SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 6
Descargar para leer sin conexión
www.geo-info.nl•VakbladvanGeo-InformatieNederland2014•jaargang11•Nummer6
Omgevingswet en
de Laan van de Leefomgeving
Professor Stoter wil naar 4 en 5D
Duurzame gebiedsontwikkeling
HEMbrugterrein
Special duurzaamheid
16 | Geo-Info | 2014-6
In dit artikel worden allereerst de historie van
HEMbrug, de ambities voor de herontwikke-
ling en de organisatie van dit proces gepresen-
teerd. Vervolgens wordt aan de hand van een
aantal praktijkvoorbeelden geïllustreerd hoe
het geo-informatiebeheer is geïmplementeerd
en ondersteunend is aan de herontwikkeling.
Hierbij wordt aangesloten op de ontwikke-
ling van het project. In de beginfase waren er
immers andere informatievragen en wensen
dan nu, en die in de toekomst. Er wordt
afgesloten met een reflectie.
De historie van HEMbrug
HEMbrug is een terrein van 42,5 hectare gelegen
in Zaandam aan het Noordzeekanaal en de Zaan.
Rond 1895 nam het ministerie van Defensie (toen
nog Departement van Oorlog genaamd) deze
locatie in gebruik voor de productie van wapens
en munitie: De Rijks Artillerie Inrichtingen.
Meer dan een eeuw lang is op HEMbrug munitie
geproduceerd in zwaar beveiligde gebouwen
verspreid over het terrein. Door de jaren heen
werden gebouwen gesloopt en toegevoegd.
Daardoor zijn er gebouwen in verschillende
bouwstijlen op het terrein aanwezig. In het bos
liggen aarden wallen en watergangen om de
gevolgen van een eventuele explosie te beper-
ken. In de jaren 80 heeft het bedrijf Eurometaal
de munitieproductie overgenomen. De produc-
tie nam in de jaren 90 verder af en in 2003 sloot
ook Eurometaal definitief zijn deuren.
Het terrein lag er toen jarenlang verloren bij en
werd gekenmerkt door een mysterieuze sfeer.
Grote hekken hielden verborgen wat er op
het terrein gebeurde. De gebouwen, waar ooit
duizenden mensen werkten, stonden leeg en
raakten steeds verder in verval. Deze verborgen
schoonheid wordt nu teruggegeven aan de
regio. Het idee: innovatieve ondernemers blazen
dit voormalige defensieterrein nieuw leven in.
Momenteel is op HEMbrug ca. 15.000 m² ver-
huurd aan ondernemers (evenement, design en
kunstsector). Nog eens 20.000 m² is op korte ter-
mijn beschikbaar voor creatieve en innovatieve
ondernemers. HEMbrug gaat weer schitteren, nu
niet achter de hekken maar voor de hele regio.
Om HEMbrug nog meer te laten leven vinden
er jaarlijks diverse evenementen plaats, zoals Art
Zaanstad, het grachtenfestival en Halte HEMbrug.
Daarnaast worden zowel opgeknapte als verval-
len gebouwen gebruikt voor film- en fotoshoots.
Afsprakenkader en projectorganisatie
In 2012 tekenden het Rijksvastgoed- en
ontwikkelingsbedrijf (inmiddels Rijksvast-
goedbedrijf), de gemeente Zaanstad en de
provincie Noord-Holland het Afsprakenkader,
een overeenkomst om de samenwerking te
bekrachtigen. Voor de herontwikkeling van
het voormalige defensieterrein zijn in het
Afsprakenkader zes doelen geformuleerd:
•	 HEMbrug teruggeven aan stad en regio;
HEMbrug wordt een bedrijvig, gemengd
terrein met een grote publieke waarde.
Geo-Informatiebeheer en
Op HEMbrug werken het
Rijkvastgoedbedrijf, de gemeente
Zaanstad en de provincie Noord–
Holland aan de herontwikkeling
van het voormalig defensie
Hembrugterrein te Zaandam,
dat in 2012 door het ministerie
van Defensie is overgedragen
aan het Rijksvastgoedbedrijf.
Het terrein wordt omgetoverd
tot een aanwinst voor Zaandam
en de regio Amsterdam. De her­
ontwikkeling is een langdurig en
complex proces waarbij het voor
alle betrokkenen beschikbaar
zijn van ruimtelijke informatie
essentieel is. Om dit te realiseren
ondersteunt TTE Consultants
het Rijksvastgoedbedrijf met het
geo-informatiebeheer om een
duurzame gebiedsontwikkeling te
realiseren.
Door Jacco Wanders en Juul Osinga
Metadata is vergelijk-
baar met het etiket
op een blik
HEMbrug in cijfers:
42,5 hectare aan het Noordzeekanaal
120 gebouwen in verschillende bouw-
stijlen
50 monumentale gebouwen
15 hectare bos
De werktijden van de werknemers van de Artil-
lerie Inrichtingen bedroegen ongeveer 60 uur
per week. Gedurende de dag hadden de werkne-
mers een uur pauze (GAZ).
Duurzaamheid
| 172014-6 | Geo-Info
•	 Bodemverontreiniging saneren en duur-
zaam gebruikmaken van de ondergrond.
•	 Cultuurhistorische en natuurlijke kwalitei-
ten optimaal benutten.
•	 Monumenten krijgen een nieuw leven;
behoud en herstel van monumenten dankzij
hergebruik.
•	 De aanwezige natuur zoveel mogelijk
behouden en toegankelijk maken voor de
bevolking.
•	 Zorgdragen dat HEMbrug goed bereikbaar
is en openbaar toegankelijk.
Bovenstaande doelen weerspiegelen de com-
plexiteit van de herontwikkeling. Een veelheid
aan thema’s die integraal onderdeel uitmaken
van het terrein en de herontwikkeling. Om de
herontwikkeling succesvol te laten verlopen is
een project­team opgezet Aan het hoofd van het
project­team staat de projectdirecteur. De project­
directeur werkt nauw samen met onder andere
de zakelijk leider en projectmanager fysieke her-
structurering. Daarnaast werkt het projectteam
ook intensief samen met de gemeente Zaandam
en provincie Noord-Holland.
Geo-informatiebeheer
Het beschikken over betrouwbare geo-informatie
is voor de herontwikkeling van HEMbrug van
groot belang. Zowel het projectteam als externe
partijen, zoals adviesbureaus, gemeente en
provincie hebben behoefte aan betrouwbare
geo-informatie om hun eigen, veelal integrale
vraagstukken te beantwoorden en te delen.
Dit kan gaan over het actuele verhuuraanbod,
kaartbeelden van het omgevingsplan, opstellen
van een grondexploitatiemodel (GREX) en ver-
huurexploitatiemodel (VEX), ligging van kabels en
leidingen, het opvragen van gebouwfactsheets of
simpelweg het opmeten van oppervlakten.
Door goed geo-informatiebeheer wordt
bestaande informatie optimaal benut, kunnen
ruimtelijke analyses goed worden uitgevoerd
en onderzoekslasten worden verminderd.
Goed informatie­management zorgt er
bovendien voor dat gebruikers over‘verrijkte’
en gevalideerde informatie beschikken en ad
hoc vragen en analyses snel uitgevoerd kunnen
worden. Bovendien kunnen de gebruikers vanaf
computer en smartphone informatie opvragen,
invoeren of muteren. Dus niet alleen vanachter
hun bureau, maar ook lopend over het terrein
of tijdens een bezichtiging van een gebouw.
Geo-portaal
De omgevingsinformatie van HEMbrug wordt
ontsloten, beheerd en grafisch mooi gepresen-
teerd via een Geo-portaal. Het Geo-portaal is het
geo-informatiemanagementsysteem. Het Geo-
portaal bevat verschillende mogelijkheden om
aan de slag te gaan met de informatie. Ervaring
leert dat kaartbeelden beter inzicht geven in
de oplossing van ruimtelijke vraagstukken. Het
Geo-portaal is daarmee meer dan een instrument
herontwikkeling HEMbrug
Footprint Ge0-Informatiebeheer HEMbrug.
Ligging en impressie HEMbrug.
THEMA
18 | Geo-Info | 2014-6
van het gebiedsontwikkelingsproces: het maakt
er juist deel van uit. Het Geo-portaal HEMbrug is
stapsgewijs ontwikkeld aan de hand van vragen
en wensen uit het projectteam. Aan de hand
van deze stapsgewijze ontwikkeling worden een
aantal aspecten van het Geo-portaal uitgelegd.
Stap 1:
Simpele projectwebsite, pdf- en
kaartenbakken en geo-richtlijnen.
Aanleiding
Als gevolg van de activiteiten die zich vanaf eind
19e eeuw op het terrein hebben voorgedaan is
de bodem op een aantal plaatsen sterk veront-
reinigd.Ten behoeve van de herontwikkeling
en ingebruikname van het terrein moeten
veel van de hieraan gerelateerde vraagstukken
inzichtelijk worden gemaakt. De aanpak van de
bodemproblematiek kan niet los worden gezien
van de ontwikkelopgave. Het is essentieel dat
