Kim nhung

1. Nhiễm Trùng Vùng
Miệng và Hàm Mặt
ThS. BS. Cao Hữu Tiến

2.  Đại cương
 Nguyên nhân gây nhiễm trùng hàm mặt
 Quá trình tiến triển của nhiễm trùng
 Triệu chứng lâm sàng
 Viêm mô tế bào
 Điều trị
 Dự phòng

3.  Các nhiễm trùng vùng miệng hàm mặt có
nguyên nhân chủ yếu do răng: 90 % từ
nhiễm trùng chóp răng hay từ mô nha chu,
còn lại là do mô mềm vùng miệng, cổ và
mặt, hoặc từ xương hàm,…
 việc điều trị phải kết hợp với điều trị
răng nguyên nhân

4.  Nhiễm trùng răng miệng là ổ nhiễm khuẩn
nguyên phát, nếu không được điều trị kịp
thời có thể dẫn đến các biến chứng nhiễm
khuẩn thứ phát hoặc gây nhiễm khuẩn thứ
phát các khoang mô tế bào vùng cổ mặt
và các cấu trúc lân cận hay gây biến
chứng nhiễm khuẩn xa

6. • Khoang dưới thái dương
• Khoang má
• Khoang nanh

7. • Khoang dưới cằm
• Khoang dưới lưỡi
• Khoang má
• Khoang dưới hàm

10. • Khoang cắn
• Khoang chân bướm-
hàm dưới
• Khoang thái dương
nông và sâu
• Khoang bên hầu
• Khoang sau hầu
• Khoang tuyến mang tai
• Khoang trước sống

13.  Do răng:
 Sâu răng  viêm tủy  viêm quanh chóp u
hạt và nang quanh chóp (khi viêm có thể lan
rộng đến tổ chức tế bào và mô mềm)
 Sang chấn răng  chết tủy  nhiễm khuẩn
 Biến chứng do mọc răng

16.  Viêm nha chu
 Khi có túi mủ, vi khuẩn xâm nhập vào tổ chức
tế bào

17.  Do điều trị
 Điều trị nội nha: tủy viêm bị đẩy qua chóp,
trám bít không tốt
 Nhổ răng
 Phục hình: mài răng, hàm giả gây sang chấn
 Chỉnh hình răng: lực quá mạnh  chết tủy
 Phẫu thuật

18.  Nguyên nhân khác
 Viêm tủy xương hàm
 Gãy xương hàm
 Vết thương phần mềm hàm mặt  rách nát tổ chức,
dị vật
 Nhiễm khuẩn tuyến nước bọt
 Nhiễm khuẩn da và niêm mạc: viêm nang lông, viêm
da, viêm miệng, nhọt ở mặt (đinh râu)
 Nhiễm khuẩn Amidan
 Viêm xoang hàm trên  viêm xương hàm  nhiễm
khuẩn phần mềm
 Tai biến do gây tê: thuốc tê, dụng cụ không vô khuẩn

19.  Vi khuẩn gây hoại tử tủy chóp
chân răng gây nhiễm trùng 
các cấu trúc xung quanh chóp
răng (viêm quanh chóp)
 Nhiễm trùng quanh chóp răng
sẽ lan theo nhiều hướng và
phát triển mạnh theo hướng có
đề kháng ít nhất  qua xương
làm bong màng xương tạo tổn
thương dưới màng xương 
mô tế bào sẽ gây viêm mô tế
bào
 Quá trình tiến triển của một tổn thương sâu răng
khi không được điều trị hợp lý có thể tóm lược như
sau:

20. 1. Độ dày của lớp xương phủ
quanh chóp răng
2. Vị trí phá hủy xương của
nhiễm trùng so với vị trí
bám của các cơ ở hàm
trên và hàm dưới
Nhiễm trùng sẽ tiến triển theo nhiều hướng khác nhau tùy
vào vị trí giải phẫu của từng răng. Vị trí nhiễm trùng được
xác định phụ thuộc vào hai yếu tố :

32.  Mở rộng trực tiếp qua các khoang mô tế
bào
 Qua hệ thống bạch huyết đến các hạch
lympho. Từ hạch lympho đến mô viêm
mô tế bào hay abces khoang mô vùng thứ
phát
 Qua tuần hoàn máu. Có thể gây nhiễm
trùng huyết
32

34.  Yếu tố toàn thân General factors
 Sức đề kháng
 Độc lực vi khuẩn
 Kết hợp cả 2
 Yếu tố tại chỗ
 Hàng rào giải phẫu
 Xương ổ R
 Màng xương
 Cơ và cân mạc lân cận
34

35.  Đỏ
 Sưng
 Nóng
 Đau
 Đau hạch lympho
 Hôi miệng
 Sốt, nhức đầu
 Hiện diện lỗ dò
 Tăng tiết nước bọt
 Khít hàm
 Khó nuốt
 Thay đổi phát âm
 Khó thở

52.  Viêm mô tế bào là tình trạng
viêm lan tỏa xảy ra ở mô
mềm, quá trình nhiễm khuẩn
không chỉ khu trú ở 1 vùng
giải phẫu nhất định mà đôi khi
có thể tiến triển đến các
khoang tế bào lân cận gây
bệnh cảnh nhiễm khuẩn lan
rộng vùng cổ mặt.

