Impact regels RL 2014/24/EU en 2014/25/EU m.b.t. wijzigingen opdracht tijdens uitvoering op komende wet en KB overheidsopdrachten.

1. Wijziging van de opdracht tijdens de uitvoering
IFE
20 oktober 2015 – Antwerpen

2. Richtlijnen 2014/24/EU en 2014/25/EU
 Art. 72 RL 2014/24/EU, art. 89 RL 2014/25/EU: omzetting RS HvJ (Pressetext)
 Opdracht en RO wijzigen zonder heraanbesteding (limitatieve lijst - voor alle
andere wijzigingen heraanbesteding nodig):
 Geval 1: wanneer wijzigingen in opdrachtdocumenten zijn vermeld onder de vorm van
duidelijke, nauwkeurige en ondubbelzinnige herzieningsbepalingen. Voorbeeld:
prijsherzieningsclausules of opties.
 Ongeacht geldelijke waarde wijzigingen
 Bepaling omschrijft omvang en aard wijziging/optie en voorwaarden van gebruik
 Geen wijziging algemene aard opdracht of RO.
 Geval 2: aanvullende werken, diensten of leveringen door oorspronkelijke opdrachtnemer
die niet in opdrachtdocumenten zijn opgenomen, op voorwaarde dat:
1. Het onmogelijk is om economische of technische redenen te veranderen van
opdrachtnemer. Voorbeeld: aanvullende goederen of diensten moeten uitwisselbaar of
interoperabel zijn met bestaande uitrusting, diensten of installaties die in het kader van de
oorspronkelijke opdracht zijn verworven, en
2. Het veranderen van opdrachtnemer tot aanzienlijk ongemak of aanzienlijke kostenstijgingen
zou leiden voor AO., en
3. De prijsverhogingen =< 50 % waarde oorspronkelijke opdracht (bij indexeringsclausule:
geactualiseerde prijs). Bij opeenvolgende wijzigingen geldt % voor waarde van elke
individuele wijziging ( ! ) voor zover hiermee RL niet wordt omzeild, en
4. Aankondiging van wijziging in Publicatieblad
2

3. Richtlijnen 2014/24/EU en 2014/25/EU (2)
 Geval 3: er is sprake van onvoorzieme omstandigheden (imprevisieleer) indien aan de
volgende 3 voorwaarden cumulatief is voldaan:
 Wijziging is noodzakelijk gevolg van omstandigheden die zorgvuldige AO [in nutssectoren:
zorgvuldige ondernemer, cfr. art. 89,1 c) i) RL 2014/25/EU en art. 56 KB Uitvoering] niet kon
voorzien, en
 Wijziging brengt geen verandering in algemene aard opdracht, en
 Prijsverhogingen =< 50 % waarde oorspronkelijke opdracht of RO (bij indexeringsclausule:
geactualiseerde prijs). Bij opeenvolgende wijzigingen geldt % voor waarde van elke
individuele wijziging (!) voor zover hiermee RL niet wordt omzeild [deze voorwaarde geldt niet
in de nutssectoren cfr. art. 89.1 c) RL 2014/25/EU], en
 Aankondiging van wijziging in Publicatieblad
 Geval 4: de opdrachtnemer kan worden vervangen in de volgende gevallen:
1. Dit is voorzien in een ondubbelzinnige herzieningsclausule of optie overeenkomstig geval 1
hierboven, of
2. Er is sprake van rechtsopvolging onder algemene of gedeeltelijke titel t.g.v. herstructurering
onderneming (voorbeeld: overname, fusie, acquisitie of insolventie)  voorwaarden:
 Nieuwe opdrachtnemer voldoet aan aanvankelijk vastgestelde kwalitatieve
selectiecriteria, en
 Geen andere wezenlijke wijzigingen in de opdracht, en
 Niet bedoeld om toepassing RL te omzeilen, of
3. AO neemt verplichtingen opdrachtnemer t.a.v. diens onderaannemers op (substitutie in art.
71 RL 2014/24/EU)
3

