôûng
thöùc moùn naøy luoân; nhöng vì xaõ giao, hai ngöôøi baám
nhau baûo cöù aên böøa moät vaøi mieáng xem sao thì ruùt cuoäc
chính hai cha laïi aên kyõ nhaát, vaø ca ngôïi moùn goûi naøy
nhieàu nhaát.
Böõa aên thòt chuoät ñaàu tieân cuûa toâi taïi An Giang cuõng
y nhö laø böõa aên goûi ñoù ôû mieàn Baéc Vieät Nam: Nhöng
khoâng leõ ñaâu laàn ñaàu gaëp ngöôøi ñeïp maø laïi cöù aên tì tì
moät caùch “phaøm phu tuïc töû” coi sao cho tieän, toâi ñaønh
phaûi laøm ra veû “khaûnh aên” xin moät cheùn côm, “vieän côù
khoâng uoáng ñöôïc röôïu nhieàu”.
AÊn thòt gaø, thòt boø, thòt vòt, thòt heo, xong moùn naøy
thì ñoåi moùn khaùc, ñieàu aáy ai cuõng thaáy roài vaø coù nhö
theá thì ngöôøi aên môùi laï mieäng vaø khoâng thaáy ngaùn. OÂi
chao, ñeán caùi thòt chuoät thì huyeàn dieäu laém: nhaäu thòt
chuoät roài, ñeán luùc aên côm laïi duøng toaøn nhöõng moùn
chuoät luoân, vaäy maø chaúng thaáy ngaùn moät ly oâng cuï, traùi
laïi vaãn cöù ngon ô, aên muoán... cheát côm maø mieäng vaãn
cöù muoán coøn aên nöõa. Meâ khoâng ñeå ñaâu cho heát laø moùn
chuoät baèm nhoû xaøo rau moø om caäp vôùi baùnh traùng nöôùng

vaø moùn chuoät xaøo baàu aên vöøa maùt vöøa thôm, töøa töïa
nhö côm troän vôùi tröùng caùy maø laïi aên theâm vôùi maáy
ngoïn rau saéng chuøa Höông vaäy.
Quaû tình laø röôïu luùc aáy ñaõ ngaø ngaø nhöng tröôùc maët
vôï, mình phaûi tính toaùn ño löôøng töøng caâu noùi khoâng
daùm ca ngôïi coâ Naêm Tröùng Gaø quaù möùc, sôï vôï buoàn.
Thì quaû ñeâm aáy veà ñeán nhaø, vôï choàng naèm troø chuyeän
vôùi nhau, vôï gôïi laïi böõa aên ban ngaøy vaø noùi:
- Khoâng, cöù keå chò Naêm laøm aên ñaõ kheùo laém, nhöng
anh cho caùi moùn “chuoät baèm nhoû xaøo rau moø om” hoâm
nay laø nhaát thì em khoâng chòu. Ñeå hoâm naøo coù ai veà
Haäu Giang, em göûi mua vaøi chuïc laøm maáy moùn “laï hôn
nöõa” anh aên thì chaéc chaén muoán cheát luoân.
Bieát laø luùc naøy laø giôø quyeát ñònh ñeå maø nònh vôï
khoâng coù theá maët seõ “söng leân moät ñoáng”, toâi phaûi laáy
moät caùi gioïng raát vui veû treû trung:
- Thoâi, em ñöøng noùi, nghe maø theøm. Theøm luoân caû
em nöõa ñaáy!
Nhö ñöôïc gaõi vaøo loøng töï aùi, vôï töôi haún maët leân:
- Anh coù theå töôûng töôïng em seõ laøm cho anh nhöõng
moùn gì khoâng? Sô sô laøm boán moùn thoâi, nhöng boán moùn
anh meâ cheát maát. Laø moùn chuoät öôùp nguõ vò höông chöøng
moät tieáng ñoàng hoà ñem khìa vôùi nöôùc döøa, ñaäy vung laïi

chöøng möôøi laêm phuùt ñeå giöõ laïi höông thôm, moùn chuoät
öôùp haønh, toûi saû boû loø, moùn chuoät kho meàm sau khi ram
vaøng vaø moùn chuoät xaøo laên. Nhöng caùi “tuû” cuûa em laø
maém chuoät vaø khoâ chuoät. Muøa nöôùc, chuoät nhieàu, aên
khoâng heát ñem thui ñi, loät da, chaët ñaàu chaët ñuoâi laøm
maém ñeå daønh aên quanh naêm; coøn muøa naéng thì laøm
chuoät, öôùp vôùi laù loát, ñem phôi thöïc kyõ ñeå laøm khoâ, aên
coøn söôùng hôn caû khoâ nai, khoâ boø, khoâ caù saët...
Traêng chieáu vaøo nöûa taám giöôøng, lung linh boùng laù
caây thieân lyù. Xa xa coù tieáng chim ñeâm. Ngöôøi vôï lim
dim con maét, thaû hoàn veà xöù moäng coù gioáng chim keâu
leân naêm tieáng moät laàn vaø noùi nhö mô:
- Anh ôi, nhôù khoâng bieát bao nhieâu, yeâu khoâng bieát
chöøng naøo nhöõng caùi röøng laùt maø em sinh soáng khi coøn
beù nhoû. Phaûi roài cöù vaøo caùi cöõ möa naøy ñaây, em hay ñi
xem ngöôøi ta saên chuoät, vui nhö hoäi. Anh khoâng theå
töôûng töôïng nhöõng tay saên ñoù giaøu kinh nghieäm vaø
thoâng thaïo ngheà nghieäp cuûa hoï ñeán chöøng naøo. Troâng
moät caùi baõi coù nhöõng caây laùt ngaû nghieâng hoï bieát laø coù
chuoät ñi qua, ñi phía naøo, laøm oå ôû ñaâu vaø bieát nhö theá
roài hoï ñem nhöõng caùi “ñaêng” ra giaêng maéc khu vöïc ñoù
theo hình chöõ V, noùi moät caùch khaùc laø hoï buûa giaêng töù
phía ñeå vaây chuoät laïi khoâng cho chaïy ra ngoaøi. ÔŒ cuoái

ñaêng, hoï ñaët moät caùi “loïp” lôùn baèng daây keõm cheá theo
kieåu caùi nôm ñôm caù, mieäng lôùn loøng nhoû vaø coù daây keõm
ñaâm ra tua tuûa ñeå cho chuoät ñaõ maéc vaøo ñoù thì chæ coù
theå thaáy cöûa töû maø khoâng coøn cöûa sinh. Boá trí xong
xuoâi, hoï laáy nhöõng caây mía ñaäp giaäp ñaàu hay thuøng saét
taây khua aàm ó ñeå laøm cho chuoät hoaûng sôï chaïy töø phía
mieäng ñaêng vaøo loïp.
Baét nhö theá coù khi moät boïn ba boán ngöôøi vôù ñöôïc
daêm baûy chuïc con. Neáu khoâng muoán aàm ó quaù, coù ngöôøi
duøng ñeøn maêng xoâng. Ba boán ngöôøi caàm ba boán caùi ñeøn
maêng xoâng ñeán nôi coù chuoät ñaõ ñöôïc khaùm phaù töø buoåi
tröa hay luùc trôøi chaïng vaïng: hoï chieáu ñeøn maêngxoâng
vaøo khu vöïc coù chuoät laøm cho caû moät vuøng saùng loùe nhö
theå Myõ thaû hoûa chaâu ñeå tìm quaân ñòch. Nhöng chuoät hôi
khaùc ngöôøi moät chuùt: thaáy saùng choùi chuùng sôï haõi nhaûy
caû ra vaø bò choùa maét, khoâng theå chaïy nhanh ñöôïc nöõa,
theá laø bò baét hoaëc bò chóa ñaâm loøi ruoät keâu choe choùe.
Nghó cuõng taøi tình: trong taát caû nhöõng gioáng vaät coù
leõ khoâng coù loaøi naøo khoân ngoan lanh leïn ña möu ña keá
nhö gioáng chuoät. Chuùng beùn nhaïy veà ñuû moïi boä phaän:
ñi laïi thong thaû trong ñeâm toái maø khoâng vaáp teù, ñoù laø
nhôø heä thoáng raâu ria ôû hai beân moû vaø phaàn loâng ôû ñaàu
daøi hôn loâng ôû mình moät chuùt; chuùng ñaùnh hôi ngöôøi