alle betrokken partijen (Rijksvastgoedbedrijf,
gemeente, provincie, GGD, RIVM, adviesbureaus,
tijdelijke en nieuwe gebruikers etc.) over bruikbare
en betrouwbare informatie beschikken.
Oplossing
Om de reeds beschikbare informatie voor
betrokken partijen inzichtelijk te maken is een
projectwebsite opgezet met zogenaamde pdf- en
kaartenbakken. Een eenvoudig, overzichtelijk en
laagdrempelig instrument om de beschikbare
informatie toegankelijk te maken. Gebruikers zijn
in staat om binnen drie muisklikken de belangrijk-
ste, meest gebruikte documenten en kaarten te
raadplegen en te delen met externe partijen. De
projectwebsite vervult hiermee al een groot deel
van de informatiebehoefte en optimaliseert het
werkproces van het projectteam.
Techniek
Een belangrijke uitdaging bij het vullen van de
pdf- en kaartenbakken betrof de wijze waarop
(onderzoeks)gegevens werden aangeleverd en
beheerd. Door het opstellen van geo-richtlijnen is
het gegevensbeheer geoptimaliseerd. Geo-richt-
lijnen bevatten de belangrijkste randvoorwaarden
waaraan gegevens moeten voldoen en beschrij-
ven de wijze waarop gegevens aangeleverd moe-
ten worden. Hierdoor wordt de inspanning voor
verdere verwerking van de gegevens geminima-
liseerd en gestandaardiseerd. De geo-richtlijnen
zijn bovendien noodzakelijk omdat de inzet van
geo-informatiebeheer voor veel mensen nieuw
is. Door onvoldoende communicatie, prioritering,
planning en bewustzijn ontstaan daardoor snel
fouten. Dit is zonde, omdat het reparatiewerk
achteraf simpel voorkomen had kunnen worden.
Conclusie
Het opstellen van geo-richtlijnen zorgt voor
een eenduidige werkwijze en efficiënte gege-
vensuitwisseling van uitgevoerde onderzoeken.
Onderzoeksresultaten worden nu in een bruikbaar
en compleet format aangeleverd, wat de
datakwaliteit en het databeheer ten goede komt.
Ervaring leert dat door (kwaliteits)eisen op te
leggen aan opdrachtnemers een eerste kwaliteits-
slag wordt gemaakt in de aangeleverde gegevens.
De opdrachtnemer is namelijk genoodzaakt om
gegevens op eenduidige, uniforme wijze aan
te leveren en te voorzien van een beschrijving
(metadata). Doordat er tijdig en efficiënt wordt
geanticipeerd op nieuwe informatievraagstukken,
wordt versnippering van gegevens voorkomen en
zijn nieuwe gegevens snel te ontsluiten. Belangrijk
bijkomend voordeel is dat de‘brongegevens’in
bezit blijven van de opdrachtgever.
Stap 2:
Centrale gegevensontsluiting en
relationele databases
Aanleiding
Tijdens de aanvang van het project werd gecon-
stateerd dat veel informatie nog niet centraal
ontsloten is. Dit hangt mede samen met de aard
en dynamiek van de gegevensstromen van de
herontwikkeling. Gegevens over de exploitatie,
de bodemproblematiek, evenementen, de
omgevingswet en natuur worden door verschil-
lende personen beheerd en een ieder kent zijn of
haar eigen werkwijzen hiervoor. De complexiteit
en dynamiek van de gegevensstromen waren
onvoldoende beheersbaar, met versnippering van
gegevens en kwaliteitsverlies als gevolg.
Oplossing
Om versnippering van gegevens te voorkomen
en de kwaliteit te waarborgen is er voor gekozen
om gegevens centraal te ontsluiten met
behulp van relatief eenvoudige Microsoft Acces
databases. Er wordt gewerkt met een relationele
database, gebruikers krijgen bepaalde autori-
satierechten en er vindt revisiebeheer plaats.
Hierdoor wordt de kwaliteit van de gegevens
optimaal gewaarborgd. Groot voordeel van een
relationele database is dat geautomatiseerde
rapportages kunnen worden gegenereerd:
dagelijks worden geautomatiseerde (dashboard)
rapportages gegenereerd voor het manage-
mentteam en gebouwfactsheets die in het
Geo-portaal zijn te raadplegen. De gebouwfacts-
heets geven een volledig overzicht van onder
andere de aanwezige risico’s van bodemveront-
reinigingen, de status van een casco renovatie,
de aanwezigheid van riolering en uitgevoerde
onderzoeken met documentkoppeling naar de
pdf-kaartenbak. Daarnaast geeft het andere pro-
jectbetrokkenen nuttige informatie, bijvoorbeeld
over de mogelijkheden om een evenement in
een gebouw te laten plaatsvinden en de com-
merciële verhuurprijs.
Techniek
De centrale gegevensontsluiting vindt plaats
in een beveiligde‘cloud omgeving’. Via digitale
werkplekken heeft men alleen een internet-
verbinding nodig om altijd toegang te hebben
tot de databases. De databases zijn voorzien
van eenvoudige, heldere en intuïtieve interfa-
ceschermen, die het raadplegen en muteren
van gegevens ondersteunen. Door gebruik te
maken van databases is ook de uniformiteit van
gegevens vergroot. Een gebouwnummer kan
bijvoorbeeld niet meer op vier verschillende
manieren worden vastgelegd (515a, 515 (A), 515
(B6,a), B6 (515 a)). Naast de onderling verbon-
den databases is er een koppeling met een
GIS-kaartviewer. Hierdoor worden bewerkingen
direct in het GIS zichtbaar. Andersom kun-
nen mutaties via de GIS-kaartviewer verwerkt
worden in de databases. De GIS-kaartviewer is
daardoor het vertrekpunt voor iedereen. Tot slot
is het sinds kort ook mogelijk om 3D-gebouw-
modellen in te lezen en online te raadplegen
middels een Open Source BIM-server.
Het is belangrijk om
over enthousiaste
trekkers te beschikken
Belangrijkste databases die voor het
HEMbrug worden beheerd zijn onder
andere:
•	 Gebouwdatabase;
•	 Leads verhuur database;
•	 GREX/VEX exploitatiemodel;
•	 Bodem Informatie System;
•	 Vergunningen;
•	 Digitaal archief;
•	 Planning en evenementen
(in ontwikkeling).
Duurzaamheid
| 192014-6 | Geo-Info
Conclusie
Door met relationele databases te werken, wordt
informatie op een integere en uniforme wijze
ontsloten en wordt versnippering van gegevens
geminimaliseerd. Daarnaast wordt er gewerkt
met autorisatierechten en vindt revisiebeheer
plaats. Mede door deze beheeraspecten wordt de
datakwaliteit optimaal gewaarborgd.
Stap 3:
GIS-kaartviewer
Aanleiding
Door het beschikbaar stellen van informatie
middels de pdf- en kaartenbak en de centrale
gegevensontsluiting is men stapsgewijs bekend
gemaakt met het gebruik van geo-informatie.
Daardoor is een toenemende vraag ontstaan om
zelf informatie en kaarten te kunnen raadplegen.
Oplossing
Door de introductie van een GIS-kaartviewer
hebben gebruikers toegang gekregen tot
gevalideerde gegevens en zijn de pdf-rapportages
gekoppeld aan kaartlagen en oproepbaar via
een popup-menu. Daarnaast is het digitale
archief (de oorspronkelijke pdf-kaartenbak) voor
gebouwen en bodemonderzoeken ontsloten in
de GIS-kaartviewer. De gebruiker kan desgewenst
een ruimtelijk bevraging (filter) uitvoeren om de
beschikbare eindproducten in te zien.
Naast het ontsluiten van eindproducten zijn de
gegevens ook voorzien van metadata. Metadata
is de beschrijvende informatie over gegevens,
zoals de kwaliteit, actualiteit, uitgevoerde bewer-
kingen en bronhouder. Gegevens en metadata
zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Door het vastleggen van metadata kunnen de
gegevens op de juiste manier en voor de juiste
analyses worden gebruikt. Zeker in projecten,
waarbij veel partijen toegang hebben tot de GIS-
kaartviewer, is metadata een must die onnodige
onderzoekslasten en onbetrouwbare analyses
voorkomt.
Techniek
Flamingo 4 GeoCMS wordt ingezet als GIS-kaartvie-
wer, waarbij geografische gegevens via openbare
webservices (via het PDOK) en eigen webservices
(via GeoServer) in de kaartviewer worden getoond.
Om de metadata van eigen webservices weer te
geven is een koppeling opgenomen via, onder
andere, GeoNetwork.Voor de metadata van open-
bare webservices wordt rechtstreeks verwezen
naar de betreffende webservice.
Flamingo, GeoServer en GeoNetwork zijn Open
Source oplossingen gebaseerd op open standaar-