4. Richtlijnen 2014/24/EU en 2014/25/EU (3)
 Geval 5: niet-wezenlijke wijzigingen (ongeacht waarde ervan)
 Geval 6: waarde wijziging (bedrag) is lager dan (cumulatief):
1. De drempelbedragen voor Europese bekendmaking, en
2. I.g.v. opdracht voor leveringen of diensten, < 10% aanvankelijk
gegunde waarde opdracht, of
3. I.g.v. opdracht voor werken, < 15% aanvankelijk gegunde waarde
opdracht
Er moet in geval 6 niet worden onderzocht of er sprake is van
een wezenlijke wijziging (dus dit moet wel in alle andere
gevallen? Of enkel in geval 5?)
De wijziging mag geen verandering brengen in algemene aard
opdracht of RO (in aanhef art. 72.4 staat enkel “opdrachten”)
Bij opeenvolgende wijzigingen wordt % berekend op basis van
de netto-cumulatieve waarde van de opeenvolgende
wijzigingen (!)
4

5. Richtlijnen 2014/24/EU en 2014/25/EU (4)
 Wezenlijk karakter van de wijziging: opdracht of RO verschilt ingevolge
wijziging materieel van oorspronkelijke opdracht of RO
 (onweerlegbaar? “geacht wezenlijk te zijn”) vermoeden van wezenlijk
karakter wijziging indien:
1. Wijziging bevat voorwaarden die, als zij deel van aanvankelijke
gunningsprocedure hadden uitgemaakt:
a. Toelating van andere dan aanvankelijk geselecteerde gegadigden en gunning
opdracht (quid RO?) aan andere inschrijver(s) mogelijk zouden hebben gemaakt of
b. Bijkomende deelnemers aan gunningsprocedure zouden hebben aangetrokken.
2. Wijziging verandert economische evenwicht opdracht of RO ten gunste van
opdrachtnemer op een wijze die niet is voorzien in de oorspronkelijke opdracht
of RO, of
3. Wijziging leidt tot aanzienlijke (?) verruiming toepassingsgebied opdracht of
RO, of
4. Nieuwe opdrachtnemer in de plaats is gekomen van aanvankelijk gegunde
opdrachtnemer buiten geval 4 om.
 Bij “ingrijpende” wijziging mogelijkheid AO om opdracht te beëindigen
en heraan te besteden (art. 73 a) RL 2014/24/EU)
5

6. De huidige Belgische regels: Gevallen 1 en 3:
Herziening van de opdracht
 Aanpassing van de voorwaarden van de opdracht aan
bepaalde feiten of omstandigheden die zich in de loop van de
uitvoering ervan hebben voorgedaan
 prijsherziening: aanpassing van de prijzen van de opdracht op
basis van bepaalde economische of sociale factoren (art. 6
Wet Overheidsopdrachten, art. 20 KB Plaatsing klassieke
sectoren en art. 20 KB Plaatsing nutsectoren)
 herziening wegens onvoorziene omstandigheden
(imprevisieleer) (art. 56 KB Uitvoering  enkel klassieke en
algemene nutsectoren)
 Notie opdracht onder KB uitvoering incl. RO (art. 2, 6°)
 Hierna abstractie impact klachten en verzoeken op
wijzigingsleer
6

7. De huidige Belgische regels: Prijsherziening
(geval 1)
 Art. 6 Wet Overheidsopdrachten en art. 20 KB Plaatsing KS/NS 
bestek of overeenkomst moeten prijsherziening vermelden (W, L en
D):
 OD voorzien in prijsherziening o.g.v. prijsevolutie hoofdcomponenten :
1° de uurlonen van het personeel en de sociale lasten;
2° in functie van de aard van de opdracht, één of meer relevante elementen
zoals materiaalprijzen, grondstofprijzen, wisselkoersen of andere.
 Prijsherziening steunt op objectieve en controleerbare parameters en maakt
gebruik van passende wegingscoëfficiënten en weerspiegelt werkelijke
kostprijsstructuur  igv moeilijk : gebruik gezondheidsindex, index van
consumptieprijzen of andere passende index
 Prijsherziening kan vaste, niet-herzienbare factor bevatten, te bepalen door AO
ifv. specificiteiten opdracht (≠ art. 13 AAV en art. 57 Wet 30/3/1976).
 AO kan gemotiveerd afwijken van deze verplichtingen (bv. leningen met vaste
rentevoet) + prijsherziening niet verplichte opdrachten < geraamde EUR
120.000 ,- OF initiële uitvoeringstermijn < 120 werkdagen of <180 kalenderdagen
21 oktober 2015
7

