SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 19
Descargar para leer sin conexión
Strategjia e IT-së (Draft)
Dashamir Hoxha
2011-02-07
Contents
1 Hyrje 3
1.1 Pse Është e Nevojshme një Strategji për IT-në . . . . . . . . 3
1.2 Struktura e Këtij Dokumenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3 Lidhjet e Jashtme të Përdorura . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2 Misioni dhe Vizioni 5
2.1 Misioni i IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.2 Vizioni i IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
3 Customs Blueprints - ICT 7
3.1 Qëllimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
3.2 Objektivat Strategjike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
3.3 Treguesit Themelorë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
3.4 Objektiva të Rëndësishme për Vendet Kandidate për në BE . 8
4 Sistemet Doganore të BE-së 9
4.1 Customs Operational Systems (Sistemet Operative Doganore) 9
4.1.1 Automated Import System (AIS) . . . . . . . . . . . . 9
4.1.2 New Computerized Transit System (NCTS) . . . . . . 9
4.1.3 Automated Export System (AES) . . . . . . . . . . . 9
4.2 Trade Access (Informacionet për Tregëtarët) . . . . . . . . . . 10
4.2.1 EU Customs Information Portal (ECIP) (February 2011) 10
4.2.2 Data Dissemination System (DDS) (September 2009) . 10
4.2.3 Single Electronic Access Points (SEAP) (June 2014) . 10
4.3 Customs Tools (Programe në Ndihmë të Doganës) . . . . . . 10
4.3.1 Customs Risk Management System (CRMS) . . . . . . 10
4.3.2 Integrated Tari Environment (ITE) . . . . . . . . . . 10
1
4.4 Economic Operators' Systems (Sisteme për Operatorët Ekonomikë) 10
4.4.1 Economic Operators' Registration and Identication
System (EORI) (July 2009) . . . . . . . . . . . . . . . 10
4.4.2 Authorized Economic Operator (AEO) . . . . . . . . . 10
4.4.3 Single Authorization for Simplied Procedures (SASP)
(January 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
4.4.4 Registered Exporters (REX) (January 2013) . . . . . . 12
4.5 Longer Term Projects (Projekte Afatgjata) . . . . . . . . . . 12
4.5.1 Single Window (SW) (July 2014) . . . . . . . . . . . . 12
4.6 Automated Information Exchange with 3rd Countries (Shkëm-
bimi Automatik i Informacionit me Vende të Treta) . . . . . . 12
4.6.1 Single Portal for Entry or Exit of Data (SPEED) . . . 12
4.6.2 EU-Russia exchange of TIR movement data (Pilot
project) (January 2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
4.7 Digrama e Projekteve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5 Kërkesat dhe Nevojat për Zhvillim 13
5.1 Integrimi me Sistemet Informatike të BE . . . . . . . . . . . . 13
5.1.1 EORI (Economic Operators Registration and Identi-
cation) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5.1.2 NCTS (New Computerized Transit System) . . . . . . 14
5.1.3 EMCS (Excise Movement Control System) . . . . . . . 14
5.2 Ndërveprimi në Nivel Kombëtar . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
5.2.1 Manaxhimi i Integruar i Kujve (IBM, Integrated Bor-
der Management) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
5.2.2 Shkëmbimi i të Dhënave Elektronike me Sistemet
Bankare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
5.2.3 Shkëmbimi i të Dhënave dhe Integrimi Ndër-Institucional
(National Single Window) . . . . . . . . . . . . . . . . 15
5.3 Kërkesa për Mjete dhe Softe të Tjera . . . . . . . . . . . . . . 15
5.3.1 Ndërtimi i një CMS-je (Content Managment System) . 16
5.3.2 Një mjet për planikimin, ndjekjen dhe raportimin e
shpenzimeve te IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
