1. Lidhur me
Menaxhmentin
(në ndërmarrje)
Udhëzues
për ndërmarrësit
dhe studentët
Mblodhi:
madopol@yahoo.com
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Për më tepër shënime i referoheni (web sajtit) duke klikuar ke adresa elektronike: http://www.kugjilani.org
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
1
VII/2008-0036

2. 1. NDËRMARRËSI
2. NDËRMARRËSIA
3. E DREJTA TREGTARE
4. INFRASTRUKTURA
5. MARKETINGU NË NDËRMARRËSI
6. FINANCIMI I EKONOMISË SË VOGËL
7. KONTABILITETI I NDËRMARRËSISË DHE KONTROLLINGU
8. QARKULLIMI I PAGESAVE
9. TATIMI DHE DHËNIET E TJERA TË NDËRMARRËSIT
10. SHPENZIMET DHE MENAXHIMI I SHPENZIMEVE
11. PROJEKTIMI I NDËRMARRËSISË
1. NDËRMARRËSI
1.1. Përkufizimi kuptimor i ndërmarrësit
1.2. Veçoritë e ndërmarrësit
1.3. Ideja e ndërmarrësit
1.4. Procesi i ndërmarrësisë
1.1. Përkufizimi kuptimor i ndërmarrësit
o Mund të themi se ndërmarrësi është person i cili është i gatshëm që me rrezik të vetin, duke aplikuar ide të
reja(prodhuese, tregtare, menaxhuese), të ndërmerr dhe realizojë projekte të reja ekonomike me orientim
fitimprurës.
o Ndërmarrësi për dallim nga pronari, është novator. Ai kërkon mënyra për zhvillimin dhe rritjen e
veprimtarisë së vetë dhe vazhdimishtë aplikon risi. Nga ana tjetër pronari që nuk ka afinitet dhe zotësi për
ndërmarrësi, përpiqet që afarizmin e vetë ta mbajë në nivel aktual.
o Ndërmarrësi para së gjithash është i orientuar në realizimin e fitimit, ngase mungesa e fitimit e bënë atë të
pasuksesshëm. Mirëpo përkundër kësaj, rolet e ndërmarrësit janë të shumëta: ai duhet të jetë
planer(planifikues), udhëheqës, novator, organizator dhe kontrollor(kontrollues) i mirë.
1.2. Veçoritë e ndërmarrësit
o Çdo ndërmarrës, që të jetë i sukseshëm duhet të posedojë veçori të caktuara. Pothuajse sa herë që bëhet
fjalë për veçoritë e ndërmarrësit, theksohen fjalët e Peter Druckerit i cili për ndërmarrësit thotë: disa janë
ekscentrikë, të tjerët konformistë shembullorë, disa janë të trashë, të tjerët të dobët etj.
o Megjithatë, marrë në tërsi, ndërmarrësi i sukseshëm, pa marrë parasyshë sharmin dhe stilin e tijë jetësor,
duhet të jetë novator, i gatshëm të merrë përsipër rrezikun, të ketë vetëbesim, të jetë këmbëngulës dhe
përgjegjës për realizimin e projketit të vetë.
2
Faqe 1

3. 1.3. Ideja e ndërmarrësit
o Se nuk është e lëhtë të jeshë ndërmarrës cilësor dhe i suksesshëm dëshmon edhe fakti se shumë ide të
ndërmarrësve cilësorë dështojnë. Për fat të keq, suksesin nuk e garanton vetëm ideja e mirë ose fati i
ndërmarrësit, por është e nevojshme edhe dija interdisiplinare e menaxhimit me qëllim të hartimit të një
stratexhie sa më të mirë të afarizmit e cila çon drejtë qëllimit të caktuar.
1.3.1 Kuptimi i idesë së ndërmarrësit
o Është e vështirë që ideja e ndërmarrësit të përshkruhet dhe definohet në mënyrë njëkuptimore. Nganjëherë
ideja për një ndërmarrje të caktuar lindë ngadalë dhe i duhet një kohë e gjatë për të marrë formen e plotë.
Për të vlerësuar se a është ideja jonë njëkohësishtë edhe rast i volitshëm afarist duhet t’i shtrojmë këto
pyetje:
A e do tregu atë që ne e ofrojmë ?
A është i gatshëm tregu për ofertën tonë ?
A do të na mundësojë ideja jonë kthimin e investimit brenda afatit të kënaqshëm?
A është ideja jonë novacion? Cilat elemente përbëjnë dallimin ndërmjet ofertës sonë dhe ofertës së
konkurrencës sonë në treg?
o Nëse arrijmë të japim përgjigje adekuate në këto pyetje, do të kuptojmë se a është ideja jonë njëkohësishtë
edhe rast i mirë.
1.3.2 Burimet e ideve ndërmarrëse
o Burimet e ideve ndërmarrëse janë të shumta, kurse vijnë nga sfera të ndryshme – nga preferencat dhe
preferencat dhe përvojat personale, informatat nga tregjet e jashtme dhe nga rrethanat makroekonomike
sociale në sferën ose tregun e caktuar. Sipas Susan Ward idetë dhe rastet e volitshme shfaqen në këtë
mënyrë:
Analizojini shkathtësitë tuaja lidhur me idetë afariste,
Mbajeni hapin me ngjarjet e përditshme dhe jini i gatshëm ta shfrytëzoni përparësinë e rastit të
volitshëm,
Shpikeni një prodhim ose shërbim të ri,
Shtojani vlerën prodhimit ekzistues,
Hulumtoni tregjet tjera,
Pasurojeni prodhimin ose shërbimin ekzistues,
Bashkangjitjuni palës ngadhënjimtare.
o Puna më e mirë është ajo që kënaq nevojat e tregut… Punët më të mira e gjejnë nevojën dhe zbrazëtinë në
treg dhe e plotësojnë atë.
1.3.3. Analiza dhe realizimi i aksionit
o Me rastin e analizës së idesë dhe gjatë të menduarit për realizimin e sajë është e nevojshme të përfshihen më
shumë sfera të afarizmit. Sferat që duhet shqyrtohen dhe definohen janë:
o Presupozimet e përgjithshme: forma juridike e ndërmarrjes, emri i firmës, logotipi, hapat e nevojshëm për
zbatimin e idesë,etj.
o Prodhimi dhe/ose shërbimi: madhësia e tregut total, cikli jetësor i prodhimit, vlera e shtuar etj.
o Menaxhimi: organizimi i punës dhe skema organizative, ndarja e përgjegjësive dhe autorizimeve
o Të punësuarit: nevojat për punonjës janë harmonizuar me përgatitjen profesionale të kërkuar, me përvojën e
shkathtësitë e nevojshme për kryrjen e punës dhe kompensimet
3
Faqe 2

4. o Tregu: definimi i qëllimeve të tregut, numri i blerësve të ardhshëm dhe shitja e mundshme, motivet për
blerje, trendët në tregje, analiza e konkurrences(e tanishme dhe e ardhshme), analiza e pozitës në raport me
konkurrencën
o Stratexhia e marketingut: pozita e synuar në treg, pozicionimi në lidhje me çmimet, strategjia e distribuimit,
plani i aktiviteteve normative dhe shpenzimet e promovimit,
o Zinxhiri i furnizimit: lëndët e para të nevojshme dhe furnitorët, kërkesat teknike për kryerjen e punëve,
procesi i prodhimit, shpenzimet e prodhimit, lokacioni dhe teknologjia
o Analiza financiare: burimet e financimit, mjetet e nevojshme të përhershme dhe të xhiros, projektimi i të
hyrave dhe të dalave, projektimi i raporteve financiare dhe vlerësimi i efektivitetit të projektit
1.4. Procesi i ndërmarrësisë
o Që të mundë të realizohet një ide është e nevojshme, para së gjithash, të definohen qëllimet që dëshirojmë t’i
arrijmë. Pastaj, është e nevojshme të definohet stratexhia, përkatësishtë mënyra sipas së cilës do ti
realizojmë qëllimet e përcaktuara dhe vetëm pas kësaj do t’i qasemi zbatimit të kësaj strategjie. Njëherazi kjo
është përmbajtja e procesit të ndërmarrësisë.
Definimi i qëllimeve
o Definimi i qëllimeve nënkupton caktimin e gjendjes së ardhshme të subjektit ekonomik. Kjo është pika e fundit
drejt së cilës janë orientuar aktivitetet, e ato janë rezultatet përfundimtare. Kjo do të thotë se ndërmarrësi ka
qëllimin e vetë të cilin e synon.
o Ndërmarrja gjithherë ka më shumë qëllime, ndërkaq me rastin e definimit të tyre duhet pasur parasysh që të
gjitha këto qëllime të jenë reciprocikishtë të harmonizuara.
o Qëllimet e definuara duhet të jenë të shprehura me shkrim, duhen të jenë të arritshme, përkatësisht të
realizueshme, të shprehura në aspektin sasior dhe të kufizuara në aspektin kohor, përkatësishtë duhet ta
kemi planin kohor deri kur duhet të realizohet qëllimi.
Përcaktimi i strategjisë
o Pasi të kemi përcaktuar se çka dëshirojmë të realizojmë, është e nevojshme që të definojmë edhe mënyrën e
realizimit të këtij qëllimi, përkatësisht duhet ta përcaktojmë strategjinë. Strategjia e definon mënyrën e
realizimit të qëllimeve të ndërmarrësit, përkatësishtë tërësinë e synimeve për menaxhmentin nëpërmjet të
cilave do të realizohen qëllimet e parashtruara.
o Ajo duhet t’i definojë udhëzimet e sakta lidhur me ndërmarrjen, dhe duhet të jetë e kuptueshme për të
punësuarit në ndërmarrje. Strategjia duhet të jetë e lidhur ngushtë me aktivitetin afarist të ndërmarrjes.
Realizimi i strategjisë
o Në këtë fazë ndërmarrësi duhet t’i testojë mundësitë e veta dhe t’i krahasojë ato me hapat e nevojshëm për
realizimin e projektit. Në këtë fazë ndërmarrësi do të duhej të verifikonte:
A ka burime dhe mjete të mira?
Sa është e fortë ndërmarrja?
Çfarë janë mundësitë dhe afinitetet e saj?
4
Faqe 3

5. 2. NDËRMARRËSIA
2.1. Kuptimi dhe rëndësia e ndërmarrësisë,
2.2. Pikënisjet themelorë të ndërmarrësisë,
2.3. Ndërmarrësia dhe menaxhmenti,
2.4. Format e ndërmarrësisë,
2.5. Praktika e ndërmarrësisë,
2.6. Specifikat e ndërmarrjeve të vogla.
2.1. Kuptimi dhe rëndësia e ndërmarrësisë
Mundë të thuhet se të menduarit tonë mbi ndërmarrësinë bazohet në teorinë e Adam Smithit, çmimet dhe
tatimet, roli i kapitalit, i punës, i diturisë dhe i rentës tokësore, kuptimi i tregtisë së jashtme, inflacioni dhe
papunësia, monopolet dhe dështimet tjera në treg. Të gjitha këto ai i ka shkoqitur në mënyrën më të qartë.
Gjatë kësaj periudhe në shekullin e 18-të, theksi është vënë në shpenzimet e punës dhe të prodhimit, në
çmimin e prodhimit dhe në oferten e tyre.
Edhe pse kuptimi i ndërmarrësisë është mjaftë i gjerë, do të përpiqemi ta përkufizojmë si vijon:
Ndërmarrësia është një proces dinamik i ndryshimit të vazhdueshëm të strukturës ekonomike
dhe të efektivitetit të saj, në të cilën individët marrin përsipër rrezikun për rezultatet e afarizmit.
2.2. Pikënisjet themelore të ndërmarrësisë
Është e padyshimtë dhe e pamohueshme rëndësia e ndërmarrjeve të vogla në sistemin ekonomik të çdo vendi.
Mirëpo, se cilat janë pikënisjet themelore të ndërmarrjeve të vogla dhe çka i dallon ato nga ndërmarrjet e
mesme dhe të mëdha sipas mendimit të M. Shkrtiq:
ndërmarrjet e vogla pasurojnë llojllojshmërinë e ofertës dhe kërkesës,
ndërmarrjet e vogla kryesishtë plotësojnë kërkesën për të mira dhe shërbime që ndërmarrjet e mëdha
vështirë i përmbushin, ose kjo për to paraqet ngarkesë të madhe duke pasur parasyshë veprimtarinë e tyre
themelore,
një numër i madh i ndërmarrësve e bazon veprimtarinë e vetë në teknologji të ulët dhe të vjetruar, por
gjithashtu një numër gjithnjë e më i madh i tyre mbështetet në teknologji të lartë,
ndërmarrjet e vogla mundësojnë më lehtë aplikimin e zgjedhjeve të reja teknologjike,
struktura e ndërmarrjeve të vogla është shumë më e thjeshtë,
për një afarizëm të sukseshëm të ndërmarrjeve sot janë të rëndësishëm kreativiteti dhe novatorizmi dhe
pikërisht këto janë karakteristika të ndërmarrjeve të vogla që i ndihmojnë për një afarizëm më të mirë,
për themelimin e një ndërmarrjeje të vogël nuk duhen shumë para, kështu që është më i vogël edhe rreziku sa
i përket themelimit dhe i veprimtarisë së saj të mëtejme.
2.3. Ndërmarrësia dhe Menaxhmenti
Me nxitjen e ndërmarrësisë, me themelimin e subjekteve të vogla dhe të mesme ekonomike, si dhe me
aplikimin e diturive bashkëkohore menaxheriale, krijohen parakushtet për zhvillimin e ekonomisë. Në të
vërtetë, menaxhmentin si disiplinë shkencore dhe praktike afariste duhet ta shfrytëzojnë në të menduarit,
punën dhe sjelljen e vetë të gjithë ata që marrin pjesë në zhvillimin ekonomik. Detyrë kryesore e
menaxherit është që të sigurojë sasi të mjaftueshme të prodhimeve dhe shërbimeve, dhe këtë ta bëjë në
mënyrë sa më efikase.
Dallimi ndërmjet kuptimit të ndërmarrësisë dhe kuptimit të menaxhmentit shpeshherë ka qenë objekt
debati. Thuhet se ndërmarrësia është e lidhur ekskluzivisht me pronësinë, dhe këtë vetëm në subjektet e
5
Faqe 4