8. De huidige Belgische regels: Imprevisieleer
(geval 3/1)
 In beginsel opdrachtnemer geen recht op enige wijziging contractuele
voorwaarden om welke omstandigheden ook die vreemd zijn aan AO
 Opdrachtnemer kan omstandigheden doen gelden die hij redelijkerwijze
 niet kon voorzien bij het indienen van de offerte of de sluiting van de opdracht en
 hij niet kon ontwijken en
 waarvan hij de gevolgen niet kon verhelpen (niettegenstaande hij al het nodige daartoe heeft
gedaan)
Om te vragen naar:
 Een verlenging van de uitvoeringstermijnen, of
 Indien de opdrachtnemer een zeer belangrijk nadeel heeft geleden, een herziening of de
verbreking van de opdracht.
 Omvang geleden nadeel uitsluitend beoordeeld op basis van elementen eigen
aan de opdracht
 Drempel zeer belangrijk nadeel : 2,5 percent vh oorspronkelijke opdrachtbedrag
en alleszins als nadeel >= EUR 100.000
 Als herziening = schadevergoeding, dan franchise van 17,5 % vh vastgelegde
nadeel met plafond = EUR 20.000
 Toevoegen: geen wijziging aan algemene aard opdracht en i.g.v. herziening =
prijsverhoging dan max. 50% waarde oorspronkelijke opdracht (per wijziging) 
cfr. art. 37 KB Uitvoering
8

9. De huidige Belgische regels: Herziening bij
opdrachten voor werken (art. 81 KB Uitvoering, cf.
art. 42, §6 AAV oud)
 Niet t.g.v. wijziging door AO (zie verder)  zowel AO als ON kunnen dit vragen
 Werkelijk uitgevoerde hoeveelheden van een post volgens prijslijst die het drievoudige
overtreffen of minder bedragen dan de helft van de vermoedelijke hoeveelheden  kan AO
of aannemer/ON herziening vragen van
 oorspronkelijke eenheidsprijzen en/of
 Uitvoeringstermijnen
 Bij overschrijding: herziene prijzen slechts van toepassing op de uitgevoerde
hoeveelheden die het drievoudige van de vermoedelijke hoeveelheden overschrijden
 Onder drempel: uitvoeringstermijn mag aangepast worden aan de werkelijk uitgevoerde
hoeveelheden wanneer hun omvang dit rechtvaardigt (= omvang die economie aanneming
in het gedrang brengt).
 Kennisgeving vraag herziening: aangetekende brief ten laatste dertig dagen (in AAV oud:
15) na het opstellen van de vorderingsstaat waarin vastgesteld wordt dat de uitgevoerde
hoeveelheid het drievoudige of minder dan de helft van de vermoedelijke hoeveelheid (in
dit geval = eindstaat) bereikt  sanctie bij verloop termijn: kennisgeving geldt slechts voor
de vanaf de datum van de kennisgeving uitgevoerde hoeveelheden.
 Rechtvaardiging nodig van nieuwe eenheidsprijzen en/of termijnen die uit die nieuwe
toestand voortkomen.
 Geen akkoord tussen AO en aannemer/ON: AO stelt ambtshalve de prijzen vast die ze
gerechtvaardigd acht, met behoud van alle rechten van de aannemer.
 Aannemer/ON is verplicht de werken zonder onderbreking voort te zetten, ongeacht de
betwistingen waartoe het vaststellen van de nieuwe eenheidsprijzen aanleiding zou geven.
9