53.  Khoang tế bào được định
nghĩa là một vùng giải phẫu
được giới hạn bởi các cân
mạc, có thể là khoang thực
chứa các cấu trúc giải phẫu
khác nhau nhưng cũng có
thể là một khoang ảo không
tồn tại ở người khỏe mạnh,
nó hiện diện và được lấp
đầy khi quá trình nhiễm
khuẩn xảy ra

54.  VIÊM MÔ TẾ BÀO TỤ
(Viêm mô tế bào thanh dịch)
 Giai đoạn đầu (phù nề trong mô)
 Khối sưng giới hạn không rõ
 Da phủ bình thường hoặc hơi hồng
 Sờ mềm,không nóng,đè nén đau ít.
 Ít hoặc chưa có triệu chứng toàn thân

55. VIÊM MÔ TẾ BÀO TẤY:
 Giai đoạn sau (giai đoạn thâm nhiễm tế bào và
hình thành mủ rải rác trong mô)
 Khối sưng giới hạn rõ với mô xung quanh
 Da phủ đỏ
 Sờ khám cảm giác căng cứng mềm nóng đè nén
gây đau nhiều.
 Có triệu chứng toàn thân: sốt, nhức đầu, mệt
mỏi, cứng khít hàm và nổi hạch vùng

56.  VIÊM MÔ TẾ BÀO LAN TỎA:
 Thường gặp ở bệnh nhân có sức đề kháng
kém hoặc đang bị bệnh mãn tính (đái tháo
đường, suy gan, suy thận,… và do vi
khuẩn có độc tính cao)
 Triệu chứng toàn thân trầm trọng: sốt cao,
rét run, mệt nhọc, buồn nôn, mất ngủ,…
 Sưng lan tỏa vùng cổ mặt, da phủ bên
ngoài trắng nhạt hay hồng, đau, căng bóng
sờ cứng như gỗ.

57.  Nếu không điều trị kịp thời sẽ dẫn đến tình trạng
nhiễm khuẩn, nhiễm độc toàn thân, bệnh nhân
có thể tử vong trong vòng 24-48 giờ. Hoặc
thường gặp hơn, bệnh tiến triển đến giai đoạn
hoại tử mô và được thải trừ tự nhiên hay thải trừ
qua đường rạch dẫn lưu, triệu chứng tại chỗ và
toàn thân ổn định dần

58. Nguyên tắc
 Xác định mức độ trầm trọng của nhiễm trùng
 Đánh giá tổng trạng, bệnh toàn thân và khả năng
đề kháng của cơ thể bệnh nhân
 Xác định bệnh nhân điều trị ngoại trú hay cần phải
nhập viện
 Xác định nguyên nhân nhiễm trùng, loại bỏ
nguyên nhân, dẫn lưu
 Điều trị hỗ trợ nâng cao tổng trạng
 Chọn lựa và chỉ định kháng sinh thích hợp
 Theo dõi bệnh nhân để đánh giá hiệu quả điều trị
để có hướng xử trí tiếp theo.

59. Một số tiêu chuẩn cần xem xét để
chuyển bệnh nhân điều trị nội trú:
 Nhiễm trùng tiến triển nhanh
 Khó thở
 Khó nuốt
 Nhiễm trùng lan rộng các khoang tế bào vùng mặt
 Gia tăng nhiệt độ
 Khít hàm trầm trọng (<10mm)
 Dấu hiệu nhiễm độc
 Bệnh toàn thân ảnh hưởng sức đề kháng của cơ
thể

60. Điều trị tại chỗ:
 Xử lý răng nguyên nhân:
 Giữ lại răng: mở tủy trống để giảm áp lực viêm vùng
quanh chóp đồng thời dẫn lưu mũ qua đường ống tủy
chân răng.
 Nhổ răng: nhổ răng nóng hay nhổ răng sau khi đã điều
trị thuốc.
Nhổ nóng có nguy cơ dễ gây lan tràn nhiễm khuẩn, 1
số trường hợp khác do bệnh nhân cứng khít hàm
không há miệng được nên không thực hiện được.
Thường nhổ răng sau khi dùng kháng sinh 1-2 ngày.

61.  Rạch dẫn lưu mủ nếu có:
• Đường rạch: trong miệng hay ngoài mặt tùy theo
vị trí ổ áp xe.
• Viêm mô tế bào cấp tính lan tỏa cần phải rạch dẫn
lưu sớm, mở rộng các ổ nhiễm khuẩn để làm
thoáng khí và loại bỏ mô hoại tử, đồng thời có thể
bơm rửa bằng các dung dịch sát khuẩn.
 Một số xử trí đặc biệt: đặt ống nội khí quản, mở
khí quản trong trường hợp viêm mô tế bào lan tỏa
sàn miệng gây tắc nghẽn đường hô hấp…

68. Điều trị toàn thân:
 Dùng thuốc kháng sinh, kháng viêm, nâng
cao thể trạng…

69.  Loại bỏ nguyên nhân, dẫn lưu, và chăm
sóc hỗ trợ là quan trọng hơn sử dụng
kháng sinh
 Nhiễm trùng được chữa khỏi là nhờ sức
đề kháng của bệnh nhân chứ không phải
kháng sinh
 Nguy cơ dị ứng, nhiễm độc, tác dụng
phụ,… cần được xem xét

70.  Kháng sinh được kê toa ít nhất 1 tuần, hàm
lượng kháng sinh trong mô duy trì đủ lượng
trong 24-48 giờ và hoạt động diệt khuẩn diễn
ra trong 3-5 ngày kế tiếp

71.  Penicillin
 Clindamycin
 Cephalosporin
 Erythromycin
 Metronidazole
 Augmentin.

72.  Vệ sinh răng miệng tốt.
 Điều trị sớm các sang thương sâu răng.
 Tái khám định kì 6 tháng/lần.

73. Email: caohuutien@pnt.edu.vn
HP: 0909 464212