6. vogla dhe të mesme ekonomike. Këto pohime janë të pasakta. Ndërmarrësia nuk mund të ndahet nga
menaxhmenti, e as që është e lidhur vetëm me një subjekt të vogël ekonomik.
2.4. Format e Ndërmarrësisë
Sipas mendimit të N. Kuvaçiqit ndërmarrësia për nga aspekti i formës së pronësisë, mundë të jetë individuale
dhe kolektive(koperative), e duke pasur prasysh shkallën e pavarsisë(autonomisë) së saj, kemi
ndërmarrësinë eksterne dhe interne.
Ndërmarrësia individuale: presupozon se funksionet e pronësisë, të ndërmarrësisë dhe të menaxhimit
përqëndrohen në një person. Më së shpeshti bëhet fjalë për fazën fillestare të zbatimit të idesë, kur
ndërmarrësi vetë i kryen të gjitha punët e nevojshme për funksionimin e organizatës punuese.
Ndërmarrësia kolektive: paraqitet në çastin kur pronari- ndërmarrësi ua beson disa funksione, më së
shpeshti funksionet udhëheqëse, profesionistëve, përkatësishtë menaxherëve. Mirëpo ndërmarrësia kolektive
është poashtu e pranishme kur veprimi realizohet dhe si integrim i aktiviteteve të më shumë personave.
Ndërmarrësia eksterne(e jashtme): nënkupton faktin se ndërmarrësi është pjesë e tregut të caktuar, nga i
cili thith resurset, dhe pas një procesi të caktuar të punës sërish i plason në treg në formë të prodhimeve
ose shërbimeve.
Ndërmarrësia interne(brendshme): është e lidhur me krijimin e subjekteve të reja ekonomike ose të
sistemeve të ndryshme afariste me një pavarsi më të vogël ose më të madhe. Mund të nënkuptojë edhe
proceset e punës brendapërbrenda subjektit ekzistues ekonomik
2.5. Praktika e ndërmarrësisë
Me rastin e përkufizimit të dallimit ndërmjet kompanisë së orientuar për ndërmarrësi dhe të asaj që nuk
është e orientuar për këtë aktivitet, mund të tërheqim një paralele ndërmjet pronarit dhe ndërmarrësit.
Kompania e orientuar për ndërmarrësi është novatore dhe vazhdimishtë kërkon mënyra ë reja për
ushtrimin e procesit afarist me qëllim të përparimit të tij, pa marrë parasysh se a bëhet fjalë për
ndërmarrësin ekzistues, ndërmarrësin e ri ose franshizën. Njëkohësisht, këto tri mundësi janë format e
fillimit të një aktiviteti afarist.
Subjekti ekonomik i ri i formuar
Kjo është forma më e shpeshtë e fillimit të punës vetjake, andaj edhe rreziqet këtu janë më të mëdha. Për
të realizuar ndërmarrjen tonë është e nevojshme që ta analizojmë dhe evaluojmë hollësisht idenë tonë,
dhe punën e re ta fillojmë pasi të jemi siguruar se punën tonë e pranon tregu.
Sipas P.Druckerit duhet të shqyrtojmë me sukses me sa vijon: Orientimi në treg, Prognoza financiare,
Krijimi I ekipeve udhëheqëse, Roli i ndërmarrësit(themeluesit).
Blerja e ndërmarrjes (firmës) ekzistuese
Subjekti ekzistues ekonomik zakonisht është me më pak rreziqe, nëse është fjala për një ndërmarrje
ekzistuese të suksesshme që është dëshmuar e aftë të tërheqë blerës ose e cila ka krijuar konsumatorë
të rregullt, shanset për vazhdim të sukseshëm të veprimtarisë janë shumë të mëdha, krahas të dhënave
për sukseset e mëhershme ekzistojnë edhe të dhëna për dështimet e caktuara, në mënyrë që gabimet të
mos përsëriten.
Sipas Strauss-it blerja e firmës ekzistuese ka disa përparësi:
- nuk fillon nga zeroja, ngase puna tanimë ekziston,
- nuk është e nevojshme të krijohet goodwill-reputacioni i firmës,
- është më e shpejtë sesa të themelohet një veprimtari e re,
6 Faqe 5

7. - zvogëlohet rreziku, gjë që është benefiti kryesor i blerjes së firmës ekzistuese.
Franshiza
Fjala franshizë vjen nga gjuha frenge “franchir”, që do të thotë “të lirohet”. Franshiza tipike është
thjeshtë një kontratë ndërmjet shitësit dhe blerësit-kontratë që blerësit (franshizantit) i lejon ta shes
prodhimin ose shërbimin e shitësit (franshizorit).
Franshiza ka anët e veta të mira dhe të këqija. Sipas Strauss-it anët e mira të saj janë:
- blihet një sistem i verifikuar, e kjo teoretikishtë zvoglon rrezikun e mossuksesit,
- franshizori me anën e ekspertizës jep ndihmë në sfera të ndryshme të veprimtarisë,
- mund të asistojë në aktivitetet promovuese dhe të ketë dobi nga fushatat e mundshme nacionale dhe
internacionale.
Të metat e franshizës sipas Strauss-it janë:
- blerja e franshizës mund të kushtojë shumë, ngase përfshin emrin, logotipin, goodwill, ekspertizën
dhe trajnimin e franshizorit,
- është e kufizuar pavarësia në zhvillimin e veprimtarisë,
- ndërmarrësi gjendet në pozitë të pabarabartë me franshizorin, ngase çdo punë që e kontrakton e
forcon franshizorin dhe reputacionin e tij.
2.6. Specifikat e ndërmarrjeve të vogla
Derisa më herët kemi theksuar se ndërmarrësia mund të paraqitet edhe në subjektet e mëdha afariste
ekzistuese, ndërmarrjet e vogla janë të pranishme ekskluzivisht në subjektet e vogla afariste dhe në pajtim
me këtë ekzistojnë disa specifika.
Nocioni i ndërmarrjeve të vogla
Rëndësia e ndërmarrjeve të vogla është e njohur në të gjitha vendet e botës. Padyshim se veprimtaria e
këtyre tregjeve bazohet në veprimtarinë e ndërmarrjeve të vogla të cilat, në numrin e gjithmarshëm të
ndërmarrjeve, marrin pjesë me mbi 95% dhe punësojnë një numër të madh njerëzish.
Sipas M. Shkrtiq kriteret sipas të cilave ndërmarrjet e vogla dhe të mesme mundë të klasifikohen dhe
veçohen nga kompanitë e mëdha janë si vijon: Kriteret sasiore, kriteret e themelimit, kriteret cilësore.
Përparësitë dhe të metat e ndërmarrjeve të vogla
Inicimi i punës vetjake i sjellë ndërmarrësit shumë përparësi, por njëkohësishtë edhe mangësi. Sipas Gj.
Horvat dhe M. Kovaçiq këto përparësi dhe të meta janë si vijon:
Pëparësitë
Njëra prej përparësive ëshëtë Pvarësia e iniciuesit të punës, i cili e ka mundësinë e zgjedhjes së pavarur.
Përparësi tjera janë Mundësitë financiare, Siguria e Punës, Punësimin e familjarëve etj.
Të metat
Njëra prej të metave të inicimit të punës vetjake është Fluktuimi i Shitjes, e metë tjetër është
Konkurrenca e cila është vështërsia e dytë më të cilën përballet ndërmarrësi, Përgjegjësia e shtuar,
Humbjet Financiare, Mardhëniet e punës.
Rreziku afarist në ndërmarrjet e vogla
Një asociacion mjaftë i shpeshtë për nocionin e ndërmarrësisë është pikërishtë rreziku, ngase epilogu i
kësaj veprimtarie, në krahasim me format tjera të afarizmit, është tejet i pasigurtë. Suksesi i një ideje
varet dhe është i kushtëzuar nga menaxhimi i mirëfilltë i rrezikut.
7
Faqe 6

8. Rreziku mundë të shkaktojë pasiguri, humbje ose dështim, përkatësishtë paqartësi në lidhje me ngjarjet e
ardhshme që mundë të ndikojnë në realizimin e qëllimit.
Me planifikim deri te suksesi
Mungesa e planifikimit në parim do të thotë dështim, edhe pse shumë ndërmarrës konsiderojnë se për
sukses mjafton ta kesh idenë dhe të punosh me kujdes.
Që të mund të sigurohen parakushtet për suksein e idesë së ndërmarrësit, është e nevojshme të hartohet
plani i punës, dokument ky i cili hollësisht e përpunon idenë e ndërmarrësit dhe jepë vlersimin e saktë
lidhur me zhvillimin e ardhshëm afarist dhe financiar për një periudhë të caktuar.
Plani i punës duhet të hartohet jo vetëm kur e përpunojmë një ide të re, por edhe për një afarizëm të
rregullt. Planifikimi fillon me analizën e forcave dhe të dobësive të brendshme si dhe të rrethanave dhe
kërcënimeve të mjedisit, ndërkaq pason definimi i qëllimeve, i politikës, metodave dhe i procedurave të
punës, si dhe hartimi i bilancit.
8
Faqe 7

9. 3. E DREJTA TREGTARE
3.1. E drejta tregtare,
3.1. E drejta tregtare statusore,
3.3. E drejta tregtare kontraktore.
3.1. E drejta tregtare
Kuptimi dhe përmbajtja e të drejtes kombëtare
E drejta tregtare është degë e së drejtës me rregullat e së cilës rregullohet pozita e shoqërive tregtare, e
personave të tjerë juridikë dhe fizikë që paraqiten si subjekte në veprimet juridike dhe normohen punët
juridike ndërmjet subjekteve të së drejtës kombëtare. E drejta tregtare ndahet në të drejtën tregtare
statusore dhe kontraktore.
E drejta tregtare statusore – rregullon format, pozitën juridike, mënyrën e themelimit dhe të veprimit të
shoqërive tregtare, përkatësishtë të subjekteve ekonomike përgjithësishtë.
E drejta tregtare kontraktore – rregullon punët juridike që i kryejnë reciprocikishtë subjektet e së drejtës
tregtare si dhe rregullat që përcaktojnë radhën e punëve të tyre juridike.
Burimet dhe korniza institucionale e së drejtës tregtare
Burimet e së drejtës tregtare janë forma të ndryshme në të cilat paraqiten rregullat juridike të së drejtës
tregtare. Si burime të së drejtës kombëtare janë:dispozitat, e drejta tregtare autonome, praktika gjyqësore
dhe e arbitrazhit, shkenca juridike, aktet e organeve të caktuara joligjvënëse, pastaj statuti, marrëveshja
shoqërore dhe aktet e subjekteve të së drejtës tregtare.
3.2. E drejta tregtare statusore
Format e organizimit të ndërmarrësisë
Format themelore në kuadër të të cilave ndërmarrësi mund të organizojë ushtrimin e veprimtarisë dhe ta
bazojë juridikisht projektin e vetë janë: tregtare, përkatësisht shoqëria tregtare ose tregtari si individ,
ortakëria dhe zejtari.
Tregtari – si nocion është përfshirë në sistemin juridik kroat me nxjerrjen e Ligjit mbi shoqëritë tregtare dhe
nënkupton emërtimin përmbledhës për personin juridik ose fizik i cili ushtron një veprimtari ekonomike me
qëllim të realizimit të fitimit. Nëse si tregtar paraqitet personi juridik, në këtë rast bëhet fjalë për Shoqërinë
Tregtare, e nëse fjala është për personin fizik, atëherë kemi të bëjmë më Tregtarin si Individ.
Ortakëria – është një formë e organizimit të veprimtarisë që nuk është person i pavarur juridik, e as një
formë e shoqërisë, por një marrëdhënie kontraktuese në kuadër të së cilës dy ose më shumë persona
bashkojnë punën dhe pasurinë e vetë për realizimin e një ndërmarrje.
Zejtaria – nënkupton ushtrimin e veprimtarisë ekonomike me qëllim të realizimit të fitimit.
Shoqëria tregtare
Shoqëria tregtare është personi juridik që krijohet me aktin mbi themelimin ose me kontratën ndërmjet dy
ose më shumë themeluesve të shoqërisë, që bashkojnë kapitalin me qëllim që në kuadër të të njëjtës firmë të
ushtrojnë në mënyrë të pavarur dhe të përhershme veprimtarinë ekonomike për realizimin e fitimit.
Shoqëria tregtare organizohet në këto forma: si shoqëri e personave ose shoqëri e kapitalit.
9
Faqe 8