10. De huidige Belgische regels: Geval 2
aanvullende W, L of D
 W en D: art. 26, §1, 2° Wet Overheidsopdrachten (vgl. art. 53,
§2, 2° voor nutsectoren)
 noch in oorspronkelijk gepland ontwerp, noch in
oorspronkelijke opdracht
 ingevolge onvoorziene omstandigheden noodzakelijk voor
uitvoering W of D : noodzakelijkheid bestaat :
 Omdat aanvullende W of D technisch of economisch niet van
hoofdopdracht kunnen worden gescheiden zonder ernstig bezwaar
op te leveren voor AO of
 Aanvullende W of D wel scheidbaar, maar strikt noodzakelijk voor
vervolmaking oorspronkelijke opdracht
 gegund aan oorspronkelijke ON
 samengevoegd bedrag van aanvullende W of D =< 50%
bedrag hoofdopdracht (te wijzigen ifv RL)
10

11. De huidige Belgische regels: Geval 2
aanvullende W, L of D (2)
 Bij L twee gevallen van aanvullende leveringen (art. 26, §1, 3° b) en
c) vgl. art. 53, §2, 4° a) en b)):
1. Bestemd voor gedeeltelijke vernieuwing van leveringen of installaties voor
courant gebruik of bestemd voor uitbreiding van bestaande leveringen of
installaties  voorwaarde: verandering van leverancier zou AO verplichten
apparatuur aan te schaffen met andere technische eigenschappen, zodat
onverenigbaarheid ontstaat of zich bij gebruik en onderhoud onevenredige
technische moeilijkheden voordoen. Looptijd aanvullende opdrachten en
nabestellingen: in regel max. 3 jaar
2. Leveringen van dezelfde aard en met dezelfde kenmerken ingevolge
onvoorziene omstandigheden  voorwaarde: samengevoegde bedrag van
de aanvullende leveringen =< 50% bedrag oorspronkelijke opdracht EN
samengevoegd bedrag van alle opdrachten < bedrag Europese
bekendmaking. Looptijd aanvullende opdrachten en nabestellingen: in
regel max. 3 jaar.
 Nood aan uniformiseren W, L en D + aanpassen terminologie + 50%
grens per wijziging
11

12. De huidige Belgische regels: Gevallen 3/2, 5
en 6: Wijziging onder art. 37 KB Uitvoering
 AO is gerechtigd de oorspronkelijke opdracht eenzijdig te wijzigen (cfr. art. 7 AUR oud),
voor zover cumulatief aan de volgende voorwaarden is voldaan :
 het voorwerp van de opdracht blijft onveranderd en
 de wijziging in waarde beperkt tot vijftien percent van het oorspronkelijke
opdrachtbedrag en
 zo nodig wordt voorzien in een passende compensatie voor de opdrachtnemer 
“passend” kan betrekking hebben op andere aspecten dan alleen de
schadevergoeding, zoals de prijsherziening of de wijziging van de uitvoeringstermijn
(≠ verrekening)
 Geen vw. : onvoorzien karakter in hoofde van ON/AO (cfr. geval 3 RL)  plaatsen
onder art. 56 KB Uitvoering, in art. 37 enkel niet-wezenlijke wijzigingen (geval 5) en %
beperkte wijzigingen (geval 6)
 Wijziging essentiële bepalingen (niet-gedefinieerd in KB, toep. RS HvJ) en voorwaarden
van de opdracht kan slechts:
 Op gemotiveerde wijze (cf. art. 8 AUR MAAR hier niet noodzakelijk ten voordele van
ON) : nauwkeurige beoordeling omstandigheden in concreto
 Door een wijzigingsbevel (of elke andere eenzijdige beslissing van de aanbestedende
overheid OF door een bijakte.
 art. 37 KB Uitvoering dekt dus ook niet-essentiële wijzigingen (geval 5 in RL)
12

13. De huidige Belgische regels: Wijziging ex art.
37 KB Uitvoering (2)
 Beperking waarde wijziging tot 15% ingegeven door rechtspraak
HvJ EU: arrest pressetext Nachrichteagentur (HvJ, C-454/06, 19 juni
2008; zoals bevestigd in HvJ, C-160/08, 29 april 2010; HvJ, C-
91/08, 13 april 2010, Wall AG; HvJ, C-451/08, 2 5 maart 2010,
Helmut Müller; HvJ, C-250/07, 4 juni 2009) : toep. transparantie en
gelijke behandeling inschrijvers op uitvoering opdracht  wezenlijke
wijziging = nieuwe opdracht (doorslaggevend: wil partijen te
heronderhandelen over wezenlijke vw. overeenkomst cf. HvJ, 5
oktober 2000, C-337/98)
 Notie “wezenlijke wijziging” gehaald uit RS HvJ (bevestigd in RL):
 voorwaarden die, als ze in oorspronkelijke gunningsprocedure hadden
gestaan, andere inschrijvers had toegelaten cq. tot andere gekozen
inschrijver had geleid
 Uitbreiding, in belangrijke mate, tot W, L of D die niet oorspronkelijk waren
opgenomen cf. 15% grens met uitz. 50% i.g.v. aanvullende opdracht
 Wijziging economisch evenwicht tvv ON op wijze die niet oorspronkelijk was
bedoeld
13