5.3.3 Programe për monitorimin e funksionalitetit të siste-
meve egzistuese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
5.3.4 Ndonjë mjet/program për të lehtësuar rregjistrimin e
problemeve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
5.3.5 Knowledge Database . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
5.3.6 Mjete për komunikim dhe bashkëpunim të brendshëm 16
2
5.3.7 Sistem për Manaxhimi e Shkresave (Document Man-
agement System) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
5.3.8 Mjete për Inteligjence Biznesi . . . . . . . . . . . . . . 17
5.3.9 Mjete për Manaxhimin e Personelit (Human Resource
Management) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
5.3.10 Directory Server për akses me një fjalëkalim të vetëm . 17
5.3.11 Një Program Inventari (Inventory/Asset Management
System) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.4 Dokumentet e IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.4.1 Politika e Personelit të IT-së . . . . . . . . . . . . . . 18
5.4.2 Proceset e Punës të IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . 18
5.4.3 Politika për Sigurinë e Sistemeve . . . . . . . . . . . . 19
5.4.4 Politika për Prokurimet dhe Buxhetin e IT-së . . . . . 19
5.4.5 Strategjia për Manaxhimin e Rreziqeve në IT . . . . . 19
5.4.6 Kërkesat dhe Strategjia për Trajnim në IT . . . . . . . 19
5.4.7 Standartet dhe Procedurat e Dokumentimit në IT . . 19
5.4.8 IT Telecommunications Policy . . . . . . . . . . . . . . 19
5.4.9 Politika për Lirinë e Informacionit, Sigurinë dhe Mbro-
jtjen e të Dhënave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1 Hyrje
1.1 Pse Është e Nevojshme një Strategji për IT-në
Është e rëndësishme të kesh një strategji. Ajo është si një hartë dhe një
busull. Pa ato mund të shpenzosh shumë kohë, energji dhe burime, por nuk
do të jesh në gjendje të shkosh në drejtimin e duhur, dhe nuk do të arrish në
destinacionin e dëshiruar. Siç thuhet, të kesh një plan të keq është më mirë
se të mos kesh asnjë plan.
IT-ja është shumë e rëndësishme në ditët e sotme, pasi ajo është mjeti që
lehtëson punën e bizneseve dhe i vë ato në lëvizje. Mbajtja e informacionit në
format elektronik dhe menaxhimi i proceseve të biznesit nëpërmjet sistemeve
informatike ka përparësi të padiskutueshme. Çdo përpjekje për përmirësimin
e proceseve të biznesit përkthehet menjëherë në kërkesa për përmirësimin e
sistemeve informatike, dhe suksesi i reformës varet drejtpërdrejt nga suksesi
i IT-së. Nëse një organizatë do ta krahasonim me trupin e njeriut, atëherë
sistemet informatike dhe infrastruktura e teknologjisë së informacionit janë
si sistemi nervor i saj.
3
Administrata doganore shqiptare nuk bën përjashtim nga parimet e për-
mendura më sipër. Për shkak se teknologjia e informacionit është kaq e
rëndësishme dhe është çelësi i suksesit për çdo përmirësim apo reformë, një
dokument i veçantë strategjik nevojitet për të, përveç Strategjisë së Doganës.
Ky dokument duhet të shërbejë si një udhëzues për marrjen e vendimeve
strategjike në lidhje me çështjet e IT-së.
1.2 Struktura e Këtij Dokumenti
Ky dokument strategjik përcakton `misionin', qëllimin e IT-së në Doganë,
përse shërben, çfarë duhet të mbështesë, si duhet ta mbështesë, etj. Në
përgjithësi, ky është funksioni i IT-së dhe arsyeja për ekzistencën e saj.
Pastaj përcakton edhe `vizionin', i cili është qëllimi që duhet arritur në
vitet e ardhshme. Qëllimi kryesor strategjik është që të përmbushen stan-
dardet që janë të nevojshme për pranimin e Shqipërisë në BE. Pra, kohëzg-
jatja e këtij dokumenti strategjik janë vitet në vijim, deri në pranimin e
Shqipërisë në BE.