10. Shoqëritë e personave – janë shoqëri tregtare në të cilat anëtarët i lidhin veçoritë dhe puna e tyre. Format e
shoqërive të tilla janë shoqëria tregtare dhe komandite.
Shoqëritë e kapitalit – janë shoqëri tregtare që si bazë të bashkimit e kanë kapitalin, te cilin themeluesit e
bashkojnë në para, sende ose të drejta. Format e shoqërive të kapitalit janë shoqëria me përgjegjësi të
kufizuar dhe shoqëri aksionare.
Shoqëria tregtare publike dhe shoqëria komandite
Shoqëria tregtare publike – është shoqëria në të cilën bashkohen dy ose më shumë persona me qëllim të
ushtrimit të përhershëm të veprimtarisë në kuadër të firmës së përbashkët, kurse secili anëtar i shoqërisë u
përgjigjet kredituesve të shoqërisë në mënyrë të pakufizuar dhe solidare me tërë pasurinë e vetë.
Shoqëria komandite – është shoqëri e personave në të cilën bashkohen dy ose më shumë persona me qëllim
të ushtrimit të përhershëm të veprimtarisë në kuadër të firmës së përbashkët, nga të cilët së paku njëri prej
tyre përgjigjet për detyrimet e shoqërisë në mënyrë solidare dhe të pakufizuar me tërë pasurinë e
vetë(komplementarit), ndërkaq së paku njëri prej tyre përgjigjet për detyrimet e shoqërisë deri në shumën e
kuotës së kapitalit të vetë që e ka derdhur në shoqëri(komanditori).
Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar
Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar, krahas zejtarit, është forma më e shpeshtë e organizimit të
ndërmarrjeve të vogla. Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar është shoqëri tregtare e kapitalit që e themelojnë
një ose më shumë persona fizikë dhe juridikë me anën e deklaratës për themelimin ose më marrëveshjen
shoqërore në bazë të së cilës në shoqëri derdhin kuotat e kapitalit themelor në shuma të ndryshme, dhe sipas
kësaj baze marrin pjesë në kapitalin themelor.
Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar themelohet me anën e Marrëveshjes Shoqërore nëse ekzistojnë dy ose
më shumë themelues, përkatësisht me Deklaratën e Themelimit, nëse bëhet fjalë vetëm për një themelues.
Shoqëria aksionare
Shoqëria aksionare është shoqëri tregtare e kapitalit, në të cilën anëtarët e shoqërisë(aksionarët) marrin
pjesë më kuotat e kapitalit themelor të ndarë në aksione.
Shoqëria aksionare përgjigjet kundrejt personave të tretë më tërë pasurinë e vetë, kurse anëtarët e
shoqërisë-aksionarët, nuk përgjigjen me pasurinë e vetë për detyrimet e shoqërisë.
Organet e shoqërisë aksionare janë drejtoria, këshilli mbikëqyrës, dhe kuvendi i përgjithshëm i shoqërisë.
Zejtaria
Zejtari është person fizik i cili ushtron në mënyrë të pavarur dhe të përhershme një ose më shumë
veprimtari ekonomike plotësuese me qëllim të realizimit të fitimit në kuadër të prodhimit, qarkullimit dhe
ofrimit të shërbimeve në treg. Përjashtimisht, zejtar mund të jetë edhe shoqëria tregtare nëse ushtron një
veprimtari që ka të bëj me zejtarinë, nëse këtë nuk e bën në mënyrë industriale.
Llojet themelore të zejtarisë janë: zejtaria e lirë, e ndërlikuar, ekskluzive(e privilegjuar) dhe sezonale.
Ortakëria
Ortakëria është një formë e organizimit të veprimtarisë ekonomike në të cilën obligohen në mënyrë të
ndërsjellë dy ose më shumë persona që për realizimin e një qëllimi të përbashkët të bashkojnë punën
dhe/ose pasurinë e vet.
10
Faqe 9

11. Pasurinë e ortakërisë e përbëjnë kuotat e ortakëve si dhe pasuria e realizuar në kuadër të afarizmit.
Pasuria e ortakërisë është pasuri e përbashkët e të gjithë ortakëve. Ortakët marrin pjesë në fitimin dhe
në humbjet e shoqërisë përpjestimishtë me kuotat e tyre.
3.3. E drejta tregtare kontraktore
Kuptimi dhe përmbajtja e të drejtës së detyrimeve
E drejta e detyrimeve është një tërësi e rregullave juridike me të cilat rregullohen mardhëniet e detyrimeve,
përkatësishtë mardhëniet në të cilat njëra palë(kreditori) është i autorizuar të kërkojë nga pala
tjetër(debitori) kryerjen e ndonjë veprimi të cilin pala tjetër duhet ta përmbushë.
Karakteristikat themelore të së drejtës së detyrimeve janë: relativiteti i mardhënieve së detyrimeve,
dispoziviteti i mardhënieve së detyrimeve dhe veprimi si objekt i mardhënieve së detyrimeve.
Relativiteti i mardhënieve të detyrimeve: do të thotë se mardhëniet e detyrimeve veprojnë vetëm ndërmjet
palëve që janë në mardhënie konkrete të detyrimeve.
Dispoziviteti i mardhënieve të detyrimeve: do të thotë se palët kontaktuese vendosin vetë se a do të hyjnë në
një mardhënie të detyrimeve dhe e përcaktojnë përmbajtjen e mardhënieve përveç, natyrisht, kufizimeve që
dalin nga rregullat e moralit.
Veprimi si objekt i mardhënieve të detyrimeve: është çdo veprim njerëzor pozitiv ose negativ të cilin debitori i
mardhënies së detyrimeve është i detyruar t’ia kryejë kreditorit.
Presupozimet për lidhjen e kontratës
Kontrata është veprim i dyanshëm juridik që lindë me shprehjen e lirë të vullnetit të palëve kontraktuese(me
konsensusin e palëve) ose me shitjen e sendeve. Janë të njohura disa grupe të kontratave sipas llojit, nga të
cilat më të rëndësishme janë grupi i kontratave të njëanshme detyruese dhe të dyanshme detyruese dhe
grupi i kontratave formale dhe joformale.
Kontrata lind kur njëra palë kontraktuese pranon ofetën e palës tjetër. Oferta është propozim për lidhjen e
kontratës të cilën njëra palë ia dërgon tjetrës dhe ajo duhet t’i përmbajë të gjitha elementet thelbësore të
kontratës së ardhshme, ndërkaq e detyron ofertuesin deri në afatin e caktuar për pranimin e saj.
Sigurimi i mardhënies kontraktore
Pjesmarrësit në një mardhënie juridike detyruese dëshirojnë që me lidhjen e kontratës të arrijnë rezultate të
caktuara por, shpeshëherë ndodhë që detyrimi të mos përmbushet ose të përmbushet me vonesë. Së
këndejmi mardhënia juridike detyruese, përkatësishtë përmbushja e saj mund të sigurohet me anën e kaparit,
retencionit, garancisë, penaleve ose me anën e pengut.
Ndryshimi i subjekteve të mardhënies kontraktore
Ndryshimi i subjekteve të mardhënies kontraktore mundë të bëhet si në anën e kreditorit ashtu edhe në anën
e debitorit. Ndryshimet në anën e kreditorit bëhen në formë të cedimit dhe asignacionit, ndërkaq në anën e
debitorit si marrje përsipër e borxhit dhe e detyrimit për përmbushjen e kontratës.
Shuarja e mardhënies kontraktore
Mardhënia juridike detyruese shuhet në njërën nga këto mënyra: me përmbushje, me pamundësin e
përmbushjes, me zgjidhjen e kontratës, me faljen e borxhit, me kompensim, me denoncim, heqje dorë, me
skadimin e kohës, me vdekjen e debitorit ose kreditorit, me barazim, përkatësishtë kompenzimin e kërkesave
dhe borxheve, me novacion dhe dispozita juridike.
11
Faqe 10

12. Llojet e kontratave
Janë të shumta kontratat që subjektet juridike i shfrytëzojnë në jetën e përditshme ekonomike, ndër të
cilat më të shpeshta dhe më të domosdoshme janë
kontrata mbi shitjen,
kontrata mbi veprën dhë ndërtimin,
kontrata mbi qiranë dhe
kontrata mbi huanë dhe kredinë.
Kontrata mbi shitjen
Kontrata mbi shitjen është kontratë me të cilën shitësi zotohet se sendin që e shet do t’ia dorëzojë
blerësit kështu që blerësi bëhet pronar i tij, ngase blerësi detyrohet që shitësit t’ia paguajë çmimin e
caktuar.
Elementet thelbësore të kontratës mbi shitjen, pa të cilat kontrata nuk mund të ekzistojë, janë sendi dhe
çmimi. Objekt i shitjes janë sendet, të drejtat dhe pasuria. Çmimi duhet të jetë i shprehur në para,
përkatësishtë kontrata duhet të përmbajë të dhëna të mjaftueshme që mundësojnë caktimin e çmimit.
Kontrata mbi veprën
Me kontratën mbi veprën detyrohet kryesi i punëve(ndërmarrësi) të kryejë një punë të caktuar(fizike
intelektuale), kurse blerësi detyrohet që për këtë ta pagujë shpërblimin e caktuar. Objekti i kontratës mbi
punën është rezultati i punës, e jo vet puna që për shembull, është objekt i kontratës mbi punën.
Një nga format e kontratës mbi veprën është edhe kontrata mbi ndërtimin me të cilën kryesi i
punimeve(ndërtimtari) detyrohet ta ndërtojë brenda afatit të kontraktuar një objekt, ose që në objektin
ekzistues të kryejë punime ndërtimore, ndërkaq porositësi(investuesi) detyrohet që për këtë ta paguajë
qmimin e caktuar.
Kontrata mbi shitjen dhe kontrata mbi kredinë
Me kontratën mbi huanë huadhënësi detyrohet që huamarrësit t’ia dorëzojë shumën e caktuar të parasë
ose sasinë e caktuar të sendeve tjera të zëvëndësueshme, kurse huamarrësi detyrohet që pas një kohe
të caktuar t’ia kthejë të njëjtën shumë të parave ose të njëjtën sasi apo llojin e njëjtë të sendit.
E ngjashme me kontratën mbi huanë është edhe kontratë mbi kredinë. Me kontratën mbi kredinë banka
detyrohet që shfrytëzuesit të kredisë t’ia vë në dispozicion shumën e caktuar të parave, për kohë të
caktuar ose të pacaktuar, me destinim ose pa destinim të përcaktuar më parë, kurse shfrytëzuesi i
kredisë detyrohet që bankës t’ia paguajë kamatën e kontraktuar dhe që shumën e parave që e ka marrë
ta kthejë me kohë dhe në mënyrën e përcaktuar me kontratë.
Kontrata mbi qiranë
Me kontratën mbi qiranë qiradhënësi detyrohet që qiramarrësit t’ia dorëzojë sendin e caktuar për
përdorim, kurse ky detyrohet ta paguajë qiranë.
Në bazë të kontratës mbi qiranë qiradhënësi është i detyruar që sendin ta dorëzojë në gjendje të rregullt
dhe ta mirëmbajë atë gjatë kohëzgjatjes së kontratës.
Qiramarrësi duhet ta përdor sendin sipas kontratës, me kujdesin e nikoqirit të mirë, ta kompensojë dëmin
që shkaktohet nëse sendi nuk përdoret sipas destinimt dhe kushteve të parashikuara në kontratë, të
paguajë qiranë e përcaktuar me kontratë, me ligj ose sipas zakonit, ta ruajë sendin e marrë me qera pas
përfundimit të mardhënies kontraktore ta kthejë sendin të padëmtuar.
12
Faqe 11

