SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 10
Descargar para leer sin conexión
E DREJTAE DREJTA
TRASHIGIMORETRASHIGIMORE
( 2007/036 )
Prizren/Kosovë
E DREJTAE DREJTA
FAMILJARE EFAMILJARE E
MARTESOREMARTESORE
1
E DREJTA TRASHEGIMORE
P-1. Objekti i trashëgimisë
Masa trashegimore perbehet nga teresia e te gjitha te drejtave dhe detyrimeve , tere
actives dhe passives se te vdekurit te pershtatshme per tu trasheguar dhe te kalojne
ne trashegimtar.
P-2. Aftësia për trashëgimi
Kusht qe nje person fizik te jete trashegimtar i nje personi tjeter fizik eshte qe ai te
kete mbijetuar trshegimlenesin. E drejta materiale aftesine per trasheguar ia njeh edhe
femiut te zene , me kusht qe ai te lind i gjalle.
Kur trashegimtar paraqitet personi juridik, atehere aftesia e tij per te trasheguar
vleresohet varesisht se a eshte ai person i regjistruar ne analogji me rpezumicionin.
P-3. Baza e thirrjes ne trashëgimi
LMT njeh dy baza te thirrjes ne trashegimi: ligjin dhe testamentin.
Testamenti eshte baze me e fuqishme sepse shprehje e vullnetit te trashegilenesit .
Kjo do te thote se trashegimia ne baze te ligjit ekziston vetem kur nuk ka testament,
kur testamenti eshte nul, kur me testament nuk eshte caktuar sukcesori universal –
trashegimlenesi , por vetem ai singular-legatari, kur personi i caktuar si trashegimtar
ne baze te testamentit vdes para trashegimlenesit, kur trashegimtari heq dore nga
trashegimia, kur trashegimtari ne baze te testamentit nuk eshte i njejte.
P-4. Pasuria trashëgimore pa trashëgimi
Trashegimia pas te vdekurit i cili nuk ka lene trashegimtar ligjor i takon komunes ne te
cilen gjendet.
P-5. Bashkësia jashtëmartesore si baze e pavarur e trashegimise ligjore ne
Kosove -Personat te cilet jetojne ne bashkesi jashtemartesore trashegohen ne
mes vete ne keto kushte:
1-nese bashkesia jashtemartesore ka zgjatur se paku 15 vite, ndersa ne rastin kur ka
femije se paku 5 vite;
2- qe ne momentine vdekjes se trashegimlenesit asnjeri te mos jete ne martese me
person tjeter.
Meqe ky trashegim eshte perjashtim, ligji eshte percaktuar edhe per mosnjohjen e
cilesise se trashegimtarit te domosdoshem bashkershorteve ne bashkesi
jashtemartesore.
P-6. Trashegimi ne baze te ligjit
Trashegimi ne baze te ligjit eshte baze e thirrjes ne trashegimi ngase kurdohere qe nuk
ka testament kjo baze vie ne shprehje.
Rradhet e trashegimit – Radhen e pare te trashegimise e perbejne te paslindurit dhe
bashkeshorti i vdekurit. Keta trashegimlenesin e trashegojne ne pjese te barabarta.
Radhen e dyte te trashegimit e perbejne prinderit dhe bashkeshorti i te vdekurit. Keta
trashegojne pjese te barabarta. Mirepo kur prinderit trashegojne vetem nga shkaku se
bashkeshorti ka vdekur para dekujusit , atehere prinderit e trashegojne tere masen
trashigimore.
Radhen e trete e perbejne gjysherit dhe gjyshet e te vdekurit. Kjo ndodh pra kur pas
trashegimlenesit nuk mbetet as i paslinduri as bashkeshort as prind, atehere
2
trashegojne gjysherit dhe gjyshet nga baba dhe nana dhe ate ne pjese te barabarta.
E drejta e perfaqesimit – Kjo eshte e derjte e konstituuar ne dobi te femijeve te atij
trashegimtari i cili ka vdekur para prindit te vet si trashegimlenes. Ne raste te tilla,
pjesa qe do ti takonte femijes se vdekur e trashegojne femijet e tij nga baza e
perfaqesimit.
Zvogelimi dhe rritja e pjeses se trasheguar – E drejta per rritje dhe zvogelim te pjeses
se trasheguar eshte perjashtim, andaj edhe aplikohet me kujdes te shtuar.
Keshtu , zvogelim i pjeses trashegimore parashihet per bashkeshortin i cili nuk eshte
primd i femijes pasjetues , ndersa rritja e trashegimit parashihet si per bashkeshortin i
cili nuk nuk ka mjete te mjaftueshme e as mundesi te mbahet, ashtu edhe per
prinderit dhe femijet ne kushte te njejta.
Trashegimtaret e domosdoshem dhe pjesa e domosdoshme dhe disponsibile e pasurise
se trasheguar – Trashegimtare te domosdoshem jane pasardhesit e trashegimlenesit,
te adoptuarit dhe pasardhesit e tyre, bashkeshorti, prinderit, adoptuesi, vellezerit e
motrat, gjysherit dhe gjyshet dhe te paret e tjere. Adoptuesi nga adoptimi i pjesshem ,
vellezerit dhe motrat e trashigimlenesit, gjysherit dhe gjyshet dhe te paret tjere,
cilesine e trashegimtarit te domosdoshem mund ta kene vetem nese nuk kane mjete
per ekzistence.
Mirepo trashegimtar i domosdoshem mund te jete vetem ai i cili eshte thirrur ne
trashegimi sipas radhes ligjore. Trashegimtareve te domosdoshem u takon pjesa e
trashegimise me te cilen trashigimlenesi nuk ka mundur te disponoj.
P-7. Trashegimi ne baze te testamentit
Testamenti i cili eshte perpiluar ne baze te ligjit dhe i cili nuk ka te meta, eshte baze
per trashegimi ne baze te testamentit. Nje testament konsiderohet i vlefshem nese nuk
permban te meta sa i perket aftesise se veprimit, shprehjes se vullnetit dhe te formes.
Llojet dhe format e testamentit – Ekzistojne keto forma te testamentit:
1)testamenti i shkruar nga vet trashigimlenesi;
2) testamenti me shkrim para deshmitareve;
3) testamenti gjyqesor;
4) testamenti i perpiluar para perfaqesuesve diplomatic ose konsullar ne boten e
jashtme;
5) tetstamenti i perpiluar ne anije;
6) testamenti i perpiluar ne kohen e mobilizimit ose te luftes;
7) testamenti me goje.
Deshmitaret testamental – Me rastin e perpilimit te testamentit, kerkesa per
deshmitare mund te paraqitet ne keto raste:
a) kur behet testamenti me shkrim para deshimtareve; b) kur behet testamenti
gjyqesor;
c) kur behet testamneti me goje.
Deshmitaret mund te jene persona madhor te cileve nuk u eshte hequr zotesia e per
veprim, te cilet dine te shkruajne dhe lexojne, kurse te testamenti gjyqesor duhet ta
dine edhe gjuhen ne te cilen eshte perpiluar testamenti. Kur eshte fjala per
deshmitaret te testamenti me goje, kerkesa qe te dine shkrim dhe lexim nuk eshte e
domosdoshme.
Permbajtja e testamentit – Ajo qe konsiderohet e rendesishme tek permbajtja e
testamentit eshte caktimi i nje apo me shume vetave per trashegimtare testamental.
Pastaj eshte e rendesishme te ceket se a trashegohet e tere pasuria apo vetem nje
pjese e saj.
3
Legu – Kur tetstamentlenesi me testament e cakton qe nje ose me shume sende t’i
jepen nje personi te caktuar apo kur urdheron ti paguhet nje borxh, atehere behet fjale
per legun. Personi ne dobi te te cilit eshte dhene nje urdher , nuk ka cilesine e
trashegimtarit.
Ekzekutuesit e testamentit - Trashegimlenesi mund te caktoj me testament nje ose
me shume persona si ekzekutues te testamentit. Detyra e ekzekutuesit te testamentit
eshte realizimi i asaj qe eshte percaktuar me testament, sidomos per ruajtjen e mases
trashegimore dhe per permbushjen e saj.
Revokimi i testamentit – Nje testament pavaresisht nga forma e tij, mund te
revokohet ne cdo menyre dhe cdo kohe dhe ate qofte ne teresi apo pjeserisht. Si
revokim i testamentit konsiderohet edhe asgjesimi i i shkreses se perpiluar si
tetsmanet. Poashtu si revokim i testamentit konsiderohet edhe perpilimi i testamentit
te mevonshem me permbajtje te kundert ose te ndryshme.
P-8. Kontratat trashegimore-juridike
Kontratat per trashegimine dhe trashegimine e ardhme ose legun – Mundesia qe te
kontraktohet dicka ne llogari te kontraktuesit e ne barre te rashegimise se pahapur, te
ardhme, nuk mund te perjashtohet, por kontraktimet e tilla jane nule dhe nuk
prodhojne efekt juridik. Ky rregull vlen edhe kur kemi te bejme me legun.
Cedimi dhe ndarja e trashegimise gjate jetes – Cedimi dhe ndarja e pasurise per
se gjalli eshte veprim te cilin e nderrmer prarardhesi ne pajtim me te gjithe
trashegimtaret e vet. Kjo menyre e rregullimit te raporteve pronesore kosniderohet e
lejueshme dhe e vlefshme nese kryhet ne pajtim me ligjin. Per te qene cedimi dhe
ndarja e vlefshme duhen plotesuar dy kushte:
1) pelqimi i te gjithe trashegimtareve dhe
2) marreveshja me shkrim e vertetuar ne gjyq.
Kontrata per mbajtje te perjetshme – Kontrata e tille eshte:
1) pune juridike detyrimore;
2)pune juridike e dyanshme;
3) pune juridike formale;
4) pune juridike e karakterit personal dhe aleator.
Me kete kontrate permbahet detyrimi qe njera pale ta mbaje palen tjeter e qe per kete
personi i mbajtur merr detyrimin qe tere pasurine e vet apo nje pjese te saj.
P-9. Kalimi i pasurise trashegimore te trashegimtaret
Hapja e trashegimise –Nje trashegimi konsiderohet e hapur nga momenti i vdekjes se
nej personi i cili pas vetes ka lene pasuri e cila mund te trashegohet. Ne rastet kur