Strategjia shtjellon qëllimin/vizionin, duke përshkruar se cilat janë stan-
dardet që duhen përmbushur, dhe duke identikuar gjithashtu edhe objek-
tivat dhe qëllimet konkrete (të ashtuquajturat Objektivat Strategjike).
Pastaj ajo përpiqet gjithashtu tu vendosë prioritete, të përcaktojë
varësitë midis tyre, të vendosë piketa, të shtjellojë hapat e nevojshëm për
arritjen e tyre, dhe të nxjerrë kërkësat e përgjithshme dhe burimet që janë
të nevojshme për plotësimin e tyre.
Megjithatë ky dokument nuk hyn në detaje të thella lidhur me mënyrën
se si të zbatohet çdo hap. Më shumë detaje në lidhje me planikimin dhe
menaxhimin e detyrat të nevojshme gjenden në anekset bashkangjitur në
këtë dokument.
Ky dokument nuk është përfundimtar, ai duhet të rishikohet dhe të
ndryshohet sa herë që të jetë e nevojshme, ndërkohë që hapat e ardhshëm
bëhen më të qarta dhe eksperiencë e tuar ofron udhëzime për praktikat më
të mira.
1.3 Lidhjet e Jashtme të Përdorura
Dokumentet strategjike ku ky dokument është bazuar janë këto:
ˆ The Customs Blueprints (especially the section about ICT)
ˆ Electronic Customs Multi-Annual Strategic Plan (MASP)
ˆ ACA Business Strategy
4
ˆ National Strategy for e-Government and ICT
2 Misioni dhe Vizioni
2.1 Misioni i IT-së
Puna e përditshme e Administratës Doganore Shqiptare mbështetet gjerë-
sisht në IT. Gjithashtu, përmirësimet e ardhshme në punën e saj janë të
lidhura ngushtë me mbështetjen dhe përmirësimin e mëtejshëm të shër-
bimeve të IT-së, dhe madje varen nga ato. Qëllimi i Strategjisë së IT-së
është të mbështesë Doganat Shqiptare në përmbushjen e objektivave të saj
strategjike, të cilat janë të përshkruara dhe të përcaktuara në Strategjinë e
Doganës.
Disa nga fushat ku IT mund të përmirësojë punën e doganave dhe disa
nga objektivat që kërkojnë mbështetjen e IT-së, janë këto:
ˆ Përgatitja e Shqipërisë për integrimin me BE.
ˆ Lehtësimi i shkëmbimit të të dhënave, komunikimit dhe bashkëpunimit,
në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar.
ˆ Lehtësimi i procedurave doganore për tregtarët dhe rritja e kënaqësisë
së tyre.
ˆ Lufta kundër aktiviteteve të paligjshme përmes kujve dhe mbrojtja e
shoqërisë.
ˆ Përmirësimi dhe lehtësimi i punës së vetë administratës doganore
(përmes modernizimit).
ˆ Pakësimi i mundësive për korrupsion brenda administratës doganore.
ˆ Rritja e ekasitetit të administratës doganore dhe ulja e shpenzimeve
të saj operacionale.
ˆ Përmirësimi i mbledhjes së të ardhurave për qeverinë.
Për të arritur këto objektiva, ne përpiqemi që:
ˆ të aplikojmë standartet ndërkombëtare të IT-së në lidhje me tregtinë
dhe doganat elektronike
ˆ të bëjmë integrimin e sistemeve tona të IT-së me ato që përdoren në
BE
5
ˆ të shfrytëzojmë zhvillimet e fundit në fushën e IT
ˆ të rrisim profesionalizmin dhe aftësitë e stat tonë IT
ˆ të përmirësojmë sistemet egzistuese informatike dhe të vëmë në punë
sisteme të reja
ˆ të rrisim ekasitetin dhe të pakësojmë shpenzimet e IT-së
2.2 Vizioni i IT-së
Qëllimi kryesor (synimi) i IT-së është mjaft i qartë dhe i lidhur ngushtë me
vizionin e Doganës dhe të Qeverisë Shqiptare në përgjithësi: të sigurohemi
që Shqipëria të jetë gati për t'u bashkuar me BE përpara vitit 2020.