den en uit te breiden met meer functionaliteit.
Door gebruik te maken van Open Source oplos-
singen worden licentiekosten bespaard en is men
niet gedwongen afhankelijk van een software-
leverancier. Groot voordeel van Flamingo 4 is de
heldere ontwerp en beheermodule (CMS), waar-
door de beheerder op een eenvoudige wijze de
applicatie kan samenstellen. Op gebruikersniveau
is eenvoudig in te stellen welke gegevens (services
en kaartlagen), attribuutbronnen, functionalitei-
ten en documenten je tot je beschikking hebt.
Hierdoor hoeft slecht één werkversie beheerd te
worden, waarin het project-, managementteam
en externe partijen werken.
Naast Open Source oplossingen wordt ook
gebruik gemaakt van gesloten systemen. Zo is
onder andere de Fieldcollector applicatie van ESRI
gebruikt om, met behulp van mobiele apparaten,
inspecties in gebouwen en aan Nutsvoorzienin-
gen uit te voeren. Ook is recent een Story Map
geïmplementeerd ten behoeve van een excursie.
Conclusie
De GIS-kaartviewer is het sluitstuk van het Geo-
portaal. Door slimme koppelingen met de centrale
gegevensontsluiting en openbare beschikbare
informatie kan de gebruiker op een snelle en
eenvoudige manier informatie raadplegen.
Het‘less is more’principe was belangrijk om de
GIS-kaartviewer succesvol te implementeren. Met
slechts enkele knoppen kan eenvoudig een kaart
worden geraadpleegd. Er zijn standaardfuncties
als in- en uitzoomen, verschuiven, informatie
opvragen, printen, Google Streetview bekijken en
zoeken. Deze functionaliteit is voldoende voor de
meeste gebruikers.Via een aparte knop kunnen
geavanceerde functionaliteiten worden geopend,
bijvoorbeeld het online bewerken van gegevens,
het instellen van buffers en ruimtelijk filters.
Stap 4:
Pilot Omgevingsplan
Aanleiding
Het Rijksvastgoedbedrijf en de gemeente Zaans-
tad willen HEMbrug marktgericht en flexibel her-
ontwikkelen. Huidige wet- en regelgeving biedt
echter te weinig ruimte om hier goed invulling aan
te geven. De gemeente Zaanstad heeft het terrein
daarom aangemeld bij het Ministerie van Infra-
structuur en Milieu voor een‘pilot Omgevingsplan’.
Het omgevingsplan is een integraal plan: naast
Adopteer de techniek,
die het beste past bij
de wensen van de
opdrachtgever
HEMbrug GIS-kaartviewer.
THEMA
20 | Geo-Info | 2014-6
klassieke bestemmingsplanregels kunnen in het
omgevingsplan ook regels over de fysieke leefom-
geving worden opgenomen. Het omgevingsplan
(bestemmingsplan nieuwe stijl) maakt het mogelijk
om een systematiek te ontwikkelen, waarmee ook
op de lange termijn flexibel kan worden ingespeeld
op de wensen van ondernemers. Door ruimtelijke
informatie in één stelsel te ontsluiten, kan het stel-
sel helpen bij het beantwoorden van vragen, die
vanuit de Omgevingswet gaan worden gesteld.
Oplossing
Op dit moment wordt nagedacht hoe het
Geo-portaal kan ondersteunen bij het opzetten
van het omgevingsplan. Het Geo-portaal dat nu
is gerealiseerd voor HEMbrug ontsluit reeds alle
informatie op het gebied van de fysieke leefom-
geving, in één stelsel. Deze informatie voldoet
aan de geo-richtlijnen en is centraal ontsloten.
Daarmee bevat het Geo-portaal veel informatie
die gebruikt kan worden in de voorbereiding van
het omgevingsplan.Vanuit deze gedachte sluit
het Geo-portaal goed aan op de ontwikkelingen
binnen de Laan van de Leefomgeving. De Laan
van de Leefomgeving is het digitale stelsel dat in
ontwikkeling is om te ondersteunen bij instrumen-
ten en procedures die onderdeel uitmaken van de
nieuwe Omgevingswet.
Techniek
In de toekomst kan het wenselijk zijn de centrale
gegevensontsluiting te verhuizen van de losse
Microsoft Access databases naar een Postgres
database met de ruimtelijke Postgis extensie. Access
verzorgt dan alleen nog de interface naar de gebrui-
kers. De mogelijkheden voor backup, replica opties
en gelijktijdig muteren door meerdere gebruikers
worden daardoor uitgebreider en verbeterd. Daar-
naast zouden de rapportages dynamisch bij een
bevraging (filter) gemaakt kunnen worden.
Conclusie
Met het huidige Geo-portaal beschikt HEMbrug
over een compleet, historisch en actueel beeld van
zowel boven - als ondergronds spelende factoren.
Het is het vertrekpunt voor de informatievoor-
ziening, waarmee ook toekomstige ruimtelijke
vraagstukken efficiënt en betrouwbaar geanaly-
seerd kunnen worden. Het Geo-portaal maakt het
ook mogelijk om het digitaal omgevingsplan op
een duurzame en doelmatige wijze te ontwikkelen,
gebruiken en beheren.
Reflectie
Het Geo-portaal HEMbrug laat zien dat geo-
informatiebeheer een continu proces is. Naarmate
het proces van de herontwikkeling vordert, komen
steeds nieuwe vragen en wensen uit het project-
team naar voren, mede ook doordat gebruikers
steeds meer affiniteit met het Geo-portaal krijgen.
De voor HEMbrug ontwikkelde tools worden
daarom continu geactualiseerd. Zo wordt er tijdens
het schrijven van dit artikel gewerkt aan een instru-
ment om de projectplanning van onderzoeken en
evenementen in de GIS-kaartviewer te visualiseren
in tijd. Hierdoor worden mogelijke knelpunten
vroegtijdig geïdentificeerd. Het Geo-portaal groeit
met de ontwikkelingen binnen het project mee.
Tijdens de ontwikkeling van het Geo-portaal HEM-
brug zijn een aantal generieke aandachtspunten en
conclusies gesignaleerd:
The sky is the limit: tegenwoordig kan op Geo-ICT
vlak bijna alles gerealiseerd worden. Of het nu gaat
om mobiele toepassingen, online geo-processing
of gegevensinwinning met drones. De technische
mogelijkheden zijn ongekend. Feit is wel dat je
daardoor soms afhankelijk wordt van een bepaalde
techniek of leverancier en het leggen van koppelin-
gen naar andere systemen niet vanzelfsprekend is.
Aanbevolen wordt een techniek te adopteren die
het beste past bij de wensen van de opdrachtgever.
Het succes van een Geo-portaal valt en staat bij de
draagkracht voor het systeem bij de gebruikers. Het
is daarom belangrijk om hen actief te betrekken
in de mogelijkheden van het systeem. Hoewel de
meerwaarde en onderlinge kruisverbanden vaak
direct worden gezien, is inhoudelijke afstemming
en sturing belangrijk. Deze inhoudelijke afstemming
is nodig om men bewust te maken dat informatie
altijd locatiegebonden is en dat in bepaalde
informatiebehoeften eenvoudig te voorzien is door
middel van geo-informatiebeheer. Een enthousiaste
trekker binnen het projectteam kan het draagvlak
en begrip binnen een organisatie stimuleren.
Ervaring leert ook dat gebruikers de GIS-kaartviewer
een handig instrument vinden, maar dat door
drukke planningen en prioriteiten het actueel
houden van gegevens achterop raakt. Houd hierbij
rekening mee, zodat de centrale gegevensontslui-
ting geen log registratiesysteem van zichzelf wordt
en dat gebruikers het soms ook simpelweg‘eng’
vinden om gegevens aan te passen, hoe mooi en
laagdrempelig de instrumenten ook mogen zijn.
Tot slot is het voor de GIS-professionals belangrijk
om als spin in het web (projectteam) te fungeren
om zodoende vragen, wensen en inzichten te
verzamelen.Veel vragen hebben een ruimtelijk
component dat eenvoudig is te visualiseren of ver-
werkt kan worden in rapportages. Bovendien weten
veel mensen niet dat veel oplossingen tegen-
woordig vrij eenvoudig en kosteneffectief kunnen
worden uitgevoerd. Door als GIS-professional een
actieve en informerende rol aan te nemen kun je
mensen actief faciliteren met de ontwikkeling van
instrumenten.
JaccoWandersiswerkzaambijTTEConsultantsente
bereikenviawanders@engeineers.nl.
JuulOsingaiswerkzaamTTEConsultantsente
bereikenviaosinga@engineers.nl.
Inzet mobiele apps voor het uitvoeren van veldinspecties.
THEMADuurzaamheid