raát nhaïy cuõng nhö caùc vaät maø ngöôøi ta duøng ñaùnh baû;
ngoaøi ra laïi coù moät khaû naêng truyeàn giao caùch caûm raát
maïnh, nhôø theá maø chuùng baùo hieäu cho nhau nhanh y
nhö theå ra ña moãi khi trong xaõ hoäi cuûa chuùng coù con bò
baãy, bò ñaùnh hay aên phaûi baû. Hoäi ñuû ngaàn aáy öu ñieåm
chuoät coù theå xaâm laêng loaøi ngöôøi deã nhö bôõn, aáy theá maø
ruùt cuoäc chuùng vaãn bò loaøi ngöôøi cheá ngöï vaø ñaët döôùi caùi
ngaøm noâ leä. AÁy laø vì ngöôøi ta ñaõ tìm bieát ñöôïc moät
khuyeát ñieåm cuûa loaøi chuoät veà thò giaùc.
- Noùi giôõn sao, em? Thaáy theá naøo maø laïi daùm baûo
chuoät yeáu veà thò giaùc?
- Ai chaúng töôûng maét chuoät loài ra vaø ñen lay laùy nhö
theá laø tinh, chaû theá maø caùc cuï vaãn noùi “maét cöù tho loù
nhö maét chuoät”. AÁy vaäy maø tho loù laø moät chuyeän maø
yeáu laïi laø chuyeän khaùc. Ngöôøi nhaø queâ khoâng hieåu soáng
vì kinh nghieäm hay ñoïc saùch coå xöa naøo khoâng bieát, quaû
quyeát raèng caùi taàm maét cuûa loaøi chuoät töông ñoái ngaén
vaø heïp vaø ñieåm ñaëc bieät nhaát, ly kyø nhaát, laø maét cuûa
chuùng chæ nhìn ñöôïc theo moät chieàu, khoâng theå luùng la
luùng lieáng, lieác doïc lieác ngang nhö nhöõng coâ gaùi vaø
chaøng trai ñó bôïm.
Bieát ñuùng khuyeát ñieåm aáy, nhöõng ngöôøi saên chuoät
baèng chóa khoâng bao giôø tieán ñeán phía chuùng töø ñaèng

tröôùc maët. Nhöng duøng chóa ñaâm chuoät, khoâng ham maáy.
Baét soáng chuoät laø ñieàu ñaùng keå hôn. Muoán baét soáng,
cuõng khoâng maáy khoù: hoï duøng choù ñeå baét hôi hang naøo
coù chuoät nhieàu. Bieát ñöôïc “toå chaáy” roài, hoï ñaøo hang, chuù
naøo hoaûng nhaûy ra thì choäp lieàn cho vaøo loàng baèng daây
keõm. Tuy nhieân, thöôøng thöôøng ngöôøi ta khoâng ñaøo
hang laøm gì cho maát coâng: tìm ñöôïc moät hang chuoät roài,
chæ moät ngöôøi vaø chæ moät ngöôøi thoâi cuõng coù theå baét
ñöôïc haøng daêm chuïc chuoät. Hoï laáy mieäng hang laøm caên
cöù, roài töø ñoù ñi tìm caùc ngaùch bòt kín laïi vaø chæ ñeå laïi
moät ngaùch thoâi. Ñoaïn, hoï laáy rôm aåm chaát ôû mieäng
hang ñoát, un khoùi vaø quaït cho khoùi luøa vaøo trong hang
ñaùnh moät traän hoûa muø quyeát lieät. Ngoài chôø ôû mieäng
ngaùch quaû nhieân chæ moät luùc thì thaáy chuoät boá, chuoät
con, chuoät boâ laõo, chuoät nhi ñoàng, loác nhoác boø ra vì
khoâng theå naøo chòu noåi khoùi noù laøm cho chaûy nöôùc maét
nöôùc muõi haét hôi töùc thôû nhö coâng löïc thaû löïu ñaïn cay
vaøo nhöõng ngöôøi bieåu tình choáng ñoäc taøi aùp böùc.
Anh ôi, anh ôi, muoán noùi caùch maáy ñi nöõa anh cuõng
khoâng theå naøo quan nieäm ñöôïc caùi taøi saên chuoät cuûa
ngöôøi nhaø queâ vôùi taát caû söï thaâm hieåu veà ñaëc tính vaät
lyù, veà ñôøi soáng, veà taäp quaùn vaø baûn naêng phaûn öùng cuûa
hoï veà loaøi chuoät.

Chuoät coù theå soáng laâu nhaát chöøng ba hay boán naêm,
nhöng thöôøng thöôøng laø khoâng thoï noåi quaù moät naêm neáu
soáng ôû ngoaøi ñoàng ruoäng bôûi vì chuùng phaûi ñoái ñaàu vôùi
nhöõng baát traéc vaø ñieàu kieän khoâng thuaän lôïi veà thôøi tieát
vaø khí haäu. Em nhôù coù moät laàn coù moät coâng kyõ ngheä
gia teân Hoàng Ñöùc Toàn ñaõ veà vuøng em ôû ñeå nghieân cöùu
veà ngheà nuoâi chuoät laáy thòt aên theo khoa hoïc, nhö ta
nuoâi gaø Myõ hay nuoâi chim cuùt. Theo oâng ta thì thöôøng
moät con caùi soáng vôùi moät con ñöïc chôù khoâng chôi baäy
baï, nhö ña soá ngöôøi ta. Khi con caùi töø moät thaùng röôõi
ñeán naêm thaùng thì noù chòu ñöïc vaø coù theå sanh saûn ñeå
truyeàn töû nhöôïc toân. Thôøi gian töø khi thuï thai vôùi con
ñöïc cho tôùi khi sinh ñeû, khoaûng chöøng hai möôi moát
ngaøy vaø trung bình moãi löùa con caùi sanh ñöôïc taùm con.
Moãi naêm moät con caùi coù theå sanh boán baän.
Taùm con chuoät con thöôøng goàm boán ñöïc vaø boán caùi.
Ma thuaät aùi tình laïi quay laïi caùi voøng truyeàn thoáng: töø
moät thaùng röôõi ñeán boán naêm thaùng, taùm caäp naøy laïi haï
sanh moãi caäp taùm con, taùm taùm saùu möôi tö, töïu trung
moät con chuoät caùi tính sô sô moät naêm cuõng cho ra ñôøi
ñöôïc khoaûng ba boán traêm chuoät con chuoät chaùu, chuoät
chuùt vaø chuoät chuït. Tuy nhieân, khoâng phaûi chuoät baát cöù
ôû vuøng naøo cuõng sinh saûn theo möùc ñoä noùi treân. Coù