Kjo kërkon që niveli i IT-së të përmirësohet për të arritur nivelin e
vendeve të tjera të BE-së. Jo vetëm kaq, por kjo kërkon akoma që niveli
i IT-së të përmirësohet për të përmbushur standardet doganore të BE-së (të
cilat edhe doganat e vendeve të BE-së duhet ti përmbushin).
Këto standarde janë përshkruar dhe shtjelluar në Customs Blueprints,
ku gjendet gjithashtu edhe një seksion i veçantë në lidhje me IT-në.
Një tjetër kërkesë praktike për tu bashkuar me BE, është që sistemet
tona IT të mund të integrohen me sistemet doganore që përdoren në BE,
si: NCTS, EORI, EMCS, etj. Duhet të kujdesemi për tu integruar jo vetëm
me sistemet që tashmë janë në punë, por edhe me sistemet të cilat janë në
ndërtim e sipër, dhe të cilat pritet të jenë në gjendje pune në nivelin e BE-së
në vitet në vijim. Pra, duhet të marrim parasysh jo vetëm nivelin aktual të
sistemeve të BE-së, por duhet të shqyrtojmë edhe dokumentet strategjike të
BE-së në lidhje me IT-në, planet dhe punën që po bëhet, etj.
Dokumenti më i mirë që përshkruan gjendjen aktuale dhe zhvillimet e
ardhshme në fushën e IT është Multi-Annual Strategic Plan (MASP), i cili
është hartuar dhe mirëmbahet nga DG TAXUD.
Duke u përpjekur që të plotësojmë standartet e BE-së, ne gjithashtu
plotësojmë edhe standartet e tjera ndërkombëtare për doganat dhe tregtinë
(për shembull standartet e OKB-së), meqënëse këto standarte në përgjithësi
janë të harmonizuara dhe në përputhje me njëri-tjetrin.
Përveç standarteve evropiane dhe ndërkombëtare, duhet të përpiqemi
gjithashtu të përmbushim edhe standartet tona kombëtare në lidhje me IT-
në, të cilat kërkojnë një administratë elektronike moderne dhe pa letra,
shkëmbim të të dhënave dhe komunikim midis agjensive, etj. Këto stan-
darde janë përshkruar në `Strategjinë Kombëtare për Qeverisjen Elektronike
dhe Teknologjinë e Informacionit' dhe në dokumenta të tjera të ngjashme.
6
Përsëri, ka një bashkërendim dhe harmonizim midis standarteve kombëtare
për IT-në dhe atyre ndërkombëtare.
Për ta përmbledhur, që të arrijmë qëllimin kryesor për të qenë gati për
t'u bashkuar me BE-në, duhet të sigurohemi që sistemet tona IT:
1. Janë në gjendje të integrohen me sistemet e dogananore të BE-së, si:
NCTS, EORI, EMCS, dhe sistemet e tjera të përshkruara në MASP
(Plani Strategjik Disavjeçar).
2. Plotësojnë standartet doganore evropiane, të përcaktuara dhe të sht-
jelluara në Customs Blueprints.
3. Janë në gjendje të ndërveprojnë dhe të shkëmbejnë të dhëna me sis-
temet e tjera në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar.
4. Sigurojnë një mjedis modern pa letra, tërësisht elektronik dhe të au-
tomatizuar, për të mirën e administratës doganore dhe të tregtarëve.
3 Customs Blueprints - ICT
3.1 Qëllimi
Të zhvillohen shërbime të teknologjisë së informacionit dhe sisteme të inte-
gruara IT, të cilat mbështesin plotësisht strategjinë e biznesit të adminis-
tratës doganore, janë në përputhje me standartet ndërkombëtare, lehtësojnë
tregtinë, sigurojnë menaxhimin e rrezikut, sigurojnë që puna e doganës të
kryhet në nivelin më të lartë të ekasitetit, dhe që kthejnë vlerën më të mirë
të mundshme për investimet e kryera.