Más contenido relacionado

Similar a Geo info: HEMbrug Geo-informatiebeheer en herontwikkeling

Masterplan Fort den Haakweg
Masterplan Fort den HaakwegMasterplan Fort den Haakweg
Masterplan Fort den HaakwegGeert Francke
 
Zes vragen over herbestemming
Zes vragen over herbestemmingZes vragen over herbestemming
Zes vragen over herbestemmingiljanvhardevelt
 
26 maart 2013, Leuven. Planning in uitvoering. Boek 'Planning in uitvoering'
26 maart 2013, Leuven. Planning in uitvoering. Boek 'Planning in uitvoering'26 maart 2013, Leuven. Planning in uitvoering. Boek 'Planning in uitvoering'
26 maart 2013, Leuven. Planning in uitvoering. Boek 'Planning in uitvoering'Els Brouwers
 
Gele Rijdersplein 2011 2014
Gele Rijdersplein 2011 2014Gele Rijdersplein 2011 2014
Gele Rijdersplein 2011 2014Geert Elemans
 
2016-04-26_Centrumomgeving richtinggevend kader_laatste versie
2016-04-26_Centrumomgeving richtinggevend kader_laatste versie2016-04-26_Centrumomgeving richtinggevend kader_laatste versie
2016-04-26_Centrumomgeving richtinggevend kader_laatste versieYana Van Tienen
 
Studiedag Ruimte voor de toekomst - 12 feb 2011 - Ws2 ruimte voor werk en eco...
Studiedag Ruimte voor de toekomst - 12 feb 2011 - Ws2 ruimte voor werk en eco...Studiedag Ruimte voor de toekomst - 12 feb 2011 - Ws2 ruimte voor werk en eco...
Studiedag Ruimte voor de toekomst - 12 feb 2011 - Ws2 ruimte voor werk en eco...beweging.net
 
2011 High tech automotive campus, Helmond, The Netherlands
2011  High tech automotive campus, Helmond, The Netherlands2011  High tech automotive campus, Helmond, The Netherlands
2011 High tech automotive campus, Helmond, The NetherlandsJacques Van Dinteren
 
2010 - Masterplan herstructurering De Beitel, Heerlen
2010 - Masterplan herstructurering De Beitel, Heerlen2010 - Masterplan herstructurering De Beitel, Heerlen
2010 - Masterplan herstructurering De Beitel, HeerlenJacques Van Dinteren
 
Artikel facilitair weekblad nr 259, week 13 2011. hnw in de bouw (vhb)
Artikel facilitair weekblad   nr 259, week 13 2011. hnw in de bouw (vhb)Artikel facilitair weekblad   nr 259, week 13 2011. hnw in de bouw (vhb)
Artikel facilitair weekblad nr 259, week 13 2011. hnw in de bouw (vhb)Proven Workspace
 
Pi Eindverslag 4 Feb 2010
Pi Eindverslag 4 Feb 2010Pi Eindverslag 4 Feb 2010
Pi Eindverslag 4 Feb 2010DvonP89
 
Brochure StadsCampus
Brochure StadsCampusBrochure StadsCampus
Brochure StadsCampusalex_wong
 
Artikel vng fmm maart 2010
Artikel vng fmm maart 2010Artikel vng fmm maart 2010
Artikel vng fmm maart 2010Proven Workspace
 
De kreet van de ruimte (plenum) - Bert Michel
De kreet van de ruimte (plenum) - Bert MichelDe kreet van de ruimte (plenum) - Bert Michel
De kreet van de ruimte (plenum) - Bert Michelbeweging.net
 