14. De huidige Belgische regels: Wijziging ex art.
37 KB Uitvoering (3)
 Conclusie:
 Art. 37 eerste lid:
 Ruimer dan geval 3 (geen vereiste onvoorziene omstandigheden,
verplichting tot passende compensatie)  aanpassen art. 56 KB
Uitvoering (imprevisie) aan gevallen 2 + 3
 Geval 6: aanpassen 15% naar 10% (L en D) en 15% (W) voor
opdrachten >= Europese bekendmakingsdrempels
 Geval 6: 10 of 15% berekend ahv netto-cumulatieve waarde van de
opeenvolgende wijzigingen  praktisch zeer moeilijk: vaak slechts
op einde opdracht duidelijk of netto wijziging >< limiet % (enkel als
er een > % stijging waarde is waarvan duidelijk vaststaat dat deze
niet zal worden gecompenseerd later met > % daling waarde, staat
heraanbestedingsplicht vast).
 Art. 37, tweede lid: in strijd met art. 72.5 RL2014/24/EU en art.
89.5 RL 2014/25/EU: bij wezenlijke wijziging steeds
heraanbestedingsplicht
14

15. De huidige Belgische regels: Aanpassing
borgtocht ingevolge wijziging
 Wanneer de borgtocht niet meer aangepast is als gevolg
van door AO besloten wijzigingen, welke het
oorspronkelijke bedrag van de opdracht met meer dan
twintig percent doen toe- of afnemen, wordt de borgtocht
opnieuw op het oorspronkelijke bedrag gebracht of
aangepast in meer of in min (art. 28 KB Uitvoering).
15

16. De huidige Belgische regels: Wijziging bij
(geïnstitutionaliseerde) PPS
 Art. 6, §1, 6° en 7° KB Uitvoering: DPPS en DBFMO
(promotie voor werken) buiten toep. gebied KB Uitvoering
 MAAR: Interpretatieve mededeling Commissie 2008/C 91/02
12 april 2008 // pressetext Nachrichteagentur – rechtspraak
 SPV behoudt oorspronkelijk werkterrein en mag in principe geen
nieuwe overheidsopdrachten of concessieovereenkomsten krijgen
zonder nieuwe gunningsprocedure (HvJ, 15 oktober 2009, C-
196/08, Acoset)
 LT mogelijkheid aanpassing aan economische, juridische of
technische ontwikkelingen  wijziging vw. tijdens uitvoering als
aankondiging/bestek hierin voorziet (zodat deelnemers op voet van
gelijkheid staan bij opstellen).
 Wijziging essentiële voorwaarde(n)  nieuwe gunningsprocedure
indien bestek niet in mogelijkheid tot wijziging voorziet. Vb.
gebruikersvergoeding concessie
16

17. De huidige Belgische regels: Geval 4:
Overdracht
 Art. 38 KB Uitvoering
 Overeenkomst waarbij een aannemer, leverancier of
dienstverlener-overnemer in de plaats wordt gesteld van
de opdrachtnemer-overdrager, of waarbij een
aanbestedende overheid-overnemer in de plaats wordt
gesteld van de aanbestedende overheid-overdrager
(laatste situatie niet bedoeld in RL)
17

