1. YAŞLI BİREYLERİN BAKIMI
Hafıza Bozukluğu
Hijyenik Bakım
Ayak Bakımı
Ağız ve Diş Bakımı
Beslenme
Boşaltım
Basınç Ülserleri
Uyku ve Dinlenme
Enfeksiyonlardan korunma
Giyinme ve vücut ısısının kontrolü
Kazalardan korunma
İletişim
2. Hafıza Bozukluğu
• Yaşlı bireylerde beyin hücrelerindeki azalma ve
değişikliğe bağlı olarak;
Düşünme Yeteneklerini,
Hatırlama Yetenekleri,
Kara Verme Yetilerini,
Algılama Yetilerini Etkiler.
3. Hafıza Bozukluğunun
Olumsuz Etkileri
Kendi Kendine Bakabilme
Yeteneklerini
Kendilerine Olan Güvenlerini,
Sosyal
İlişkilerini,
Psikolojik
İletişimlerini Durumlarını
5. Yaşlılarda Algı Bozukluğu
Güvenlik Tehditleri Yaratır
• Hatırlamasına yardımcı olmak
bireyin kendi kendisine bakabilme
süresini bir süre daha arttıracaktır.
6. Hijyenik bakım
Yaşlı bireylerde deride meydana gelen
değişiklikler nedeniyle deri bakımı ve
genel hijyenik bakımı önemlidir.
Deri altı yağ dokusunun ve deri
elastikiyetinin kaybolması nedeniyle
basınç ülserleri gelişme riski fazladır.
7. Hijyenik bakım
Deri kuruduğu için haftada bir ya da iki kez
yapılacak banyo yeterlidir.
Sağlık için de alkol içermeyen bir şampuan
kullanılması önemlidir.
Banyodan sonra meme ve koltuk altları ayak
parmak aralarının mantar enfeksiyonlarını
önlemek için kurulanması önemlidir.
8. Hijyenik bakım
Eğer birey kendi banyosunu yapamıyorsa temizlikte en temiz bölgeden en
kirli gölgeye doğru hareket kuralına uyularak;
Önce gözler, burun, yanaklar, kulak
arkaları ve boyun silinir.
Daha sonra kollar el bileğine kadar
silinir.
Bacakların ön ve arka yüzü silinip
kurulanır.
En sonunda genital bölge temizlenir.
Yaşlı birey temiz çamaşır giydirilerek rahatlatılır.
9. Ayak bakımı
Yaşlılarda özellikle ayak tırnakları sertleşmiş ve şekil
değişikliğine uğramıştır bu nedenle ayak ve tırnak bakımı
önemlidir. Tırnakların düz olarak kesilmesi ve kremle
yumuşatılması gerekmektedir. Özellikle banyodan sonra
ayak ve tırnak bakımı için uygun bir zamandır. Parmak
araları, tırnak kenarları ayak tabanları her gün düzenli
olarak değerlendirilmelidir. Tırnak makası bireye özel ve
güçlü olmalı, kesim için tırnak makası dışında bir araç
kullanılmamalı. Giyilen çorapların pamuklu, yumuşak ve
sıkmayan çoraplar olduğundan emin olunmalı.
10. Ağız ve Diş Bakımı
• Yaşlı bireylerde ağız sağlığı eksik dişleri
ve ağız kurluğu nedeniyle çok önemlidir.
• Yaşlı bireyler ağızlarındaki eksik dişler
nedeniyle yeterince yiyemeye bilirler, ağız
içindeki enfeksiyonların oluşturduğu kötü
koku ve tat nedeniyle iştahsızlık
yaşayabilirler ya da azalan tat alma
duygusu nedeniyle yemek yemeyken zevk
almaya bilirler.
11. Ağız ve Diş Bakımı
Yaşlı bireylerin yemeklerden sonra yumuşak bir
diş fırçası ile dişlerini fırçalaması sağlanmalı ve
yetersizlikleri ölçüsünde gerekli destek
sağlanmalıdır.
Protezlerin temizliği de oldukça önemlidir. Her yemekten
sonra protezlerin temizliği dış fırçası kullanılarak yapılabilir.