Ambitiedocument Kwaliteitsimpuls Bedrijventerreinen Grave
Ambitiedocument Kwaliteitsimpuls Bedrijventerreinen GraveAmbitiedocument Kwaliteitsimpuls Bedrijventerreinen Grave
Ambitiedocument Kwaliteitsimpuls Bedrijventerreinen GraveLierConsultancy
 
Ontwerpen en rekenen met burgers
Ontwerpen en rekenen met burgersOntwerpen en rekenen met burgers
Ontwerpen en rekenen met burgerstacojansonius
 
De kreet van de ruimte - inleiding
De kreet van de ruimte - inleidingDe kreet van de ruimte - inleiding
De kreet van de ruimte - inleidingbeweging.net
 

Similar a Geo info: HEMbrug Geo-informatiebeheer en herontwikkeling (20)

Masterplan Fort den Haakweg
Masterplan Fort den HaakwegMasterplan Fort den Haakweg
Masterplan Fort den Haakweg
 
Zes vragen over herbestemming
Zes vragen over herbestemmingZes vragen over herbestemming
Zes vragen over herbestemming
 
26 maart 2013, Leuven. Planning in uitvoering. Boek 'Planning in uitvoering'
26 maart 2013, Leuven. Planning in uitvoering. Boek 'Planning in uitvoering'26 maart 2013, Leuven. Planning in uitvoering. Boek 'Planning in uitvoering'
26 maart 2013, Leuven. Planning in uitvoering. Boek 'Planning in uitvoering'
 
Gele Rijdersplein 2011 2014
Gele Rijdersplein 2011 2014Gele Rijdersplein 2011 2014
Gele Rijdersplein 2011 2014
 
2016-04-26_Centrumomgeving richtinggevend kader_laatste versie
2016-04-26_Centrumomgeving richtinggevend kader_laatste versie2016-04-26_Centrumomgeving richtinggevend kader_laatste versie
2016-04-26_Centrumomgeving richtinggevend kader_laatste versie
 
Studiedag Ruimte voor de toekomst - 12 feb 2011 - Ws2 ruimte voor werk en eco...
Studiedag Ruimte voor de toekomst - 12 feb 2011 - Ws2 ruimte voor werk en eco...Studiedag Ruimte voor de toekomst - 12 feb 2011 - Ws2 ruimte voor werk en eco...
Studiedag Ruimte voor de toekomst - 12 feb 2011 - Ws2 ruimte voor werk en eco...
 
UA.stedenbouw.project3
UA.stedenbouw.project3UA.stedenbouw.project3
UA.stedenbouw.project3
 
2011 High tech automotive campus, Helmond, The Netherlands
2011  High tech automotive campus, Helmond, The Netherlands2011  High tech automotive campus, Helmond, The Netherlands
2011 High tech automotive campus, Helmond, The Netherlands
 
2010 - Masterplan herstructurering De Beitel, Heerlen
2010 - Masterplan herstructurering De Beitel, Heerlen2010 - Masterplan herstructurering De Beitel, Heerlen
2010 - Masterplan herstructurering De Beitel, Heerlen
 
boek overhoeks 15042013
boek overhoeks 15042013boek overhoeks 15042013
boek overhoeks 15042013
 
Artikel facilitair weekblad nr 259, week 13 2011. hnw in de bouw (vhb)
Artikel facilitair weekblad   nr 259, week 13 2011. hnw in de bouw (vhb)Artikel facilitair weekblad   nr 259, week 13 2011. hnw in de bouw (vhb)
Artikel facilitair weekblad nr 259, week 13 2011. hnw in de bouw (vhb)
 
Pi Eindverslag 4 Feb 2010
Pi Eindverslag 4 Feb 2010Pi Eindverslag 4 Feb 2010
Pi Eindverslag 4 Feb 2010
 
Brochure StadsCampus
Brochure StadsCampusBrochure StadsCampus
Brochure StadsCampus
 
Projectplan
ProjectplanProjectplan
Projectplan
 
Artikel vng fmm maart 2010
Artikel vng fmm maart 2010Artikel vng fmm maart 2010
Artikel vng fmm maart 2010
 
De kreet van de ruimte (plenum) - Bert Michel
De kreet van de ruimte (plenum) - Bert MichelDe kreet van de ruimte (plenum) - Bert Michel
De kreet van de ruimte (plenum) - Bert Michel
 
Kaderbesluit
KaderbesluitKaderbesluit
Kaderbesluit
 
Ambitiedocument Kwaliteitsimpuls Bedrijventerreinen Grave
Ambitiedocument Kwaliteitsimpuls Bedrijventerreinen GraveAmbitiedocument Kwaliteitsimpuls Bedrijventerreinen Grave
Ambitiedocument Kwaliteitsimpuls Bedrijventerreinen Grave
 
Ontwerpen en rekenen met burgers
Ontwerpen en rekenen met burgersOntwerpen en rekenen met burgers
Ontwerpen en rekenen met burgers
 
De kreet van de ruimte - inleiding
De kreet van de ruimte - inleidingDe kreet van de ruimte - inleiding
De kreet van de ruimte - inleiding
 