nhöõng vuøng khí haäu thích hôïp, thöùc aên deã daøng, chuoät
sanh saûn nhieàu hôn nöõa, nhöng traùi laïi coù nhöõng vuøng
khoù kieám aên thì töông ñoái ñeû ít hôn: chæ ñeû khoûe vaøo
muøa möa coøn muøa naéng thì cai ñeû (khoâng bieát baèng
thuoác ngöøa thai hay theo phöông phaùp Ogino-Knauss?).
Em coøn nhôù coù moät laàn ñi xem hun chuoät, em ñaõ thaáy
coù ngöôøi baét ñöôïc caû moät oå goàm hai vôï choàng vaø möôøi
ba con ñoû hon hoûn, chöa môû maét. AØ naøy, ngoaøi Baéc coù
bieát ñieàu naøy khoâng nhæ?
Ngöôøi vôï naèm saùt laïi gaàn choàng hôn vaø noùi nhoû nhö
tieát loä moät bí maät gì gheâ gôùm laém:
- Chuoät con, chöa môû maét, ngaâm röôïu, haï thoå baùch
nhaät trò heát bònh suyeãn ñaáy. Anh coù bieát theá khoâng?
- Khoâng. Nhöng hình nhö ñaõ laâu laém laém roài, anh coù
ñoïc moät baøi baùo Phaùp cuûa moät nguyeân Ñaïi söù Taây Ban
Nha vieát veà nhöõng con chuoät bao töû, nhöõng con chuoät
môùi ra ñôøi chöa môû maét.
- Hoï coù noùi raèng nhöõng con chuoät ñoù trò khoûi chöùng
hen suyeãn nhö em vöøa noùi phaûi khoâng?
- Khoâng. Duøng chuoät ñeå chöõa beänh, chaéc laø ngöôøi AÂu
Myõ chöa bieát vaø coù leõ luùc naøy hoï coøn ñang nghieân cöùu.
Chuyeän chuoät bao töû ñaây thuoäc veà phaïm vi aên uoáng.
- Trôøi ôi! Ngöôøi AÂu Myõ cuõng aên thòt chuoät hay sao?

- Ñeå yeân cho anh noùi, em thöông aï. Nguyeân Ñaïi söù
Taây Ban Nha maø anh vöøa noùi ñoù, luùc aáy laøm Ñaïi söù ôû
Trung Hoa, döôùi trieàu Maõn Thanh. Hoaøng ñeá Trung Hoa,
Taây Thaùi Haäu coù moät laàn môøi ñaïi dieän cuûa möôøi taùm
nöôùc AÂu Myõ ñeán döï moät böõa tieäc ñoäc nhaát voâ nhò, khoâng
tieàn khoaùng haäu. Döï böõa tieäc aáy veà, oâng ta vieát moät hoài
kyù daày baèng moät cuoán saùch, thuaät laïi töø caùch toå chöùc,
tröng baøy, leà loái thuø tieáp, aên uoáng cho ñeán chi tieát caùc
moùn aên maø ngöôøi ñaàu beáp cuûa nhaø vua ñaõ nghieân cöùu
vaø naáu nöôùng ñeå cho quan khaùch thöôûng thöùc trong hoài
hoäp, kinh hoaøng, vaø taùn thöôûng lieân tieáp suoát caû tuaàn -
laø vì böõa tieäc aáy keùo daøi trong suoát caû tuaàn, chôù sao!
AÊn uoáng say söa roài, ai muoán nguû coù phoøng rieâng vaø
ngöôøi ñeïp nhö tieân haàu haï; ai coù coâng vieäc phaûi ñi, cöù
töï nhieân roài laïi veà aên; coøn ai muoán ñaùnh baøi, aên thuoác,
thì sang moät khu rieâng coù ñuû caùc thöù “teä ñoan xaõ hoäi”
cöù duøng thaû cöûa roài laïi quay veà maø aên uoáng, aên uoáng
theá naøo kyø cho thích khaåu thì thoâi. Vì ñoïc thieân hoài kyù
ñoù treân döôùi hai möôi naêm nay roài, anh khoâng theå nhôù
heát chi tieát caùc moùn aên laï nhaát, quí nhaát vaø ngon nhaát
theá giôùi ñeå keå laïi cho em thöông; chæ nhôù trong caùc moùn
aáy coù moät moùn keâu laø saâm thöû. Saâm laø caây saâm, thöû laø
chuoät, saâm thöû laø chuoät saâm.

- Kyø, sao laïi coù thöù chuoät gì laø chuoät saâm?
- Nguyeân Ñaïi söù Taây Ban Nha thuaät laïi raèng ñeán moùn
aên ñaëc bieät aáy thì coù moät oâng quan ñöùng leân giôùi thieäu
tröôùc roài quaân haàu döng leân baøn tieäc cho moãi quan
khaùch moãi caùi ñóa con baèng ngoïc trong coù moät con chuoät
bao töû chöa môû maét, ñoû hon hoûn haõy coøn cöïa quaäy -
nghóa laø moät con chuoät bao töû soáng. Bao nhieâu quan
khaùch thaáy theá cheát laëng ñi bôûi vì neáu phaûi theo giao
teá maø aên caùi moùn naøy thì... nhaát ñònh phaûi... traû laïi heát
nhöõng moùn gì ñaõ aên tröôùc ñoù. Moïi ngöôøi nhìn nhau. Taây
Thaùi Haäu caàm nóa xuùc con chuoät bao töû aên ñeå cho moïi
ngöôøi baét chöôùc aên theo. Con chuoät keâu chi chí, ngöôøi
tinh maét thaáy moät tia maùu voït ra... Hoaøng ñeá Trung
Hoa thong thaû vöøa nhai vöøa suy nghó nhö theå muoán keùo
daøi caùi thuù aên tuyeät dieäu ra ñeå cho caùi thuù aáy thaám
nhuaàn trí oùc vaø cô theå. Vaø Ngaøi noùi: “Môøi chö vò”.
Nhöng khoâng moät vò naøo ñuïng ñuõa, cöù ngoài ñô ra maø
nhìn. Taây Thaùi Haäu beøn cöôøi maø noùi ñuøa: “Toâi tieác
khoâng thaám nhuaàn ñöôïc caùi vaên minh AÂu Myõ cuûa caùc
ngaøi, nhöng rieâng veà caùi aên thì toâi thaáy quaû caùc ngaøi
chaäm tieán, khoâng bieát caùi gì laø ngon laø boå. Veà moùn ñoù,
caùc ngaøi coù leõ coøn phaûi hoïc nhieàu cuûa ngöôøi A Ñoâng”.

Khoâng moät oâng naøo traû lôøi vì coù leõ caùc oâng ñaïi dieän
aáy ñeán luùc aáy ñeàu baùn tín baùn nghi khoâng bieát aên chuoät
bao töû nhö theá laø vaên minh hay man daõ. Tuy nhieân
ngöôøi ta coù theå chaéc chaén laø chöa coù moät nöôùc naøo treân
theá giôùi laïi coù moät moùn aên tinh vi, quí baùu, caàu kyø ñeán
theá bao giôø. Chuoät môùi ñeû ñem nuoâi trong loàng kính cho
aên toaøn saâm thöôïng haûo haïng vaø uoáng nöôùc suoái, ñeán
khi ñeû ra con thì laáy nhöõng con ñoù nuoâi rieâng cuõng theo
caùch thöùc ñoù ñeå cho sinh ra moät lôùp chuoät môùi, nhöng
lôùp chuoät môùi naøy vaãn chöa duøng ñöôïc. Cöù nuoâi nhö theá
ñeán ñôøi thöù ba, chuoät môùi thöïc laø “thaäp toaøn ñaïi boå”,
ngöôøi ta môùi laáy nhöõng con chuoät bao töû cuûa theá heä môùi
naøy ra aên vaø aên nhö theá töùc laø aên taát caû caùi tinh hoa,
beùn nhaïy, khoân ngoan cuûa gioáng chuoät coäng vôùi taát caû
tính chaát caûi laõo hoaøn ñoàng, caûi töû hoaøn sinh, traùng
döông boå thaän cuûa caây saâm voán ñöôïc y lyù Ñoâng Phöông
ñaët leân haøng ñaàu thaàn döôïc töø coå chí kim trong trôøi ñaát.
- Noùi nghe maø baét ruøng mình. Theá caùi oâng ngoaïi giao
ñoù coù noùi trong ñaïi dieän möôøi taùm nöôùc AÂu Myõ coù oâng
naøo daùm aên caùi moùn saâm thöû ñoù khoâng?
- Chính caùi oâng Ñaïi söù Taây Ban Nha nhaém maét laïi
thöû aên nhöng oâng thuù thöïc raèng vöøa cho vaøo mieäng caén