3.2 Objektivat Strategjike
ˆ Angazhimi i fortë politik dhe përcaktimi i mandateve dhe roleve krye-
sore.
ˆ Zhvillimi, zbatimi, përtëritja dhe publikimi i herë-pas-hershëm i një
strategjie të IT-së që mbështet arritjen e objektivave të administratës
doganore,
ˆ Zhvillimi, mirëmbajtja dhe përtëritja e sistemeve të doganës (hardware
dhe software), të cilat plotësojnë nevojat e administratës doganore,
tregtisë, qeverisë dhe të institucioneve të tjera,
ˆ Duke siguruar që:
7
sistemet e IT-së shfytëzojnë teknologjinë më të fundit për të ar-
ritur qëllimet e administratës doganore;
 dobia e mjeteve IT të administratës të jetë sa më e lartë,
përmes përdorimit të shërbimeve dhe sistemeve me cilësinë dhe
me leverdinë më të mirë të mundshme;
 zgjidhjet teknike (duke përfshirë arkitekturën kompjuterike, sis-
temet e shfrytëzimit, aplikacionet dhe softet, metodat e komu-
nikimit dhe sistemet e menaxhimit të të dhënave) për çdo projekt
të bëhen në bazë të leverdishmërisë, përshtatshmërisë për detyrën,
dhe të pajtueshmërisë me politikat e dokumentuara të IT-së;
 lehtësia dhe kontrolli të jenë në ekuilibër, në një mjedis doganor
dhe tregtar dixhital;
 koha e zhdoganimit dhe numri i punëve me dorë të jenë sa më të
vogla;
 sistemet e shkëmbimit të të dhënave me vendet fqinje të jenë në
punë kudo që është e mundur;
 të kemi në dispozicion specialistë të kualikuar, të nevojshëm për
arritjen e objektivave strategjike.
3.3 Treguesit Themelorë
(. . . . .)
3.4 Objektiva të Rëndësishme për Vendet Kandidate për në
BE
Vendet kandidate duhet të jenë të vetëdijshëm se në BE po ndodhin zhvillime
informatike në fushën e doganave elektronike (electronic customs), të cilat
duhet të merren parasysh për pranimin.
Përveç kësaj, vendet kandidate duhet të kenë parasysh gjatë procesit të
pranimit që:
ˆ të kenë në punë sisteme informatike të përshtatshme, të aftë për të
komunikuar me sistemin qëndror CCN/CSI të BE-së (sipas standarteve
të vendosura), bashkë me programet informatike përkatëse;
ˆ sistemet informatike kombëtare të jenë të përputhshme (interoperable)
me ato të BE-së;
8
ˆ standartet e kodeve të miratuara nga Komisioni të përdoren në të gjitha
sistemet informatike, aty ku është e mundur;
ˆ sistemet informatike të doganës të jenë në gjëndje të japin të dhëna
elektronike për sistemin statistikor Intrastat (të Komisionit).
4 Sistemet Doganore të BE-së
Këto janë disa nga sistemet e BE-së që kanë lidhje me doganat, të cilat ose
janë në punë, ose pritet të vihen në punë së shpejti (sipas MASP). Herët
ose vonë, do të na duhet që të integrojmë sistemet tona me t. Kështu që ky
seksion jep një përmbledhje të shkurtër të tyre (sa për të krijuar një ide të
punës që kemi për të bërë në këtë drejtim).