kemi te bejme me personin e shpallur te vdekur, si dite e hapjes se trashegimise
merret dita kur aktvendimi me te cilin personi eshte shpallur i vdekur, mer formen e
prere, perpos nese me ate aktvendim nuk eshte caktuar ndonje dite tjeter.
Fitimi i pasurise se trasheguar dhe heqja dore nga trashegimia – Sipas ligjit,
trashegimia e nje te vdekuri kalon tek trashegimlenesit e tij qe nga momenti i vdekjes.
Pra deklarata trashegimore nuk eshte kusht.
Pranimi i trashegimise eshte veprim personal, prandaj eshte e drejte e trashegimtarit
qe vete te deklarohet se a pranon apo jo nje trashegimi. Deklarata mbi heqjen dore
nga trashegimia mund te jete e pjesshme apo e kushtezuar.
Pergjigja e trashigimtareve per borxhet e trashegimlenesit – Parimi se dikush
trashegon, do te thote se ai e trashegon edhe aktiven edhe pasiven, pra trashegimtari
4
pergjigjet edhe per borxhet e trashegimlenesit. Kur ka me shume trashegimtare,
atehere te gjithe ata ne menyre solidare pergjigjen per borxhet e trashegilmenesit.
Ndarja e trashegimise – Kur nje trashegimi ka me shume trashegimtare, atehere
ngavullneti i tyre varet se a do te ndahet ajo pasuri, apo do te vazhdoj te ekzistoj si
bashkesi. Poashtu nga trashegimtaret varet se si do te beht ndarja. Pra ndarja me
marreveshje eshte e lejueshme. Ndarjen e trashegimise mund ta kerkoj cdo
trashegimtar dhe ne cdo kohe.
5
E DREJTA FAMILJARE
P-1. Matesa dhe maredheniet familjare gjate marteses
LMMF nuk permban ndonje definicion ne lidhje me nocionin e marteses apo te
kurorezimit, mirepo pavarsisht nga kjo martesa definohet si bashkesi jetesore e sajuar
ne mes te nje mashkulli dhe nje femre ne pajtim me ligjin.
Si kushte esenciale per ekzistimin e nje martese konsiderohen - bashkesia jetesore
duhet te jete e sajuar ne mes te personave me gjini te ndryshme, te ekzistoj pelqimi i
vullnetit, dhe te jete e sajuar ne formen e parapare me ligj.
Pengesa martesore - konsiderohet ajo rrethane e parapare me ligj e cila e pengon
martesen qe ajo te jete e plotefuqishme. Pengesat martesore, qofte absolute apo
relative duhet te ekzistojne ne kohen e lidhjes se marteses.
Ndalesat martesore – jane faktet te cilat paraqesin pamundesi per lidhjen e marteses.
Keto jane raporti i adoptimit dhe raporti i kujdestarise.
Me adoptim krijohen raportejuridike si ne mes te prindit dhe femiut, andaj edhe eshte
e natyrshme qe kjo te paraqes ndalese martesore. E njejta gje vlen edhe per
kujdestarine.
P-2. Forma e lidhjes se marteses
Per tu lidhur nje martese e plotefuqishme, pervec kusteve te tjera, ajo duhet te lidhet
ne formen e parapare me ligj, meqe martesa eshte akt formal dhe solemn.
Solemniteti permbahet ne ate se martesa lidhet ne local te caktuar, para ofiqarit dhe
me rastin e lidhjes se marteses bashkeshortet njoftohen mbi te drejtat dhe detyrimet e
tyre, dhe me rastin e lidhjes se marteses duhet te jene te pranishem bashkeshortet
dhe deshmitaret. Perjashtimisht, martesa mund te lidhet edhe jashte lokalit te caktuar
dhe ne mungese te njerit bashkeshort , permes personit te autorizuar te personit qe
mungon, mirepo ai person duhet te kete procure te vertetuar dhe kjo procure duhet te
permbaje shenime per autorizuesin, te autorizuarin dhe per personin me te cilin lidhet
martesa.
P-3. Martesat e pavlefshme
Nese nje martese lidhet, ndersa nuk kane qene te plotesuara kushtet e parapara per
plotefuqishmeri te marteses, atehere ajo martese konsiderohet e pavlefshme. Si lloje
te martesave te pavlefshme jane: martesa e paqene, martesa absolutisht nule,
martesa relativisht nule.
Martesa e paqene – martese e paqene konsiderohet ajo martese me rastin e lidhjes te
se ciles nuk eshte plotesuar ndonje nga kushtet qenesore te parapara me ligj. Te
drejten e theksimit te marteses se paqene e ka prokurori publik, secili nga
bashkeshortet dhe cdo person i cili ka interes juridik per tu konstatuar se ajo martese
eshte e paqene.
Martesa absolutisht nule – si shkaqe te nulitetit absolut te marteses numerohen:
-martesa e meparshme e cilido bashekshort e cila eshte e vlefshme;
-semundja mendore dhe paaftesia per te jgykuar
-afersia e gjakut ne mes te perosnave qe kane lidh martese
-martesa e lidhur pa prezence te bashkeshorteve
-martesa qe nuk eshte lidhur me qellim te jeteses se perbashket.
E drejta e ngritjes se padise kur kemi te bejme me keto martesa, pos bashkeshorteve
u takon edhe prokurorit publik edhe personave te tjere qe kane interes juridik qe kjo
martese te shpallet absolutisht nule.
6
Martesa realitivisht nule –si martesa te tilla llogariten martesat qe jane lidhur nen
ndikimin e dhunes, lajthimit dhe te miturit.
Pasojat e nulitetit jane te njejta si per rastin kur nje martese anulohet per shkaqe
relative apo absolute. Pasojat qe shkaktohen me nulitet jane te natyres personale apo
statusore dhe pasurore. Nder pasojat per te cilat me se shumit zhvillohen konteste
gjyqesore jane ao qe kane te bejne me poziten e femijeve te perbashket, me ceshtjet
pasurore dhe me te drejten e trashegimise.
Te drejtat dhe detyrimet e bashkeshorteve- Raportet e bashkeshorteve paraqesin nje
teresi e cila ne vete perfshin te drejta dhe detyrime te llojeve te ndryshme, dhe si te
tilla ato mund te ndahen ne:
-te drejta dhe detyrimete bashkeshorteve te natyres thjeshte personale;
-te drejta dhe detyrime te natyres personale pasurore
-te drejta dhe detyrime te thjeshta pasurore
P-4. Maredheniet pasurore te bashkeshorteve
Sa ju perket maredhenieve pasurore te bashkeshorteve, LMMF njeh; 1) pasurine e
vecante; dhe 2) pasurine e fituar me pune gjate bashkesise martesore, si dhe te hyrat
nga ajo pasuri.
Pasuria e vecante – pasuri e vecante e bashkeshortit eshte: 1) pasuria te cilen
bashkeshorti e ka ne kohen e lidhjes se marteses; 2) pasuria e fituar gjate marteses
me trashegim apo dhurim; dhe 3) pasuria qe nga baza e pjestimit te pasurise se
perbashket i ka takuar bashkeshortit. Kur eshte fjala per kete lloj pasurie, vlejne
rregullat sipas te cilave pronari eshte ai i cili vendos se si do te qeveris me ate pasuri.
Pasuria e perbashket e bashkeshorteve – Pasuri te perbashket quajme pasurine te
cilen bashkeshortet e kane fituar me pune gjate marteses si dhe te hyrat nga ajo
pasuri. Bashkeshortet kane mundesi kontraktimit se cili prej tyre do te qeveris me
pasurine e perbashket.
Ndarja (pjestimi) e pasurise se perbashket – e drejta te kerkohet ndarja e pasurise se
perbashket nuk eshte e kufizuar me asgje. Secili bashkeshort mund te kerkoj ndarjen e
pasurise pavarsisht se a do ta kerkoj vecimin e pjeses se tij. Per marreveshjet qe lidhin
bashkeshortet lidhur me pasurine e perbashket apo ndarjen e saj, ligji parasheh
formen e caktuar.
Pergjegjesia e bashekshorteve per detyrimet e krijuara para lidhjes se marteses fhe
gjate marteses – Dallimi se kur jane krijuar detyrimet para apo gjate marteses, kane
rendesi sepse prej atij momenti varet pergjegjesia e bashkeshorteve. Njesoj si per
detyrimet e e krijuara para lidhjes se marteses, secili bashkeshort pergjigjet per
detyrimet personale si me pasurine e vecante, ashtu edhe me pjesen e tij ne pasurine
e perbashket.
Menyra e pushimit te marteses se plotefuqishme- nje martese e plotefuqishme
pushon;
-me anulim, respektivisht shkurorezim kur aktjgykimi merr formen e prere
-kur bashkeshorti i zhdukur shpallet i vdekur nga dita kur me aktvendim te formes se
prere eshte konstatuar si dite e vdekjes, ose ne diten kur aktvednimi merr formen e
prere, nese nuk eshte konstatuar dita e vdekjes; dhe
-me vdekje.
P-5. Shkurorezimi dhe shkaqet e shkurorezimit
Shkurorezimi eshte nje nga menyrat ne te cilen pushon nje martese e plotefuqishme.
Si shkakper shkurorezim mund te jete: crregullimi i raporteve martesore ne menyre
serioze , ose nese nuk arrihet qellimi i marteses per arsye te ndryshme.
7
E drejta e paraqitjes se padise per shkurorezim eshte e drejte personale dhe ajo nuk
mund te kushtezohet.
Pasojat e shkurorezimit – keto pasoja mund te paraqiten ne dy drejtime:
-pasojat e shkurorezimit ndaj bashkeshorteve; dhe
-pasojat ne raportet ne mes te bashkeshorteve si prind dhe femijeve te perbashket.
Ne rastin kur kemi te bejme vetem me pasojat e shkurorezimit ne mes te
bashkeshorteve, atehere aton i perkasin: perdorimit te mbiemrit, trashegimit,
dhuratave, pasurise se perbashket dhe mbajtjes se bashkeshortit i cili nuk ka mjete
per jetese.
Kur kemi te bejme me pasojat e bashkeshorteve si prind dhe femijeve te tyre, atehere