moät caùi thaáy chuoät con keâu chi chí, oâng ta voäi vaøng chaïy
ra ngoaøi, leø ra, vaø moät thaùng sau coøn sôï. Sau naøy, ñem
caâu chuyeän ñoù noùi vôùi maáy vò ñoâng y só, oâng ta bieát raèng
ngöôøi AÂu Myõ khoâng bieát aên moùn aáy quaû laø “chaäm tieán”
vaø maáy oâng giaø coøn cho bieát theâm raèng chuoät thöôøng
nuoâi baèng saâm ñaõ boå heát söùc roài, nhöng neáu tìm ñöôïc
gioáng chuoät chuø maø nuoâi baèng saâm theo caùch thöùc noùi
treân thì coøn boå gaáp traêm laàn nöõa.
- Boä anh giôõn em sao? AÊn chuoät chuø? Theá anh coù bieát
caùi gioáng chuoät chuø ra sao khoâng ñaõ?
- Bieát quaù roài. Hoâi nhaát trong gioáng chuoät laø gioáng
chuoät chuø chöù coøn gì! Noù xaáu: moõm daøi, maét muø dôû, ñi
ñöùng chaäm chaïp, loâng xam xaùm tieát ra töø ñaøng xa moät
muøi hoâi rình rình chæ ngöûi thoâi cuõng ñuû buoàn noân loän
möûa roài, coøn noùi gì aên thòt. AÁy theá maø saùch Taøu laïi noùi
raèng thòt chuoät chuø aên ngon hôn caû caùc gioáng chuoät
khaùc. Rieâng anh luùc coøn ôû Baéc ñaõ coù laàn noùi chuyeän aên
thòt chuoät vôùi moät nhaø sö treû tuoåi cuøng hoïc vôùi anh ôû
tröôøng sô ñaúng. Nhaø sö aáy quaû quyeát ñaõ nhieàu laàn aên
thòt chuoät chuø vaø cam ñoan raèng gioáng chuoät chuø sôû dó
hoâi chæ laø vì boä loâng, neáu thui thaät caån thaän, loät da, caïo
kyõ thì thòt noù ngoït vaø thôm kinh khuûng, coù leõ khoâng coù

moät thöù sôn haøo haûi vò naøo saùnh kòp. Maø laïi coù tieáng
boå döông ích khí coøn hôn caû haûi caåu vaø cao hoå coát!
Nöûa ñeâm veà saùng, söông rôi tí taùch treân laù hoa thieân
lyù. Traêng lu ñi. Maây bay naëng neà baùo hieäu moät côn möa.
Choàng baûo vôï:
- Thoâi, vaøo ñi. Naèm söông laém naëng mình khoâng toát.
Vöøa luùc ñoù, coù tieáng chuoät reo ôû ñaøng sau caùnh cöûa.
Naèm treân neäm traéng, xoõa haøng toùc ñen ra, vôï môùi hoûi
choàng:
- Hoâm qua, chuoät laét reo, hoâm nay chuoät laïi reo nöõa.
Chaéc laø nhaø coù khaùch hay laø saép phaùt taøi caùi gì ñaây.
- Ñaâu coù! Chuoät laét reo khoâng phaûi tin coù khaùch hay
phaùt taøi nhö ngöôøi ta vaãn töôûng ñaâu.
- Theá thì baùo ñieàm gì?
- Baùo moät ñieàu toát laønh hôn theá nhieàu. Baùo ñieàm em
saép coù con.
Ngöôøi choàng naèm saùt laïi gaàn vôï hôn, naém laáy baøn
tay vôï vaø hít vaøo boä ngöïc thôm thôm muøi hoa thieân lyù.
Möa baét ñaàu rôi. Gioù laïnh teâ teâ. Vôï nöûa say nöûa tænh,
noùi kheõ vaøo tai choàng:
- Naøy anh, khoâng bieát ngöôøi baïn anh noùi thòt chuoät
chuø boå döông ích khí coù thöïc khoâng? Neáu quaû thöïc, em

seõ kieám gioáng ñoù anh aên thöôøng thöôøng vaø anh nhôù cho
thaèng cu moät ñöùa em nöõa nheù, ñeå noù nguû moät mình
buoàn, toäi nghieäp!.

KHOÂ
Muoán caùch gì ñi nöõa, toâi yeâu thì toâi cöù baûo laø toâi yeâu.
Yeâu Saøi Goøn quaù, Saøi Goøn ôi, bôûi vì Saøi Goøn laø trôøi hoa,
ñaát röôïu.
Röôïu uoáng baát cöù loaïi naøo, baát cöù ôû ñaâu, baát cöù giôø
naøo. Uoáng cho kyø “ñaõ” thì thoâi.
Toâi yeâu Saøi Goøn laø vì röôïu ôû ñaây “ñaõ” laém, röôïu ñaäu
naønh; röôïu Vónh Toàn Taâm; röôïu thuoác uoáng vaøo khoâng
teâ thaáp, khoûi ñau gan, khoûi sình ruoät; röôïu ñeá; röôïu
coângsi; theá roài laïi coøn naøo laø whisky, cognac, naøo laø
röôïu Minh Maïng “nhaát daï luïc giao sinh nguõ töû”, röôïu
daâu, röôïu neáp than..., traêm thöù baø raèn röôïu... uoáng vaøo
ñaõ maùt caû ruoät gan, laïi coù bao nhieâu thöù nhaém dieäu kyø,
hoûi laøm sao khoâng haû?
Naøy, anh cöù thöû caét moät mieáng baàn hay mieáng coác,
chaám tí ti maém ruoác, ñöa cay, coù phaûi söôùng caùi oâng
thaàn khaåu quaù laém khoâng? Kheá, oåi xanh, cuû kieäu, ba con
toâm khoâ hay vaøi caùi xöông “xí quaùch”, aáy theá laø ta ñaõ

coù maáy thöù nhaém lyù töôûng; ñeå laøm cho noåi baät leân caùi
vò cuûa “chaát nöôùc coù men” leân roài. Anh giô caùi ly leân
môøi baïn “Doâ!” roài haù hoác mieäng ra “ngöu aåm”. Anh töï
nhuû: “Ngaøy xöa, Ñoã Phuû, Lyù Baïch uoáng röôïu cuõng chæ
”pho" ñeán theá laø cuøng". Vaø coù luùc töï anh khoâng noùi ra
nhöng nghó thaàm trong buïng “anh laø trích tieân, khoâng
bieát ôû treân thieân cung coù toäi gì maø bò ñaày ñoïa ”traàn ai"
nôi haï giôùi, khoå ñeán theá naøy, chôù vôùi caùi taøi vaø caùi ñöùc
cuûa anh, nhaát ñònh laø phaûi naém coå thieân haï maø vaät ngaõ
xuoáng ñaát ñen, caám khoâng cho ñöùa naøo ñöôïc caát ñaàu leân
ñeå hít thôû caùi khoâng khí daønh cho caùc sieâu nhaân - maø
chính anh laø moät". “Doâ” nöõa ñi, caùc boà! “Doâ”!
Röôïu toát, ñoà nhaém laïi ngon, uoáng caû ngaøy caû ñeâm
khoâng chaùn. Nhaém maõi cuû kieäu, toâm khoâ, traùi coác, böôûi,
xoaøi vaø mít chaùn roài, ta laïi goïi “loã tai heo”, bì cuoán, hay
vaøi chuïc ñoàng phaù laáu chaám vôùi “laïp chíu chöông”... Moùn
nhaäu gì cuõng “ba cheâ”, aáy theá maø bao nhieâu thöù ñoù ñeàu
khoâng coù “ki-loâ” naøo caû ñoái vôùi moät moùn nhaäu khoâng
tieàn khoaùng haäu laø khoâ. Coù khoâ ñi vôùi röôïu, röôïu môùi
thöïc laø tuyeät ñaõ!
Theá thì khoâng coù bieát khoâ laø gì khoâng, hôõi oâng baïn
Baéc Kyø thaân meán?