Geo info: HEMbrug Geo-informatiebeheer en herontwikkeling

  • 1. www.geo-info.nl•VakbladvanGeo-InformatieNederland2014•jaargang11•Nummer6 Omgevingswet en de Laan van de Leefomgeving Professor Stoter wil naar 4 en 5D Duurzame gebiedsontwikkeling HEMbrugterrein Special duurzaamheid
  • 2. 16 | Geo-Info | 2014-6 In dit artikel worden allereerst de historie van HEMbrug, de ambities voor de herontwikke- ling en de organisatie van dit proces gepresen- teerd. Vervolgens wordt aan de hand van een aantal praktijkvoorbeelden geïllustreerd hoe het geo-informatiebeheer is geïmplementeerd en ondersteunend is aan de herontwikkeling. Hierbij wordt aangesloten op de ontwikke- ling van het project. In de beginfase waren er immers andere informatievragen en wensen dan nu, en die in de toekomst. Er wordt afgesloten met een reflectie. De historie van HEMbrug HEMbrug is een terrein van 42,5 hectare gelegen in Zaandam aan het Noordzeekanaal en de Zaan. Rond 1895 nam het ministerie van Defensie (toen nog Departement van Oorlog genaamd) deze locatie in gebruik voor de productie van wapens en munitie: De Rijks Artillerie Inrichtingen. Meer dan een eeuw lang is op HEMbrug munitie geproduceerd in zwaar beveiligde gebouwen verspreid over het terrein. Door de jaren heen werden gebouwen gesloopt en toegevoegd. Daardoor zijn er gebouwen in verschillende bouwstijlen op het terrein aanwezig. In het bos liggen aarden wallen en watergangen om de gevolgen van een eventuele explosie te beper- ken. In de jaren 80 heeft het bedrijf Eurometaal de munitieproductie overgenomen. De produc- tie nam in de jaren 90 verder af en in 2003 sloot ook Eurometaal definitief zijn deuren. Het terrein lag er toen jarenlang verloren bij en werd gekenmerkt door een mysterieuze sfeer. Grote hekken hielden verborgen wat er op het terrein gebeurde. De gebouwen, waar ooit duizenden mensen werkten, stonden leeg en raakten steeds verder in verval. Deze verborgen schoonheid wordt nu teruggegeven aan de regio. Het idee: innovatieve ondernemers blazen dit voormalige defensieterrein nieuw leven in. Momenteel is op HEMbrug ca. 15.000 m² ver- huurd aan ondernemers (evenement, design en kunstsector). Nog eens 20.000 m² is op korte ter- mijn beschikbaar voor creatieve en innovatieve ondernemers. HEMbrug gaat weer schitteren, nu niet achter de hekken maar voor de hele regio. Om HEMbrug nog meer te laten leven vinden er jaarlijks diverse evenementen plaats, zoals Art Zaanstad, het grachtenfestival en Halte HEMbrug. Daarnaast worden zowel opgeknapte als verval- len gebouwen gebruikt voor film- en fotoshoots. Afsprakenkader en projectorganisatie In 2012 tekenden het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (inmiddels Rijksvast- goedbedrijf), de gemeente Zaanstad en de provincie Noord-Holland het Afsprakenkader, een overeenkomst om de samenwerking te bekrachtigen. Voor de herontwikkeling van het voormalige defensieterrein zijn in het Afsprakenkader zes doelen geformuleerd: • HEMbrug teruggeven aan stad en regio; HEMbrug wordt een bedrijvig, gemengd terrein met een grote publieke waarde. Geo-Informatiebeheer en Op HEMbrug werken het Rijkvastgoedbedrijf, de gemeente Zaanstad en de provincie Noord– Holland aan de herontwikkeling van het voormalig defensie Hembrugterrein te Zaandam, dat in 2012 door het ministerie van Defensie is overgedragen aan het Rijksvastgoedbedrijf. Het terrein wordt omgetoverd tot een aanwinst voor Zaandam en de regio Amsterdam. De her­ ontwikkeling is een langdurig en complex proces waarbij het voor alle betrokkenen beschikbaar zijn van ruimtelijke informatie essentieel is. Om dit te realiseren ondersteunt TTE Consultants het Rijksvastgoedbedrijf met het geo-informatiebeheer om een duurzame gebiedsontwikkeling te realiseren. Door Jacco Wanders en Juul Osinga Metadata is vergelijk- baar met het etiket op een blik HEMbrug in cijfers: 42,5 hectare aan het Noordzeekanaal 120 gebouwen in verschillende bouw- stijlen 50 monumentale gebouwen 15 hectare bos De werktijden van de werknemers van de Artil- lerie Inrichtingen bedroegen ongeveer 60 uur per week. Gedurende de dag hadden de werkne- mers een uur pauze (GAZ). Duurzaamheid
  • 3. | 172014-6 | Geo-Info • Bodemverontreiniging saneren en duur- zaam gebruikmaken van de ondergrond. • Cultuurhistorische en natuurlijke kwalitei- ten optimaal benutten. • Monumenten krijgen een nieuw leven; behoud en herstel van monumenten dankzij hergebruik. • De aanwezige natuur zoveel mogelijk behouden en toegankelijk maken voor de bevolking. • Zorgdragen dat HEMbrug goed bereikbaar is en openbaar toegankelijk. Bovenstaande doelen weerspiegelen de com- plexiteit van de herontwikkeling. Een veelheid aan thema’s die integraal onderdeel uitmaken van het terrein en de herontwikkeling. Om de herontwikkeling succesvol te laten verlopen is een project­team opgezet Aan het hoofd van het project­team staat de projectdirecteur. De project­ directeur werkt nauw samen met onder andere de zakelijk leider en projectmanager fysieke her- structurering. Daarnaast werkt het projectteam ook intensief samen met de gemeente Zaandam en provincie Noord-Holland. Geo-informatiebeheer Het beschikken over betrouwbare geo-informatie is voor de herontwikkeling van HEMbrug van groot belang. Zowel het projectteam als externe partijen, zoals adviesbureaus, gemeente en provincie hebben behoefte aan betrouwbare geo-informatie om hun eigen, veelal integrale vraagstukken te beantwoorden en te delen. Dit kan gaan over het actuele verhuuraanbod, kaartbeelden van het omgevingsplan, opstellen van een grondexploitatiemodel (GREX) en ver- huurexploitatiemodel (VEX), ligging van kabels en leidingen, het opvragen van gebouwfactsheets of simpelweg het opmeten van oppervlakten. Door goed geo-informatiebeheer wordt bestaande informatie optimaal benut, kunnen ruimtelijke analyses goed worden uitgevoerd en onderzoekslasten worden verminderd. Goed informatie­management zorgt er bovendien voor dat gebruikers over‘verrijkte’ en gevalideerde informatie beschikken en ad hoc vragen en analyses snel uitgevoerd kunnen worden. Bovendien kunnen de gebruikers vanaf computer en smartphone informatie opvragen, invoeren of muteren. Dus niet alleen vanachter hun bureau, maar ook lopend over het terrein of tijdens een bezichtiging van een gebouw. Geo-portaal De omgevingsinformatie van HEMbrug wordt ontsloten, beheerd en grafisch mooi gepresen- teerd via een Geo-portaal. Het Geo-portaal is het geo-informatiemanagementsysteem. Het Geo- portaal bevat verschillende mogelijkheden om aan de slag te gaan met de informatie. Ervaring leert dat kaartbeelden beter inzicht geven in de oplossing van ruimtelijke vraagstukken. Het Geo-portaal is daarmee meer dan een instrument herontwikkeling HEMbrug Footprint Ge0-Informatiebeheer HEMbrug. Ligging en impressie HEMbrug. THEMA