pasojat shprehen ne ate se cili do te kujdeset per femijet pas shkurorezimit, si dhe sa
do te kontribojne ne ushqimin e tyre, cilat do te jene kontaktet tjera, etj.
P-6. Maredheniet ndermjet prinderve dhe femijeve dhe personave tjere ne
gjini Mohimi i atesise se ligjshme ose amesise se ligjshme – Konsiderohet se cdo
femije i lindur nga nena ne martese eshte femije i burrit te asaj nene. Femije i burrit te
asaj nene konsiderohet edhe fmiu i cili ka lindur mbrenda 300 diteve nga pushimi i
marteses.
Mirepo ky prezumcion ligjor eshte i rrezueshem, prandaj edhe mund te parashtrohen
shume ceshtje me rendesi si:
-kush ka te drejte te ngit padi per mohimin e atesise martesore;
-cili eshte afati mbrenda te cilit mund te ngritet nje padi per mohim te atesise
-cili eshte personi atesia e te cilit mohohet
-para cilit organ dhe ne cilen menyre mund te mohohet atesia dhe
-cilat jane pasojat e mohimit te atesise.
Pasojat e atesise se mohuar – Kur me aktgjykim te plotefuqishem vertetohet se
kerkesa per mohimin e atesise eshte e bazuar, femiu humbstatusin e femiut martesor.
Ky aktgykim regjistrohet ne librat amze te te lindurve dhe nga ky regjistrim
perjashtohet cdo mundesi e cfardo kontesti tjeter. Si pasoje tjeter eshte se femiu
humb te drejten ta mbaj mbiemrin familjar, te drejten ndaj burrit te nenes e cila e ka
lindur ate, por statusi i femijes ndaj nenes nuk ndryshon fare.
P-7. Femijet jashtemartesore
Femije jashtemartesore konsiderohen te gjithe ata femije te cilet nuk lindin ne
martese, e dihet pra se cilet jane femijet martesore. Deklarimi i nje personi se e
pranon atesine e femijes se lindur jashte martese jepet para ofiqarit te autorizuar. Kjo
deklarate mund te jepet edhe para gjykates, para ndonje organi me autorizim per
perpilim te dokumenteve publike, para perfaqesive diplomatike por edhe me
testament.
Pranimi i atesise nga nje person prodhon efekt juridik dhe regjistorhet ne librat ame te
lindurve vetem nese me njohjen e atesise pajtohet nena.
Konstatimi i atesise jashtemartesore dhe amesise jashtemartersore – Kur per ndonje
arsye nuk konstatohet atesia e nje femije te lindur jashte martese pa intervenim te
gjykates, ligji lejon mundesine qe me padi te kerkohet vertetimi i atesise apo amesise.
Padi per vertetim te atesise, pervec personit i cili e konsideron veten at te femiut, kane
te drejte edhe femiu dhe nena e femiut.
Kur kemi te bejme me te drejten e femiut te paraqet padi, ai kete mund ta beje deri ne
moshen 25 vjecare. Derisa femiu eshte i mitur apo nuk ka zotesi veprimi, padine ne
emer te tij mund ta ngrit nena e femiut apo kujdestari i femiut.
Pasojat e atesise jashtemartesore dhe te amesise jashtemartesore – Aktgjykimi me te
8
cilin eshte vertetuar atesia e nje personi prodhon efekte juridike qe nga momenti i
plotefuqishmerise. Meqe ky aktgjykim ka karakter statusor, karakteri i tij eshte absolut
dhe prodhon efekte ndaj cdokujt dhe nga ai moment femija konsiderohet femije
martesor.
P-8. Detyrat dhe te drejtat e prinderve
Prinderit kane te drejte dhe detyre ti ruajne femijete tyre te mitur dhe te kujdesen per
jeten dhe shendetin e tyre. Prindi ka per detyre te kujdeset per personalitetin e femiut
dhe per te drejtat dhe detyrimet qe u pekasin ceshtjeve pasurore. Pra prindi ka per
detyre qe ta ngrit femiun, ta edukoj, ta arsimoj, ta ushqej, etj.
Ushtrimi i se drejtes prindore – te drejten prindore te dy prinderit e ushtorjne
bashkarisht dhe me marreveshje. Kur mungon marreveshja prindore per ceshtje
serioze, atehere ligji parasheh kompetencen e organit te kujdestarise. Kur prinderit
jetojne te ndare per shkak te shkurorezimit apo per ndonje arsye tjeter , atehere te
drejten prindore e ushtron prindi te cilit i besohet femiu per mbajtje ruajtje dhe
edukim.
Pushimi i se drejtes prindore –Menyra e rendomte e pushimit te se drejtes prindore
eshte ajo kur pushon nevoja e femiut qe te jete nen mbikqyrje te prindit. E drejta
prindore pushon edhe per shkaqe te tjera si: me vdekje te prindit ose te femiut; me
moshe madhore te femiut; dhe me emancipim te femiut.
Te drejtat dhe detyrimet e femijeve – edhe femijet kane te drejta dhe detyrime te
kujdesen per prinderit e tyre. Femijet duhet te kujdesen per shendetin e pridnerve ,
duhet ti respektojne dhe tu ofrojne ndihme te nevojshme. Kur prinderit nuk kane
mudnesi qe vet ti sigurojne te ardhurat per jetese , atehere ligji parasheh qe femiu te
detyrohet ta mbaje prindin.
P-9. Adoptimi
Me adoptim themelohen te drejtat dhe detyrimet ne mes te adoptuesit dhe te
adoptuarit sikurse ato qe ekzistojne ne mes te prindit dhe femiut.
Per te ekzsituar nje adoptim kekrohet qe adoptuesi dhe prinderit e te adoptuarit,
perkatesisht kujdestari i te adoptuarit ne emer te adoptuarit te kene shprehur pelqimin
e vet para organit te kujdestarise per nje gje te tille.
Per te ekzistuar nje adoptim i plotefuqishem, kushtet qe duhet plotesuar per kete kane
te bejne me : 1) personin qe mund te adoptoj; 2) personin qe mund te jete i adoptuar;
3) dallimi ne moshe ne mes te adoptuesit dhe te adoptuarit; dhe 4) formes se
adoptimit.
Llojet e adoptimit: Per nga efekti juridik, ekzistojne dy lloje; adoptimi i plote dhe
adoptimi i pjesshem.
Per adoptim te plote kekrohen te plotesohen kushte te posacme, sepse ky adoptim
prodhon efekte juridike te ndryshme nga adoptimi i pjeshem.
Me adoptim te plote themelohen raporte te njejta sikurse ne mes te prindit dhe femiut.
Adpotimi i pjeshem ekziston kur te drejtat dhe detyrimet ne mes te adoptuesit dhe te
adoptuarit jane kufizuar.
Themelimi i adoptimit – Raporti i adoptimit themelohet para organit te kujdestarise
sipas vendbanimit apo vendqendrimit te te adoptuarit. Procedura e themelimit te
adoptimit niset nga propozimi i perbashket nga personi i cili deshiron te adoptoj dhe
prinderit e te miturit.
Te drejtat dhe detyrat e adoptuesit dhe te adoptuarit – me adoptim krijohet raport
gjinie ne mes te adoptuesit dhe te adoptuarit dhe pasardhesve te tyre, por ky raport
nuk krijohet edhe ne mes te adoptuarit dhe personave ne gjini te adoptuesit.
9
Pushimi i adoptimit dhe pasojat e pushimit – Adoptimi mund te pushoj ne disa menyra.
Nje nder menyrat e pushimit te adoptimit eshte edhe kur organi i kujdestarise merr
aktvendim me te cilin konstaton se pushimin e adoptimit e kerkojne interesat e te
adoptuarit. Iniciative per kete menyre te pushimit mund te jap cdo person dhe
institucionet e ndryshme shoqerore.
Adoptimi mund te pushoj edhe me kerkesen e adoptuesit apo te adoptuarit sidhe ne
baze te marreveshjes se tyre te perbashket.
Adoptimi mund te pushohet edhe kur konstatohet se me rastin e themelimit nuk kane
qene te plotesuara kushtet per adoptim te plotefuqishem.
P-10. Ushqimi i femijeve
Detyrimi i ushqimit te femijeve eshte detyre themelore e cdo prindi, pavaresisht se cili
prind e ushtron te drejten prindore, apo pavaresisht nga fakti se me cilin prind jeton
femiu, pra nese nuk jeton me te dy prinderit. Me dhenie te ushqimit femiut kuptojme
plotesimin e te gjitha kushteve te nevojshme per ushqim, per veshembathje, per
banim, per edukim dhe shkollim, per mjekim, nevoja higjienike, kulturore, etj.
Detyrimin e ushqimit prindi e ka deri ne moshen madhore te femiut. Mirepo kur femija
gjendet ne shkollim te rregullt apo kur per shkaqe shendetesore nuk mund te fitoj te
ardhura, atehere ky detyrim vazhdohet. Femija gjithashtu ka per detyrim qe ti mbaj
femijet, por ky detyrim kushtezohet me paaftesine e prinderve qe ata vet te sigurojne
mjete per jetese.
Detyrimin e ushqimit ligji e parasheh edhe per vellezer dhe motra si dhe per persona
ne gjini ne vijen e drejte ngjitese dhe zbritese , mirepo gjithnje varesisht nga
mundesia qe kane per ti mbajtur ata.
P-11. Kujdestaria
Kujdestaria eshte forme e organizuar ne baze te ligjit dhe ka te beje me dhenien e
ndihmes se te miturve dhe personave madhor kur ata nuk jane ne gjendje te kujdesen
per vete.
Sherbimet e kujdestarise jepen nga organet e formuara enkas per kete. Qellimi kryesor
i organit te kujdestarise eshte mbrojtja e plote e individit i cili kete nuk eshte ne
gjendje ta beje vet qofte per shkak moshes, qofte per shkak te shendetit te rrenuar
apo per shkak te ndonje semundje psiqike. Sipas ligjit ekzistojne tri lloje te
kujdestarise: 1) kujdestaria ndaj te miturve; 2) kujdestaria ndaj personave te cileve u
eshte hequr zotesia e veprimit; dhe 3) kujdestaria per raste te vecanta.