Khoâ khoâng phaûi laø moät hình dung töø, nhöng laø moät
danh töø; khoâ laø moät bieán theå chôù khoâng phaûi laø moät
traïng thaùi; khoâ laø moät thöïc teá chôù khoâng phaûi laø moät
phöông phaùp.
Khoâng coù moät ngöôøi naøo trong chuùng ta daïo treân
nhöõng væa heø thaønh phoá Saøi Goøn laïi khoâng töøng thaáy
nhöõng oâng maët nghieâm nghieâm nhö suy nghó raát lung
veà theá söï nhaân tình, naâng ly röôïu leân uoáng vaø ñöa cay
moät con toâm keøm cuû kieäu. Con toâm ñoù chæ laø moät hình
thöùc cuûa khoâ. Noù laø moät thí duï raát ngheøo naøn maø ngöôøi
vieát baøi naøy baát chôït neâu ra, chôù thöïc ra khoâ khoâng
phaûi laø moät moùn aên, nhöng laø caû moät heä thoáng phì
nhieâu, goàm nhöõng mieáng ngon vaät laï thieân hình vaïn
traïng...
Thöïc vaäy, aên coùc thì chæ coù coùc thoâi, aên löôn chæ coù
löôn thoâi, aên eách chæ coù eách thoâi. Nhöng aên khoâ thì laø
aên khoâng bieát bao nhieâu thöù, vì ôû ñôøi naøy coù bao nhieâu
sinh caàm, gia suùc aên ñöôïc thì töùc laø coù baáy nhieâu khoâ
chôø ñôïi ta. Nhöng khoâ maø ñöôïc ngöôøi ta thöôûng thöùc,
toân thôø vaø quí meán nhöùt, ñoù laø khoâ toâm vaø khoâ caù. ÔŒ
ñaây, phaøm ai ñaõ caàm moät coác la-de ñöa leân mieäng, thaåy
ñeàu ñaõ bieát khoâ toâm; ôû ngoaøi Baéc, nhöõng hoâm möa daàm

gioù baác, chuùng ta cuõng ñaõ töøng duøng moùn ñoù ñeå ñöa cay,
nhöng khoâng coù gì laï laém maø cuõng khoâng... phoå caäp.
Laï laø khoâ caù. Caùi thöù maø ta vaãn goïi laø caù maém khoâ,
baùn töøng kyù, töøng taï, caùi thöù caù maém khoâ maø moãi khi
ta qua ngoõ Phaát Loäc, Haøng Maém ôû Haø Noäi, vaãn xoâng ra
moät muøi tanh töôûi, ñeán nhöùc ñaàu, buoàn noân, ôû ñaây ñaõ
thaønh ra moät moùn aên raát phoå thoâng, khoâng ñaét tieàn
laém, nhöng ñöôïc thöôûng thöùc ñaùo ñeå laø thöôûng thöùc.
Tröôùc khi coù chieán tranh, thöôøng ngöôøi ta chæ thaáy lô
thô moät ít ngöôøi ñaøn baø ngoài döôùi caây ñeøn baùn khoâ. Taát
caû voán lieáng cuûa hoï chæ laø moät caùi meït treân coù moät ít
khoâ möïc, khoâ caù ñuoái, khoâ caù nhaùi, khoâ caù tra, khoâ caù
maën; keøm vaøo ñoù, moät hoøn ñaù vaø moät caùi hoûa loø nho
nhoû baèng ñaát hay baèng moät hoäp “bít-quy” treân coù moät
caùi “maønh”. Khaùch qua ñöôøng leân côn ghieàn, keâu moät ly
“ba xi ñeá” hay moät ly röôïu thuoác vaø moät mieáng khoâ.
Ngöôøi baùn haøng laáy moät mieáng, tuøy theo ngoùn tay anh
chæ, ñeå leân treân maønh saét, nöôùng phoàng roài ñaët leân hoøn
ñaù, laáy buùa ñaäp cho khoâ giaäp maët. Nhö theá, noù meàm.
Khaùch nhaäu laáy ngoùn tay nhoùn mieáng khoâ, nhai boûm
beûm nhö Myõ nhai keïo cao su, öïc moät hôi röôïu, roài moùc
tuùi traû tieàn ñi thaúng, khoâng coù ñoâi hoài gì heát.

AÁy ñaáy, tröôùc kia, döôùi maét toâi, ngöôøi ta aên khoâ nhö
theá ñaáy.
Nhöng baây giôø ôû Saøi Goøn thaân yeâu, kinh teá lieät
giöôøng lieät chieáu, ngöôøi daân ít tieàn khoâng daùm töï thöôûng
nhöõng moùn nhaém sang, toâi thaáy kyõ ngheä aên khoâ tieán
boä vöôït böïc, cuøng vôùi ngheä thuaät nhaäu nheït: ngoaøi la-ve,
ba xi ñeá, baây giôø ngöôøi ta ruû nhau uoáng baûy möôi hai
thöù röôïu thuoác khaùc nhau, möôøi boán thöù röôïu maïnh “loâ
canh”, röôïu caéc keø, bìm bòp, thì coá nhieân khoâ ñeå nhaém
röôïu cuõng phaûi phaùt trieån tôùi möùc toái ña cuûa noù.
Ngöôøi ta ñoäi thuùng ñi baùn khoâ, quaûy gaùnh ñi baùn khoâ,
môû tieäm baùn khoâ. Buoàn khoâng bieát laøm gì, môû moät caùi
“ba” coù ñuû caùc thöù khoâ ñeå chieàu thò höùng cuûa ngöôøi ta;
ngoài nhaø haùt cuõng coù treû ñem khoâ vaøo môøi; quaùn caø pheâ
coù ca nhaïc vaø “soâ” cuõng ñeå moät caùi tuû kính baùn khoâ
chaám vôùi chanh muoái hay laø töông ôùt. OÁi, coøn noùi gì ñeán
caùc quaùn ôû ngoaïi oâ nhö Taân Thuaän, Loà OÀ, Xoùm Môùi,
Ñoàng Queâ, Bình Lôïi: treân laø trôøi, döôùi laø khoâ; troâng cöù
hoa caû maét, khoâng bieát aên thöù naøo, boû thöù naøo!
Töïu trung, khoâ coù theå phaân ra laøm hai loaïi chính laø
khoâ caù vaø khoâ thòt. Hai loaïi naøy laïi chia ra laøm nhieàu
phaân boä.
Veà loaïi caù, coù khoâ ñoàng vaø khoâ bieån.

