alkohola eta gidatzea

1. Alkohola eta gidatzea
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak
10

2. 00 Sarrera
01 Espazio segurua
02 Hiria esploratuko dut
03 Bakarrik, kalean barrena
04 Nire ardura ere bada
05 Bizikletaz, erabil ezazu burua
06 Neuk aukeratzen dut
07 Gidatzera!
08 Adi arriskuari!
09 Neuk erabakitzen dut
10 Alkohola eta gidatzea
11 Neure burua babesten dut, eta zu babesten zaitut
12 Gurasoen bilera (1)
13 Gurasoen bilera (2)
14 Gurasoen bilera (3)
15 Estresa
16 Segurtasuna irakastea
17 Nire gidatzeko modua egokituko dut
18 Kristalezko bola
Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzako Liburutegi Nagusiaren kata-
logoan aurki daiteke: http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka
Argitaraldia: 1.a., 2111ko azaroa
Ale-kopurua: 1.500 ale
© Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa
Herrizaingo Saila
Internet: www.euskadi.net
Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia
Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco
Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz
Egileak: M.ª Jesús Iturralde Arriaga, Martín Gil Osoro,
Francesc Esteban i Amat, Brenda Pina León,
Letizia di Bartolomeo eta Anna D’Aniello
Koordinazioa: M.ª Jesús Iturralde Arriaga eta Martín Gil Osoro
Diseinua eta irudiak: Tiktak Multimedia S.L.
Itzulpena: Aixe S.L.
Ikus-entzunezko materiala: Imago S.L.
Lan hau Cyclus Printen argitaratu da, papera % 100 birziklatua da, eta besteak beste
ziurtagiri hauek ditu: Aingeru Urdina, Iparraldeko Beltxarga, Etiketa Ekologiko
Europarra, ISO 14001 eta EMAS. Informazio gehiago hemen: http://www.cyclus.dk
Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzako Liburutegi Nagusiaren
katalogoan aurki daiteke: http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka
Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak
Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak

3. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 3
Norentzat
16 – 20 urte bitarteko gazteentzat
Denboraren banaketa
1. saioa: 1 ordu eta 30 min. 2. saioa: 1 ordu. 3. saioa: 1 ordu eta 30 min. = 4 ordu.
Programazioaren erabilgarritasuna
Alkohola da gazteen istripuei lotutako kausa nagusietako bat. Gero eta gehiago dira
alkoholaren eraginpean gidatzea arriskutsutzat jotzen duten gazteak; baina, hala eta
guztiz ere, alkohola da oraindik arrisku-faktore nagusietako bat, zirkulazioko istripuetan.
Programazio honen helburua da gazteei gogoeta egiten laguntzea, alkoholari buruz,
haren albo-ondorioei buruz, eta albo-ondorio horiek gidatzean dituzten eraginei eta
dakarten istripu-arriskuaren gehikuntza nabarmenari buruz. Orobat, programazio honen
asmoa da gazteak ohar daitezela beren egoera emozionalaz eta kanpo-presiorik gabe
erabaki beharraz.
Tartean diren gaitasunak
Gaitasunak Maila
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia 2-3
Taldeko presioarekiko erresistentzia 2-3
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea 1-2-3
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
Informazio orokorra

4. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak4
Alkohola eta gidatzea
1 2 3helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
edukiak, gaitasunen
arabera
Informazioak eta kontzeptuak
- Arrisku-faktoreak.
- Erantzukizun pertsonal, legal eta
soziala.
Trebetasunak
- Autoazterketaren bidez,
norberaren mugak balioztatzea.
- Norberaren segurtasuna nahiz
gainerakoena jokoan dauden
arrisku-egoerak aztertzea.
- Norberaren ohiturak
identifikatzea eta bere zein
besteen segurtasunaren alde
egiten dutenak egiten ez
dutenetatik bereiztea.
- Norberaren zaurgarritasuna
onartzea.
- Norberaren egintzekiko
erantzukizuna.
- Beste pertsonekiko eta horien
osotasunarekiko aitortza,
enpatia eta begirunea.
Balioak eta jarrerak
- Aurreratzea: segurtasuna
planifikatzea eta arriskua
saihestea.
- Autoezagutza.
- Norberaren mugak onartzea.
- Autobabesa.
- Erantzukizuna.
Zaurgarritasunaren eta arriskuaren kontzientzia
2. maila: Arrisku-egoerak balioztatzen ditu, norberak jasan dezakeen kaltearen arabera ez
ezik, beste pertsonengan eragin dezakeen kaltearen arabera ere.
2. maila: Senezko autobabesetik babes planifikatura pasatzen da trafiko-egoera ohiko-
enetan.
Edukiak, gaitasunen arabera
- Barruko kontraesana tentsio gisa.
- Niretzat garrantzitsua dena
identifikatzea.
- Frustrazioaren aurrean
erresistentzia.
- Beste baten emozioak eta
ikuspegiak sentitzea eta ulertzea.
- Argi eta garbi adieraztea
norberaren beharrak, eta horiek
defendatzen jakitea.
- Norberaren ikuspegia ulertzea.
- Besteen ikuspegia ulertzea.
- Autobabesa: norberaren
segurtasuna hautatzea.
- Koherentzia: norbera dena
izatea, irizpide propioa izatea.
- Beste pertsona errespetatzea.
- Koherentzia: norbera dena
izatea, irizpide propioa izatea.
- Autobabesa.
- Zinezkotasuna.
- Autokontzientzia: portaeraren
automatismoa hautsi behar da,
«egiten dudana zergatik egiten
dudan» ulertzeko.
Taldeko presioarekiko erresistentzia
2. maila: Badaki eta onartzen du taldearen eragina bizipen komuna dela gizaki ororentzat,
eta hori negoziatu egin daitekeela.
3. maila: Taldean onartua izan beharra eta baztertua izateari beldurra kudeatzen ditu,
beste pertsonarenganako erasoa inplikatu gabe eta bere ikuspegia alde batera utzi gabe.
- Arriskuaren oinarrizko
kontzeptua.
- Arrisku subjektiboa eta arrisku
objektiboa.

5. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 5
Informazioak eta kontzeptuak Trebetasunak Balioak eta jarrerak
- Barruko sentsazioak.
- Oinarrizko egoera emozionalak.
- Arriskuaren oinarrizko
kontzeptua.
- Emozioen erantzun fisikoak.
- Emozioaren eta portaeraren
arteko harremana.
- Autokontzientziaren kontzeptua.
- Sentsazio fisikoak (nekea,
logalea, buruko mina...) eta
horien ondorioak.
- Egoera emozional kontrolatu
gabeak eta horien ondorioak.
- Erreakzio fisikoak eta emozionalak
identifikatzen ditu.
- Autoazterketaren bidez
norberaren egoera emozionalak
ebaluatzea.
- Norberaren ikuspegia
defendatzea.
- Egoera emozionalen arrazoiak
hautematea.
- Bere sentsazio fisikoak eta
emozionalak bide-arriskuko
egoerekin erlazionatzea.
- Bere burua entzutea: barruko
bizitzari arreta eskaintzea.
- Autobabesa.
- Autoezagutza.
- Autobabesa.
- Erantzukizuna.
- Autoezagutza.
- Autobabesa.
3. maila: Bere egoera emozionalak erregulatzen ditu, eragin negatiboak minimizatuz eta
eragin positiboak trafiko-egoeretarako aprobetxatuz.
2. maila: Ondo ulertzen ditu bere barruko egoerak eta egoera emozionalak, eta baita
horiek ekar dezaketen arriskua ere.
Neure burua eta nire emozioak kudeatzea
1. maila: Oinarrizko barne-egoerak hautematen ditu, eta badaki bide-portaeraren gainean
ondorioak izan ditzaketela.
Alkohola eta gidatzea – Edukiak, gaitasunen arabera

6. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak6
Programazioaren eskema orokorra
1. saioa Alkohola eta arriskua 1 ordu eta 30 min.
1.1. jarduera Zenbaterainoko arriskua du?
Galdetegia. Likert eskala 15’
1.2. jarduera Zer iritzi du taldeak?
Eztabaida talde txikian eta taldeko eztabaida 45’
1.3. jarduera Zer aukera dugu?
Taldeko eztabaida 30’
2. saioa Alkohola eta ondorioak 1 ordu eta 15 min.
2.1. jarduera Zer dakigu alkoholaz?
Elkarrizketa klinikoa 15’
2.2. jarduera Futbol martetarra
Jolasa eta taldeko eztabaida 25’
2.3. jarduera Alkoholaren ondorioak
Mapa kontzeptuala eta elkarrizketa gidatua 20’
3. saioa Alkohola eta gidatzea 1 ordu
3.1. jarduera Kristina eta adiskideak
Dilema morala 35’
3.2. jarduera Zerk bultzatzen nau erabakia hartzera?
Ariketa 25’
3.3. jarduera Zergatik egiten dut, egiten dudan hori?
Taldeko eztabaida 30’
Alkohola eta gidatzea
Programazioaren helburu orokorrak
• Mugikortasunean arriskua handitzen duten portaeren gainean gogoeta egitea.
• Alkoholak organismoan nola eragiten duen eta bide-segurtasunean zer-nolako ondo-
rioak dituen ezagutzea.
• Erabakiak hartzeko orduan segurtasuna funtsezko aldagaitzat hartzeko gai izatea.
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
informazio
orokorra
helburuak eta
eskema orokorra

7. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 7
Helburuak:
• Arriskutzat zer jotzen dugun hausnartzea.
• Bideari lotutako askotariko egoeretan arriskua aintzat hartzea.
Metodoa:
Galdetegia: Likert eskala.
Nola egin:
Hezitzaileak galdetegi bana emango die parte-hartzaileei, ( DVDa, edo liburuxka hone-
tako 6. orrialdea) eta beren irizpideen arabera bete dezaten eskatuko die, banaka. Libre
izango dira nahi dutena erantzuteko, jardueraren helburua parte-hartzaileen iritzia eza-
gutzea eta askotariko egoerak balioztatzea baita.
1. Saioa. Alkohola eta arriskua
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
1.1. Jarduerarako fitxa. Zenbaterainoko arriskua du? 15 minutu
DVD
Eranskina: Zenbaterainoko arriskua du?

8. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak8
1 Hirian gidatzen ari zara, baldintza normaletan.
2 Gidatzen ari zarela, bikotekidearen eta bion artean eztabaida izugarria
sortu da.
3 Motoa hartu duzu ospitalera joateko, adiskide minenetako batek istripua
izan eta ospitalean oso larri dagoela esan dizute-eta, duela gutxi.
4 Motoa hartu duzu, selektibitatea gainditu eta behar duzun nota lortu
duzula jakin eta gero.
5 Zenbait porru erre dituzu, eta bolantea hartzekotan zara, parrandan
jarraitzeko.
6 Pare bat garagardo edan dituzu; oraindik ez duzu positibo emango eta,
beraz, motoa hartu duzu, parrandan jarraitzeko.
7 Dentistarenerajoanzarazeubakarrik,etaanestesiajarridizute,haginbat
ateratzeko. Erdi zorabiatuta zaude. Motoa hartu duzu etxera itzultzeko,
han etzan eta atseden har dezazun.
8 Oraintxe jakin duzu mutil/neska-lagunak zure adiskiderik minenarekin
engainatzen zaituela. Motoa hartu duzu haien bila joateko.
9 Larunbatgoizada,etasaskibaloianarizara.Errebotebatean,aurkaribatek
betaurrekoak zapaldu dizkizu, nahi gabe. Ez duzu ordezko betaurrekorik
zelaian bertan. Motoa hartu eta etxera joan zara, hiria zeharkatuta.
10 Azkenaldian oso lo gutxi egiten duzu, azken azterketetarako ikasten ari
zarelako. Bart ez duzu lorik egin. Azterketara motoan joango zara.
11 Zure urtemuga da, eta gaur guztiek gonbidatzen zaituzte kopa batera.
Asko edan duzu baina, hala ere, motoa hartuko duzu.
12 Autoa gidatzen ari zara, eta adiskide mozkor guztiak hurrengo tabernara
daramatzazu, auto barruan abestuz eta oihuka.
13 Berandu egin zaizu azterketa batera joateko, eta oso azkar ari zara gi-
datzen.
14 Errepidean zaude, autoa gidatzen ari zara eta, bat-batean, aurreko argiak
erre zaizkizu.
15 Zure futbol-talde gogokoenak partida irabazi berri du. Motoa hartu eta
ohiko topalekura zoaz, adiskideekin ospatzera.
Eranskina: Egoerak.
Azter itzazu ondoko egoerak, banan-banan. Adieraz ezazu zenba-
terainoko arriskua duen egoera bakoitzak, zure ustez: arriskurik ez,
arrisku txikia, arrisku nahiko edo arrisku handia.
Arriskurikez
Arriskutxikia
Arriskunahiko
Arriskuhandia
Alkohola eta gidatzea 1

9. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 9
Alkohola eta gidatzea
Eranskina: Egoerak.
(Hezitzailearentzako oharra: hona hemen kasu horien eta alkoholaren albo-ondorioetako
zenbaiten arteko lotura.)
1 Hirian gidatzen ari zara, baldintza normaletan.
2 Gidatzen ari zarela, bikotekidearen eta bion artean eztabaida izugarria sortu da.
– Emozio-asaldura,asalduralarriakerabakiakhartzeanetaarazoakmugimenduenkoordinazioanetakoordinazio
psikomotorrean
3 Motoa hartu duzu ospitalera joateko, adiskide minenetako batek istripua izan eta ospitalean oso larri dagoela
esan dizute-eta, duela gutxi.
– Emozio-asaldura (estutasuna)
4 Motoa hartu duzu, selektibitatea gainditu eta behar duzun nota lortu duzula jakin eta gero.
– Emozio-asaldura (euforia)
5 Zenbait porru erre dituzu, eta bolantea hartzekotan zara, parrandan jarraitzeko.
– Zenbait hautemate-asaldura agertzen dira
– Zenbait asaldura erabakiak hartzean
– Emozio-kitzikaberatasuna eta desinhibitzea
6 Pare bat garagardo edan dituzu; oraindik ez duzu positibo emango eta, beraz, motoa hartu duzu, parrandan
jarraitzeko.
– Erantzuteko denbora gehiago behar du
– Arazoak mugimenduen koordinazioan eta koordinazio psikomotorrean
– Arazoak mugimendu zehatzak egiteko
7 Dentistarenera joan zara zeu bakarrik, eta anestesia jarri dizute, hagin bat ateratzeko. Erdi zorabiatuta zaude.
Motoa hartu duzu etxera itzultzeko, han etzan eta atseden har dezazun.
– Oreka-nahasmendua
8 Oraintxe jakin duzu mutil/neska-lagunak zure adiskiderik minenarekin engainatzen zaituela. Motoa hartu duzu
haien bila joateko.
– Oldarkortasuna, agresibitatea eta aurreikusi ezin den portaera
– Abiadura gutxiestea
9 Larunbat goiza da, eta saskibaloian ari zara. Errebote batean, aurkari batek betaurrekoak zapaldu dizkizu, nahi
gabe. Ez duzu ordezko betaurrekorik zelaian bertan. Motoa hartu eta etxera joan zara, hiria zeharkatuta.
– Hautemate-arazo larriak
10 Azkenaldian oso lo gutxi egiten duzu, azken azterketetarako ikasten ari zarelako. Bart ez duzu lorik egin.
Azterketara motoan joango zara.
– Nekea, gero eta logale handiagoa
11 Zure urtemuga da, eta gaur guztiek gonbidatzen zaituzte kopa batera. Asko edan duzu baina, hala ere, motoa
hartuko duzu.
– Asaldurak erabakiak hartzean
– Norbere buruarekiko segurtasun-sentsazio faltsua
12 Autoa gidatzen ari zara, eta adiskide mozkor guztiak hurrengo tabernara daramatzazu, auto barruan abestuz eta
oihuka.
– Zenbait asaldura erabakiak hartzean
– Emozio-kitzikaberatasuna eta desinhibitzea
– Abiadura gutxiestea
13 Berandu egin zaizu azterketa batera joateko, eta oso azkar ari zara gidatzen.
– Abiadura gutxiestea
14 Errepidean zaude, autoa gidatzen ari zara eta, bat-batean, aurreko argiak erre zaizkizu.
– Hautemate-asaldurak
15 Zure futbol-talde gogokoenak partida irabazi berri du. Motoa hartu eta ohiko topalekura zoaz, adiskideekin
ospatzera.
– Euforia, emozio-kitzikaberatasuna eta desinhibitzea
1

10. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak10
Helburua:
• Eztabaida egitea, arriskuaren hautemateari buruz eta emozioak asaldatuta dauden
egoeretan edo substantzia jakin batzuk (alkohola eta drogak) hartzeak berekin
dakartzan egoeretan onartzen dugun arriskuari buruz.
Metodoa:
Eztabaida talde txikian eta taldeko eztabaida.
Nola egin:
Hezitzaileak sei laguneko taldeetan jartzeko eskatuko die. Taldeka, aurreko jarduerako
galdetegietan idatzitako emaitzak bateratu behar dituzte, eta ondorioak atera. Lan horre-
tan guztian, honako hauek azaldu behar dituzte:
1. Beraien ustez, zein egoera diren arriskutsuenak, eta zergatik.
2. Beraien ustez, zein egoeratan dagoen arrisku txikiena, eta zergatik.
3. Ea taldean ikusitako emaitzetan alde handirik dagoen ala ez.
Horretarako, honako orri hau emango zaio talde bakoitzari: ( DVDa, edo liburuxka
honetako 10. orrialdea)
1. Saioa. Alkohola eta arriskua
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
1.2. Jarduerarako fitxa. Zer iritzi du taldeak? 45 minutu
Egoerak
1.- Zuen ustez, zein egoeretan dago arrisku txikiena?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2.- Zuen ustez, zein egoera dira arriskutsuenak?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3.- Alde handirik ba al dago taldean?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Eranskina: Zer iritzi du taldeak?

11. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 11
Egoerak
Eranskina: Zer iritzi du taldeak?
Hezitzaileak egoerak ordena ditzaten eskatuko die, arrisku txikiena duenetik arris-kutsue-
nera. Horretarako, egoera-sorta bana emango die taldeei. ( DVDa edo koadernotxo ho-
netako 11. eta 12. orrialdeak)
Taldeak emaitzak aurkezten hasten direnean, hezitzaileak hainbat irudi zintzilikatuko ditu
arbelean, eta saiatuko da ziurtatzen parte-hartzaileek honako hauek ulertu dituztela:
• Arriskua subjektiboa da.
• Aztoratuta egoteak –dela emozio-asaldura edo hortik eratorriak, dela alkoholaren edo
drogen eraginpean izatea– kontrolatzeko ahalmena murrizten du.
1Alkohola eta gidatzea
DVD
Eranskina: Zer iritzi du taldeak?
Ordena itzazu egoerak ezkerretik (arrisku txikiena duena) eskuinera (arriskutsuena).
Eranskina: Zer iritzi du taldeak?
1
2
3
7
8
9
4
5
6
10
11
12
13
14
15

12. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak12
1Alkohola eta gidatzea
Egoerak
1.- Zuen ustez, zein egoeretan dago arrisku txikiena?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
2.- Zuen ustez, zein egoera dira arriskutsuenak?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
3.- Alde handirik ba al dago taldean?
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Eranskina: Zer iritzi du taldeak?

13. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 13
1Alkohola eta gidatzea
Ordena itzazu egoerak ezkerretik (arrisku txikiena duena) eskuinera (arriskutsuena).
Eranskina: Zer iritzi du taldeak?
1
2
3
7
8
9
4
5
6
10
11
12
13
14
15

14. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak14
1Alkohola eta gidatzea
Egoerak
Eranskina: Zer iritzi du taldeak?

15. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 15
Helburua:
• Aukerak balioztatzea,mugikortasuneanarriskurik izanezdadineta/edo arriskuamurritz
dadin.
Metodoa:
Taldeko eztabaida.
Nola egin:
Hezitzaileak arbelean zintzilikatu dituen egoeren sailkapenari ekingo dio berriz. Talde
osoari galdetuko dio ea nola murritz edo desagerraraz dezakegun arriskua egoera
bakoitzean. Egoeraz egoera aztertu behar dute hori.
Erantzun bakoitzean, aipatuko dugu ea arrisku-egoera desagerraraziko dugun ala ea
murriztuko dugun, eta zenbateraino.
1. Saioa. Alkohola eta arriskua
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
1.3. Jarduerarako fitxa. Zer aukera dugu? 30 minutu

16. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak16
DVD
Eranskina: Alkoholaren ondorioak
Helburua:
• Alkoholaren gainean gogoeta egitea.
Metodoa:
Elkarrizketa klinikoa.
Nola egin:
Hezitzaileak ea alkohola zer den galdetuko die, eta jasoko dituen erantzun guztiak idatziko
ditu. Kontzeptu-akatsen bat badago, ez du zuzenduko, helburua ea parte-hartzaileek zer
dakiten, zer ez dakiten eta zer duten gaizki ulertuta (kontzeptu traketsak) jakitea baita.
Honako hiru galdera hauek egin behar ditu hezitzaileak:
2. Saioa. Alkohola eta ondorioak
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
2.1. Jarduerarako fitxa. Zer dakigu alkoholaz?
• Zer da alkohola?
• Zer eragiten du, zer ondorio ditu?
• Nola eragiten du gidatzean?
15 minutu
Hezitzaileak erantzunak idatziko ditu,eta 2.3. jardueran jasotako mapa kontzeptualarekin
alderatuko ditu, buruz. ( DVDa, edo liburuxka honetako 18. orrialdea)

17. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 17
Helburuak:
• Alkoholaren albo-ondorioetako batzuk esperimentatzea.
• Alkoholak gure segurtasunean eragin negatiboa duela ohartzea.
Metodoa:
Jolasa eta taldeko eztabaida.
Nola egin:
2. Saioa. Alkohola eta ondorioak
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
2.2. Jarduerarako fitxa. Futbol martetarra
Jarduera hau gela handi batean egin daiteke. Hala ere, hobe da gimnasioan, jolastokian
edo azalera handiko eremu batean egitea, bestelako jardueretan eragin gabe.
Hezitzaileak boluntarioak eskatuko ditu, futbol-partida bitxi bat jokatzeko.
3eta6 lagunartekotaldebateginbeharkoda,etataldehorrenparte-hartzailekopuruaren
bikoitza izango duen beste talde bat.
Erabilgarri den espazioaren arabera erabaki beharko da zenbat parte-hartzaileko taldeak
egingo diren.
Talde txikiko kide bakoitzari inbutu bat emango dio hezitzaileak. Inbutuari goma jarri
eta aurpegian jarriko dute. Ondorioz, ikus-eremu txikiagoa izango dute. Inbutuak erabili
ordez,kartoi-mehebiribilduakerabildaitezke,kono-itxuranjarrita,ikusgaitasuntxikiagoa
izan dezaten. Kontuan izan behar da, bietan, zuloaren diametroaren neurria, gehienez
ere, 3 zentimetro izan behar dela.
25 minutu

18. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak18
Jokoa amaitzen denean, hezitzaileak parte-hartzaileei galdetuko die ea nola sentitu
diren; bai «entzuten izan dutenari jaramon egin» behar izan diotenak, bai ikus-eremuaren
murrizketak ahalik eta eragin txikiena izan zezan estrategiak bilatu behar izan dituztenak.
Azkenerako, parte-hartzaileek ikusi beharko dute jokoan bizi izan dituzten sentsazioen
eta alkoholaren ondorioetatik eratorritako sentsazioen artean dagoen analogia, hainbat
alderdi kontuan hartuta: erantzun emozionalak (euforia, eta abar), sentsazio fisikoak
(zelaiaren ikuspegi zabala murriztea), erantzuteko denbora gehiago behar izatea (beste
pertsonari esatea baloia non dagoen), eta abar.
2Alkohola eta gidatzea
Talde handiko kideei bikoteka jar daitezen eskatuko die hezitzaileak. Eskumuturretatik
lotuko ditu bikotekideak, eta bati begiak itxiko dizkio. Honako kontsigna hau emango die,
gero: bikoteko kide bat gidaria izango da, eta aginduak emango ditu; beste bikotekideak
itsuarena egingo du, eta berak jokatuko du futbolean. Hala ere, ezingo da mugitu gidariak
hala egin dezan adierazi arte. Gidariak ez du futbolean jokatuko.
Hezitzaileak zelaiaren ertzean jarriko ditu gainerakoak, jolasten ari direnek minik har ez
dezaten.
Futbolean jokatzen hasiko dira, baloi ez oso handiarekin (geroago baloi txikiagoak erabil
daitezke, jokoa zailago egiteko).

19. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 19
DVD
Eranskina: Alkoholaren ondorioak
Helburua:
• Alkoholak organismoan eta gidatzean dituen ondorioak laburbiltzea.
Metodoa:
Mapa kontzeptuala eta elkarrizketa gidatua.
Nola egin:
Garrantzitsua da aurreko jarduerako eztabaidan alkoholaren albo-ondorio guzti-guztiak
agertzea, eranskinean jasotako mapa kontzeptualean adierazitakoaren arabera.
( DVDa, edo liburuxka honetako 18. orrialdea)
Une horretan zuzen ditzake hezitzaileak, egoki bada, aurreko jardueran (2.1.) ikusitako
kontzeptu-akatsak.
Albo-ondorioak azaldu eta gero, alkoholari buruzko mapa kontzeptuala berregin dezatela
proposatuko die hezitzaileak parte-hartzaileei.
Hezitzaileak, aurrez, mapa kontzeptualeko elementuak inprimatuko ditu kartoietan, eta
une horretarako prest izango ditu kartoiak.
Bideratze gidatuaren bidez, parte-hartzaileei mapa berregiten lagunduko die. Halaber,
dituzten zalantzez eta bizitako esperientziez galdetuko die.
2. Saioa. Alkohola eta ondorioak
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
2.3. Jarduerarako fitxa. Alkoholaren ondorioak 20 minutu

20. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak20
2Alkohola eta gidatzea
Eranskina: Alkoholari buruzko mapa kontzeptuala
Adb.: Adb.: Adb.:
Honelakoak izan daitezke
da
Eragiten ditu
ditu
Izan ditzake
Areagotz en du
Honako hauek
Eragina du
da
Begi-niniak
motelago
Tunel efektua
Tarteak gaizki
kalkulatzea
Agresibitatea
Oldarkortasuna
Euforia
Depresioa,
desagertzen
direnean
Erabakiak hartzeko
denbora gehiago
Kontzientzia-egoera
murriztea
Arreta txikiagoa
Oreka galtzea
Neke handiagoa
Memoria galtzea
Erreflexuak
murriztea
Hautematezkoak Emozionalak Fisikoak
Ondorioak
organismoan
Nerbio-sistema
zentralean
Asaldurak
GidariarenganDroga
Istripuak jasateko
eta/edo eragiteko
arristua
Lege-ondoriak
Zigorrak
Kartzela
Administratiboak
Isunak
Puntuak
galtzea
Alkohola
Substantzia kimiko
bat

21. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 21
Helburuak:
• Erabakiak harrarazten dizkiguten arrazoien gainean gogoeta egitea.
• Alkoholaren eraginpean gidatzeak dakarren arriskua balioestea.
Metodoa:
Dilema morala.
Nola egin:
Hezitzaileak dilema bat zer den azalduko die parte-hartzaileei, eta Kristina eta adiskideak
istorioa kontatuko die edo DVDa jarriko die (ikus eranskina). ( DVDa, edo liburuxka
honetako 20. orrialdea)
Dilema azaldu eta gero, parte-hartzaileei eskatuko die pentsa dezatela, beren ustez, zer
egingo duen Kristinak, istorioaren protagonistak.
Oso garrantzitsua da parte-hartzaileak libre sentitzea erabakia hartzeko; erabakia ez dute
lotu behar hezitzaileak izan dezakeen iritziarekin. Era berean, garrantzitsua da ziurtatzea
erabakia pertsona bakoitzak berak bakarrik hartuko duela.
Hartuko duten erabakiaren arabera, bi talde egingo dira. Jarraian, talde bakoitzaren
barruan talde txikiak egingo dira, eta talde txikietan argudiatu behar dute eta idatzi behar
dituzte zerk harrarazi dien hartu duten erabakia. Bozeramaile bat hautatuko dute talde
bakoitzean eta, gero, hark azaldu beharko ditu bere taldearen arrazoiak.
Bozeramaileenarrazoiakentzunostean,eztabaidaegingodutetaldehandian.Hezitzaileak
ikasle guztiak adoretu behar ditu parte har dezaten. Orobat, jakinaraziko die, eztabaidaren
uneren batean, aurkako taldearen arrazoiek gehiago konbentzitzen badituzte, alderdiz
alda daitezkeela, inolako arazorik gabe.
Hezitzaileak eztabaida moderatu eta piztu behar du, hori baino ez; ez du bere iritzia eman
behar. Garrantzitsua da parte-hartzaileak Kristinaren larruan jartzea, eta eztabaidatzea,
beraien ustez, zer egingo duen Kristinak.
Saioaren amaieran, dilema ebatzi gabe utziko dute, eta hezitzaileak ere ez du ebazpenik
emango.
3. Saioa. Alkohola eta gidatzea
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
3.1. Jarduerarako fitxa. Kristina eta adiskideak 35 minutu
DVD
Bideoa: Kristina eta adiskideak
DVD
Eranskina: Kristina eta adiskideak

22. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak22
3Alkohola eta gidatzea
Kristinak 19 urte ditu eta Erizaintza ikasten ari da Donostian. Nafarra denez, pisu bat
hartu du, eta hiru pisukiderekin bizi da. Ainara, Andoni eta Asier ditu pisukide, eta
gastuak ez-ezik, une atsegin asko ere partekatzen ditu haiekin.
Talde polita osatu dute. Kristina Asierren oso lagun egin da, batez ere. Asierrek 20 urte
ditu, eta duela bi urte atera zuen gidabaimena. Anaia nagusiarengandik oinordetzan
hartuduenautoadu.EzKristinakezetagainerakopisukideekere,ezdutegidabaimenik.
Kristinak gidabaimena ateratzea pentsatu zuen, baina oso garestia zenez, leku batetik
bestera joateko garraio publikoa eta bizikleta erabiliko zituela erabaki zuen, lana aur-
kitu arte.
Egun batean, Asierrek institutuko bere adiskiderik minenetako baten mezua jaso du.
Adiskideak festa handi bat egin behar duela esan dio, eta aspaldiko lagun guztiak bildu
nahi dituela Donostiatik hurbil dagoen baserri batean.
Asierrek pisukideei eman die albistearen berri, eta berarekin joan daitezen animatu
ditu. Festa ostegunez izango da eta, nahiz eta Kristinak azterketa garrantzitsua izan
hurrengo astelehenean, guztiek onartu dute gonbita.
Iritsi da egun handia, eta pisuan euforiaz beteta eta oso urduri daude guztiak. Korrika ari
dira, bainugelara sartu eta irten, ahalik eta apainen joateko; neskak, batez ere. Denbora
aurrera doa. Asierrek bukatu ditu prestaketa-lanak lehenengo, eta, urduri dagoenez,
gainerakoei oihuka ari da, azkar daitezela esanez.
Kristinak oso ponpox joan nahi du, eta jantziak soinean jarri eta kendu ari da, bata
bestearen atzetik. Halako batean, Asierrek autoaren bila joatea erabaki du.
Kristinaosourduridago,etaapaintzenjarraitzendu.AndonietaAinaraatetikkanporantz
doaz dagoeneko, eta irteteko ordua dela esan diote oihuka, baina Kristinak oraindik ez
du erabaki zein oinetako jantziko dituen. Txirrina entzun du... eta, are gehiago urduritu
duenez horrek, poltsa hartu du, baina ez da ohartu telefono mugikorra ohe gainean utzi
duela.
Baserrirantz abiatu dira, eta errepidea ikusita, zorabioren bat edo beste izango dela
aurreikus daiteke, bihurguneak oso itxiak baitira, eta bat amaitu orduko beste bat
dator. Andonik zera esan du ahoz goran:
– Gutxienez, egun argiz gabiltza, oraindik! Hau errepide okerra!
Baserrira iritsi baino lehen ere, entzun daitezke musika eta barre-algarak. Festak itzela
izango delako itxura du. Lau pisukideak baserrira sartu dira, eta Asierrek bere aspaldiko
lagunak aurkeztu dizkiete.
Eranskina: Kristina eta adiskideak

23. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 23
Alkohola eta gidatzea
Festak oso itxura ona du. Bai Andoni bai Ainara eta Cristina oso gustura daude, hizketan
eta dantzan, geratu ere egin gabe…
Garagardo- eta kubata-errondak bata bestearen atzetik ateratzen dituzte. Asier Kris­
tinarekin dantzan dabil eta, bat-batean, festako neska bat zapaldu du. Neskak zera
esan dio:
– Aizu, jar ezazu arreta egiten duzun horretan. Hiru aldiz zapaldu nauzu dagoeneko,
gutxigatikezduzubotaedalontzialurrera,begiakdistiratsudituzuetakomunerako
pasabidea estu geratu zaizu pasatzeko ere. Ez dakizu edaten!
Asierrek neskari begiratu dio, eta honako hau erantzun dio, haserre:
– Baina zer arazo duzu zuk, festa-izorratzaile horrek! Ez ezazu nigatik sufritu, nik
badakit zertan ari naizen. Jende asko dagoelako eta etengabe bultza egiten ari
zaizkidalako zapaldu zaitut; begiak lentillek eta keak narritatu dizkidate; edalontzia
utzi dudanean, ez dut ikusi limoi-zati bat zegoenik; eta komunera joan naizenean,
albotik pasatu zaidan jendea saihestu behar izan dut... Beraz, har ezazu zerbait eta
utz nazazu bakean!
Asierrek eta adiskideek edan eta edan jarraitu dute... Gutxi falta da festa bukatzeko, eta
jendea alde egiten hasi da.
Bakoitzak bere bideari ekin dio. Azkenean, lau pisukideak baino ez dira geratu, hotzaren
hotzaz eskuak igurtziz, toki hura hotza eta hezea baita.
Ainarak eta Andonik Andoniren familiaren etxean lo egitea proposatu dute, herrian bizi
baita. Asierrek ere han lo egingo duela esan du, nekatuta eta apur bat edanda dagoela-
eta…
Une hartan, Ainarak mezu bat jaso du telefono mugikorrean. Mezuan esan diotenez,
gau osoan Kristinari dei eta dei aritu dira, baina telefonoa ez die inork hartu. Kristina
une horretan ohartu da mugikorra etxean ahaztu duela. Mezuan, halaber, asteleheneko
azterketa garrantzitsua hurrengo egunera –alegia, ostiralera– aurreratu dutela esan
diote Ainarari.
Asierrek bere burua eskaini du neska autoz etxera eramateko. Goizeko seiak dira. Une
hartantxe abiatuz gero, eta azkar samar joanda, denbora izango dute etxean gauzak
hartu eta azterketara garaiz iristeko.
Kristinak ez daki ziur zer egin... Alde batetik, Asierri begiratu dio, eta oraindik edanda
dagoelaikusidu.Baina,bestealdetik,azterketaegiteaosogarrantzitsuadaberarentzat...
Asierrek berehala erabaki bat har dezala esan dio, bestela, ez baitira garaiz iritsiko.
Zure ustez, zer egingo du Kristinak?
3

24. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak24
Helburuak:
• Gure erabakietan eragiten duten aldagaiez ohartzea.
• Erabakiak harrarazten dizkiguten balioak aztertzea.
Metodoa:
Ariketa.
Nola egin:
Dilemako argudioak landu eta gero, hezitzaileak lerro jarraitua marraztuko du zoruan, eta
lerroa bost segmentutan banatuko du, mutur bakoitzetik.
Parte-hartzaileei jakinaraziko die erabakien lerroa dela hori, eta jarrera bat hartu beharko
dutela. «0» markatik hurbil geratzeak esan nahi du erabakiaz ez dagoela oso ziur, eta «5»
markatik hurbil geratzeak esan nahi du hartu duen erabakiaz ziur dagoela.
Dilemako beren erabaki-hartzeaz duten ziurtasunari dagokion zenbakian jartzeko
eskatuko die. Une horretan, inork ezin izango du «0» edo puntu neutroa aukeratu.
3. Saioa. Alkohola eta gidatzea
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
3.2. Jarduerarako fitxa. Zerk bultzatzen nau erabakia
hartzera?
25 minutu
Ez naiz azterketara
joango
Asierrekin
joango naiz

25. Mugikortasun segururako hezkuntza-programazioak 25
Hezitzailearentzako oharra:
Garrantzitsua da emaitza guztiak arbelean idaztea. Horrek aukera emango du, gero,
taldeko eztabaidan, taldeak zer hautatu duen ikusteko.
Une horretatik aurrera, istorioa aldatuko dute. Hezitzaileak parte-hartzaileei eskatuko die
berriz ere erabaki bat har dezatela. Emaitzak arbelean idatziko ditu. Beti saiatu behar dira
jatorrizko istoriora itzultzen eta elementu bakarra aldatzen.
Aldatu beharreko elementuak:
– Poliziak kontrolak egin ohi ditu.
– Euria ari du eta autoak gurpil leunak ditu.
– Asierrek ez du alkoholik hartu, baina bost porru erre ditu.
– Asierrek mehatxu egin dio Kristinari; berarengan fidatzen ez bada, aurrerantzean ez
diola hitzik ere egingo esan dio.
– Bada autobus bat geroago, baina autobusa hartuz gero azterketaren ordua baino
hiru ordu beranduago iritsiko da.
– Guztiak etxera joan dira autoz, eta berak hiru orduz itxaron behar du, bakar-bakarrik,
autobus geltokian.
– Azken azterketa du.
– Asierrek bi garagardo baino ez ditu edan.
– Kristina gurasoekin bizi da, eta etxetik pasatu behar du, gurasoak esnatu aurretik.
– Asierrek duela hilabete atera zuen gidabaimena.
Jarrera aldatzen duten bitartean, hezitzaileak eskatuko die hausnar dezatela ea une
horretan zergatik ari diren erabaki hori hartzen, eta ez beste bat.
3Alkohola eta gidatzea

26. Segurtasunerako gaitasunak, bizitzarako gaitasunak26
Helburuak:
• Barru-barruan, hautatzera zerk bultzatzen gaituen ohartzea.
• Batzuetan geure ikuspegiari uko egiten diogula konturatzea.
• Norberaren segurtasuna hautatzeko beharraren gainean gogoeta egitea.
Metodoa:
Taldeko eztabaida.
Nola egin:
Hezitzaileak parte-hartzaileei proposatuko die aldaketetan sortutako emaitzak ager
ditzatela, eta zenbait galdera egingo ditu, eztabaida eragiteko:
3. Saioa. Alkohola eta gidatzea
Alkohola eta gidatzea
1 2 3edukiak, gaitasunen
arabera
helburuak eta
eskema orokorra
informazio
orokorra
3.3. Jarduerarako fitxa. Zergatik egiten dut, egiten dudan
hori?
30 minutu
• Zein aldagaik eraman du taldea muturrerago?
• Eta zein aldagai dela-eta joan da taldea beste muturrerago?
• Eta zein aldagaik eragin du taldea zalantzatiago edo polarizatuago izatea?
• Zuen ustez, zergatik aldatzen ditugu gure erabakiak?
• Taldean, zer balioetsi dugu gehien?
• Balioetsi al du inork beste moduren baten?
• Zerk harrarazten digu erabaki bat ala beste bat?
• Erabakiak hartzen ditugunean... gure erabakien ondorioen jakitun izaten al gara?
• Zer rol izan du segurtasunak –geure segurtasunak eta besteenak– gure erabakietan?
Hezitzaileak taldea bideratuko du, ondoriozta dezan garrantzitsuena «barru-barrutik»
erabakitzea dela, alegia, gero erabakiaz ez damutzeko moduan hartu behar ditugula
erabakiak. Halaber, hezitzaileak parte-hartzaileei lagunduko die ikus dezaten, batzuetan,
gureerabakiak«gaizkiezgeratzeak»baldintzatzendituela,gureedobesteensegurtasunak
baino gehiago.