13. 4. INFRASTRUKTURA
4.1. Mjedisi Afarist
4.2. Infrastruktura
4.1. Mjedisi Afarist
Kujdesi për një infrastrukturë më cilësore kërkon edhe ndërtimin e një mjedisi që ofron mundësi për një
nxitje më të madhe të ndërmarrësisë dhe nxjerrjen e masave mbështetësë që do të mundësojnë një
zhvillim më të shpejtë të këtij procesi.
Në kuadër të ndërtimit të mëtejmë të infrastrukturës ekonomike për ekonominë e vogël, është e
nevojshme pjesmarrja e administratës lokale, e odave, e qendrave të biznesit dhe inkubatorëve, e
unioneve ekonomike, e ndërmarrësve, si dhe e enteve dhe e ministrive shtetërore.
Mjedisi i përshkruar që përbën tërësinë e institucioneve, e në të cilin vepron ndërmarrësi i cili duhet t’i
përshtatet vazhdimisht këtij mjedisi, është si vijon:
Mjedisi ekonomik Mjedisi teknologjik
Mjedisi shoqëror NDËRMARRËSI Mjedisi etik
Mjedisi juridik-politik
Mjedisi ekonomik
Në një ekonomi me klimë të zhvilluar të ndërmarrësisë mundë të iniciohen projekte të shumëta. E tërë
shoqëria përkrahë drejtpërdrejt zhvillimin e ekonomisë së vogël e të mesme dhë të zejtarisë. Sot në
Republikën e Kroacisë po ndërmerren një sërë masash që nga sigurimi i burimeve financiare e deri te
menjanimi i pengesave burokratike me qëllim të nxitjes së zhvillimit të ndërmarrësisë. Në këtë mënyrë
ndërmarrësve u krijohen parakushtet për realizimin e projekteve të tyre ekonomike.
Mjedisin ekonomik të ndërmarrësve ë përbëjnë: blerësit, furnitorët, konkurentët dhe tregu i punës.
Mjedisi teknologjik
Zhvillimi i teknologjik në botë dhe pjesmarrja gjithnjë e më e madhe e shërbimeve në veprimtarinë
ekonomike ndikuan në ristrukturimin e ekonomisë, e veçmas në vendet në tranzicion. Në proceset globale
po bëhet bashkimi i ndërmarrësve të mëdhenj, ndërkaq nga enonomia e vogël dhe zejtaria pritet hapja e
vendeve të reja të punës, novatorizmi, zhvillimi më i madh i rajoneve dhe rritja e të ardhurave.
Aplikimi i teknologjive të reja dhe përvetësimi i njohurive profesionale ndikojnë në zhvillimin e prodhimeve
dhe të shërbimeve të reja dhe njëkohësishtë në plotësimin më cilësor të nevojave.
Mjedisi shoqëror
Shteti, përkatësisht qeveria ndikon në zhvillim nëpërmjet inicimit të procesit të veprimtarive afariste. Në
lidhje me këtë janë tejet të rëndësishme infrastruktura intelektuale dhe komercializmi i inovacioneve.
Kapitali njerëzor bëhet më i rëndësishëm se teknologjia ngase teknologjinë mund ta kopjojmë ose blejmë,
kurse sigurimi i kapitalit njerëzor është më i vështirë dhe duhet kohë për t’i fituar njohuritë e caktuara.
13 Faqe 12

14. Mjedisin shoqëror e përbëjnë sistemi i vlerave, stili i jetesës, kultura, zakonet dhe shprehitë, arsimimi,
qëndrimet dhe bindjet, nevojat dhe dëshirat në hapsirën dhe kohën e veprimit të ndërmarrësit.
Mjedisi juridik - politik
Me nxjerrjen e ligjeve krijohen kushte më të lehta ose më të rënda të afarizmit. Marrë në përgjithësi,
politikanët me qëndrimet dhe aktivitetet e veta përshpejtojnë ose kufizojnë zhvillimin ekonomik ose
afarizmin e ndërmarrësve të caktuar.
Mjedisi etik
Në botën afariste i kushtohet rëndësi e madhe moralit. Ndërmarrësit e sotëm ballafaqohen me vendime
afariste që nga aspekti moral mund të kenë një dykuptimësi, e kjo vjen në shprehje veçmas në fazën e
parë të zhvillimi të veprimtarisë.
Ndërmarrësit shpeshëherë kanë telashe të mëdha në aspektin moral të vendimeve të veta afariste, andaj
janë të kënaqur nëse vendimet e tyre janë në harmoni me ligjet e miratuara.
Etika afariste nënkupton respektimin e normave morale në veprimtarinë ekonomike. Respektimi i
konkurencës, vërtetësia e shpalljeve, respektimi i konsumatorëve dhe i të punësuarve janë vetëm disa
prej elementeve që i përkasin mjedisit moral.
4.2. Infrastruktura
4.2.1 Kuptimi i infrastrukturës së ndërmarrësisë
Infrastruktura është një tërësi e degëve dhe e veprimtarive me objektet dhe parimet përkatëse që
mundësojnë zhvillimin normal të sektorit primar, sekondar, terciar dhe të aktiviteteve me interes të
përgjithshëm shoqëror, përkatësishtë të punëve publike.
Sektori primar ose veprimtaritë primare përfshijnë: bujqësinë, peshkatarinë, pylltarinë dhe zejtarinë.
Sektori sekondar ose veprimtaritë sekondare përfshijnë: industrinë, ndërtimtarinë dhe zejtarinë
prodhuese, pra kryesisht veprimtaritë me karakter përpunues.
Sektori terciar përfshin veprimtaritë shërbyese: turizmin, tregtinë, hotelierinë, zejtarinë shërbyese,
shërbimet financiare komunale etj.
4.2.2. Infrastruktura dhe ndërmarrësi
Nga këndvështrimi i ndërmarrësit, infrastruktura nënkupron bazën dhe përkrahjen që i nevojitet për t’i
realizuar qëllimet e veta primare dhe sekondare.
Qëllimet primare – nënkuptojnë realizimin e detyrave themelore të afarizmit dhe përcaktimin e vizionit
të zhvillimit të ndërmarrësit, si dhe planifikimin e qëllimeve afariste dhe zgjedhjen e strategjisë për
realizimin e tyre.
Qëllimet sekondare – nënkuptojnë plotësimin e nevojave personale dhe të nevojave të mjedisit dhe vetë
komunikimin me mjedisin.
4.2.3. Llojet e infrastrukturës
E dallojmë infrastrukturën ekonomike që përfshinë qarkullimin, energjetikën, sistemin e
telekomunikacionit, sistemin e veprimtarive komunale dhe te gjitha veprimtaritë që janë drejtpërdrejtë të
lidhura me procesin e prodhimit, nga infrastruktura joekonomike që përfshinë shkollimin, shëndetësinë
etj. Po ashtu dallojmë infrastrukturën shtetërore, infrastrukturën urbane dhe shumë lloje tjera
varësishtë nga mënyra e ndarjes së tyre.
14 Faqe 13

15. Nga këndvështrimi i ndërmarrësit, nevojave, aktiviteteve dhe kërkesave të tija, infrastruktura ndahet në
atë: Të brendshme dhe të jashtme.
4.2.4. Faktorët e brendshëm të infrastrukturës
Në afarizmin modern dhe të organizuar në mënyrë cilësore më së shpeshti organizohen këto shërbime të
infrastrukturës:
i informatikës,
i kërkimeve dhe i zhvillimit,
i kontabilitetit,
i auditimit,
i kontrollingut,
i organizimit,
i menaxhimit të potencialeve njerëzore dhe shërbimi i punëve të përgjithshme.
4.2.5. Shërbimi informatik
Shërbimi informatik është sot shërbimi më dominues dhe më me ndikim. Pra të dhënat dhe informata që i
grumbullon, përpunon dhe i vë në dispozicion shërbimi i informatikës, sot do të ishte e pamundur që të
zgjidhen me kohë dhe në mënyrë cilësore probleme të ndryshme dhe të merren vendime në cilën do qoftë
sferë të veprimtarisë ekonomike.
Shërbimi i kërkimit dhe i zhvillimit të organizimit
Shërbimi i kërkimit dhe i zhvillimit të organizimit ka tri grupe detyrash:
Detyrat kërkimore – gjithë ajo që i kontribon njohjes së zgjidhjeve, mjeteve, metodave dhe procedurave të
reja organizative.
Detyrat operative – kërkimi i organizimit ekzistues dhe aplikimi i organizimit të ri, si dhe mbikëqyrja e
funksionimit të tij.
Detyrat e instruktimit – përcjellja e punës së organizatorëve tjerë, aftësimi dhe informimi për zgjidhjet e
reja organizative.
Faktorët e jashtëm të infrastructures
Këta faktorë përkufizohen si një infrastrukturë jashtë subjektit ekonomik, ndërkaq përfshijnë: mardhëniet
ndërmjet ndërmarrësit dhe shtetit, indrastrukturën institucionale, infrastrukturën komunale,
infrastrukturën financiare, infrastrukturën shëndetësore-sociale, infrastruktura arsimore,
infratrukturën shërbyese dhe infrastrukturën industriale.
Qendrat e ndërmarrësve, inkubatorët dhe zonat afariste
Qendrat e ndërmarrësve
Qendrat e ndërmarrësve, me organizimin e ndihmës profesionale për shoqëritë tregtare, zejtarinë dhe
ndërmarrësit e rinj fillestarë, u jep ndihmë ndërmarrësve për zhvillim dhe përparimin e veprimtarisë së
tyre ekonomike.
Qendra financohet nga donacionet dhe mjetet shtetërore si dhe nga të hyrat vetjake që i realizon nga
shërbimet që ua ofron ndërmarrësve. Nuk e ka për qëllim fitimin, ndërkaq fitimin eventual e investon në
zhvillimin e veprimtarisë së vet themelore.
15 Faqe 14

16. Inkubatorët e biznesit
Përkundër ekzistimit të një literature të gjerë, edhe më tutje nuk ekziston një përkufizim më i plotë se çka
është inkubatori i biznesit. Megjithatë, përgjithësishtë mundë të themi se inkubatori është vend nga i cili
dalin ndërmarrësit e rinj, ndërkaq stratexhia themelore e punës së tij është themelimi, zhvillimi, nxitja
dhe mbështetja e ndërmarrësve të rinj dhe e ndërmarrësve në fazat e para të zhvillimit.
Inkubatorët u ofrojnë ndërmarrësve:
- lokale të punës dhe shërbime teknike
- shërbime profesionale dhe këshilldhënëse.
Zonat afariste
Zona afariste është një hapësirë e kufizuar me një infrastrukturë të rregulluar për nevojat e
ndërmarrësit brenda së cilës zhvillohet aktiviteti i caktuar ekonomik. Ajo përbën qendrën e
ndërmarrësisë e të shkëmbimit të ideve dhe të bashkpunimit afarist.
Zonat dallohen për nga emri i vet, që më së shpeshti janë: zona zejtare, industriale, biznesore, zona dhe
parqe teknologjike, qendra për transferin e teknologjisë etj.
Infrastruktura fizike
Përfshinë sistemin e komunikacionit, qarkullimit dhe të energjetikës që mundësojnë rrjedhën e shpejtë të
mallrave nga vendi i prodhimit deri në vendin e konsumit, shkëmbimin e shpejtë të informatave,
komunikimin e shpejtë dhe cilësor me blerës dhe furnitorë. Kjo infrastrukturë përbëhet nga këto sisteme:
- Infrastruktura e komunikacionit,
- Infrastruktura e transportit.
16 Faqe 15