Veà loaïi thòt, coù khoâ gia suùc vaø khoâ daõ thuù.
Khoâ ñoàng laø caù ñoàng phôi khoâ, nhö khoâ loùc noùi, khoâ
thoøi loøi, khoâ tra, khoâ saët, khoâ boáng keøo... Khoâ bieån laø
caù bieån phôi khoâ, nhö khoâ goäc, khoâ khoai, khoâ noùc, khoâ
chim, khoâ ñuoái, khoâ nuïc, khoâ nuø...
Ai aên khoâ caù luoân thaáy ngaùn thì coù khoâ thòt. Khoâ
thòt, cuõng nhö khoâ caù, chia ra laøm hai loaïi: loaïi gia suùc
vaø loaïi daõ thuù. Trong loaïi gia suùc, coù khoâ traâu, khoâ
ngöïa, khoâ boø... Ngöôøi mình khoâng laøm nhieàu khoâ vòt,
khoâ gaø, khoâ heo nhö “caùc chuù”, nhöng aên laï mieäng coù
khoâ coùc, khoâ nhaùi, khoâ eách, khoâ löôn, khoâ chuoät...
Laï mieäng hôn moät taàng nöõa laø khoâ daõ thuù, coù khoâ
nai, khoâ beo, khoâ teâ, khoâ khæ, khoâ coïp. Thöù khoâ sau
cuøng naøy baùn tôùi 80 ñoàng moät kyù hoài 1954-1955, aên chôi
cho laï mieäng, chöù thöïc ra dai cöù nhö laø chaõo raùch, maø
laïi khai, chaúng ra caùi cheát gì. Ngöôøi ta baûo raèng khoâ
naøy trò ñöôïc ban traùi, quyù gaáp traêm thòt coïp töôi, vieän
leõ khoâ thuï khí aâm döông vaø luùc phôi khoâ ñaõ laõnh ñöôïc
nhieàu “tia trong ñoû, tia ngoaøi tím” cuûa maët trôøi. Thoâi,
thì cöù tin ñi laø thöïc cho caû laøng cuøng vui. Ñuùng hay
khoâng ñuùng, caùi ñoù ñeå haï hoài phaân giaûi. Duy chæ bieát
raèng aên caùi khoâ naøy, theo lôøi caùc cuï giaø, phaûi cöõ thòt

gaø vaø maêng tre; khoâng theá, seõ sinh ra “doøi trong buïng”.
Coù leõ vì theá ít coù ngöôøi ham khoâ coïp.
Khoâ ñuoái aên dai kheïc, ñeå leân thôùt laáy buùa ñaäp cuõng
vaãn dai. Khoâ thoøi loøi aên baõ baø baø. Khoâ loùc noùi, aên ñoaûng
vò. Baèng vaøo nhöõng nhaän xeùt cuûa ngöôøi saønh khoâ thì
ngon nhaát laø khoâ chim, khoâ goäc, khoâ thieàu, khoâ khoai,
khoâ saët. Gaëp moät buoåi chieàu raûnh roãi, ngoài ôû cöûa soå
troâng ra trôøi nöôùc meânh moâng, maø loøng laïi raàu raàu moät
tí, saàu saàu moät tí vì nhôù ñeán ngöôøi yeâu baït ngaøn maây
khoùi, anh naâng moät ly röôïu “ñoäc aåm”, nhaém moät mieáng
khoâ laêng-trình nöôùng vöøa chín tôùi, anh seõ caûm thaáy nhö
mình ñaõ traû ñöôïc thuø ñôøi. Anh nhai khoâ, cho röôïu vaø
khoâ “lieân hieäp” vôùi nhau, “hoøa ñoàng” vôùi nhau, taïo thaønh
moät vò the the, ngoït ngoït; anh seõ thaáy theá laø... heát, ôû
ñôøi khoâng coøn gì ñaùng keå nöõa, “ñôøi ñaõ haïi mình thì
mình vui vôùi röôïu vaø khoâ: ñôõ quaù!”.
Nhöng duø laø khoâ tra, khoâ loùc hay khoâ laêng trình; duø
laø khoâ nai, khoâ coïp hay khoâ ngöïa maø nhaém röôïu thì
cuõng khoâng neân duøng maën. Nhaäu, phaûi duøng khoâ laït.
Röôïu toát maø ñieåm moät mieáng khoâ laït vaøo, môùi caûm ñöôïc
heát caû caùi ngon muøi maãn cuûa khoâ, caùi ngon thaám thía,
caùi ngon chan chöùa khoâng bieát bao nhieâu dö vò. Noù

thôm, maø buøi, hôi ngaày ngaäy maø laïi maën, maø laïi ngoït
nhö nöôùc maém nhó, nhai maõi khoâng bieát chaùn.
Coù ai moät chieàu naøo nhaøn taûn treân con ñöôøng
Pasteur, ôû ngaõ ba Leâ Lôïi, coù thaáy haøng toaùn ngöôøi teà
töïu ôû tröôùc chuøa Chaø nhö döï moät cuoäc meát tinh vó ñaïi?
Khoâng, hoï khoâng phaûn ñoái gì heát maø cuõng chaúng yeâu
caàu gì heát. Khaåu hieäu cuûa hoï caêng leân ôû trong loøng: hoï
aên, hoï uoáng, vaø uoáng vaø aên ñeå laøm thoûa maõn caùi daï daày
nhieàu ñoøi hoûi. Coù ngöôøi ñöùng aên; coù ngöôøi ngoài gheá aên;
coù ngöôøi ngoài ôû xe maùy daàu gaùc chaân leân heø ñeå aên; coù
ngöôøi ngoài xoåm treân heø ñeå aên; laïi coù ngöôøi haõm xe hôi
laïi, thoø ñaàu ra ngoaøi keâu aên. Hoï aên gì vaäy? AÊn baùnh
toâm; aên bì buùn; aên baùnh mì phaù laáu; aên oác; aên baùnh
canh gioø heo; nhöng muoán gì thì gì, moùn ñöôïc ngöôøi ta
thöôûng thöùc nhieàu nhaát, noàng nhieät nhaát vaø thaønh tín
nhaát vaãn laø moùn ñu ñuû baøo, röôùi raát nhieàu daám ôùt leân
treân.
ÔŒ caùi ñaát quanh naêm naéng choùi nhö ñaây, taïng ngöôøi
ta nhieät laém, loøng luùc naøo cuõng cöù xoùt nhö caøo: aên caùi
moùn aáy vaøo maùt ruoät. Caùc oâng öa quaù, maø caùc baø caùc coâ
laïi öa hôn; aên moät ñóa roài laïi muoán aên ñóa thöù hai, thöù
ba... thöù saùu... Chính toâi ñaõ thaáy coù moät baø aên chôi sô
sô moät luùc saùu ñóa nhö theá roài xuyùt xuyùt xoa xoa, chaûy

caû nöôùc maét nöôùc muõi maø coù veû nhö vaãn coøn theøm aên
nöõa. ÔØ, caùi moùn ñu ñuû baøo, troän daám ôùt ñoù laø gì vaäy? -
Thöa, ñoù laø khoâ boø. Ñu ñuû baøo, treân ñaët maáy mieáng khoâ
boø, töôùi giaám ôùt roài raéc maáy laù ngoø leân treân... ñoù, chæ
giaûn dò coù theá thoâi, vaäy maø aên vaøo... phaûi bieát! Ngon
cheát ngöôøi ñi ñöôïc!
Toâi giaän laøm sao caùi khoâ boø, cheá hoùa thaàn tình nhö
theá, aên vaøo ñaõ laï mieäng, laïi laønh (tuy coù veû hôi dô chuùt
xíu!), maø côù laøm sao trong bao nhieâu naêm trôøi, ngöôøi ta
khoâng nghó khueách tröông moùn ñoù, cheá ra ñu ñuû baøo,
pha giaám ôùt vaø troän vôùi khoâ caù, khoâ nai, khoâ heo röøng?
Chöa bieát chöøng cheá hoaù khoâ thaønh moät moùn nhö theá,
aên coøn ngon hôn nöõa, vaø ngöôøi naøo xung phong laøm caùc
loaïi khoâ ngaâm giaám ôùt nhö theá seõ hoùa ra “vua khoâ ñoùng
hoäp” theo vaên hoùa ñoà hoäp cuûa Myõ, chöa bieát chöøng...
Trong khi chôø ñôïi ngaøy vinh quang ñoù, khoâ haõy taïm
soáng caùi ñôøi soáng chaät heïp trong phaïm vi quoác noäi.
Ngoaøi vieäc duøng nhaäu nheït, khoâ coøn ñöôïc ngöôøi ta duøng
laøm caùc moùn aên khaùc, tuy laø ñeå xaøi haøng ngaøy, nhöng
luùc naøo cuõng taïo ra ñöôïc nhöõng muøi vò môùi, laï hôn. Moãi
moùn ngon moät caùch, cuõng nhö moãi coâ gaùi xinh moät veû,
bieát keå moùn naøo tröôùc, moùn naøo sau baây giôø?!