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

E Drejta Tregtare
E Drejta TregtareE Drejta Tregtare
E Drejta TregtareMenaxherat
 
E drejta familjare (permbledhje)
E drejta familjare (permbledhje)E drejta familjare (permbledhje)
E drejta familjare (permbledhje)Vehap Hashani
 
E Drejta CIvile - Abdullah Aliu
E Drejta CIvile -  Abdullah AliuE Drejta CIvile -  Abdullah Aliu
E Drejta CIvile - Abdullah AliuRefik Mustafa
 
E Drejta E Punes
E Drejta E PunesE Drejta E Punes
E Drejta E Punesbande7
 
Pyetje nga E drejta e procedures permbarimore
Pyetje nga E drejta e procedures permbarimorePyetje nga E drejta e procedures permbarimore
Pyetje nga E drejta e procedures permbarimoreDonikë Mjaki
 
E DREJTA PENALE - 300 PYETJE DHE PERGJIGJE
E DREJTA PENALE - 300 PYETJE DHE PERGJIGJEE DREJTA PENALE - 300 PYETJE DHE PERGJIGJE
E DREJTA PENALE - 300 PYETJE DHE PERGJIGJERefik Mustafa
 
Kushtet esenciale per lidhjen e nje kontrate
Kushtet esenciale per lidhjen e nje kontrateKushtet esenciale per lidhjen e nje kontrate
Kushtet esenciale per lidhjen e nje kontrateMenaxherat
 
E drejta-trashegimore
E drejta-trashegimoreE drejta-trashegimore
E drejta-trashegimorePetrit Zogaj
 
Punim seminarik - Hipoteka
Punim seminarik - Hipoteka Punim seminarik - Hipoteka
Punim seminarik - Hipoteka ArberSusuri
 
E Drejta Ndërkombtare Publike
E Drejta Ndërkombtare PublikeE Drejta Ndërkombtare Publike
E Drejta Ndërkombtare PublikeRefik Mustafa
 
E DREJTA KUSHTETUESE
E DREJTA KUSHTETUESE E DREJTA KUSHTETUESE
E DREJTA KUSHTETUESE Refik Mustafa
 
Kontrata komerciale
Kontrata komerciale Kontrata komerciale
Kontrata komerciale GenTa Karpuzi
 
Shkaktimi i demit
Shkaktimi i demitShkaktimi i demit
Shkaktimi i demitMenaxherat
 
E Drejta e Procedures Administrative
E Drejta e Procedures AdministrativeE Drejta e Procedures Administrative
E Drejta e Procedures AdministrativeRefik Mustafa
 
E drejta civile
E drejta civileE drejta civile
E drejta civilezogaj
 
E drejta detyrimore 10 teste
E drejta detyrimore  10 testeE drejta detyrimore  10 teste
E drejta detyrimore 10 testedritashala
 

La actualidad más candente (20)

E Drejta Tregtare
E Drejta TregtareE Drejta Tregtare
E Drejta Tregtare
 
E drejta familjare (permbledhje)
E drejta familjare (permbledhje)E drejta familjare (permbledhje)
E drejta familjare (permbledhje)
 
E Drejta CIvile - Abdullah Aliu
E Drejta CIvile -  Abdullah AliuE Drejta CIvile -  Abdullah Aliu
E Drejta CIvile - Abdullah Aliu
 
E Drejta E Punes
E Drejta E PunesE Drejta E Punes
E Drejta E Punes
 
Pyetje nga E drejta e procedures permbarimore
Pyetje nga E drejta e procedures permbarimorePyetje nga E drejta e procedures permbarimore
Pyetje nga E drejta e procedures permbarimore
 
E DREJTA PENALE - 300 PYETJE DHE PERGJIGJE
E DREJTA PENALE - 300 PYETJE DHE PERGJIGJEE DREJTA PENALE - 300 PYETJE DHE PERGJIGJE
E DREJTA PENALE - 300 PYETJE DHE PERGJIGJE
 
E drejta civile
E drejta civileE drejta civile
E drejta civile
 
Kushtet esenciale per lidhjen e nje kontrate
Kushtet esenciale per lidhjen e nje kontrateKushtet esenciale per lidhjen e nje kontrate
Kushtet esenciale per lidhjen e nje kontrate
 
E drejta-trashegimore
E drejta-trashegimoreE drejta-trashegimore
E drejta-trashegimore
 
Punim seminarik - Hipoteka
Punim seminarik - Hipoteka Punim seminarik - Hipoteka
Punim seminarik - Hipoteka
 
E Drejta Ndërkombtare Publike
E Drejta Ndërkombtare PublikeE Drejta Ndërkombtare Publike
E Drejta Ndërkombtare Publike
 
E drejta e punes komplet
E drejta e punes   kompletE drejta e punes   komplet
E drejta e punes komplet
 
E DREJTA KUSHTETUESE
E DREJTA KUSHTETUESE E DREJTA KUSHTETUESE
E DREJTA KUSHTETUESE
 
Kontrata komerciale
Kontrata komerciale Kontrata komerciale
Kontrata komerciale
 
Shkaktimi i demit
Shkaktimi i demitShkaktimi i demit
Shkaktimi i demit
 
Burimet e Se Drejtes
Burimet e Se DrejtesBurimet e Se Drejtes
Burimet e Se Drejtes
 
E Drejta e Procedures Administrative
E Drejta e Procedures AdministrativeE Drejta e Procedures Administrative
E Drejta e Procedures Administrative
 
E drejta civile
E drejta civileE drejta civile
E drejta civile
 
Penologjia
PenologjiaPenologjia
Penologjia
 
E drejta detyrimore 10 teste
E drejta detyrimore  10 testeE drejta detyrimore  10 teste
E drejta detyrimore 10 teste
 

Destacado

Politika kriminale
Politika kriminalePolitika kriminale
Politika kriminaleLavdrimi91
 
Politika Kriminale Slajd
Politika Kriminale SlajdPolitika Kriminale Slajd
Politika Kriminale SlajdARMIDA
 
Organizatat nderkombtare ushtrime per provim
Organizatat nderkombtare ushtrime per provimOrganizatat nderkombtare ushtrime per provim
Organizatat nderkombtare ushtrime per provimNasuf GËRMIZAJ
 
E drejta familjare esi hasko
E drejta familjare esi haskoE drejta familjare esi hasko
E drejta familjare esi haskoEsi Hasko
 
Politika kriminale
Politika kriminalePolitika kriminale
Politika kriminaledritashala
 
Dr. Musli Vërbani - Testamenti (vasijeti)
Dr. Musli Vërbani - Testamenti (vasijeti)Dr. Musli Vërbani - Testamenti (vasijeti)
Dr. Musli Vërbani - Testamenti (vasijeti)Shkumbim Jakupi
 
Politika ekonomike
Politika ekonomikePolitika ekonomike
Politika ekonomikedritashala
 
Organizata nderkombtare pytje- pergjegje
Organizata nderkombtare pytje- pergjegje Organizata nderkombtare pytje- pergjegje
Organizata nderkombtare pytje- pergjegje dritashala
 
Kriminalistika
KriminalistikaKriminalistika
Kriminalistikakosmaqi
 
Pronesia intelektuale
Pronesia intelektualePronesia intelektuale
Pronesia intelektualeVilma Hoxha
 
e drejta nderkombetare private
 e drejta nderkombetare private e drejta nderkombetare private
e drejta nderkombetare privateNasuf GËRMIZAJ
 
E drejta e pronësisë intelektuale Pjesa II
E drejta e pronësisë intelektuale Pjesa IIE drejta e pronësisë intelektuale Pjesa II
E drejta e pronësisë intelektuale Pjesa IIVerlona Pireci
 
Qëndrueshmeria e administratës publike si pasojë e integrimeve evropiane
Qëndrueshmeria e administratës publike si pasojë e integrimeve evropianeQëndrueshmeria e administratës publike si pasojë e integrimeve evropiane
Qëndrueshmeria e administratës publike si pasojë e integrimeve evropianeendritrrustemi9
 
E drejta penale nderkombetare
E drejta penale nderkombetareE drejta penale nderkombetare
E drejta penale nderkombetaredritashala
 
E+drejta+nderkombetare+publike[1]
E+drejta+nderkombetare+publike[1]E+drejta+nderkombetare+publike[1]
E+drejta+nderkombetare+publike[1]kulla 2010
 
E Drejta Nderkombetare Private
E Drejta Nderkombetare Private E Drejta Nderkombetare Private
E Drejta Nderkombetare Private aferdita halimi
 
E Drejta Civile - Trashegemia
E Drejta Civile -  TrashegemiaE Drejta Civile -  Trashegemia
E Drejta Civile - TrashegemiaRefik Mustafa
 

Destacado (20)

Politika kriminale
Politika kriminalePolitika kriminale
Politika kriminale
 
Politika Kriminale Slajd
Politika Kriminale SlajdPolitika Kriminale Slajd
Politika Kriminale Slajd
 
Kriminalistikë
KriminalistikëKriminalistikë
Kriminalistikë
 
Organizatat nderkombtare ushtrime per provim
Organizatat nderkombtare ushtrime per provimOrganizatat nderkombtare ushtrime per provim
Organizatat nderkombtare ushtrime per provim
 
E drejta familjare esi hasko
E drejta familjare esi haskoE drejta familjare esi hasko
E drejta familjare esi hasko
 
Politika kriminale
Politika kriminalePolitika kriminale
Politika kriminale
 
Dr. Musli Vërbani - Testamenti (vasijeti)
Dr. Musli Vërbani - Testamenti (vasijeti)Dr. Musli Vërbani - Testamenti (vasijeti)
Dr. Musli Vërbani - Testamenti (vasijeti)
 