  • 4. 18 | Geo-Info | 2014-6 van het gebiedsontwikkelingsproces: het maakt er juist deel van uit. Het Geo-portaal HEMbrug is stapsgewijs ontwikkeld aan de hand van vragen en wensen uit het projectteam. Aan de hand van deze stapsgewijze ontwikkeling worden een aantal aspecten van het Geo-portaal uitgelegd. Stap 1: Simpele projectwebsite, pdf- en kaartenbakken en geo-richtlijnen. Aanleiding Als gevolg van de activiteiten die zich vanaf eind 19e eeuw op het terrein hebben voorgedaan is de bodem op een aantal plaatsen sterk veront- reinigd.Ten behoeve van de herontwikkeling en ingebruikname van het terrein moeten veel van de hieraan gerelateerde vraagstukken inzichtelijk worden gemaakt. De aanpak van de bodemproblematiek kan niet los worden gezien van de ontwikkelopgave. Het is essentieel dat alle betrokken partijen (Rijksvastgoedbedrijf, gemeente, provincie, GGD, RIVM, adviesbureaus, tijdelijke en nieuwe gebruikers etc.) over bruikbare en betrouwbare informatie beschikken. Oplossing Om de reeds beschikbare informatie voor betrokken partijen inzichtelijk te maken is een projectwebsite opgezet met zogenaamde pdf- en kaartenbakken. Een eenvoudig, overzichtelijk en laagdrempelig instrument om de beschikbare informatie toegankelijk te maken. Gebruikers zijn in staat om binnen drie muisklikken de belangrijk- ste, meest gebruikte documenten en kaarten te raadplegen en te delen met externe partijen. De projectwebsite vervult hiermee al een groot deel van de informatiebehoefte en optimaliseert het werkproces van het projectteam. Techniek Een belangrijke uitdaging bij het vullen van de pdf- en kaartenbakken betrof de wijze waarop (onderzoeks)gegevens werden aangeleverd en beheerd. Door het opstellen van geo-richtlijnen is het gegevensbeheer geoptimaliseerd. Geo-richt- lijnen bevatten de belangrijkste randvoorwaarden waaraan gegevens moeten voldoen en beschrij- ven de wijze waarop gegevens aangeleverd moe- ten worden. Hierdoor wordt de inspanning voor verdere verwerking van de gegevens geminima- liseerd en gestandaardiseerd. De geo-richtlijnen zijn bovendien noodzakelijk omdat de inzet van geo-informatiebeheer voor veel mensen nieuw is. Door onvoldoende communicatie, prioritering, planning en bewustzijn ontstaan daardoor snel fouten. Dit is zonde, omdat het reparatiewerk achteraf simpel voorkomen had kunnen worden. Conclusie Het opstellen van geo-richtlijnen zorgt voor een eenduidige werkwijze en efficiënte gege- vensuitwisseling van uitgevoerde onderzoeken. Onderzoeksresultaten worden nu in een bruikbaar en compleet format aangeleverd, wat de datakwaliteit en het databeheer ten goede komt. Ervaring leert dat door (kwaliteits)eisen op te leggen aan opdrachtnemers een eerste kwaliteits- slag wordt gemaakt in de aangeleverde gegevens. De opdrachtnemer is namelijk genoodzaakt om gegevens op eenduidige, uniforme wijze aan te leveren en te voorzien van een beschrijving (metadata). Doordat er tijdig en efficiënt wordt geanticipeerd op nieuwe informatievraagstukken, wordt versnippering van gegevens voorkomen en zijn nieuwe gegevens snel te ontsluiten. Belangrijk bijkomend voordeel is dat de‘brongegevens’in bezit blijven van de opdrachtgever. Stap 2: Centrale gegevensontsluiting en relationele databases Aanleiding Tijdens de aanvang van het project werd gecon- stateerd dat veel informatie nog niet centraal ontsloten is. Dit hangt mede samen met de aard en dynamiek van de gegevensstromen van de herontwikkeling. Gegevens over de exploitatie, de bodemproblematiek, evenementen, de omgevingswet en natuur worden door verschil- lende personen beheerd en een ieder kent zijn of haar eigen werkwijzen hiervoor. De complexiteit en dynamiek van de gegevensstromen waren onvoldoende beheersbaar, met versnippering van gegevens en kwaliteitsverlies als gevolg. Oplossing Om versnippering van gegevens te voorkomen en de kwaliteit te waarborgen is er voor gekozen om gegevens centraal te ontsluiten met behulp van relatief eenvoudige Microsoft Acces databases. Er wordt gewerkt met een relationele database, gebruikers krijgen bepaalde autori- satierechten en er vindt revisiebeheer plaats. Hierdoor wordt de kwaliteit van de gegevens optimaal gewaarborgd. Groot voordeel van een relationele database is dat geautomatiseerde rapportages kunnen worden gegenereerd: dagelijks worden geautomatiseerde (dashboard) rapportages gegenereerd voor het manage- mentteam en gebouwfactsheets die in het Geo-portaal zijn te raadplegen. De gebouwfacts- heets geven een volledig overzicht van onder andere de aanwezige risico’s van bodemveront- reinigingen, de status van een casco renovatie, de aanwezigheid van riolering en uitgevoerde onderzoeken met documentkoppeling naar de pdf-kaartenbak. Daarnaast geeft het andere pro- jectbetrokkenen nuttige informatie, bijvoorbeeld over de mogelijkheden om een evenement in een gebouw te laten plaatsvinden en de com- merciële verhuurprijs. Techniek De centrale gegevensontsluiting vindt plaats in een beveiligde‘cloud omgeving’. Via digitale werkplekken heeft men alleen een internet- verbinding nodig om altijd toegang te hebben tot de databases. De databases zijn voorzien van eenvoudige, heldere en intuïtieve interfa- ceschermen, die het raadplegen en muteren van gegevens ondersteunen. Door gebruik te maken van databases is ook de uniformiteit van gegevens vergroot. Een gebouwnummer kan bijvoorbeeld niet meer op vier verschillende manieren worden vastgelegd (515a, 515 (A), 515 (B6,a), B6 (515 a)). Naast de onderling verbon- den databases is er een koppeling met een GIS-kaartviewer. Hierdoor worden bewerkingen direct in het GIS zichtbaar. Andersom kun- nen mutaties via de GIS-kaartviewer verwerkt worden in de databases. De GIS-kaartviewer is daardoor het vertrekpunt voor iedereen. Tot slot is het sinds kort ook mogelijk om 3D-gebouw- modellen in te lezen en online te raadplegen middels een Open Source BIM-server. Het is belangrijk om over enthousiaste trekkers te beschikken Belangrijkste databases die voor het HEMbrug worden beheerd zijn onder andere: • Gebouwdatabase; • Leads verhuur database; • GREX/VEX exploitatiemodel; • Bodem Informatie System; • Vergunningen; • Digitaal archief; • Planning en evenementen (in ontwikkeling). Duurzaamheid
  • 5. | 192014-6 | Geo-Info Conclusie Door met relationele databases te werken, wordt informatie op een integere en uniforme wijze ontsloten en wordt versnippering van gegevens geminimaliseerd. Daarnaast wordt er gewerkt met autorisatierechten en vindt revisiebeheer plaats. Mede door deze beheeraspecten wordt de datakwaliteit optimaal gewaarborgd. Stap 3: GIS-kaartviewer Aanleiding Door het beschikbaar stellen van informatie middels de pdf- en kaartenbak en de centrale gegevensontsluiting is men stapsgewijs bekend gemaakt met het gebruik van geo-informatie. Daardoor is een toenemende vraag ontstaan om zelf informatie en kaarten te kunnen raadplegen. Oplossing Door de introductie van een GIS-kaartviewer hebben gebruikers toegang gekregen tot gevalideerde gegevens en zijn de pdf-rapportages gekoppeld aan kaartlagen en oproepbaar via een popup-menu. Daarnaast is het digitale archief (de oorspronkelijke pdf-kaartenbak) voor gebouwen en bodemonderzoeken ontsloten in de GIS-kaartviewer. De gebruiker kan desgewenst een ruimtelijk bevraging (filter) uitvoeren om de beschikbare eindproducten in te zien. Naast het ontsluiten van eindproducten zijn de gegevens ook voorzien van metadata. Metadata is de beschrijvende informatie over gegevens, zoals de kwaliteit, actualiteit, uitgevoerde bewer- kingen en bronhouder. Gegevens en metadata zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door het vastleggen van metadata kunnen de gegevens op de juiste manier en voor de juiste analyses worden gebruikt. Zeker in projecten, waarbij veel partijen toegang hebben tot de GIS- kaartviewer, is metadata een must die onnodige onderzoekslasten en onbetrouwbare analyses voorkomt. Techniek Flamingo 4 GeoCMS wordt ingezet als GIS-kaartvie- wer, waarbij geografische gegevens via openbare webservices (via het PDOK) en eigen webservices (via GeoServer) in de kaartviewer worden getoond. Om de metadata van eigen webservices weer te geven is een koppeling opgenomen via, onder andere, GeoNetwork.Voor de metadata van open- bare webservices wordt rechtstreeks verwezen naar de betreffende webservice. Flamingo, GeoServer en GeoNetwork zijn Open Source oplossingen gebaseerd