Geceleri protezlerin çıkarılması ve suda bekletilmesi
sağlanmalıdır. Protezler ısıyı kolay geçirdikleri için sıcak
yiyecek ve içeceklerden sakınılması gerekmektedir.
12. Yaşlılarda Beslenme
Sindirim sistemindeki değişiklik nedeniyle yaşlı
bireyin beslenmesi değişmiştir. Genellikle çiğ
sebze ve meyveler yerine daha çok karbonhidrat
içeren yumuşak besinlere doğru bir değişim
vardır. Takma dişleri olan yaşlı bireyler zamanla
dişetlerinin de çekilmesi nedeniyle protezleri
çıkarır ve besinleri damaklarıyla öğütürler.
13. Yaşlılarda Beslenme
Damakla ezilen besinler yeterince parçalanamaz
ve bu besinlerden yeterince yararlanılamaz.
Çiğneme besinlerin sindirim ve emiliminde
önemli bir aşamadır. Yaşlı bireylerin yemekleri
yeterince çiğnediğinden emin olunmalı, besinler
çiğnemesi kolay formda (etin köfte şeklinde
olması) ya da büyüklükte (daha küçük parçalara
bölünmüş) sunulmalıdır.
14. Yaşlılarda Beslenme
Kendi kendine beslenmesi desteklenmeli ve
yetersiz kaldığı durumlarda yemesine yardım
edilmelidir. Yemek sırasında bireyin oturur
pozisyonda olduğundan emin olunmalı, rahat,
kokudan arınmış iyi havalandırılmış bir ortam
sağlanmalıdır.
15. Yaşlılarda Beslenme
Kişinin verilen yemeği bitirdiğinde emin
olunmalı ve tüketemediği besinler konusuna
yaşlı bireyin hekim ve hemşiresine bu durum
iletilmelidir. Bireyin verilen lokmayı yutması için
zaman tanınmalı, konuşurken yememesine ve
acele etmemesine önem verilmelidir.
16. Yaşlılarda Boşaltım
Yaşlı kişilerde beslenmedeki değişiklik (posalı besinler yerine yumuşak besinleri
tüketmeleri) harekette azalma, kullandığı çok sayıdaki ilaç nedeniyle kabızlık
gelişebilir. Kaslarda ve sinir sistemindeki değişiklik nedeniyle de idrar ve dışkı
tutamama gelişebilir. Her iki durum da yaşlı birey için sorun ortaya çıkaran
faktörlerdir ve özenle üzerinde durulması gereken konulardır.
17. Yaşlılarda Boşaltım
Sorunları - Kabızlık
Kabızlığın giderilmesi için sabah aç
karnına ılık su içmesi sağlanabilir,
mümkün olduğu kadar yataktan
kaldırılıp hareket etmesi sağlanabilir.
Eğer kalkıp hareket edebiliyorsa her gün
aynı saatte tuvalete gitmesi, tuvalette bir
süre beklemesi ya da her gün aynı saate
sürgü vermek çözüm olabilir.
18. Yaşlılarda Boşaltım
Sorunları – İdrar Kaçırma
İdrar kaçırmayı önlemek için tuvalete gitme
gereksinimi hissetmese bile yaşlı bireyin eğer
yürüyebiliyorsa mümkün olduğunca sık
tuvalete gitmesi sağlanabilir.
Kişilerin sıvı alımları gündüz arttırılmalı
ancak gece kısıtlanmalıdır.
Akşam yemeğinden sonra ve özellikle uyuma
saatlerinden önce idrar çıkışını arttıran
yiyecek ve içeceklerden sakınmak
gerekmektedir.
19. Yaşlılarda Boşaltım
Sorunları – İdrar Kaçırma
İdrar ve dışkısını tutamayan bireylerde hijyen
ve konfor önemli sorunlar oluşturmaktadır.
Bireylerin altlarının kuru tutulması ve idrar
ve dışkı ile bulaşmaya bağlı cilt problemleri,
basınç yaraları, mantar enfeksiyonları gibi
sorunların önlenmemesi dikkatli bir bakımı
gerektirmektedir.