Politika ekonomike
Politika ekonomikePolitika ekonomike
Politika ekonomike
 
Organizata nderkombtare pytje- pergjegje
Organizata nderkombtare pytje- pergjegje Organizata nderkombtare pytje- pergjegje
Organizata nderkombtare pytje- pergjegje
 
Kriminalistika
KriminalistikaKriminalistika
Kriminalistika
 
Kriminologjia
KriminologjiaKriminologjia
Kriminologjia
 
Pronesia intelektuale
Pronesia intelektualePronesia intelektuale
Pronesia intelektuale
 
e drejta nderkombetare private
 e drejta nderkombetare private e drejta nderkombetare private
e drejta nderkombetare private
 
E drejta e pronësisë intelektuale Pjesa II
E drejta e pronësisë intelektuale Pjesa IIE drejta e pronësisë intelektuale Pjesa II
E drejta e pronësisë intelektuale Pjesa II
 
Qëndrueshmeria e administratës publike si pasojë e integrimeve evropiane
Qëndrueshmeria e administratës publike si pasojë e integrimeve evropianeQëndrueshmeria e administratës publike si pasojë e integrimeve evropiane
Qëndrueshmeria e administratës publike si pasojë e integrimeve evropiane
 
E drejta penale nderkombetare
E drejta penale nderkombetareE drejta penale nderkombetare
E drejta penale nderkombetare
 
E+drejta+nderkombetare+publike[1]
E+drejta+nderkombetare+publike[1]E+drejta+nderkombetare+publike[1]
E+drejta+nderkombetare+publike[1]
 
Kriminalistika
KriminalistikaKriminalistika
Kriminalistika
 
E Drejta Nderkombetare Private
E Drejta Nderkombetare Private E Drejta Nderkombetare Private
E Drejta Nderkombetare Private
 
E Drejta Civile - Trashegemia
E Drejta Civile -  TrashegemiaE Drejta Civile -  Trashegemia
E Drejta Civile - Trashegemia
 

Similar a E drejta trashegimore

Punim praktik granit shabani
Punim praktik   granit shabaniPunim praktik   granit shabani
Punim praktik granit shabaniLume Xhemajli
 
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)Libra Islame
 
Raportet Juridike Biznesore22
Raportet  Juridike  Biznesore22Raportet  Juridike  Biznesore22
Raportet Juridike Biznesore22Kosovar Sopjann
 
Dr. musli vërbani historiku i të drejtës trashëgimore
Dr. musli vërbani   historiku i të drejtës trashëgimoreDr. musli vërbani   historiku i të drejtës trashëgimore
Dr. musli vërbani historiku i të drejtës trashëgimoreLibra Islame
 
Dr. musli vërbani historiku i të drejtës trashëgimore
Dr. musli vërbani   historiku i të drejtës trashëgimoreDr. musli vërbani   historiku i të drejtës trashëgimore
Dr. musli vërbani historiku i të drejtës trashëgimoreShkumbim Jakupi
 
Dr. musli vërbani trashëgimi apo ndarje
Dr. musli vërbani   trashëgimi apo ndarjeDr. musli vërbani   trashëgimi apo ndarje
Dr. musli vërbani trashëgimi apo ndarjeShkumbim Jakupi
 
E drejta e detyrimeve & llojet e kontratave esi hasko
E drejta e detyrimeve & llojet e kontratave esi haskoE drejta e detyrimeve & llojet e kontratave esi hasko
E drejta e detyrimeve & llojet e kontratave esi haskoEsi Hasko
 

Similar a E drejta trashegimore (9)

Punim praktik granit shabani
Punim praktik   granit shabaniPunim praktik   granit shabani
Punim praktik granit shabani
 
punimi i fjolles
punimi i fjollespunimi i fjolles
punimi i fjolles
 
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
Dr. Musli Vërbani - Trashëgimia - Feraidi (për fillestarë)
 
Raportet Juridike Biznesore22
Raportet  Juridike  Biznesore22Raportet  Juridike  Biznesore22
Raportet Juridike Biznesore22
 
Punet juridike
Punet    juridikePunet    juridike
Punet juridike
 
Dr. musli vërbani historiku i të drejtës trashëgimore
Dr. musli vërbani   historiku i të drejtës trashëgimoreDr. musli vërbani   historiku i të drejtës trashëgimore
Dr. musli vërbani historiku i të drejtës trashëgimore
 
Dr. musli vërbani historiku i të drejtës trashëgimore
Dr. musli vërbani   historiku i të drejtës trashëgimoreDr. musli vërbani   historiku i të drejtës trashëgimore
Dr. musli vërbani historiku i të drejtës trashëgimore
 
Dr. musli vërbani trashëgimi apo ndarje
Dr. musli vërbani   trashëgimi apo ndarjeDr. musli vërbani   trashëgimi apo ndarje
Dr. musli vërbani trashëgimi apo ndarje
 
E drejta e detyrimeve & llojet e kontratave esi hasko
E drejta e detyrimeve & llojet e kontratave esi haskoE drejta e detyrimeve & llojet e kontratave esi hasko
E drejta e detyrimeve & llojet e kontratave esi hasko
 

Más de Ferdi Nuredini

E drejta e procedures penale
E drejta e procedures penaleE drejta e procedures penale
E drejta e procedures penaleFerdi Nuredini
 
E drejta sendore (Pyetje)
E drejta sendore   (Pyetje)E drejta sendore   (Pyetje)
E drejta sendore (Pyetje)Ferdi Nuredini
 
E drejta administrative
E drejta administrativeE drejta administrative
E drejta administrativeFerdi Nuredini
 
Gjykata ne RM [Republiken e Maqedonise]
Gjykata ne RM [Republiken e Maqedonise]Gjykata ne RM [Republiken e Maqedonise]
Gjykata ne RM [Republiken e Maqedonise]Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 7-1
Historia e se Drejtes 7-1Historia e se Drejtes 7-1
Historia e se Drejtes 7-1Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 7
Historia e se Drejtes 7Historia e se Drejtes 7
Historia e se Drejtes 7Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 6-2
Historia e se Drejtes 6-2Historia e se Drejtes 6-2
Historia e se Drejtes 6-2Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 6-1
Historia e se Drejtes 6-1Historia e se Drejtes 6-1
Historia e se Drejtes 6-1Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 6
Historia e se Drejtes 6Historia e se Drejtes 6
Historia e se Drejtes 6Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 5
Historia e se Drejtes 5Historia e se Drejtes 5
Historia e se Drejtes 5Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 4
Historia e se Drejtes 4Historia e se Drejtes 4
Historia e se Drejtes 4Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 3
Historia e se Drejtes 3Historia e se Drejtes 3
Historia e se Drejtes 3Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes (1)
Historia e se Drejtes (1)Historia e se Drejtes (1)
Historia e se Drejtes (1)Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 2
Historia e se Drejtes 2Historia e se Drejtes 2
Historia e se Drejtes 2Ferdi Nuredini
 
Historia e se Drejtes 2
Historia e se Drejtes 2Historia e se Drejtes 2
Historia e se Drejtes 2Ferdi Nuredini
 
E Drejta Ekologjike Ligjerata 3
E Drejta Ekologjike Ligjerata 3E Drejta Ekologjike Ligjerata 3
E Drejta Ekologjike Ligjerata 3Ferdi Nuredini
 
E Drejta Ekologjike Ligjerata 2
E Drejta Ekologjike Ligjerata 2E Drejta Ekologjike Ligjerata 2
E Drejta Ekologjike Ligjerata 2Ferdi Nuredini
 
e drejta ekologjike Ligjerata 1
e drejta ekologjike Ligjerata 1e drejta ekologjike Ligjerata 1
e drejta ekologjike Ligjerata 1Ferdi Nuredini
 

Más de Ferdi Nuredini (20)

E drejta e procedures penale
E drejta e procedures penaleE drejta e procedures penale
E drejta e procedures penale
 
E drejta sendore (Pyetje)
E drejta sendore   (Pyetje)E drejta sendore   (Pyetje)
E drejta sendore (Pyetje)
 
E drejta administrative
E drejta administrativeE drejta administrative
E drejta administrative
 
Gjyqesia
GjyqesiaGjyqesia
Gjyqesia
 
Gjykata ne RM [Republiken e Maqedonise]
Gjykata ne RM [Republiken e Maqedonise]Gjykata ne RM [Republiken e Maqedonise]
Gjykata ne RM [Republiken e Maqedonise]
 
Gjykata kushtetuese
Gjykata kushtetueseGjykata kushtetuese
Gjykata kushtetuese
 
Historia e se Drejtes 7-1
Historia e se Drejtes 7-1Historia e se Drejtes 7-1
Historia e se Drejtes 7-1
 
Historia e se Drejtes 7
Historia e se Drejtes 7Historia e se Drejtes 7
Historia e se Drejtes 7
 
Historia e se Drejtes 6-2
Historia e se Drejtes 6-2Historia e se Drejtes 6-2
Historia e se Drejtes 6-2
 
Historia e se Drejtes 6-1
Historia e se Drejtes 6-1Historia e se Drejtes 6-1
Historia e se Drejtes 6-1
 
Historia e se Drejtes 6
Historia e se Drejtes 6Historia e se Drejtes 6
Historia e se Drejtes 6
 
Historia e se Drejtes 5
Historia e se Drejtes 5Historia e se Drejtes 5
Historia e se Drejtes 5
 
Historia e se Drejtes 4
Historia e se Drejtes 4Historia e se Drejtes 4
Historia e se Drejtes 4
 
Historia e se Drejtes 3
Historia e se Drejtes 3Historia e se Drejtes 3
Historia e se Drejtes 3
 
Historia e se Drejtes (1)
Historia e se Drejtes (1)Historia e se Drejtes (1)
Historia e se Drejtes (1)
 
Historia e se Drejtes 2
Historia e se Drejtes 2Historia e se Drejtes 2
Historia e se Drejtes 2
 
Historia e se Drejtes 2
Historia e se Drejtes 2Historia e se Drejtes 2
Historia e se Drejtes 2
 
E Drejta Ekologjike Ligjerata 3
E Drejta Ekologjike Ligjerata 3E Drejta Ekologjike Ligjerata 3
E Drejta Ekologjike Ligjerata 3
 