17. 5. MARKETINGU NË NDËRMARRËSI
5.1. Marketingu si koncept i orientimit afarist,
5.2. Tregu dhe karakteristikat e tij,
5.3. Funksionet themelore të marketingut,
5.4. Procesi i marketingut,
5.5. Ambienti i marketingut,
5.6. Informatat e marketingut,
5.7. Segmentimi i tregut,
5.8. Strategjitë e tregut,
5.9. Planifikimi i marketingut.
5.1. Marketingu si koncept i orientimit afarist
Marketingu nuk është arti i kërkimit të mënyrës për të plasuar atë që e ke prodhuar, por është arti i
krijimit të vlerës unike për blerësin.(Fhilip Kotler)
Marketingu përfshinë një sferë shumë më të gjerë të aktiviteteve afariste sesa që janë shitja dhe
propaganda ekonomike. Marketingu nuk ka për qëllim shitjen e prodhimit ose promovimin e tij por
plotësimin e nevojave të konsumatorit. Në qendër të orientimit afarist të marketingut nuk është prodhimi,
por konsumatori dhe nevojat e tij.
5.2. Tregu dhe karakteristikat e tij
Tregu është një mekanizëm nëpërmjet të cilit, e më qëllim të pltësimit të nevojave reciproke të blerësve
dhe shitësve, me ndërveprimin e tyrë caktohen çmimet e mallrave e të shërbimeve dhe sasia e tyre.
Tregu shpeshherë konsiderohet si vend ku takohen shitësit e blerësit dhe i shkëmbejnë mallrat dhe
shërbimet e tyre me para. Shkembimi është një proces i ndërrimit të pronësisë.
Duke i pasur parasysh karakteristikat e ndryshme, tregu mund të shikohet nga aspekti i hapsirës dhe i
mallrave, nga aspekti i lidhjeve dhe i madhënieve si dhe nga aspekti i teknikës së tregut dhe të
institucionit.
Nga aspekti i konkurrencës në treg kemi tegun e konkurrencës së pakufizuar, tregun monopolit dhe
tregun e konkurrencës së kufizuar.
5.3. Funksionet themelore të marketingut
Detyrat themelore të marketingut dhe të aktivieteve që lidhen me të janë:
- të konstatohen nevojat e konsumatorëve dhe të shfrytëzuesve potencialë dhe karakteristikat e
sjelljes së tyre në procesin e vendimarrjes për blerjen dhe konsumin me qëllim të gjetjes së zgjidhjes
adekuate për plotësimin e tyre,
- të njihen potencialet e shfrytëzuesit me përparësitë e ofertës së vetë në vendin e duhur dhe çastin e
duhur,
- t’i sigurojë dhe t’ua dërgojë me kohë shfrytëzuesve prodhimet dhe shërbimet,
- t’ua ofrojë blerësve potencialë prodhimet dhe shërbimet me çmim të arsyeshëm dhe me elementet e
tjera të arsyeshme të ofertës.
Së këndejmi, ndërmarrësit e orientuar drejt tregut dhe marketingut i orientojnë aktivitetet e veta në të
gjitha sferat afariste siç është theksuar më poshtë:
sfera e prodhimit,
shkëmbimit,
17
Faqe 16

18. ditribuimit, dhe promovimit,
të gjitha funksionet e përmenduara njihen me emrin Marketing Miks.
Politika e prodhimit
Politika e prodhimit është pjesë përbërëse e politikës afariste të ndërmarrësve dhe përfshinë cilësinë,
zhvillimin programit prodhues dhe afatin e qëndrueshmërisë së prodhimit, hulumtimet dhe zhvillimin e
prodhimeve të reja, përmirësimin dhe aplikimin e ri të prodhimeve ekzistuese (novacioneve).
Në mënyrë me politikën e prodhimit që të ruaj dhe të përfitojë, përkatësisht të mahnitë një numër sa më
të madh të blerësve dhe konsumatorëve, ndërmarrësi cakton gjerësinë e programit prodhues- të
ngushtë ose të gjerë dhe thellësinë e programit prodhues-të cekët dhe të thellë, aplikon dhe lanson,
përkatësisht nxjerr në treg prodhime të reja ose bënë përmirësimin e atyre ekzistuese, i braktisë
prodhimet e vjetra të cilat blerësit dhe konsumatorët i zëvëndësojnë gjithnjë e më tepër me prodhime të
reja, varësishtë nga cikli jetësor në të cilin gjendet prodhimi.
Politika e çmimeve
Çmimi është instrument i shitjes me të cilin ai harmonizohet me kërkesat e blerësve nëpërmjet politikës
së çmimeve (të larta ose të ulëta) që përfshinë lëshimet, shitjen me këste, përkatësisht me kredi.
Politika e çmimeve përbëhet nga caktimi i çmimeve, lirimet, rabati dhe elementet tjera nxitëse që janë të
lidhura me çmimin dhe shitjen. Ndërmarrësit me anën e uljeve të ndryshme të çmimeve ose të lirimeve,
me themelimin e klubeve për motivimin e konsumatorëve me politikën e përcaktuar të çmimeve të
harmonizuar me elementet e tjera të miksit të marketingut i ruajnë dhe i tërheqin blerësit e rinj.
Politika e distribuimit
Politika e distribuimit përfshin aktivitetet e shitjes dhe të distribuimit që janë të harmonizuara me
elementet e tjera të miksit të marketingut. Varësishtë nga politika e distribuimit që e udhëheqë
ndërmarrësi, distribuimi mundë të jetë ekskluziv ( i kufizuar vetëm në një distributor që ka shpenzime më
të vogla se ai intenziv), intenziv(shfrytëzohen të gjitha kanalet disponuese që prodhimet t’u ofrohen
konsumatorëve në çdo vend të shitjes.
Politika e promovimit
Politika e promovimit përbëhet nga gërshetimi i aktiviteteve të komunikimit të drejtpërdrejtë dhe të
tërrthortë me tregun, përkatësishtë me mjedisin më të afërt ose më të largët, me qëllim të informimit
dhe tërheqjes së blerësve potencial.
Këto janë aktivitetet e propagandës ekonomike ose të publikimit, shitjes personale, marketingut të
drejtpërdrejtë, avancimit të shitjes, të mardhënieve me publikun dhe të publicitetit.
5.4. Procesi i Marketingut
Procesi i marketingut nënkupton vazhdimin e veprimtarisë së marketingut nga ofertuesi (prodhuesi ose
shitësi) deri te blerësi dhe konsumatori. Procesi i marketingut përbëhet nga këto faza:
Hulumtimi i rrethanave të volitshme në treg,
Zgjedhja dhe definimi i strategjisë optimale,
Planifikimi i miksit të marketingut,
Veprimi operativ dhe
Mbikëqyrja dhe kontrolli.
18 Faqe 17

19. 5.5. Marketingu në mjedisin e caktuar
Rezultatet afariste të ndërmarrësve nuk varen vetëm nga aktivitetet që ai i ndërmerr në afarizmin e vet,
por nga ndikimet e pjesmarrësve që janë pjesërishtë ose plotësishtë jashtë kontrollit të tij, e që e
përbëjnë mjedisin e tij të marketingut.
Duke pasur parasysh se ndërmarrësi vepron edhe vetë në lidhje me këto ndikime, dallojmë mikromjedisin
dhe makromjedisin.
Mikromjedisi i ndërmarrësit
Mikromjedisin e ndërmarrësit e përbëjnë pjesmarrësit dhe ndikimet e mjedisit të afërt të ndërmarrësit,
në të cilat ndërmarrësi mundë të ketë ndikim më të vogël ose më të madh.
Në mikromjedisin e ndërmarrësit bëjnë pjesë: Furnitorët, ndërmjetësit në marketing, blerësit dhe
konsumatorët, opinioni, konkurrenca.
Makromjedisi i ndërmarrësit
Për dallim nga mikromjedisi, makromjedisin e përbëjnë të gjithë pjesmarrësit dhe faktorët e rëndësishëm
për afarizmin e ndërmarrësit, por në të cilët ndërmarrësi nuk mundë të ndikojë, por duhet t’u përshtatet.
Në makromjedisin e ndërmarrësit bëjnë pjesë: Mjedisi demografik, mjedisi ekonomik, teknologjik,
shtetëror-politik, kulturologjik.
5.6. Informatat e marketingut
Siç kemi theksuar më sipër, ndërmarrësi ka nevojë për informata të caktuara mbi tregun dhe efektet e
marketingut me qëllim të marrjes së vendimeve sa më racionale në afarizëm. Pa informatat për tregjet
përreth dhe konkurrencën ndërmarrësi nuk është në gjendje të përcaktojë drejtimin stratexhik të
afarizmit.
Informatat e marketingut zakonisht përfshin të dhënat për: pjesmarrjen në treg, potencialin e tregut,
veçoritë e tregut, cilësitë e punës në shitjen e prodhimeve, trendet afariste, parashikimet ekonomike,
konkurrentët dhe ofertat e tyre, studimet lidhur me caktimin e çmimit, testimin e prodhimeve etj. Andaj si
sfera kryesore te kërkimit të tregut veçohen: blerësi, tregu, konkurrenca, mjedisi dhe ndikimi i
ndërmarrësit.
5.7. Segmentimi i tregut
Segmentimi i tregut nënkupton ndarjen e tregut në grupe të kosumatorëve ose në pjesë të tregut. Për
segmentim është me rëndësi që ato të jenë grupe të njëjta, përkatësishtë që t’i karakterizojnë veçoritë e
përbashkëta në sjelljen e konsumatorëve dhe blerësve. Segmentimi njëkohësihstë është njëra prej
stratexhive themelore të tregut.
Praktika ka dëshmuar se ndërmarrësit që zbatojnë segmentimin e tregut realizojnë shitje më të madhe,
pjesëmarrje më të madhe në treg dhe fitim më të madh.
5.8. Strategjia e Marketingut
Strategjia e marketingut është planifikim i qëllimeve dhe detyrave afatxhata që ndërmarrësi ia ka
parashtruar vetes, si dhe i mënyrave dhe mjeteve me anën e të cilave do të realizojë qëllimin e
përcaktuar duke e aplikuar konceptin e marketingut.
19 Faqe 18

20. Përbëhet nga caktimi i tregut të synuar dhe hartimi i miksit të marketingut të përshtatur nevojave dhe
kërkesave të tregut të synuar. Andaj, me strategjinë e marketingut ndërmarrësi përcakton se si duhet
punohet për një punë sa më të sukseshme në mënyrë që në planin afatgjatë të realizojë fitim.
Ndërmarrësi zhvillon strategjinë e marketingut në disa nivele:
korporativ, afarist dhe funksional.
5.9 Planifikimi i Marketingut
Ky është një proces i operacionalizimit të strategjisë së marketingut si shprehje e qëndrimit konkurues të
ndërmarrësit. Planifikimi i marketingut në esencë është proces administrimi, kurse zhvillohet në katër
faza:
1. Përcaktimi i qëllimeve
- formulimi i deklaratës për misionin,
- definimi i qëllimeve të korporatës.
2. Shqyrtimi i gjendjes
- analiza e tregut,
- përgatitja e analizës SWOT,
- përcaktimi i presupozimeve të tregut.
3. Formulimi i strategjisë
- definimi i qëllimeve dhe i strategjisë së marketingut,
- vlerësimi i rezultateve të pritshme,
- përcaktimi i planeve dhe mikseve alternative.
4. Shpërndarja e resurseve dhe vështrimi
- caktimi i planit financiar,
- hartimi i programit të përgatitjeve.
20 Faqe 19

21. 6. FINANCIMI I EKONOMISË SË VOGËL
6.1. Financimi,
6.2. Struktura financiare,
6.3. Problemet lidhur me strukturën optimale financiare,
6.4. Burimet e financimit.
6.1. Financimi
Problemet kryesore të financimit
Procesi afarist i çdo subjekti përfshin procesin e furnizimit, procesin e prodhimit dhe procesin e shitjes,
me të cilën rrumbullakohet lëvizja e pasurisë që ka për qëllim krijimin e vlerës së shtuar, maksimalizimin
e fitimit, si dhe ekzistencën dhe rritën e ndërmarrësit.
Nëse likuiditeti kuptohet si zotësi e ndërmarrësit që me pasurinë likuide t’i përmbushë detyrimet e
arritura për pagesë, me ç’rast mendohet për detyrimet afatshkurtëra, kurse boniteti si zotësi e
përgjithshme e pagimit të detyrimeve, problemi i financimit të ndërmarrësit të vogël është i shprehur
pikësëpari si paaftësi e pagimit me kohë të detyrimeve afatshkurtëra të shkaktuara nga mungesa e
parasë.
Financat afariste të ndërmarrësit duhet t’i vërejnë me kohë këto dukuri dhe t’i sigurojnë paratë me të
cilat do të pengohet jolikuiditeti. Në të kundërtën ai do të shëndërrohet në mungesë boniteti dhe
stërngarkim me borxhe, kurse në mënyrë zingjirore mund të zgjerohet në tërë ekonominë.
Kuptimi i financimit
Për inicimin e ndërmarrësisë, ndërmarrësi ka nevojë për para, kurse lartësia e kapitalit fillestar varet
nga ajo se për cilën formë juridike të afarizmit bëhet fjalë: shoqërinë e kapitalit ose shoqërinë e
personave, apo bëhet fjalë për zejtarinë si ndërmarrës. Gjatë afarizmit paraja u duhet për t’i blerë të
gjitha ato që i nevojitem për procesin e prodhimit, kurse me financimin e detyrimeve siguron inputet e
nevojshme materiale, rrogat e të punësuarve, shërbimet e jashtme të ndërmarrësve tjerë, tatimet e
kontributet ndaj shtetit etj.
Mundë të konkludojmë se financimi nënkupton anën monetare të ndërmarrësisë, që përfshin të gjitha
format e saj: fillestare, vijuese dhe të financimit zhvillimor të ndërmarrjeve të vogla. Mirëpo, financimi
nuk përfshin vetëm sigurimin e parasë, por edhe investimin dhe kthimin e tij.
Format e financimit
Dallohen tri forma kryesore të financimit: fillestare, vijuese dhe financimi zhvillimor i ndërmarrësit.
Financimi fillestar – duhet të sigurojë një sasi të mjaftueshme të kapitalit fillestar për themelimin dhe
fillimin e punës së ndërmarrësit gjë që nënkupton sigurimin e burimeve afatgjata për financimin e
investimeve fillestare në mjetet afatgjata dhe në mjetet e përhershme të xhiros.
Financimi vijues – duhet të sigurojë sasi të mjaftueshme të burimeve afatshkurtëra për financimin e
nevojave të përditshme afatshkurtëra të ndërmarrësit, gjë që nënkupton financimin e mjeteve të
nevojshme të xhiros për mbështetjen e afarizmit të tij cilësor dhe për ruajtjen e bonitetit dhe të
likuiditetit të ndërmarrësit.
Financimi zhvillimor – duhet të sigurojë sasi të mjaftueshme të burimeve shtesë afatgjata për
financimin e investimeve të reja, përkatësisht për zhvillim dhe rritje.
21
Faqe 20