20. Yaşlılarda Boşaltım
Sorunları – İdrar Kaçırma
İdrar ve dışkı tutamam bireylerin sosyal ilişkilerini engelleyen
kendilerine güvenlerini olumsuz etkileyen bir faktördür. Kişiler
tutamama riskleri nedeniyle bulundukları yerden ayrılmak istemezler
ya da başkaları ile görüşmek istemezler. Giysilerinde koku olması ya
da koku olacağı düşünmesi sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyen
önemli faktörlerden birisidir. Tamamen tutamaz hale gelmeden
önceki süreçte yaşlı bireylerin idrar ve dışkılama saatlerini
düzenlemeye çalışarak tutamama olaylarının engellenmesi bir süre
(kişiye göre farklılık göstermekle birlikte) mümkün olabilmektedir.
21. Yaşlılarda Boşaltım
Sorunları – İdrar Kaçırma
İdrar ve gaita kaçırma yaşlı bireyin benlik
saygısını olumsuz etkilemekte, ıslaklık ve kötü
koku nedeniyle konforunu bozmaktadır. Bireyin
sık aralıklarla değerlendirilmesi, bulunduğu
ortamın havalandırılması ve kirlendiğinde hızla
yatak çarşaflarının değiştirilmesi önemlidir. Yaşlı
bireyler geliştirilmiş özel koruyucu bezlerin
kullanılması hem çalışan hem de bireyin kendisi
için kolaylaştırıcı faktör oluşturmaktadır.
22. Basınç Ülseri
Yaşlı ve yatağa bağımlı hastada basınç ülserleri gelişme olasılığı fazladır.
Ülserleri erken tespit etmek için ve oluşmasını engellemek için yaşlı bireyin
mümkün ise havalı yatağa yatırılması sağlanmalıdır. Yatak çarşaflarının
kuru temiz ve gergin olması sağlanmalıdır. Yaşlı bireyin iki saat aralıklarla
değiştirilmeli ve masaj yapılmalıdır.
23. Basınç Ülseri
Cildin kuru ve temiz olmasına dikkat
edilmelidir. Yeterli sıvı alımının ve
beslenmenin sağlanması da basınç
ülserlerinin gelişiminin
önlenebilmesinde önemli bir faktördür.
24. Uyku ve Dinlenme
• Yaşlı bireylerin aşırı
olmayacak şekilde günlük
harekete, düzenli egzersiz
programına ve düzenli
dinlenmeye gereksinimi
vardır.
25. Uyku ve Dinlenme
• Yaşlı bireylerin geceleri sık tuvalete
kalkmaları,
• Yaşla birlikte sinir sisteminde
meydana gelen değişiklikler, ağrı,
stres, vücut ısısında değişiklik,
• Solunum sıkıntısı uyku gereksiniminin
azalması gibi nedenlerle uyku
sorunlarına neden olmaktadır.
26. Uyku ve Dinlenme
• Oysa yaşlı bireyin de kesintisiz derin uykuya enerjisini toplayıp
tazelenmeye gereksinim vardır.
• Bunun için gece hafif yemek yemesi, az sıvı alması, gündüz
uyumaması, ortamın sakin ve sessiz olması, sıcak ya da soğuk
olmaması çay, kahve gibi uyarıcıların alınmaması kişinin alışık olduğu
uyuma şekli yolu önerilebilir.
27. Enfeksiyonlardan
korunma
• Yaşlanma ile birlikte bağışıklık sistemi
hücrelerinin fonksiyonlarında zayıflama
görülür. Bu nedenle yaşlı bireyler bulaşıcı
hastalıklara daha yatkındırlar. Yaşlı bireye
bakım verirken hastalıklara yakalanmaya
daha eğilimli olduklarını ve bu hastalıklarla
mücadele güçlerinin de daha az
olduğunu göz önünde bulundurup hijyen
kurallarına önem vermek gerekmektedir.
28. Enfeksiyonlardan
korunma
• Hem yaşlı bireyin beden ve yaşam alanının temizliği hem
de ona bakım veren bireylerin bireysel hijyenleri ve özellikle
el yıkama alışkanlıkları enfeksiyonların gelişmesi ya da
bulaşmasının önlenmesinde önemli faktörlerdir. Yaşlı bireye
bakım veren bireylerin yapacakları her işlemden önce ve
sonra ellerini yıkaması oldukça önemlidir.