E Drejta Ekologjike Ligjerata 2
E Drejta Ekologjike Ligjerata 2E Drejta Ekologjike Ligjerata 2
E Drejta Ekologjike Ligjerata 2
 
e drejta ekologjike Ligjerata 1
e drejta ekologjike Ligjerata 1e drejta ekologjike Ligjerata 1
e drejta ekologjike Ligjerata 1
 

E drejta trashegimore

  • 1. E DREJTAE DREJTA TRASHIGIMORETRASHIGIMORE ( 2007/036 ) Prizren/Kosovë E DREJTAE DREJTA FAMILJARE EFAMILJARE E MARTESOREMARTESORE
  • 2. 1 E DREJTA TRASHEGIMORE P-1. Objekti i trashëgimisë Masa trashegimore perbehet nga teresia e te gjitha te drejtave dhe detyrimeve , tere actives dhe passives se te vdekurit te pershtatshme per tu trasheguar dhe te kalojne ne trashegimtar. P-2. Aftësia për trashëgimi Kusht qe nje person fizik te jete trashegimtar i nje personi tjeter fizik eshte qe ai te kete mbijetuar trshegimlenesin. E drejta materiale aftesine per trasheguar ia njeh edhe femiut te zene , me kusht qe ai te lind i gjalle. Kur trashegimtar paraqitet personi juridik, atehere aftesia e tij per te trasheguar vleresohet varesisht se a eshte ai person i regjistruar ne analogji me rpezumicionin. P-3. Baza e thirrjes ne trashëgimi LMT njeh dy baza te thirrjes ne trashegimi: ligjin dhe testamentin. Testamenti eshte baze me e fuqishme sepse shprehje e vullnetit te trashegilenesit . Kjo do te thote se trashegimia ne baze te ligjit ekziston vetem kur nuk ka testament, kur testamenti eshte nul, kur me testament nuk eshte caktuar sukcesori universal – trashegimlenesi , por vetem ai singular-legatari, kur personi i caktuar si trashegimtar ne baze te testamentit vdes para trashegimlenesit, kur trashegimtari heq dore nga trashegimia, kur trashegimtari ne baze te testamentit nuk eshte i njejte. P-4. Pasuria trashëgimore pa trashëgimi Trashegimia pas te vdekurit i cili nuk ka lene trashegimtar ligjor i takon komunes ne te cilen gjendet. P-5. Bashkësia jashtëmartesore si baze e pavarur e trashegimise ligjore ne Kosove -Personat te cilet jetojne ne bashkesi jashtemartesore trashegohen ne mes vete ne keto kushte: 1-nese bashkesia jashtemartesore ka zgjatur se paku 15 vite, ndersa ne rastin kur ka femije se paku 5 vite; 2- qe ne momentine vdekjes se trashegimlenesit asnjeri te mos jete ne martese me person tjeter. Meqe ky trashegim eshte perjashtim, ligji eshte percaktuar edhe per mosnjohjen e cilesise se trashegimtarit te domosdoshem bashkershorteve ne bashkesi jashtemartesore. P-6. Trashegimi ne baze te ligjit Trashegimi ne baze te ligjit eshte baze e thirrjes ne trashegimi ngase kurdohere qe nuk ka testament kjo baze vie ne shprehje. Rradhet e trashegimit – Radhen e pare te trashegimise e perbejne te paslindurit dhe bashkeshorti i vdekurit. Keta trashegimlenesin e trashegojne ne pjese te barabarta. Radhen e dyte te trashegimit e perbejne prinderit dhe bashkeshorti i te vdekurit. Keta trashegojne pjese te barabarta. Mirepo kur prinderit trashegojne vetem nga shkaku se bashkeshorti ka vdekur para dekujusit , atehere prinderit e trashegojne tere masen trashigimore. Radhen e trete e perbejne gjysherit dhe gjyshet e te vdekurit. Kjo ndodh pra kur pas trashegimlenesit nuk mbetet as i paslinduri as bashkeshort as prind, atehere
  • 3. 2 trashegojne gjysherit dhe gjyshet nga baba dhe nana dhe ate ne pjese te barabarta. E drejta e perfaqesimit – Kjo eshte e derjte e konstituuar ne dobi te femijeve te atij trashegimtari i cili ka vdekur para prindit te vet si trashegimlenes. Ne raste te tilla, pjesa qe do ti takonte femijes se vdekur e trashegojne femijet e tij nga baza e perfaqesimit. Zvogelimi dhe rritja e pjeses se trasheguar – E drejta per rritje dhe zvogelim te pjeses se trasheguar eshte perjashtim, andaj edhe aplikohet me kujdes te shtuar. Keshtu , zvogelim i pjeses trashegimore parashihet per bashkeshortin i cili nuk eshte primd i femijes pasjetues , ndersa rritja e trashegimit parashihet si per bashkeshortin i cili nuk nuk ka mjete te mjaftueshme e as mundesi te mbahet, ashtu edhe per prinderit dhe femijet ne kushte te njejta. Trashegimtaret e domosdoshem dhe pjesa e domosdoshme dhe disponsibile e pasurise se trasheguar – Trashegimtare te domosdoshem jane pasardhesit e trashegimlenesit, te adoptuarit dhe pasardhesit e tyre, bashkeshorti, prinderit, adoptuesi, vellezerit e motrat, gjysherit dhe gjyshet dhe te paret e tjere. Adoptuesi nga adoptimi i pjesshem , vellezerit dhe motrat e trashigimlenesit, gjysherit dhe gjyshet dhe te paret tjere, cilesine e trashegimtarit te domosdoshem mund ta kene vetem nese nuk kane mjete per ekzistence. Mirepo trashegimtar i domosdoshem mund te jete vetem ai i cili eshte thirrur ne trashegimi sipas radhes ligjore. Trashegimtareve te domosdoshem u takon pjesa e trashegimise me te cilen trashigimlenesi nuk ka mundur te disponoj. P-7. Trashegimi ne baze te testamentit Testamenti i cili eshte perpiluar ne baze te ligjit dhe i cili nuk ka te meta, eshte baze per trashegimi ne baze te testamentit. Nje testament konsiderohet i vlefshem nese nuk permban te meta sa i perket aftesise se veprimit, shprehjes se vullnetit dhe te formes. Llojet dhe format e testamentit – Ekzistojne keto forma te testamentit: 1)testamenti i shkruar nga vet trashigimlenesi; 2) testamenti me shkrim para deshmitareve; 3) testamenti gjyqesor; 4) testamenti i perpiluar para perfaqesuesve diplomatic ose konsullar ne boten e jashtme; 5) tetstamenti i perpiluar ne anije; 6) testamenti i perpiluar ne kohen e mobilizimit ose te luftes; 7) testamenti me goje. Deshmitaret testamental – Me rastin e perpilimit te testamentit, kerkesa per deshmitare mund te paraqitet ne keto raste: a) kur behet testamenti me shkrim para deshimtareve; b) kur behet testamenti gjyqesor; c) kur behet testamneti me goje. Deshmitaret mund te jene persona madhor te cileve nuk u eshte hequr zotesia e per veprim, te cilet dine te shkruajne dhe lexojne, kurse te testamenti gjyqesor duhet ta dine edhe gjuhen ne te cilen eshte perpiluar testamenti. Kur eshte fjala per deshmitaret te testamenti me goje, kerkesa qe te dine shkrim dhe lexim nuk eshte e domosdoshme. Permbajtja e testamentit – Ajo qe konsiderohet e rendesishme tek permbajtja e testamentit eshte caktimi i nje apo me shume vetave per trashegimtare testamental. Pastaj eshte e rendesishme te ceket se a trashegohet e tere pasuria apo vetem nje pjese e saj.
  • 4. 3 Legu – Kur tetstamentlenesi me testament e cakton qe nje ose me shume sende t’i jepen nje personi te caktuar apo kur urdheron ti paguhet nje borxh, atehere behet fjale per legun. Personi ne dobi te te cilit eshte dhene nje urdher , nuk ka cilesine e trashegimtarit. Ekzekutuesit e testamentit - Trashegimlenesi mund te caktoj me testament nje ose me shume persona si ekzekutues te testamentit. Detyra e ekzekutuesit te testamentit eshte realizimi i asaj qe eshte percaktuar me testament, sidomos per ruajtjen e mases trashegimore dhe per permbushjen e saj. Revokimi i testamentit – Nje testament pavaresisht nga forma e tij, mund te revokohet ne cdo menyre dhe cdo kohe dhe ate qofte ne teresi apo pjeserisht. Si revokim i testamentit konsiderohet edhe asgjesimi i i shkreses se perpiluar si tetsmanet. Poashtu si revokim i testamentit konsiderohet edhe perpilimi i testamentit te mevonshem me permbajtje te kundert ose te ndryshme. P-8. Kontratat trashegimore-juridike Kontratat per trashegimine dhe trashegimine e ardhme ose legun – Mundesia qe te kontraktohet dicka ne llogari te kontraktuesit e ne barre te rashegimise se pahapur, te ardhme, nuk mund te perjashtohet, por kontraktimet e tilla jane nule dhe nuk prodhojne efekt juridik. Ky rregull vlen edhe kur kemi te bejme me legun. Cedimi dhe ndarja e trashegimise gjate jetes – Cedimi dhe ndarja e pasurise per se gjalli eshte veprim te cilin e nderrmer prarardhesi ne pajtim me te gjithe trashegimtaret e vet. Kjo menyre e rregullimit te raporteve pronesore kosniderohet e lejueshme dhe e vlefshme nese kryhet ne pajtim me ligjin. Per te qene cedimi dhe ndarja e vlefshme duhen plotesuar dy kushte: 1) pelqimi i te gjithe trashegimtareve dhe 2) marreveshja me shkrim e vertetuar ne gjyq. Kontrata per mbajtje te perjetshme – Kontrata e tille eshte: 1) pune juridike detyrimore; 2)pune juridike e dyanshme; 3) pune juridike formale; 4) pune juridike e karakterit personal dhe aleator. Me kete kontrate permbahet detyrimi qe njera pale ta mbaje palen tjeter e qe per kete personi i mbajtur merr detyrimin qe tere pasurine e vet apo nje pjese te saj. P-9. Kalimi i pasurise trashegimore te trashegimtaret Hapja e trashegimise –Nje trashegimi konsiderohet e hapur nga momenti i vdekjes se nej personi i cili pas vetes ka lene pasuri e cila mund te trashegohet. Ne rastet kur kemi te bejme me personin e shpallur te vdekur, si dite e hapjes se trashegimise merret dita kur aktvendimi me te cilin personi eshte shpallur i vdekur, mer formen e prere, perpos nese me ate aktvendim nuk eshte caktuar ndonje dite tjeter. Fitimi i pasurise se trasheguar dhe heqja dore nga trashegimia – Sipas ligjit, trashegimia e nje te vdekuri kalon tek trashegimlenesit e tij qe nga momenti i vdekjes. Pra deklarata trashegimore nuk eshte kusht. Pranimi i trashegimise eshte veprim personal, prandaj eshte e drejte e trashegimtarit qe vete te deklarohet se a pranon apo jo nje trashegimi. Deklarata mbi heqjen dore nga trashegimia mund te jete e pjesshme apo e kushtezuar. Pergjigja e trashigimtareve per borxhet e trashegimlenesit – Parimi se dikush trashegon, do te thote se ai e trashegon edhe aktiven edhe pasiven, pra trashegimtari