Ñaëc bieät Saøi Goøn, coù leõ laø moùn goûi. Coâ muoán duøng
goûi khoâ saët, goûi laêng trình hay goûi caù nöôùc, caù lo? Xin
tuøy sôû thích. Mieãn laø tröôùc khi aên, phaûi söûa soaïn cho
ñuû gia vò, thieáu moät thöù thì keùm ngon ngay. Döa leo,
ñaøo loän hoät, rau raêm, thòt ba chæ, xoaøi soáng; maáy thöù ñoù
ñaët vaøo trong moät mieáng baùnh traùng ñaõ nhuùng saün vaøo
nöôùc cho meàm; ôû giöõa ñaët maáy mieáng khoâ ñöøng moûng,
ñöøng daày, khoâng to, khoâng nhoû; theá roài cuoán taát caû laïi,
chaám thaät ñaãm giaám ôùt, vöøa chua vöøa maën, hôi cay hôi
ngoït. Chaø, maùt ruoät laøm sao! Coù ai sôï baùnh traùng vaø
ñaøo loän hoät aên ñaày, coù theå duøng giaûn dò ñi moät chuùt maø
vaãn thaáy “thuù vò tô”: aên khoâ vôùi rau dieáp caù, gia theâm
vaøi khoanh tröùng luoäc, röôùi töông troän ñaäu phoïng ghieàn
nhoû, pha theâm chuùt giaám vaø ñieåm vaøi nhaùnh toûi.
Giaûn dò hôn moät böïc nöõa laø xoaøi töôïng thaùi töøng laùt
nhoû keïp vôùi moät mieáng khoâ aên. Coù leõ aên nhö theá ñeå toû
raèng rieâng khoâ cuõng ñaõ ngon quaù maát roài, khoâng caàn
phaûi theâm gia vò laøm gì cho phieàn phöùc, nhöng ñaønh
vaäy, aên nhö theá cuõng chöa toû ñöôïc caùi ngon “ñoäc laäp”
cuûa khoâ baèng nhöõng oâng ôû Haäu Giang, buoåi saùng, thaép
moät ngoïn ñeøn daàu leân uoáng nöôùc traø, vöøa uoáng nöôùc, vöøa
nhaém khoâ boûm beûm...

AÊn nhö theá laø aên theo kieåu “boán moùn aên chôi” cuûa
Taàu. AÊn nhö theá vôùi côm cuõng ñöôïc ñi, nhöng khoâng
maáy thuù. Muoán cho ngon thì neân xaét khoâ ra cho vaøo toâ,
chöng leân vôùi môõ, gia theâm cuû haønh vaø ñöôøng; chín tôùi,
baéc ra aên vôùi rau soáng, chuoái xanh; côm noùng vôùi khoâ
chieân vöøa vaën “aên thuøng baát chi thình”. Ngöôøi Ñöùc,
ngöôøi Nhaät aên thòt, aên caù vaãn thöôøng cho ñöôøng vaøo
nhö theá ñaáy vaø baûo giaàu chaát pôø-roâ-tít vaø li-pít laém.
Ai cho theá laø lôï thì naáu kieåu xieâm loï: khoâ röûa saïch,
thaû vaøo nöôùc soâi, ñun, roài cho con meû nhoàm baép chuoái,
boû rau om, ngoø, chua, laù queá, ñôïi chín thì baéc ra aên,
nhö kieåu caù om vôùi ñaäu vaùn ôû Baéc: ngon quaù xaù, coù phaûi
theá khoâng, coâ?
Beân ngoïn ñeøn môø, trong gian nhaø nhoû, vôï bôùi theâm
moät cheùn côm nöõa cho choàng:
Côm traéng aên vôùi khoâ khoai,
Choàng hoøa vôï thuaän, aên hoaøi queân no
Cöù gì phaûi aên vaây, yeán, baøo ngö, gaân höôu, toáng cuù.
Cöù gì phaûi aên bí-teát, laêng-guùt boû loø, gaø söõa, “cana
oâsitoâng”, “caùtsuleâ medoâng” môùi ñöôïc.
Vaøo khoaûng thaùng baûy, thaùng taùm, ôû mieàn Nam nöôùc
Vieät thöôøng hay coù baõo rôùt: töï nhieân trôøi ñöông naéng

boãng sa saàm haún xuoáng, roài gioù, roài möa, roài vöøa möa
vöøa gioù, nhö ñoå cöûa, ñoå nhaø ñeán nôi.
Gaëp nhöõng buoåi gioù thaûm möa saàu nhö theá, haï böùc
chaâu lieâm xuoáng maø vaën ngoïn ñeøn hoàng leân, coâ thuûng
thaúng keå cho choàng nghe caùch laøm khoâ ôû “trong naøy”
thì böõa aên caøng noåi vò:
- Laøm caùi khoâ naøy cuõng coâng phu laém, anh aø. Veà khoâ
ñoàng, khoâng coù gì laï laém, cuõng nhö khoâ thòt vaäy; nhöng
laøm ñöôïc caùi khoâ bieån, quaû laø töû coâng phu. ÔØ, hoâm naøo
raûnh, vôï choàng mình veà Raïch Giaù thaêm ngoaïi, em seõ
ñöa anh ñi xem laøm khoâ bieån, vui ñaùo ñeå.
“Moät buoåi chieàu kia, ñöùng treân bôø bieån troâng ra muoân
truøng maây nöôùc, anh seõ thaáy coù nhöõng ñoaøn thuyeàn lôùn,
nhoû tieán vaøo trong beán, y nhö nhöõng thuyeàn mô trong
baøi haùt giao duyeân.
“Ñoù laø nhöõng thuyeàn ñaùnh caù ôû xa veà. Thöôøng thöôøng,
thuyeàn naøo cuõng ñaày nhoùc caù. Em laø con nhaø ngheøo,
sinh ñeû treân soùng nöôùc, neân luùc nhoû khoâng coù ngaøy naøo
em khoâng coù maët luùc caùc thuyeàn ñaùnh caù trôû veà, ñeå
chuyeån caù leân bôø giuùp ngöôøi ta laáy böõa aên vaø moùt caù veà
cho gia ñình duøng ñôõ khoå.
“ÔŒ mieàn duyeân haûi, rau caûi thieáu thoán, ngöôøi ta haøng
ngaøy chæ soáng roøng vôùi caù thì trôøi thöông, bieån luùc naøo