22. 6.2. Struktura financiare
Struktura financiare e ndërmarrësit rezulton nga bilanci i tij. Ajo paraqet baraspeshën e aktives që
përbënë pasuria e ndërmarrësit dhe të pasives që e përbëjnë burimet e kësaj pasurie. Procesi i
financimit formalizohet në kontabilitetin e subjektit ekonomik.
Andaj, bilanci është burimi kryesor i informatave për analizimin e gjendjes financiare të ndërmarrësit.
Struktura financiare vertikale
Struktura e aktives
Struktura financiare vertikale përfshin strukturën e aktives dhe të pasives së bilancit pasuror të
ndërmarrësit. Ndërmarrësi ka nevojë të vazhdueshme për pasurinë, përkatësishtë për mjetet me të cilat
do ta zhvillojë veprimtarinë, varësisht nga dinamika e afarizmit dhe rritja e tij, nevojat ndryshojnë.
Aktivi i bilancit pasuror tregon se me çfarë pasurie të gjithmbarshme, përkatësishtë me çfarë mjetesh
afariste disponon ndërmarrësi për ushtrimin e veprimtarisë. Aktivi i bilancit përfshin lloje dhe forma të
ndryshme të pasurisë: para, sende, të drejta e kërkesa dhe pasuri të tjera që nga aspekti i kontabilitetit i
paraqesim në raportin ndërmjet pasurisë afatgjatë dhe afatshkurtër.
Struktura e pasives
Ajo tregon se nga të cilat burime financohet pasuria që e disponon ndërmarrësi, përkatësishtë sa është
financuar kjo pasuri me kapital vetjak, e sa me mjete të huaja(detyrime), pastaj çfarë është maturimi i
këtyre detyrimeve. Me të formalizohet raporti i pronarit kundrejt burimeve të mjeteve, andaj, pa marrë
parasysh rëndësinë primare të aktives, pasiva e bilancit pasuror paraqet problemin kyç në analizën e
strukturës së burimeve të financimit të ndërmarrësit.
Struktura financiare horizontale
Struktura financiare horizontale është një lidhmëri e afatizuar ndërmjet aktives dhe pasives së bilancit.
Në anën e aktives janë paraqitur nevojat totale për mjetet si dhe struktura e tyre e dëshiruar. Se në
çfarë mase dhe me çfarë mjetesh ajo do të mbështetet, varet nga struktura financiare e pasives,
përkatësishtë nga formimi i saj, duke pasur parasysh nevojat e strukturës së afatizuar të aktives.
Me analizën e strukturës financiare horizontale ndërmarrësit mund të analizojnë situatën financiare të
ndërmarrjes së vet.
6.3. Problemi i strukturës optimale financiare
Dinamika dhe specifikat e çdo sistemi afarist veç e veç, ndërmarrësve për çdo ditë ua imponon pyetjen –
cila është struktura financiare optimale e afarizmit të tyre. Pyetja ka të bëjë me përcaktimin e raporteve
ndërmjet pozicioneve të madhësisë dhe strukturës së pasurisë nga njëra anë, si dhe pasurisë dhe
strukturës së kapitalit e të detyrimeve nga ana tjetër, përkatësisht në vendosjen e gjendjes në të cilën
detyrimet janë në raport të arsyeshëm kundrejt kapitalit. Nuk ekziston një përgjigje njëkuptimore, ngase
pozita e çdo ndërmarrësi ndryshon kundrejt mjedisit, pastaj nevojat janë të ndryshme, ndërkaq ndryshon
edhe raporti kundrejtë detyrimeve kundrejt kapitalit në burimet totale të mjeteve të punës sipas
veprimtarive.
Optimalizimi i investimeve në mjetet themelore
Çdo ndërmarrës duhet ta dijë se çfarë është madhësia dhe struktura e pasurisë afatgjate, përkatësisht
mjeteve themelore, që janë të nevojshme për sistemin e tij afarist. Me planifikimin e investimeve do t’i
definojë nevojat e veta para se ta merr vendimin për investime.
22
Faqe 21

23. Procedura e matjes, përkatësisht vlerësimit të arsyeshmërisë ekonomike dhe efektivitetit të investimeve
kryesisht realizohet:
- Me metodën e amortizimit,
- Me metodën e vlerës së tanishme,
- Me metodën e normës së brendshme të rentabilitetit.
Së fundi, vlen të theksohet se këto metoda mund të shërbejnë si kriter edhe për zgjedhjen e projektit më
të volitshëm investues, andaj i shfrytëzojnë të gjithë ata që janë në situatë të zgjedhin ndërmjet më
shumë projekteve të ofruara, e kjo veçmas vlen për institucionet financiare.
Përcaktimi i mjeteve të nevojshme të xhiros
Këtë procedurë e vështirëson fakti se madhsia e mjeteve të nevojshme të xhiros ndryshon vazhdimisht në
ndikimin e faktorëve të ndryshëm ekstern dhe intern. Në bazë të ligjshmërive për ecurinë qarkore të
mjeteve afariste totale vërehet se roli kryesor për lidhshmërinë e të gjitha funksioneve të procesit
riprodhues u takon pikërisht mjeteve të xhiros.
Ndërmarrësi duhet të sigurojë një sasi të mjaftueshme të mjeteve të xhiros që janë të nevojshme për
realizimin e procesit afarist, por edhe optimalizimin e shfrytëzimit të tyre gjë që nënkupton që me mjete
minimale të xhiros të arrihen rezultate maksimale.
6.4. Burimet e financimit
Me burimet e financimit fillon dhe mbaron rrethi i financimit të procesit afarist. Prejardhja, lloji dhe
kushtet e financimit janë faktorë thelbësorë për një afarizëm të sukseshëm dhe për zhvillimin e
ndërmarrësit. Tre janë format themelore të organizimit të ndërmarrësit:
Shoqëria tregtare në pronësi të një personi ku pronari, sipas rregullit është edhe menaxher. Vetëm ai
e bartë rrezikun për afarizmin. Kapitalin fillestar e përbëjnë mjetet e pronarit, financimi sigurohet nga
afarizmi, kurse kapitali themelor shtesë për financimin e zhvillimit sipas rregullit sigurohet nga kursimet
dhe rezultatet pozitive të pronarit.
Shoqëria tregtare në pronësi të më shumë pronarëve është formë e organizimit në të cilën
partnerët e menaxhojnë bashkërisht shoqërinë, bashkërishtë e bartin rrezikun e afarizmit dhe e
shpërndajnë fitimin. Kapitalin fillestar e sigurojnë nga kuotat e përhershme të kapitalit të partnerëve,
financimin e rregullt e sigurojnë nga afarizmi, kurse financimin e zhvillimit nga burimet e kombinuara.
Shoqëria aksionare që sipas rregullit ka më shumë bashkëpronarë (aksionar) të cilët e sigurojnë
kapitalin fillestar me investimin e parave, sendeve ose të të drejtave, veprimtarinë e rregullt e financojnë
nga burime të kombinuara, kurse financimin e zhvillimit e bazojnë kryesisht në marrjen e borxheve.
Burimet sipas mënyrës së formimit
Procesi afarist mund të financohet nga më shumë burime të ndryshme të cilat, sipas mënyrës së
formimit, zakonisht janë të prezentuara si:
Burimet afariste të financimit,
Burimet investuese të financimit,
Burimet monetare të financimit.
Llojet e financimit
Ekzistojnë kritere të ndryshme sipas të cilave bëhet ndarja në lloje të caktuara të financimit të sistemit
afarist, e më të shpeshta janë: sipas kohës së disponibilitetit të burimeve, prejardhjes së burimeve dhe
pronësisë së burimeve.
23
Faqe 22

24. Sipas kohës së deisponibilitetit të burimeve dallojmë financimin afatshkurtër dhe afatgjatë të sistemit
afarist. Karakteristikë e financimit afatshkurtër janë disponibiliteti kohor i burimeve deri një vit. Në pajtim
me këtë të gjitha ato burime të financimit që janë të disponueshme më gjatë se një vit janë burime
afatgjate.
Sipas prejardhjes se burimeve dallojmë burimet e brendshme dhe të jashtme të financimit. Burimet e
brendshme të financimit të ndërmarrësit janë të gjitha ato burime që dalin nga afarizmi i tij. Në pajtim me
këtë burimet e jashtme të financimit përbëhen nga të gjitha ato burime nga të cilat ndërmarrësi siguron
para që nuk arrin t’i ndajnë nga burimet e brendshme.
Sipas pronësisë së burimeve dallojmë burime vetjake të financimit, pra të gjitha ato burime që pronari
i siguron dhe nuk është i detyruar t’i kthejë, dhe burimet e huaja të financimit që janë të gjitha ato
burime që i takojnë pronarit ose nuk rrjedhin nga afarizmi, por me financimin e tyre krijohen detyrime
për ndërmarrësin që janë të afatizuara dhe të cilat duhet të kthehen me kamatë.
Financimi afatshkurtër
Format themelore të financimit afatshkurtër janë kreditë tregtare, kreditë afatshkurtra bankare të
organizatave financiare, letrat komerciale dhe faktoringu.
Kreditë tregtare – rezultojnë nga procesi i rregullt afarist, me ç’rast dallojmë kreditë tregtare me afate
të zakonshme të pagesës pa shpenzimet e kamatës dhe me mundësinë e lejimit të rabatit për pagesën
parakohshme (kreditë e lira tregtare) dhe kreditë me shpenzimet e kamatës (kreditë tregtare me
interes), nëse shtyhet pagesa prej afatit të kontraktuar.
Kreditë bankare afatshkurtëra – janë një formë e shpeshtë e burimeve të huaja të financimit. Për to
janë thelbësore pikënisjet e maturimit të afateve, fleksibiliteti, kolaterali dhe shpenzimet e kredisë.
Kreditë sipas fleksibilitetit ndahen në: kredi fikse, kornizë dhe revolving.
Financimi afatgjatë
Financimi afatgjatë i ndërmarrësve nga burimet e huaja nënkupton investimet ne blerjen e pasurisë
afatgjate, pra investimet në ndërtime, blerjen e paisjes, të stabilimenteve dhe të pasurisë tjetër afatgjate.
Parakusht thelbësor për këtë lloj të financimit është mirëbesimi reciprok i bankës dhe i komitentit si dhe
bashkëpunimi afarist afatgjatë, ndërkaq pikëmbështetjet qenësore të këtij kreditimi janë sigurimi i kthimit
të kredisë, pronësia e pasurisë së fituar me kreditim, pjesmarrja vetjake e investitorit në financimin e
investimeve, periudha e fillimit të kthimit të kredisë dhe respektimi i afateve të kontraktuara për kthimin
e kredisë.
Lizingu (qiraja) është një formë e shpeshtë, e nganjëherë edhe e vetme e financimit të ndërmarrësve,
kur ata nuk posedojnë burime të mjaftueshme vetjake dhe të huaja kredituese. Kjo është formë e
financimit që u mundëson blerjen me kushte më të volitshme të lokaleve të punës, makinave ose pajimeve
dhe të pasuris afatgjate, veçmas atyre ndërmarrësve që janë në fillim të veprimtarisë së vet.
Franshizingu është një formë e rëndësishme e financimit të ndërmarrjeve të vogla, veçmas të atyre
fillestare, sepse për themelimin e ndërmarrjes dhe fillimin e punës nuk nevojitet kapital i madh, kurse
rreziku është më i vogël në krahasim me forma të tjera të veprimtarisë.
24 Faqe 23