  • 5. 4 pergjigjet edhe per borxhet e trashegimlenesit. Kur ka me shume trashegimtare, atehere te gjithe ata ne menyre solidare pergjigjen per borxhet e trashegilmenesit. Ndarja e trashegimise – Kur nje trashegimi ka me shume trashegimtare, atehere ngavullneti i tyre varet se a do te ndahet ajo pasuri, apo do te vazhdoj te ekzistoj si bashkesi. Poashtu nga trashegimtaret varet se si do te beht ndarja. Pra ndarja me marreveshje eshte e lejueshme. Ndarjen e trashegimise mund ta kerkoj cdo trashegimtar dhe ne cdo kohe.
  • 6. 5 E DREJTA FAMILJARE P-1. Matesa dhe maredheniet familjare gjate marteses LMMF nuk permban ndonje definicion ne lidhje me nocionin e marteses apo te kurorezimit, mirepo pavarsisht nga kjo martesa definohet si bashkesi jetesore e sajuar ne mes te nje mashkulli dhe nje femre ne pajtim me ligjin. Si kushte esenciale per ekzistimin e nje martese konsiderohen - bashkesia jetesore duhet te jete e sajuar ne mes te personave me gjini te ndryshme, te ekzistoj pelqimi i vullnetit, dhe te jete e sajuar ne formen e parapare me ligj. Pengesa martesore - konsiderohet ajo rrethane e parapare me ligj e cila e pengon martesen qe ajo te jete e plotefuqishme. Pengesat martesore, qofte absolute apo relative duhet te ekzistojne ne kohen e lidhjes se marteses. Ndalesat martesore – jane faktet te cilat paraqesin pamundesi per lidhjen e marteses. Keto jane raporti i adoptimit dhe raporti i kujdestarise. Me adoptim krijohen raportejuridike si ne mes te prindit dhe femiut, andaj edhe eshte e natyrshme qe kjo te paraqes ndalese martesore. E njejta gje vlen edhe per kujdestarine. P-2. Forma e lidhjes se marteses Per tu lidhur nje martese e plotefuqishme, pervec kusteve te tjera, ajo duhet te lidhet ne formen e parapare me ligj, meqe martesa eshte akt formal dhe solemn. Solemniteti permbahet ne ate se martesa lidhet ne local te caktuar, para ofiqarit dhe me rastin e lidhjes se marteses bashkeshortet njoftohen mbi te drejtat dhe detyrimet e tyre, dhe me rastin e lidhjes se marteses duhet te jene te pranishem bashkeshortet dhe deshmitaret. Perjashtimisht, martesa mund te lidhet edhe jashte lokalit te caktuar dhe ne mungese te njerit bashkeshort , permes personit te autorizuar te personit qe mungon, mirepo ai person duhet te kete procure te vertetuar dhe kjo procure duhet te permbaje shenime per autorizuesin, te autorizuarin dhe per personin me te cilin lidhet martesa. P-3. Martesat e pavlefshme Nese nje martese lidhet, ndersa nuk kane qene te plotesuara kushtet e parapara per plotefuqishmeri te marteses, atehere ajo martese konsiderohet e pavlefshme. Si lloje te martesave te pavlefshme jane: martesa e paqene, martesa absolutisht nule, martesa relativisht nule. Martesa e paqene – martese e paqene konsiderohet ajo martese me rastin e lidhjes te se ciles nuk eshte plotesuar ndonje nga kushtet qenesore te parapara me ligj. Te drejten e theksimit te marteses se paqene e ka prokurori publik, secili nga bashkeshortet dhe cdo person i cili ka interes juridik per tu konstatuar se ajo martese eshte e paqene. Martesa absolutisht nule – si shkaqe te nulitetit absolut te marteses numerohen: -martesa e meparshme e cilido bashekshort e cila eshte e vlefshme; -semundja mendore dhe paaftesia per te jgykuar -afersia e gjakut ne mes te perosnave qe kane lidh martese -martesa e lidhur pa prezence te bashkeshorteve -martesa qe nuk eshte lidhur me qellim te jeteses se perbashket. E drejta e ngritjes se padise kur kemi te bejme me keto martesa, pos bashkeshorteve u takon edhe prokurorit publik edhe personave te tjere qe kane interes juridik qe kjo martese te shpallet absolutisht nule.
  • 7. 6 Martesa realitivisht nule –si martesa te tilla llogariten martesat qe jane lidhur nen ndikimin e dhunes, lajthimit dhe te miturit. Pasojat e nulitetit jane te njejta si per rastin kur nje martese anulohet per shkaqe relative apo absolute. Pasojat qe shkaktohen me nulitet jane te natyres personale apo statusore dhe pasurore. Nder pasojat per te cilat me se shumit zhvillohen konteste gjyqesore jane ao qe kane te bejne me poziten e femijeve te perbashket, me ceshtjet pasurore dhe me te drejten e trashegimise. Te drejtat dhe detyrimet e bashkeshorteve- Raportet e bashkeshorteve paraqesin nje teresi e cila ne vete perfshin te drejta dhe detyrime te llojeve te ndryshme, dhe si te tilla ato mund te ndahen ne: -te drejta dhe detyrimete bashkeshorteve te natyres thjeshte personale; -te drejta dhe detyrime te natyres personale pasurore -te drejta dhe detyrime te thjeshta pasurore P-4. Maredheniet pasurore te bashkeshorteve Sa ju perket maredhenieve pasurore te bashkeshorteve, LMMF njeh; 1) pasurine e vecante; dhe 2) pasurine e fituar me pune gjate bashkesise martesore, si dhe te hyrat nga ajo pasuri. Pasuria e vecante – pasuri e vecante e bashkeshortit eshte: 1) pasuria te cilen bashkeshorti e ka ne kohen e lidhjes se marteses; 2) pasuria e fituar gjate marteses me trashegim apo dhurim; dhe 3) pasuria qe nga baza e pjestimit te pasurise se perbashket i ka takuar bashkeshortit. Kur eshte fjala per kete lloj pasurie, vlejne rregullat sipas te cilave pronari eshte ai i cili vendos se si do te qeveris me ate pasuri. Pasuria e perbashket e bashkeshorteve – Pasuri te perbashket quajme pasurine te cilen bashkeshortet e kane fituar me pune gjate marteses si dhe te hyrat nga ajo pasuri. Bashkeshortet kane mundesi kontraktimit se cili prej tyre do te qeveris me pasurine e perbashket. Ndarja (pjestimi) e pasurise se perbashket – e drejta te kerkohet ndarja e pasurise se perbashket nuk eshte e kufizuar me asgje. Secili bashkeshort mund te kerkoj ndarjen e pasurise pavarsisht se a do ta kerkoj vecimin e pjeses se tij. Per marreveshjet qe lidhin bashkeshortet lidhur me pasurine e perbashket apo ndarjen e saj, ligji parasheh formen e caktuar. Pergjegjesia e bashekshorteve per detyrimet e krijuara para lidhjes se marteses fhe gjate marteses – Dallimi se kur jane krijuar detyrimet para apo gjate marteses, kane rendesi sepse prej atij momenti varet pergjegjesia e bashkeshorteve. Njesoj si per detyrimet e e krijuara para lidhjes se marteses, secili bashkeshort pergjigjet per detyrimet personale si me pasurine e vecante, ashtu edhe me pjesen e tij ne pasurine e perbashket. Menyra e pushimit te marteses se plotefuqishme- nje martese e plotefuqishme pushon; -me anulim, respektivisht shkurorezim kur aktjgykimi merr formen e prere -kur bashkeshorti i zhdukur shpallet i vdekur nga dita kur me aktvendim te formes se prere eshte konstatuar si dite e vdekjes, ose ne diten kur aktvednimi merr formen e prere, nese nuk eshte konstatuar dita e vdekjes; dhe -me vdekje. P-5. Shkurorezimi dhe shkaqet e shkurorezimit Shkurorezimi eshte nje nga menyrat ne te cilen pushon nje martese e plotefuqishme. Si shkakper shkurorezim mund te jete: crregullimi i raporteve martesore ne menyre serioze , ose nese nuk arrihet qellimi i marteses per arsye te ndryshme.