18. De huidige Belgische regels: Overdracht (2)
 Voor elke overdracht van opdracht is de instemming van
de gecedeerde partij vereist  deze instemming kan
slechts worden verkregen mits de essentiële
voorwaarden van de opdracht behouden blijven (art. 38
KB Uitvoering)
 Wanneer de opdracht wordt overgedragen door de
opdrachtnemer, moet de overnemer aan de passende
selectievoorwaarden voldoen om deze instemming te
kunnen verkrijgen  reglementaire omzetting klassieke
voorwaarde in RL en RS = functionele lezing pressetext
Nachrichteagentur-rechtspraak: garantie goede
uitvoering opdracht door nieuwe ON
18

19. De huidige Belgische regels: Overdracht (3)
 Kritiek o.g.v. pressetext Nachrichteagentur – rechtspraak en RL
2014/24-25/EU:
 Vervanging inschrijver = essentiële wijziging opdracht (niet alleen
inhoud opdracht = wezenlijk, ook hoedanigheid ON cf. HvJ, 10
september 2009, C-573/07, SEA)
 UITZONDERINGEN:
 Inzetten andere onderaannemers (wanneer keuze onderaannemer geen
intuitu personae karakter)
 Interne reorganisatie ON (overdracht van aandelen, fusies, step in rights,
spin off, …) cfr. art. 72.1 d) RL 2014/24/EU
 Vw. kwalitatieve selectiecriteria OK voor overnemer verhindert niet
dat nieuwe ON is aangeduid zonder in mededinging stellen opdracht
 RL stellen duidelijk: tenzij niet-wezenlijke wijziging, geen andere
wijzigingen dan voorzien in RL toegestaan zonder heraanbesteding
 Noodzaak aanpassing art. 38 KB Uitvoering
19

20. De huidige Belgische regels: quid
verrekeningen?
 Definitie art. 2, 18° KB Uitvoering: document opgesteld door
de (AO) tot aanpassing van de samenvattende opmeting (W)
of de inventaris (L/D) met de becijferde vaststelling
 van de werkelijke hoeveelheden in geval van een opdracht of een
post tegen prijslijst OF
 van de nieuwe of gewijzigde hoeveelheden en de overeengekomen
of herziene prijzen die voortvloeien uit eender welke toevoegingen,
weglatingen of wijzigingen met betrekking tot de opdracht
 Regularisatie vermoedelijke hoeveelheden: Posten met
vermoedelijke hoeveelheden in samenvattende meetstaat 
na uitvoering regularisatie ogv werkelijke hoeveelheden (≠
forfaitaire hoeveelheden of prestaties onder globale prijs :
risico aannemer)  Kritiek Rekenhof te ruim gebruik
verrekeningen (op vraag opdrachtnemer) met als doel
verdoezelen wijzigingen aan contract  afbreuk aan
mededinging en forfaitaire grondslag opdracht
20

21. De huidige Belgische regels: Verrekeningen (2)
 Verantwoordelijkheid opstellen verrekening bij AO
 Verrekening ≠ prijsherziening
 Verrekening ≠ schadevergoeding
 Overweging 107 bij RL 2014/24/EU: wijzigingen van
opdracht met geringe wijziging van waarde moeten
mogelijk zijn  invoeren de minimisdrempel waaronder
nieuwe gunningsprocedure niet nodig  ook
verrekeningen dus gebonden aan beperkingen RL
inzake wijzigingsrecht
21

22. Voor de slimmeriken
 Art. 9, §1, 2° KB Uitvoering: Er mag niet worden
afgeweken van de artikelen 37 en 38 KB Uitvoering
 Andersluidende bepalingen = niet-geschreven
22

23. Het voorontwerp van wet
 Art. 82: in ministerraad overlegd KB bepaalt algemene
uitvoeringsregels omtrent wijziging van opdrachten
gedurende looptijd. Opdrachten en RO kunnen slechts
worden gewijzigd in de bij KB bepaalde gevallen, onder
de aldaar bepaalde voorwaarden en modaliteiten.
 Art. 10: prijsherziening / huidig art. 6 (afwijking forfaitaire
grondslag art. 8)
 Art. 11: herziening opdracht igv ontwrichting contractueel
evenwicht  in ministerraad overlegd KB bepaalt
voorwaarden en modaliteiten herzieningsmechanisme
(cfr. geval 3 – imprevisieleer)
23

24. Vragen?
Jens Debièvre
Advocaat-vennoot
M +32 486286538
E publicprocurement@lydian.be
24