25. 7. KONTABILITETI I NDËRMARRËSISË DHE KONTROLLINGU
7.1. Llojet e kontabilitetit,
7.2. Sistemi i kontabilitetit të ndërmarrësit,
7.3. Kontabiliteti i zejtarit,
7.4. Organizimi i kontabilitetit të ndërmarrësit,
7.5. Kontabiliteti dhe kontrollingu.
7.1. Llojet e kontabilitetit
Sipas Ligjit mbi kontabilitetin, ndërmarrës konsiderohet personi juridik që ushtron veprimtari ekonomike
për realizimin e fitimit. Po ashtu ndërmarrës është edhe personi fizik i cili në mënyrë të pavarur e
ushtron veprimtarinë ekonomike për realizimin e fitimit, nëse me dispozitat e veçanta është caktuar si
pagues i tatimin mbi fitimin.
Dallojmë kontabilitetin e ndërmarrësit në kuptim të ngushtë dhe kontabilitetin e bankave dhe të
organizatave financiare ose të shoqërive të sigurimeve dhe të risigurimeve.
Këtu do të bëhet fjalë pikërishtë për kontabilitetin financiar të ndërmarrësit në kuptimin e ngushtë, që
është bazë e kontabilitetit për të gjithë ata ndërmarrës që veprojnë si shoqëri tregtare dhe që janë të
detyruar të paguajnë tatimin mbi fitimin, ndërkaq nuk janë banka dhe organizata financiare ose shoqëri të
sigurimeve dhe të risigurimeve.
7.2. Sistemi i kontabilitetit të ndërmarrësit
Sistemi i kontabilitetit të ndërmarrësit të organizuar si shoqëri është rregulluar me një sërë dispozitash
ligjore, aktesh nënligjore, rregulloresh etj. Mirëpo akti themelor me të cilin rregullohet korniza
institucionale e kontabilitetit financiar të ndërmarrësit është Ligji mbi kontabilitetin. Po ashtu veçmas
janë të rëndësishme parimet dhe standartet e kontabilitetit të caktuara me standartet ndërkombëtare të
kontabilitetit, si dhe vetë politikat e kontabilitetit.
Parimet e kontabilitetit
Këto janë parime ose presupozime themelore që mundësojnë unifikimin e metodave, rregullave dhe
procedurave me qëllim të sigurimit të informatave cilësore të kontabilitetit të prezentuara në raportet
financiare themelore. Aplikimi i parimeve të kontabilitetit siguron që raportet financiare të ndërmarrësit
të jenë transparente.
Parimet e kontabilitetit janë:
Parimi i vazhdimësisë ose i kohëzgjatjes së pakufizuar të veprimtarisë,
Parimi i aplikimit konsekuent,
Parimi i shfaqjes së ndodhisë.
Standartet e kontabilitetit
Standartet e kontabilitetit mundësojnë unifikimin dhe krahasimin e të dhënave të prezantuara në raportet
financiare të ndërmarrësit.Në mënyrë që, përveç atyre nacionale, të sigurohet unifikimi i dispozitave dhe
standarteve të kontabilitetit në nivelin ndërkombëtar, janë zhvilluar edhe standartet ndërkombëtare të
kontabilitetit.
25
Faqe 24

26. Politikat e kontabilitetit
Këto janë parime dhe standarde të veçanta që i aplikon kontabiliteti i ndërmarrësit me rastin e përpilimit
dhe prezentimit të raporteve financiare. Ndërmarrësi është i detyruar të miratojë politikat e
kontabilitetit, ndërkaq me rastin e zgjedhjes dhe të miratimit të tyre, është i detyruar të respektojë dhe të
merr për bazë parimet përgjithësishtë të pranuara të standarteve ndërkombëtare të kontabilitetit.
Miratimi i politikave të kontabilitetit ka për qëllim zgjedhjen e procedurave konkrete të kontabilitetit të
ndërmarrësve në të gjitha ato raste kur me standartet ndërkombëtare të kontabilitetit ndonjë çështje nuk
është saktësuar deri në fund, kurse ndërmarrësve u është lënë mundësia e zgjedhjes së metodave për
matjen e elementeve të raporteve financiare.
Ndarja e kontabilitetit
Kontabiliteti i ndërmarrësit, si sistem gjithpërfshirës i përsjelljes dhe i raportimit për aktivitete afariste
të ndërmarrësit, mund ti vrojtojmë nga dy aspekte dhe këtë nga aspekti i afarizmit dhe nga aspekti i
veprimtarisë së kontabilitetit.
Kontabiliteti nga aspekti i afarizmit – nga ky aspekt, përkatësisht sipas kriterit se ai i përfshinë të
gjitha ose vetëm disa pjesë të procesit të afarizmit të kontabiliteti i ndërmarrësit kryesisht ndahet në:
Kontabiliteti financiar, Kontabiliteti i shpenzimeve, Kontabiliteti menaxhues.
Kontabiliteti nga aspekti i veprimtarisë kontabël – nga aspekti i veprimtarisë kontabël, kontabiliteti i
ndërmarrësit përfshinë planifikimin kontabël, mbikëqyrjen kontabël dhe analizën kontabël.
Raportet financiare të ndërmarrësit
Raportet financiare me destinim të përgjithshëm kanë për qëllim publikimin e saktë të informatave për
pozitën dhe gjendjen financiare në ditën e caktuar dhe lidhur me punën e suksesshme të ndërmarrësit
brenda një periudhe të caktuar llogaritare që i shërben një rrethi më të gjërë të shfrytëzuesve me rastin
e vendimarrjes. Për realizimin e këtyre qëllimeve raportet financiare të ndërmarrësit ofrojnë informata
për pasurinë, detyrimet, kryegjënë, të hyrat dhe të dalat, përfshirë fitimin dhe humbjet si dhe rrjedhën e
parasë.
Me rastin e hartimit të raporteve financiare, të gjithë ndërmarrësit, pa marrë parasysh madhësinë e
tyre, janë të detyruar t’i zbatojnë plotësishtë standartet e kontabilitetit.
Bilanci
Bilanci është një pasqyrë sistemore e kontabilitetit lidhur me gjendjen e pasurisë, borxheve (detyrimeve)
të shoqërisë dhe të kryegjësë së pronarit në ditën e caktuar. Çdo ndërmarrës, pa marrë parasysh
madhësinë, harton bilancin një herë në vit, përkatësishtë në fund të vitit, por nëse është e nevojshme këtë
mundë ta bëjë për çdo tre muaj e madje edhe për çdo muaj.
Pasuria është vlera totale e resurseve ose e të drejtave që i disponon ndërmarrësi dhe që i shfrytëzon
për realizimin e aktivitetit ekonomik nga i cili pret një fitim të caktuar. Sipas nocionit pasuria mund të jetë
në para, sende, të drejta dhe kërkesa, si dhe ndarjet aktive kohore, e sipas funksionit që ka pasuria
ndahet në pasurinë afatgjate dhe pasurinë afatshkurtër.
Detyrimet janë borxhe, ndërkaq përfshijnë kapitalin e huaj që ndërmarrësi e ka marrë nga të tjerët në
munggesë të kapitalit të vetë. Detyrimet mund të krijohen me huazimin e parasë në tregun e kapitalit, me
blerjen e paisjeve, të materialit dhe të mallrave nga furnitorët sipas fuqisë ligjore.
Kryegjëja është synonim për kapitalin vetjak, përkatësishtë të pronarëve. Përfshin investimet totale të
ndërmarrësit në një aktivitet ekonomik. Sipas standarteve ndërkombëtare të kontabilitetit kryegjëja është
mbetja e pasurisë së ndërmarrësit pas zbritjes së të gjitha detyrimeve të tij.
26
Faqe 25

27. 7.3. Kontabiliteti i zejtarit
Për dallim nga ndërmarrësit e organizuar si shoqëri e cila është e detyruar të paguajë tatimin mbi
fitimin, ndërmarrësit e organizuar si zejtarë janë të detyruar ta paguajnë tatimin mbi të ardhurat. Nga kjo
diferencë, përkatësishtë për faktin se zejtarët janë të detyruar të paguajnë tatimin mbi të ardhurat,
rezultojnë edhe karakteristikat kryesore të kontabilitetit të tyre, sipas të cilave ai dallon nga kontabiliteti i
ndërmarrësve të organizuar si shoqëri.
Karakteristikat themelore të kontabilitetit të zejtarit
Karakteristikat themelore të kontabilitetit të zejtarit janë:
Evidenca sipas parimeve të kontabilitetit të thjeshtë,
Të ardhurat janë diferenca ndërmjet marrjeve dhe shpenzimeve afariste,
Marrjet afariste janë të gjitha të hyrat,
Shpenzimet afariste janë të gjitha të dalat,
Aplikohet parimi i punës së arkës,
Çregjistrimi (shlyerja) e pasurisë afatgjate.
Librat afariste
Kontabiliteti i ndërmarrësit të organizuar si zejtarë është i detyruar t’i mbajë librat afariste. Me ligjin për
tatimin mbi të ardhurat është përcaktuar se këto janë libri i të hyrave dhe të dalave, libri i qarkullimit,libri
i pasurisë afatgjate dhe evidenca e kërkesave dhe e detyrimeve, por që zejtarët të cilët janë të detyruar
të paguajnë tatiminmbi vlerën e shtuar duhet të mbajnë edhe librin e faturave dalëse dhe hyrëse e në
këtë rast nuk janë të detyruar të mbajnë evidencën e kërkesave dhe detyrimeve.
Libri i të hyrave dhe i të dalave
Në këtë libër evidentohen të hyrat dhe të dalat totale afariste nga ushtrimi i veprimtarisë në periudhën e
caktuar tatimore, me qëllim të përcaktimit të të ardhurave.
Evidenca e kontabilitetit në librin e të hyrave dhe të dalave duhet të mbahet me rregull, me kohë dhe
saktësishtë në bazë të dokumenteve autentike të kontabilitetit, ndërkaq mbahet sipas parimit të punës së
arkës. Kjo do të thotë se në librin e të hyrave dhe të dalave në periudhen tatimore mundë të rexhistrohen
vetëm të hyrat e realizuara, përkatësishtë të mirat e dala, me përjashtim të shpenzimeve për blerjen e
pasurisë afatgjate ku si shpenzim konsiderohet çregjistrimi i pasurisë afatgjate gjatë kohëzgjatjes së
qëndrueshmërisë së saj në shumën që është në pajtim me dispozitat.
Të hyrat afariste
Të hyra afariste janë të gjitha të mirat (paraja, sendet, të drejtat materiale, shërbimet etj), që realizohen
në periudhën tatimore në kuadër të ushtrimit të veprimtarisë zejtare. Të hyrat tatimore konsiderohen
edhe marrjet nga shitja dhe përjashtimi i sendeve dhe të drejtave, përveç përjashtimit të pasurisë
financiare që shërben për ushtrimin e veprimtarisë që evidentohet si pasuri investuese apo që është
dashur të jetë në kuadër të pasurisë afatgjate si dhe marrjet nga shitja ose likuidimi i veprimtarisë,
përveç nëse pasurisë afatgjate, si dhe marrjet nga shitja ose likuidimi i veprimtarisë, përveç nëse fituesi
i veprimtarisë e vazhdon veprimtarinë dhe më vonë e siguron tatimin e rezervave të fshehura.
27
Faqe 26