29. Giyinme ve vücut
ısısının kontrolü
• Yaşlı bireylerin metabolizmaları
yavaşladığı için ve deri altı yağ
dokusu azaldığı için daha çok
üşürler. Bazen bakım veren kişi
için sıcak sayılabilecek bir ortamın
serin olduğundan yakınabilirler.
30. Giyinme ve vücut
ısısının kontrolü
• Bu duyu farklılığını yaşlı bireye
özgü bir değişim olduğunu kabul
edip kendisini rahat hissedeceği,
yumuşak pamuklu hava alabilen
giysiler giymesine yardımcı
olunmalı, giysilerin hareketini
engellemediğinden emin
olunmalıdır.
31. Giyinme ve vücut
ısısının kontrolü
Giysilerin kolay giyilip
çıkarılabilen giysiler olması
sağlanmalıdır. Rahat giysiler
bireyin konforunu sağlayacağı gibi
giysilerin çıkarılması sırasında
ortaya çıkabilecek idrar
kaçırmalarını da önleyecektir.
32. Ev Kazalarından
Korunma
Evin içinde ya da bakımevinde kazalar, neden olabilecek
faktörler ortadan kaldırılarak büyük ölçüde engellenebilir.
Yaşlı bireyin eğer mümkünse yatak kenarları yükseltilmeli ve
yatak yüksek ise basamak koyularak çıkmasına yardım
edilmelidir.
33. Ev Kazalarından
Korunma
Ayağına takılabilecek kablolar, eşyalar,
mobilyalar kaldırılmalıdır. Oda
mümkün ise tamamen halı ile
kaplanmalıdır. Yaşlı bireyin bu şekilde
halı kenarına takılıp düşmesi
önlenebilir. Uygun olmayanlar düşme
riskini arttıracağı için giyilen terlik ya
da ayakkabının uygun büyüklükte
olmasına özen gösterilmelidir.
34. Merdiven Kazalarından
Korunma
Yaşlı bireyler sık sık destek alma gereksinimi hissedecekleri
için merdiven kenarlarındaki tırabzanların sağlamlığından
emin olunmalıdır.
35. Banyoda Kazalarından
Korunma
Banyo ve tuvalet hem de hem de
yaşlıya bakım veren kurumalarda
kazaların en sık görüldüğü yerdir.
Banyolara ve küvetlerin içine
düşmeleri engellemek için özel
kavuçuk parçalar yerleştirilebilir.
Banyonun ıslak olmamasına özen
gösterilmelidir.
36. Banyoda Kazalarından
Korunma
Yaşlı birey banyo yaparken
mahremiyetine saygı gösterilmeli
ancak kapıyı kilitlemesine izin
verilmemelidir. Çünkü kaza
halinde fark edilmeyecek ya da
yardım gecikecektir.
37. Yaşlılarla İletişim
• Yaşlı bireyin bakım yaşlı bireye sabrı ve
saygıyı gerektirir. Duyma
fonksiyonlarındaki bozukluğa bağlı olarak
iletişim kurmakta güçlük yaşanabilir. Bu
nedenle daha yüksek sesle ve daha yakın
mesafeden iletişim kurulması
gerekmektedir. Duyma fonksiyonundaki
yetersizlik aynı zamanda duygularının
yanlış anlamasına ya da duyamadıklarından
şüphelenmesine neden olacaktır.
38. Yaşlılarla İletişim
Yaşlı bireyler iletişimde daha
kırılgandırlar ve duygusal durumları
değişkendir.
Başka birilerini bağımlı olduklarını hissetmek onarlı mutsuz eder.
Tükendiklerini hissedebilirler. Gelecekte bağımlılık düzeylerinin
artmasında endişe ederler.
Özellikle akranlarının ölmesiyle kendilerini ölüme daha yakın
hissederler.
39. Yaşlılarla İletişim
Konuşma gereksinimleri vardır ve dinlenilmek isterler. Sabırla
dinlemek ve kendilerini ve duygularını ifade etmelerine geçmişteki
deneyimlerinden bahsetmelerine olanak tanımak gerekmektedir.
Bu durum kendilerini daha iyi hissetmelerine neden olacaktır.