op open standaar- den en uit te breiden met meer functionaliteit. Door gebruik te maken van Open Source oplos- singen worden licentiekosten bespaard en is men niet gedwongen afhankelijk van een software- leverancier. Groot voordeel van Flamingo 4 is de heldere ontwerp en beheermodule (CMS), waar- door de beheerder op een eenvoudige wijze de applicatie kan samenstellen. Op gebruikersniveau is eenvoudig in te stellen welke gegevens (services en kaartlagen), attribuutbronnen, functionalitei- ten en documenten je tot je beschikking hebt. Hierdoor hoeft slecht één werkversie beheerd te worden, waarin het project-, managementteam en externe partijen werken. Naast Open Source oplossingen wordt ook gebruik gemaakt van gesloten systemen. Zo is onder andere de Fieldcollector applicatie van ESRI gebruikt om, met behulp van mobiele apparaten, inspecties in gebouwen en aan Nutsvoorzienin- gen uit te voeren. Ook is recent een Story Map geïmplementeerd ten behoeve van een excursie. Conclusie De GIS-kaartviewer is het sluitstuk van het Geo- portaal. Door slimme koppelingen met de centrale gegevensontsluiting en openbare beschikbare informatie kan de gebruiker op een snelle en eenvoudige manier informatie raadplegen. Het‘less is more’principe was belangrijk om de GIS-kaartviewer succesvol te implementeren. Met slechts enkele knoppen kan eenvoudig een kaart worden geraadpleegd. Er zijn standaardfuncties als in- en uitzoomen, verschuiven, informatie opvragen, printen, Google Streetview bekijken en zoeken. Deze functionaliteit is voldoende voor de meeste gebruikers.Via een aparte knop kunnen geavanceerde functionaliteiten worden geopend, bijvoorbeeld het online bewerken van gegevens, het instellen van buffers en ruimtelijk filters. Stap 4: Pilot Omgevingsplan Aanleiding Het Rijksvastgoedbedrijf en de gemeente Zaans- tad willen HEMbrug marktgericht en flexibel her- ontwikkelen. Huidige wet- en regelgeving biedt echter te weinig ruimte om hier goed invulling aan te geven. De gemeente Zaanstad heeft het terrein daarom aangemeld bij het Ministerie van Infra- structuur en Milieu voor een‘pilot Omgevingsplan’. Het omgevingsplan is een integraal plan: naast Adopteer de techniek, die het beste past bij de wensen van de opdrachtgever HEMbrug GIS-kaartviewer. THEMA
  • 6. 20 | Geo-Info | 2014-6 klassieke bestemmingsplanregels kunnen in het omgevingsplan ook regels over de fysieke leefom- geving worden opgenomen. Het omgevingsplan (bestemmingsplan nieuwe stijl) maakt het mogelijk om een systematiek te ontwikkelen, waarmee ook op de lange termijn flexibel kan worden ingespeeld op de wensen van ondernemers. Door ruimtelijke informatie in één stelsel te ontsluiten, kan het stel- sel helpen bij het beantwoorden van vragen, die vanuit de Omgevingswet gaan worden gesteld. Oplossing Op dit moment wordt nagedacht hoe het Geo-portaal kan ondersteunen bij het opzetten van het omgevingsplan. Het Geo-portaal dat nu is gerealiseerd voor HEMbrug ontsluit reeds alle informatie op het gebied van de fysieke leefom- geving, in één stelsel. Deze informatie voldoet aan de geo-richtlijnen en is centraal ontsloten. Daarmee bevat het Geo-portaal veel informatie die gebruikt kan worden in de voorbereiding van het omgevingsplan.Vanuit deze gedachte sluit het Geo-portaal goed aan op de ontwikkelingen binnen de Laan van de Leefomgeving. De Laan van de Leefomgeving is het digitale stelsel dat in ontwikkeling is om te ondersteunen bij instrumen- ten en procedures die onderdeel uitmaken van de nieuwe Omgevingswet. Techniek In de toekomst kan het wenselijk zijn de centrale gegevensontsluiting te verhuizen van de losse Microsoft Access databases naar een Postgres database met de ruimtelijke Postgis extensie. Access verzorgt dan alleen nog de interface naar de gebrui- kers. De mogelijkheden voor backup, replica opties en gelijktijdig muteren door meerdere gebruikers worden daardoor uitgebreider en verbeterd. Daar- naast zouden de rapportages dynamisch bij een bevraging (filter) gemaakt kunnen worden. Conclusie Met het huidige Geo-portaal beschikt HEMbrug over een compleet, historisch en actueel beeld van zowel boven - als ondergronds spelende factoren. Het is het vertrekpunt voor de informatievoor- ziening, waarmee ook toekomstige ruimtelijke vraagstukken efficiënt en betrouwbaar geanaly- seerd kunnen worden. Het Geo-portaal maakt het ook mogelijk om het digitaal omgevingsplan op een duurzame en doelmatige wijze te ontwikkelen, gebruiken en beheren. Reflectie Het Geo-portaal HEMbrug laat zien dat geo- informatiebeheer een continu proces is. Naarmate het proces van de herontwikkeling vordert, komen steeds nieuwe vragen en wensen uit het project- team naar voren, mede ook doordat gebruikers steeds meer affiniteit met het Geo-portaal krijgen. De voor HEMbrug ontwikkelde tools worden daarom continu geactualiseerd. Zo wordt er tijdens het schrijven van dit artikel gewerkt aan een instru- ment om de projectplanning van onderzoeken en evenementen in de GIS-kaartviewer te visualiseren in tijd. Hierdoor worden mogelijke knelpunten vroegtijdig geïdentificeerd. Het Geo-portaal groeit met de ontwikkelingen binnen het project mee. Tijdens de ontwikkeling van het Geo-portaal HEM- brug zijn een aantal generieke aandachtspunten en conclusies gesignaleerd: The sky is the limit: tegenwoordig kan op Geo-ICT vlak bijna alles gerealiseerd worden. Of het nu gaat om mobiele toepassingen, online geo-processing of gegevensinwinning met drones. De technische mogelijkheden zijn ongekend. Feit is wel dat je daardoor soms afhankelijk wordt van een bepaalde techniek of leverancier en het leggen van koppelin- gen naar andere systemen niet vanzelfsprekend is. Aanbevolen wordt een techniek te adopteren die het beste past bij de wensen van de opdrachtgever. Het succes van een Geo-portaal valt en staat bij de draagkracht voor het systeem bij de gebruikers. Het is daarom belangrijk om hen actief te betrekken in de mogelijkheden van het systeem. Hoewel de meerwaarde en onderlinge kruisverbanden vaak direct worden gezien, is inhoudelijke afstemming en sturing belangrijk. Deze inhoudelijke afstemming is nodig om men bewust te maken dat informatie altijd locatiegebonden is en dat in bepaalde informatiebehoeften eenvoudig te voorzien is door middel van geo-informatiebeheer. Een enthousiaste trekker binnen het projectteam kan het draagvlak en begrip binnen een organisatie stimuleren. Ervaring leert ook dat gebruikers de GIS-kaartviewer een handig instrument vinden, maar dat door drukke planningen en prioriteiten het actueel houden van gegevens achterop raakt. Houd hierbij rekening mee, zodat de centrale gegevensontslui- ting geen log registratiesysteem van zichzelf wordt en dat gebruikers het soms ook simpelweg‘eng’ vinden om gegevens aan te passen, hoe mooi en laagdrempelig de instrumenten ook mogen zijn. Tot slot is het voor de GIS-professionals belangrijk om als spin in het web (projectteam) te fungeren om zodoende vragen, wensen en inzichten te verzamelen.Veel vragen hebben een ruimtelijk component dat eenvoudig is te visualiseren of ver- werkt kan worden in rapportages. Bovendien weten veel mensen niet dat veel oplossingen tegen- woordig vrij eenvoudig en kosteneffectief kunnen worden uitgevoerd. Door als GIS-professional een actieve en informerende rol aan te nemen kun je mensen actief faciliteren met de ontwikkeling van instrumenten. JaccoWandersiswerkzaambijTTEConsultantsente bereikenviawanders@engeineers.nl. JuulOsingaiswerkzaamTTEConsultantsente bereikenviaosinga@engineers.nl. Inzet mobiele apps voor het uitvoeren van veldinspecties. THEMADuurzaamheid