4.1 Customs Operational Systems (Sistemet Operative Doganore)
4.1.1 Automated Import System (AIS)
The development of this project has been divided into 2 phases:
1. Import Control System (ICS)  Safety and Security Aspects (July
2009)
2. Automated Import System  Centralised Clearance and Simplications
(May 2013)
4.1.2 New Computerized Transit System (NCTS)
An electronic system  NCTS, covering Community/common transit, was
fully implemented on and is available from 31 December 2005. The other
parts of the NCTS project are:
1. NCTS  Safety and Security Aspects, including ATIS (July 2009)
2. NCTS - TIR (January 2009)
4.1.3 Automated Export System (AES)
The development of this project has been divided into 3 phases:
1. Export Control System Phase 1 (ECS1) (July 2007)
2. Export Control System Phase 2 (ECS2) (July 2009)
9
3. Automated Export System  Centralised Clearance and Simplications
(May 2013)
4.2 Trade Access (Informacionet për Tregëtarët)
4.2.1 EU Customs Information Portal (ECIP) (February 2011)
4.2.2 Data Dissemination System (DDS) (September 2009)
4.2.3 Single Electronic Access Points (SEAP) (June 2014)
4.3 Customs Tools (Programe në Ndihmë të Doganës)
4.3.1 Customs Risk Management System (CRMS)
1. The electronic Risk Information Form (RIF) system (April 2005)
2. Common Priority Control Areas (CPCA) (January 2009)
4.3.2 Integrated Tari Environment (ITE)
The concerned systems are CN, TARIC, European Binding Tari Infor-
mation (EBTI), Quota, Surveillance, the European Customs Inventory of
Chemical Substances (ECICS), Suspensions, etc.
1. TARIC 3 (November 2009)
2. ECICS 2 ()
3. Quota 2 (December 2008)
4. Surveillance 2 (January 2007)
5. EBTI 3 (December 2010)
4.4 Economic Operators' Systems (Sisteme për Operatorët
Ekonomikë)
4.4.1 Economic Operators' Registration and Identication Sys-
tem (EORI) (July 2009)
4.4.2 Authorized Economic Operator (AEO)
1. AEO Phase 1 (January 2008)
2. AEO Full System (July 2009)
10
11
4.4.3 Single Authorization for Simplied Procedures (SASP)
(January 2011)
4.4.4 Registered Exporters (REX) (January 2013)
4.5 Longer Term Projects (Projekte Afatgjata)
4.5.1 Single Window (SW) (July 2014)
4.6 Automated Information Exchange with 3rd Countries
(Shkëmbimi Automatik i Informacionit me Vende të
Treta)
4.6.1 Single Portal for Entry or Exit of Data (SPEED)
4.6.2 EU-Russia exchange of TIR movement data (Pilot project)
(January 2009)
4.7 Digrama e Projekteve
12
5 Kërkesat dhe Nevojat për Zhvillim
Ky seksion i Strategjisë së IT-së është ndërtuar kryesisht si një përmbledhje,
riorganizimin dhe ristrukturimin i nevojave që janë identikuar gjatë anal-
izimit të Customs Blueprints dhe krahasimit të tyre me gjendjen aktuale të
IT-së. Një vëmendje e veçantë i është kushtuar kërkesës për të përputhur
sistemet tona me ato të BE-së, të cilat janë përcaktuar dhe përshkruar në
MASP.
5.1 Integrimi me Sistemet Informatike të BE
Sistemet informatike europiane me të cilat duhet të integrohemi, janë ato që
përshkruhen në MASP. Sistemi ynë (ASYCUDA World) ndoshta i plotëson
disa nga kërkesat e nevojshme, megjithatë është nevoja për më tepër zhvillim
dhe integrim.
Ky seksion paraqet një listë të këtyre sistemeve, duke përshkruar edhe
gjendjen aktuale në sistemin tonë dhe çfarë duhet të bëhet më tej, në mënyrë
që të jetë plotësisht në përputhje me sistemet informatike të BE-së. Do
të bëhet gjithashtu edhe një përafrim/parashikim i përpjekjeve, burimeve,
mjeteve, dhe kohës së nevojshme për realizimin e secilit sistem. Po ashtu do
të caktohen edhe prioritetet dhe rradha për implementimin e secilit sistem.