28. Të dalat afariste
Të dalat afariste janë të gjitha të mirat e ndërmarrësit të dala gjatë periudhes tatimore në lidhje me
fitimin, sigurimin dhe ruajtjen e të hyrave afariste dhe të cilat janë të lidhura drejtpërdrejt me ushtrimin
e veprimtarisë. Në të dala afariste bëjnë pjesë edhe vlera kontabël e të mirave të shitura ose të
përjashtuara të pasurisë afatgjate si dhe pasuria e tjetërsuar dhe likuidimet.
Të dala afariste konsiderohen edhe shpenzimet për material, për prodhime, për mallra, energji dhe
shërbime që shërbejnë për krijimin e të ardhurave, ndërkaq llogariten si të dala deri në lartësinë e
çmimit të blerjes ose të shpenzimeve të prodhimit.
Amortizimi
Të ardhurat janë diferenca ndërmjet të hyrave dhe të dalave afariste brenda një periudhe llogaritare, gjë
që nënkupton hyrjen ose daljen reale të mirave të saktësuara në kaptinat paraprake prandaj, çregjistrimi
(amortizimi) i pasurisë afatgjate sipas kohëzgjatjes së saj nuk do të mund të konsiderohej si e dalë
afariste, përkatësishtë si shpenzim afarist i zejtarit brenda periudhes llogaritare, ngase nuk janë të dala
reale të të mirave nga veprimtaria e zejtarit.
Bazë për llogaritjen e amortizimit si shpenzim është regjistrimi i pasurisë afatgjate i bërë sipas parimeve
të regjistrimit të rregullt, me kohë dhe të saktë, siç është përcaktuar me rregulloren për tatimin mbi të
ardhurat.
Libri i qarkullimit
Ky libër mbahet për çdo vend të shitjes kështu që në fund të çdo dite të punës, e më së voni para fillimit
të ditës së ardhshme të punës, regjistrohen të hyrat në arkë, përkatësisht të hyrat e paguara në para të
gatshme dhe në çeqe, për çdo vend të shitjes veç e veç.
Librin nuk janë të detyruar ta mbajnë ata ndërmarrës që të dhënat për qarkullimin ditor në para të
gatshme i sigurojnë nga evidenca në librin e të hyrave dhe të dalave ose në evidencat e përcaktuara me
ligje të tjera, apo nëse këro evidenca mbahen në vendin ku realizohen të hyra në para të gatshme.
7.4. Organizimi i kontabilitetit të ndërmarrësit
Organizimi i kontabilitetit të ndërmarrësit të institucionalizuar si shoqëri tregtare ose si zejtar kërkon
përgjigje në së paku tri pyetje themelore: kur do të fillojë puna, a do ta ketë kontabilitetin e vet apo do ta
huazojë dhe çfarë do të jetë organizimi i kontabilitetit. Me institucionalizimin e shoqërisë ose të zejtarit,
kontabiliteti është shërbimi i parë që fillon të veprojë.
Përgjigja në pyetjen se a duhet të organizohet kontabiliteti vetjak ose të shfytëzohen shërbimet e
kontabilitetit të huazuara varet nga aktiviteti i gjithmbarshëm afarist, nga potencialet njerëzore dhe nga
mundësitë teknike-teknologjike, nevojat për mbrojtjen e të dhënave nga kërkesat për raportime.
7.5. Kontabiliteti dhe kontrollingu
Përcaktimi i kuptimit të kontrollingut
Kontrollingu si disiplinë ekonomike nuk ka një kuptim universal, por varësishtë nga shkalla e zhvillimit dhe
e aplikimit në mjedise të caktuara, definohet në disa mënyra. Sipas disave, kontrollingu për shkak të
lidhshmërisë me kontabilitetin edhe më tutje identifikohet me kontrollin e afarizimit apo, për shkak të
lidhshmërisë së ngushtë me procesin e planifikimit, identifikohet me këtë funksion afarist.
Në kuptimin e ngushtë të fjalës kuptimi i kontrollingut rrjedh nga fjala CONTROL, që ka disa interpretime
siç janë kontrolli, verifikimi, mbikëqyrja, hulumtimi, zhvillimi, orientimi etj. Sipas mendimit më të hapur
28 Faqe 27

29. kontrollingu është funksioni brenda sistemit të menaxhmentit me të cilin rritet efektiviteti i tij, e kësisoj
edhe aftësia për t’ju përshtatur ndryshimeve brenda dhe jashtë ndërmarrjes.
Në aspektin organizativ, kontrollingu në ndërmarrjet e vogla dhe të mesme është i organizuar kryesishtë
në kuadër të shërbimeve të ngjashme të kontabilitetit, planit dhe analizës, financave etj. Kurse te
ndërmarrjet e mëdha zakonisht është i pavarur në aspektin organizativ.
Raporti ndërmjet kontrollingut dhe kontabilitetit
Kontabiliteti është pjesë e sistemit të informacionit dhe të kontrollit të ndërmarrësit. Ai ka për detyrë të
sigurojë informata të natyrës financiare me qëllim të marrjes së vendimeve menaxheriale, veçmas në
sferën e planifikimit, përgatitjes së bilancit dhe kontrollit të shpenzimeve, të të hyrave dhe të fitimit, si
dhe kontrollin e zbatimit të vendimeve të marra.
Po ashtu, kontrollingu përfshin procesin e harmonizimit të planifikimit të kontabilitetit dhe të kontrollit të
sistemit llogaritar me planifikimin dhe kontrollin e afarizmit. Kontrollingu duhet të sigurojë që rezultatet e
ndërmarrësit të realizohen brenda kufijve të planifikuar. Për ta realizuar këtë detyrë kontrollingu ndikon
në përgatitjen dhe formësimin e të dhënave dhe informatave të kontabilitetit, si dhe në orientimin e
kontabilitetit drejt së ardhmes.
Planifikimi dhe kontrolli i aktiviteteve afariste
Planifikimi dhe kontrolli janë funksionet themelore menaxheriale. Planifikimi është i orientuar drejt së
ardhmes dhe përfshin parashikimin e qëllimeve dhe përcaktimin e mënyrave, procedurave dhe të
aktiviteteve për realizimin e tyre.
Funksionet e planifikimit dhe të kontrollit janë ndërlidhura reciprocikishtë dhe me anën e tyre
menaxhmenti përpiqet ti shmangë ose t’i zvogëlojë rreziqet në afarizmin e vet. Lidhshmëria e planifikimit
dhe e kontrollit paraqitet në atë mënyrë që përcaktimi i qëllimeve që synohet të arrihet me anën e
planifikimit zbatohet nëpërmjet të përpilimit të bilanceve në të gjitha nivelet dhe i harmonizuar me
bilancin total të ndërmarrësit.
Kontrollingu dhe vlerësimi i efektivitetit menaxherial
Me anën e kontrollingut duhet të realizohen rezultate optimale të afarizmit brenda kufijve të planifikuar.
Prandaj, për zbatimin praktik të funksionit të kontrollingut është e nevojshme të bëhet zbatimi në plane
(buxhet) nga njëra anë, si dhe instituimi i sistemit të masave, standarteve e veprimeve të kontrollit dhe të
kontrollit buxhetor nga ana tjetër.
Përcaktimi i qëllimeve që priten të realizohen me anën e planifikimit bëhet nëpërmejt hartimit të bilancit.
Bilanci, përkatësishtë llogaria e ndërmarrësit (master-buxheti) zakonisht përgatitet për një vit, ndërkaq
ka për qëllim zbatimin e planeve afatgjata brenda termineve afatshkurtëra dhe përbëhet nga: Bilanci
operativ, dhe bilanci financiar.
Me përcaktimin e bilancit caktohen kriteret për matjen e përgjegjësisë së menaxherëve. Kontabiliteti i
siguron menaxhmentit informatat e nevojshme për marrjen e vendimeve afariste, informatat për
shmangiet në krahasim me detyrat e planifikuara, informatat lidhur me atë se kush është përgjegjës për
rreziqet e krijuara, cilat dallime do të duhej hulumtuar dhe së fundi cilat aktivitete korrigjuese duhet
ndërmarrë.
29
Faqe 28

30. 8. QARKULLIMI I PAGESAVE
8.1. Hyrje në qarkullimin e pagesave,
8.2. Pagesat llogaritare,
8.3. Instrumentet për sigurimin e pagesave,
8.4. Qarkullimi ndërkombëtar i pagesave.
8.1. Hyrje në qarkullimin e pagesave
Përcaktimi i kuptimit të qarkullimit të pagesave
Qarkullimi i pagesave nënkupton të gjitha pagesat ndërmjet personave juridikë dhe fizikë të kryera për
pagimin e borxheve në para, përkatësishtë arkëtimin e kërkesave monetare. Përbën një tërsi të
instrumenteve, veprimeve dhe sistemeve ndërbankare për transferin e parasë ndërmjet palëve të
interesuara. Po ashtu, mund të thuhet se kjo nënkupton të gjitha pagesat e evidentuara në një shtet.
Pjesmarrësit në qarkullimin e pagesave janë subjektet vendore afariste dhe qytetarët si dhe personat e
huaj juridikë dhe fizikë (në pajtim me dispozitat e veçanta). Subjekti afarist është personi juridik, organi i
pushtetit shtetëror, organi i administratës shtetërore, njësia e vetqeverisjës lokale, njësia e
administratës rajonale dhe personat fizikë që e ushtrojnë veprimtarinë e regjistruar në pajtim me
dispozitat.
8.2. Llogaritë për kryerjen e qarkullimit të pagesave
Përcaktimi i kuptimit të llogarisë
Sipas ligjit mbi qarkullimin e pagesave në vend bankat afariste janë organizata të autorizuara për hapjen
e llogarive afariste subjekteve afariste për nevojat e qarkullimit të pagesave.
Me llogaritë për kryerjen e qarkullimit të pagesave kuptohen transaksionet nga llogaritë në të cilat
evidentohen të hyrat monetare, shpenzimet monetare dhe saldoja. Llogaria nga e cila bëhet transakcioni
mund të ketë saldon e kërkesës që nënkupton kërkesat e pjesmarrësve nga banka (ardhja e parave) ose
një saldo tjetër që nënkupton borxhet e pjesmarrësve ndaj bankës (derdhja e parasë) në të cilën e kanë
të hapur llogarinë.
Llogaritë e subjekteve afariste për nga karakteri i vetë mund të jenë xhirollogari dhe llogari rrjedhëse.
Llojet e kredive
Në bazë të kërkesës me shkrim të subjektit afarist banka mund t’i hapë këto lloje të llogarive afariste:
- llogarinë për veprimtarinë e rregullt,
- llogarinë e pjesës organizative,
- llogarinë e destinimeve të veçanta.
Subjektet afariste duhet të hapin në banka së paku një llogari për veprimtarinë e vet, ngase janë të
detyruar që financat ti mbajnë në llogaritë dhe pagesat t’i bëjnë nëpërmjet llogarisë.
Llogaritë e pjesëve organizative të subjektit afarist dhe llogaritë për destinime të veçanta janë pjesë
përbërëse e llogarisë për veprimtarinë e rregullt të subjektit afarist, nëse me ligj apo me dispozitë tjetër
nuk është caktuar ndryshe, kurse banka i hap me kusht që subjekti afarist ta ketë të hapur në këtë bankë
llogarinë për veprimtarinë e rregullt.
Me qëllim që të sigurohet disiplina financiare, subjektet afariste mund të hapin logari devizore vetëm në
bankën në të cilën i kanë të hapura llogaritë në kuna për veprimtarinë e rregullt.
30
Faqe 29

31. Mënyra e bllokimit të kredisë
Të gjitha urdhërpagesat duhet të realizohen nga llogaria kryesore. Banka nuk mund t’ia hapë llogarinë për
veprimtarinë e rregullt subjektit afarist i cili në llogarinë kryesorë ka të evidentuara detyrime të
papërmbushura, përkatësisht urdhërpagesa të pakryera.
Organizata e autorizuar që e mbanë llogarinë për zbatimin e urdhërpagesave, ajo këtë e bënë nga mjetet
e të gjitha llogarive. Nëse në llogarinë e personit nga e cila duhet të bëhet pagesa nuk ka para të
mjaftueshme, organizata e autorizuar do ti merr mjetet nga llogaritë e tjera të paguesit që i ka në
organizatën e autorizuar.
Konstruksioni i llogarisë në bankë
Llogaria që e hap banka përbëhet nga dy pjesë që janë reciprocikisht të ndara:
- nga numri identifikues i institucionit depozitar(NIID),
- numri i llogarisë në bankë.
Numri identifikues i bankës – përbëhet nga shtatë shenja numerike.
Numri i llogarisë në bankë – përbëhet nga gjithsej dhjetë shenja numerike nga të cilat pjesa e parë
nënkupton llojin e llogarisë dhe përbëhet nga dy shenja numerike, pjesa e dytë përbënë numrin rendor të
llogarisë në bankë dhe përbëhet nga shtatë shenja numerike, pjesa e tretë është është numri kontrollues
dhe përbëhet nga një shenjë numerike.
Kushtet dhe mënyra e hapjes së llogarisë në bankë
Banka ia hap llogarinë subjektit afarist me kërkesën e tij, në bazë të mardhënive kontraktore ose sipas
dispozitave. Banka dhe subjekti afarist i rregullojnë me kontratë:
llojet e llogarive,
kushtet për hapjen e llogarive,
mbajtjen e llogarive,
mbylljen e llogarive.
Subjekti afarist i cili ka më shumë se një llogari për veprimtari të rregullt është i detyruar ta caktojë
llogarinë kryesore.
Llogaria kryesore është llogaria për veprimtarinë e rregullt nga e cila zbatohen dhe në rast të mungesës
së parave për zbatim evidentohen urdhërpagesat.
Së bashku me kërkesën për hapjen e llogarisë për veprimtari të rregullt subjekti afarist ia dërgon bankës
edhe këtë dokumentacion:
Dëshminë për subjektin afarist,
Njoftimin për kategorizimin sipas klasifikimit kombëtar të veprimtarive të entit shtetëror të
statistikës,
Listën e nënshkrimeve të personave të autorizuar për mbajtjen e parave në llogari dhe vulën me
të cilën do të vërtetohen urdhërpagesat me formularët e qarkullimit të pagesave,
Deklaratën me shkrim se a caktohet apo nuk caktohet si llogari kryesore llogaria që kërkohet të
hapet.
Pagesat në sistemin e qarkullimit të pagesave në vend
Me ligjin mbi qarkullimin e pagesave brenda vendit janë definuar format dhe mënyrat e pagesave
ndërmjet pjesmarrësve në qarkullimin e pagesave. Këtu para së gjithash mendohet në:
31
Faqe 30