cuõng thöøa caù ñeå nuoâi ngöôøi, cuõng nhö meï hieàn luùc naøo
cuõng coù söõa cho con buù. Thoâi thì ñuû caùc phaân loaïi, caùc
hình thöùc, caùc kích thöôùc, khoâng theå naøo töôûng töôïng
ñöôïc: coù caù cöa, coù caù ñieän, coù caù sö, coù caù leùp, laïi coù
thöù caù ngöôøi - bôûi vì maët muõi noù y heät ngöôøi ta vaäy...
- UÛa, coù caù ngöôøi? Vaäy ra ngöôøi ta khoâng ñaùnh löøa
anh sao?
- Anh noùi gì? Ai ñaùnh löøa anh vaø ñaùnh löøa gì vaäy?
- Phaûi, anh ta cöù töôûng laø ngöôøi ta ñaùnh löøa... Ngöôøi
ta ñaây laø moät nhaø vaên Y teân laø Curzio Malaparte.
- Anh noùi gì, em khoâng hieåu.
- Em cöù yeân, ñeå anh keå ñaàu ñuoâi caâu chuyeän cho maø
nghe. Hoài coøn ôû böng ngoaøi Baéc, anh coù ñoïc moät cuoán
hoài kyù nhan ñeà laø “Laøn da” (La peau) cuûa nhaø vaên só
noùi treân, trong coù chöøng möôi laêm kyû nieäm dieãn ra hoài
theá chieán thöù nhì keát thuùc, quaân ñoäi Ñoàng minh ñeán
giaûi phoùng cho nöôùc Y bò “chaø ñaïp döôùi goùt cuûa ñoäc taøi
phaùt xít Mussolini”. Ñaïi dieän cho Ñoàng minh luùc aáy coù
ba vò anh huøng gheâ gôùm: Roosevelt, Staline vaø
Churchill.
Ñöôïc caùi haân haïnh ñoäc nhaát voâ nhò treân ñôøi laø ñöôïc
tam anh ñeán vieáng thaêm ñeå ñaùnh daáu ngaøy giaûi phoùng
cho daân toäc Y, taân chaùnh phuû Y do Ñoàng minh chæ ñònh

ngaàm maëc daàu tan taùc xaùc xô vì bom giaûi phoùng cuûa
Ñoàng minh, maëc daàu kieät queä khoâng coøn ñuû côm maø aên,
ñuû aùo maø maëc, maëc daàu xaùc ngöôøi vaãn coøn chaát ñoáng
leân ôû ngoaøi ñöôøng vì ñöôïc xe taêng giaûi phoùng ñeø leân beïp
dí nhö tôø giaáy, cuõng coá gaéng treo ñeøn keát hoa, laáy hôi
taøn ra heùt leân nhöõng khaåu hieäu “Ñoàng minh muoân naêm!
Quaân ñoäi giaûi phoùng muoân naêm!”.
- Anh caøng noùi, em laïi caøng khoâng hieåu.
- Thì anh ñaõ noùi heát ñaâu! Taân chính phuû Y, luùc aáy
quaû laø soáng trong caùi cheát, nhöng cöù phaûi theo ñuùng
nghi leã vaên minh, toå chöùc moät böõa tieäc sang troïng ñeå
theát caùc vò anh huøng giaûi phoùng cho nöôùc Y ñaùng
thöông. Nhöng muoán cho böõa tieäc sang troïng, laáy gì ra
ñeå môøi aên baây giôø? Sau moät cuoäc thaûo luaän keùo daøi moät
buoåi chieàu vaø moät nöûa ñeâm, caùc nhaø taân höõu traùch Y
quyeát ñònh: nöôùc Y, ñeán khi ñöôïc giaûi phoùng, khoâng coøn
moät caùi coùc khoâ gì caû, tröø moät haûi hoïc vieän nuoâi toaøn
caùc gioáng caù quí kyû nieäm cuûa caùc Toång thoáng Myõ, Thuû
töôùng Anh, Phaùp, Nga... luùc Y coøn laø ñoàng minh cuûa hoï.
Caùc nhaø höõu traùch Y beøn cho baét moät ít caù quyù nhaát
trong haûi hoïc vieän ñeå laøm tieäc ñaõi caùc vò anh huøng giaûi
phoùng. Sau maáy moùn aên chôi, nhaø beáp böng ra moät caùi

ñóa to baèng moät caùi giöôøng treû con, hình baàu duïc, do hai
ngöôøi khieâng leã meã. Ñóa traéng boùng, chung quanh laø
haønh laù, ôùt, rau caûi baày myõ thuaät nhö laø moät thaûm coû
xanh. Hai ngöôøi trònh troïng ñaët leân baøn. Quan khaùch
lieám moâi vì moùn aên höùa heïn. ÔŒ giöõa ñóa coù moät con caù
raát to. Moïi ngöôøi giöông maét leân chöa kòp nhìn thì ôû
ñaàu baøn, moät baø ngöôøi Myõ, bí thö cuûa Toång thoáng
Roosevelt heùt leân moät tieáng roài ngaát xæu treân baøn tieäc.
Moïi ngöôøi ñoå xoâ laïi cöùu. Ñeán khi baø Myõ kia tænh laïi thì
baø chæ giô tay ra hieäu khoâng noùi ñöôïc. Sau maõi, hoûi ra
môùi bieát laø baø sôï... baø kinh tôûm... baø gôùm ghieác caùi con
caù quyù maø taân chaùnh phuû Y ñaõ trònh troïng laøm thòt ñeå
môøi ñoàng minh xôi. “Caát ngay ñi... toâi khoâng theå troâng
thaáy con caù naøy ñaâu... chính laø ngöôøi ta ñaõ laøm thòt
ngöôøi cho chuùng ta aên... thòt moät ñöùa con gaùi nhoû...
Phaûi, khoâng phaûi laø caù... ñaây chính laø moät ñöùa con gaùi
nhoû”.
Malaparte, cuõng ngoài döï böõa tieäc lòch söû aáy, leã pheùp
ñöùng daäy trình baøy:
- Thöa quí vò, thöa quí baø, toâi nhaát ñònh ñaây laø con
caù. Chuùng toâi goïi noù laø caù ngöôøi (nhaân ngö). Noù laø con
caù quyù nhaát trong haûi hoïc vieän cuûa nöôùc chuùng toâi. Nöôùc
chuùng toâi traûi qua moät cuoäc chieán tranh nhô baån, thöïc

quaû khoâng coøn gì heát, chæ coøn coù con caù naøy laø quí nhaát
neân chuùng toâi taâm thaønh ñem laøm thòt ñeå theát caùc ngaøi
laø nhöõng vò anh huøng lòch söû ñaõ ñem bom ñaïn ñeán dieät
phaùt xít ñeå giaûi phoùng cho ñaát nöôùc khoán naïn cuûa chuùng
toâi... Xin môøi caùc ngaøi xôi thöû...
Baø bí thö ngöôøi Myõ giaãy leân ñaây ñaåy:
- Khoâng, nhöùt ñònh khoâng. Ñaây khoâng phaûi laø con caù.
Ñaây chính laø ngöôøi, moät ñöùa beù con maø hoï gieát thòt ñeå
môøi chuùng ta aên.
Muoán giaûi thích caùch gì cuõng khoâng theå ñöôïc, nhaø vaên
Malaparte beøn ñeà nghò ñem vöùt ñi cho ngöôøi daân Y bò
ñoùi khoå vì chieán tranh laáy maø aên, nhöng baø bí thö Myõ
cuõng vaãn khoâng chòu: baø baét phaûi laøm moät caùi nghóa ñòa
ñeå choân con caù.
Nhaø vaên Malaparte cöôøi maø nöôùc maét chaûy roøng roøng,
chaép tay laïi thöa leân:
- Thöa quí baø, thöa quí vò, ñeán giaûi phoùng nöôùc chuùng
toâi, quí vò khoâng töï bieát laø voâ tình ñaõ ñem ñeán cho
chuùng toâi moät baøi hoïc: quí vò nhaân ñaïo khoâng ñeå ñaâu
cho heát, quí vò thöông ngöôøi khoâng ñeå ñaâu cho heát, hôn
theá laïi thöông caû ñeán con caù nöõa, vaø muoán chuùng toâi
laøm moät caùi nghóa ñòa ñeå choân caù cho moà yeân maû ñeïp.
Chuùng toâi raát thaám thía veà baøi hoïc nhaân ñaïo aáy, nhöng

Mon la mien nam

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (11)

Destacado

Destacado (6)

Similar a Mon la mien nam

Similar a Mon la mien nam (20)

Mon la mien nam