Kurse koha e parashikuar për secilin sistem, fazat, hapat e nevojshëm,
piketat, afatet, etj. do të përcaktohen në një dokument tjetër më të detajuar
(që do të jetë si aneks i strategjisë).
(Shënim: Kjo listë ka nevojë të plotësohet, duke përfshirë çdo sistem që
përshkruhet në MASP.)
5.1.1 EORI (Economic Operators Registration and Identica-
tion)
Sistemet tona informatike duhet të integrohen gjithashtu edhe me databazën
qëndrore EORI të BE-së (e cila shërben për rregjistrimin dhe identikimin e
operatorëve ekonomikë në BE). Ndoshta duhet të integrohen gjithashtu edhe
me QKR-në (Qendra Kombëtare e Rregjistrimit të Bizneseve). Kërkesat dhe
detajet teknike mbeten për tu përcaktuar.
EORI është një parakusht për shumë sisteme të tjera, dhe është rel-
ativisht jo shumë i vështirë për tu ndërtuar, kështu që duhet të ketë një
prioritet të lartë.
13
5.1.2 NCTS (New Computerized Transit System)
Ka një modul tranziti në AW, i cili i plotëson gjithashtu disa nga kërkesat
e nevojshme për NCTS, megjithatë mbetet për tu parë se çfarë tjetër duhet
të plotësojë, në mënyrë që Shqipëria të mund të bëhet anëtare e CTC (Kon-
ventës së Tranzitit të Përbashkët), dhe të mund të integrohet me sistemin
NCTS të BE-së.
Pregatitja e Shqipërisë për NCTS është edhe një nga objektivat e projek-
tit të binjakëzimit dhe pritet që deri në mesin e vitit 2011 të jenë përcaktuar
kërkesat IT për NCTS-in.
5.1.3 EMCS (Excise Movement Control System)
Momentalisht nuk ka ndonjë modul për akcizën në AW. Në llim të vitit
2011 pritet të bëhet një upgrade i versionit të AW, gjatë të cilit pritet të
instalohet gjithashtu edhe një modul shembull (demo) për akcizën (të cilin
UNCTAD po e pregatit për një vend tjeter). Duke u bazuar në këtë demo,
dhe duke patur parasysh edhe që ky modul duhet të integrohet me sistemin
Europian EMCS, do të përgatiten kërkesat teknike për ndërtimin e sistemit
informatik për akcizën. Do të ndërtohet gjithashtu edhe një plan pune (ose
plan veprimi) për projektin e akcizës, i cili do të përfshijë edhe hapat e
nevojshëm për IT-në.
5.2 Ndërveprimi në Nivel Kombëtar
Këtu përfshihen shkëmbimi i të dhënave dhe integrimi ndër-institucional,
koncepti i Sportelit të Vetëm (Single Window), etj.
5.2.1 Manaxhimi i Integruar i Kujve (IBM, Integrated Border
Management)
Egziston një strategji kombëtare për IBM, dhe gjithashtu edhe një plan
pune (plan veprimi), i hartuar para disa vitesh. Rishikimi, rifreskimi dhe
zbatimi i këtij plani pune në Doganë është njëri nga objektivat e projektit
të binjakëzimit. Në këtë kontekst do të shtjellohen gjithashtu edhe kërke-
sat/nevojat e IBM për sistemet informatike, duke përfshirë IPR dhe kon-
trollin e parave (Cash Control). Këto pritet të përfundohen nga fundi i vitit
2011.
14
5.2.2 Shkëmbimi i të Dhënave Elektronike me Sistemet Bankare
Mbledhja e të ardhurave duhet të integrohet gjithashtu edhe me sistemet
Europiane. (BP: 22.20)
5.2.3 Shkëmbimi i të Dhënave dhe Integrimi Ndër-Institucional
(National Single Window)
Dogana ka nevojë të shkëmbejë të dhëna me këto institucione:
ˆ Ministria e Financave (DPT, Drejtoria e Përgjithshme e Thesarit, etj.)