  • 8. 7 E drejta e paraqitjes se padise per shkurorezim eshte e drejte personale dhe ajo nuk mund te kushtezohet. Pasojat e shkurorezimit – keto pasoja mund te paraqiten ne dy drejtime: -pasojat e shkurorezimit ndaj bashkeshorteve; dhe -pasojat ne raportet ne mes te bashkeshorteve si prind dhe femijeve te perbashket. Ne rastin kur kemi te bejme vetem me pasojat e shkurorezimit ne mes te bashkeshorteve, atehere aton i perkasin: perdorimit te mbiemrit, trashegimit, dhuratave, pasurise se perbashket dhe mbajtjes se bashkeshortit i cili nuk ka mjete per jetese. Kur kemi te bejme me pasojat e bashkeshorteve si prind dhe femijeve te tyre, atehere pasojat shprehen ne ate se cili do te kujdeset per femijet pas shkurorezimit, si dhe sa do te kontribojne ne ushqimin e tyre, cilat do te jene kontaktet tjera, etj. P-6. Maredheniet ndermjet prinderve dhe femijeve dhe personave tjere ne gjini Mohimi i atesise se ligjshme ose amesise se ligjshme – Konsiderohet se cdo femije i lindur nga nena ne martese eshte femije i burrit te asaj nene. Femije i burrit te asaj nene konsiderohet edhe fmiu i cili ka lindur mbrenda 300 diteve nga pushimi i marteses. Mirepo ky prezumcion ligjor eshte i rrezueshem, prandaj edhe mund te parashtrohen shume ceshtje me rendesi si: -kush ka te drejte te ngit padi per mohimin e atesise martesore; -cili eshte afati mbrenda te cilit mund te ngritet nje padi per mohim te atesise -cili eshte personi atesia e te cilit mohohet -para cilit organ dhe ne cilen menyre mund te mohohet atesia dhe -cilat jane pasojat e mohimit te atesise. Pasojat e atesise se mohuar – Kur me aktgjykim te plotefuqishem vertetohet se kerkesa per mohimin e atesise eshte e bazuar, femiu humbstatusin e femiut martesor. Ky aktgykim regjistrohet ne librat amze te te lindurve dhe nga ky regjistrim perjashtohet cdo mundesi e cfardo kontesti tjeter. Si pasoje tjeter eshte se femiu humb te drejten ta mbaj mbiemrin familjar, te drejten ndaj burrit te nenes e cila e ka lindur ate, por statusi i femijes ndaj nenes nuk ndryshon fare. P-7. Femijet jashtemartesore Femije jashtemartesore konsiderohen te gjithe ata femije te cilet nuk lindin ne martese, e dihet pra se cilet jane femijet martesore. Deklarimi i nje personi se e pranon atesine e femijes se lindur jashte martese jepet para ofiqarit te autorizuar. Kjo deklarate mund te jepet edhe para gjykates, para ndonje organi me autorizim per perpilim te dokumenteve publike, para perfaqesive diplomatike por edhe me testament. Pranimi i atesise nga nje person prodhon efekt juridik dhe regjistorhet ne librat ame te lindurve vetem nese me njohjen e atesise pajtohet nena. Konstatimi i atesise jashtemartesore dhe amesise jashtemartersore – Kur per ndonje arsye nuk konstatohet atesia e nje femije te lindur jashte martese pa intervenim te gjykates, ligji lejon mundesine qe me padi te kerkohet vertetimi i atesise apo amesise. Padi per vertetim te atesise, pervec personit i cili e konsideron veten at te femiut, kane te drejte edhe femiu dhe nena e femiut. Kur kemi te bejme me te drejten e femiut te paraqet padi, ai kete mund ta beje deri ne moshen 25 vjecare. Derisa femiu eshte i mitur apo nuk ka zotesi veprimi, padine ne emer te tij mund ta ngrit nena e femiut apo kujdestari i femiut. Pasojat e atesise jashtemartesore dhe te amesise jashtemartesore – Aktgjykimi me te
  • 9. 8 cilin eshte vertetuar atesia e nje personi prodhon efekte juridike qe nga momenti i plotefuqishmerise. Meqe ky aktgjykim ka karakter statusor, karakteri i tij eshte absolut dhe prodhon efekte ndaj cdokujt dhe nga ai moment femija konsiderohet femije martesor. P-8. Detyrat dhe te drejtat e prinderve Prinderit kane te drejte dhe detyre ti ruajne femijete tyre te mitur dhe te kujdesen per jeten dhe shendetin e tyre. Prindi ka per detyre te kujdeset per personalitetin e femiut dhe per te drejtat dhe detyrimet qe u pekasin ceshtjeve pasurore. Pra prindi ka per detyre qe ta ngrit femiun, ta edukoj, ta arsimoj, ta ushqej, etj. Ushtrimi i se drejtes prindore – te drejten prindore te dy prinderit e ushtorjne bashkarisht dhe me marreveshje. Kur mungon marreveshja prindore per ceshtje serioze, atehere ligji parasheh kompetencen e organit te kujdestarise. Kur prinderit jetojne te ndare per shkak te shkurorezimit apo per ndonje arsye tjeter , atehere te drejten prindore e ushtron prindi te cilit i besohet femiu per mbajtje ruajtje dhe edukim. Pushimi i se drejtes prindore –Menyra e rendomte e pushimit te se drejtes prindore eshte ajo kur pushon nevoja e femiut qe te jete nen mbikqyrje te prindit. E drejta prindore pushon edhe per shkaqe te tjera si: me vdekje te prindit ose te femiut; me moshe madhore te femiut; dhe me emancipim te femiut. Te drejtat dhe detyrimet e femijeve – edhe femijet kane te drejta dhe detyrime te kujdesen per prinderit e tyre. Femijet duhet te kujdesen per shendetin e pridnerve , duhet ti respektojne dhe tu ofrojne ndihme te nevojshme. Kur prinderit nuk kane mudnesi qe vet ti sigurojne te ardhurat per jetese , atehere ligji parasheh qe femiu te detyrohet ta mbaje prindin. P-9. Adoptimi Me adoptim themelohen te drejtat dhe detyrimet ne mes te adoptuesit dhe te adoptuarit sikurse ato qe ekzistojne ne mes te prindit dhe femiut. Per te ekzsituar nje adoptim kekrohet qe adoptuesi dhe prinderit e te adoptuarit, perkatesisht kujdestari i te adoptuarit ne emer te adoptuarit te kene shprehur pelqimin e vet para organit te kujdestarise per nje gje te tille. Per te ekzistuar nje adoptim i plotefuqishem, kushtet qe duhet plotesuar per kete kane te bejne me : 1) personin qe mund te adoptoj; 2) personin qe mund te jete i adoptuar; 3) dallimi ne moshe ne mes te adoptuesit dhe te adoptuarit; dhe 4) formes se adoptimit. Llojet e adoptimit: Per nga efekti juridik, ekzistojne dy lloje; adoptimi i plote dhe adoptimi i pjesshem. Per adoptim te plote kekrohen te plotesohen kushte te posacme, sepse ky adoptim prodhon efekte juridike te ndryshme nga adoptimi i pjeshem. Me adoptim te plote themelohen raporte te njejta sikurse ne mes te prindit dhe femiut. Adpotimi i pjeshem ekziston kur te drejtat dhe detyrimet ne mes te adoptuesit dhe te adoptuarit jane kufizuar. Themelimi i adoptimit – Raporti i adoptimit themelohet para organit te kujdestarise sipas vendbanimit apo vendqendrimit te te adoptuarit. Procedura e themelimit te adoptimit niset nga propozimi i perbashket nga personi i cili deshiron te adoptoj dhe prinderit e te miturit. Te drejtat dhe detyrat e adoptuesit dhe te adoptuarit – me adoptim krijohet raport gjinie ne mes te adoptuesit dhe te adoptuarit dhe pasardhesve te tyre, por ky raport nuk krijohet edhe ne mes te adoptuarit dhe personave ne gjini te adoptuesit.
  • 10. 9 Pushimi i adoptimit dhe pasojat e pushimit – Adoptimi mund te pushoj ne disa menyra. Nje nder menyrat e pushimit te adoptimit eshte edhe kur organi i kujdestarise merr aktvendim me te cilin konstaton se pushimin e adoptimit e kerkojne interesat e te adoptuarit. Iniciative per kete menyre te pushimit mund te jap cdo person dhe institucionet e ndryshme shoqerore. Adoptimi mund te pushoj edhe me kerkesen e adoptuesit apo te adoptuarit sidhe ne baze te marreveshjes se tyre te perbashket. Adoptimi mund te pushohet edhe kur konstatohet se me rastin e themelimit nuk kane qene te plotesuara kushtet per adoptim te plotefuqishem. P-10. Ushqimi i femijeve Detyrimi i ushqimit te femijeve eshte detyre themelore e cdo prindi, pavaresisht se cili prind e ushtron te drejten prindore, apo pavaresisht nga fakti se me cilin prind jeton femiu, pra nese nuk jeton me te dy prinderit. Me dhenie te ushqimit femiut kuptojme plotesimin e te gjitha kushteve te nevojshme per ushqim, per veshembathje, per banim, per edukim dhe shkollim, per mjekim, nevoja higjienike, kulturore, etj. Detyrimin e ushqimit prindi e ka deri ne moshen madhore te femiut. Mirepo kur femija gjendet ne shkollim te rregullt apo kur per shkaqe shendetesore nuk mund te fitoj te ardhura, atehere ky detyrim vazhdohet. Femija gjithashtu ka per detyrim qe ti mbaj femijet, por ky detyrim kushtezohet me paaftesine e prinderve qe ata vet te sigurojne mjete per jetese. Detyrimin e ushqimit ligji e parasheh edhe per vellezer dhe motra si dhe per persona ne gjini ne vijen e drejte ngjitese dhe zbritese , mirepo gjithnje varesisht nga mundesia qe kane per ti mbajtur ata. P-11. Kujdestaria Kujdestaria eshte forme e organizuar ne baze te ligjit dhe ka te beje me dhenien e ndihmes se te miturve dhe personave madhor kur ata nuk jane ne gjendje te kujdesen per vete. Sherbimet e kujdestarise jepen nga organet e formuara enkas per kete. Qellimi kryesor i organit te kujdestarise eshte mbrojtja e plote e individit i cili kete nuk eshte ne gjendje ta beje vet qofte per shkak moshes, qofte per shkak te shendetit te rrenuar apo per shkak te ndonje semundje psiqike. Sipas ligjit ekzistojne tri lloje te kujdestarise: 1) kujdestaria ndaj te miturve; 2) kujdestaria ndaj personave te cileve u eshte hequr zotesia e veprimit; dhe 3) kujdestaria per raste te vecanta.