ˆ METE (QKR, QKL, etj.)
ˆ Dhomat e Tregëtisë
ˆ Ministria e Bujqësisë (Instituti i Sigurisë Ushqimore dhe Veterinarisë,
etj.)
ˆ Ministria e Shëndetësisë (Qëndra Kombëtare e Kontrollit të Barnave,
etj.)
ˆ Drejtoria e Përgjithshme e Standardizimit
ˆ Ministria e Punëve Publike dhe Transportit (Drejtoria e Përgjithshme
Rregullatore)
ˆ Ministria e Inovacionit dhe Teknologjisë së Informacionit (AKSHI)
ˆ Ministria e Brendshme
ˆ Ministria e Mbrojtjes, etj.
Nevojat dhe kërkesat e detajuara rreth shkëmbimit të të dhënave me
këto institucione ngelen për tu pare dhe për tu përshkruar. Ka një plan
pune lidhur me këtë dhe kjo punë pritet të kryhet gjatë gjysmës së parë të
viti 2011.
5.3 Kërkesa për Mjete dhe Softe të Tjera
Softe/sisteme të tjera janë të nevojshme në sektorë të ndryshëm të doganave,
për të krijuar një mjedis pune pa letra dhe me mjetet e nevojshme për
menaxhimin elektronik të informacionit.
Ne mund ti zhvillojmë vetë këto softe/sisteme/module, ose mund të për-
dorim programe të gatshme të zhvilluara nga të tjerët. Në rastin e dytë (i cili
është më i preferuar), ne duhet ti instalojmë, kongurojmë dhe mirëmbajmë
ato, duke i integruar gjithashtu edhe me sistemet e tjera që kemi.
15
5.3.1 Ndërtimi i një CMS-je (Content Managment System)
Faqja web e Doganave shqiptare është pak si e vjetër dhe jo funksionale sa
duhet, për të plotësuar të gjitha kërkesat për publikimin e dokumentave dhe
të dhënave, si brenda institucionit ashtu dhe për publikun.
Është e qartë se ajo duhet të zëvendësohet me një një CMS. Drupal do
të ishte një zgjedhje e mirë, pasi është popullor, është soft i lirë, është më
shumë profesional dhe më i përshtatshëm se alternativat e tjera, etj.
5.3.2 Një mjet për planikimin, ndjekjen dhe raportimin e sh-
penzimeve te IT-së
(BP: 22.6)
ˆ TaskJuggler mund të ishte një zgjedhje e mirë, meqë ka aftësi për
planikimin dhe ndjekjen e projekteve, si dhe për rregjistrimin e sh-
penzimeve, gjenerimin e raporteve, etj.
5.3.3 Programe për monitorimin e funksionalitetit të sistemeve
egzistuese
(BP: 22.11)
ˆ Zenoss mund të ishte një zgjedhje e mirë për monitorimin/managimin
e pajisjeve të rrjetit, shërbimeve, etj.
5.3.4 Ndonjë mjet/program për të lehtësuar rregjistrimin e prob-
lemeve
(BP: 22.12, 22.40)
ˆ Ndoshta munt të përdoret Trac.
5.3.5 Knowledge Database
(BP: 22.13)
5.3.6 Mjete për komunikim dhe bashkëpunim të brendshëm
ˆ OpenFire për mesazhe të çastit (instant messages)
ˆ Lista diskutimesh (mailing lists). Ndoshta mailman.
16
5.3.7 Sistem për Manaxhimi e Shkresave (Document Manage-
ment System)
(BP: 22.27)
ˆ Alfresco mund të përdoret si protokollues elektronik, për qarkullimin
dhe arshivimin e shkresave të brendshme (midis drejtorive, departa-
menteve, etj.)
5.3.8 Mjete për Inteligjence Biznesi
(BP: 22.38)
ˆ Mund të provohen JasperSoft, Pentaho, etj.
5.3.9 Mjete për Manaxhimin e Personelit (Human Resource
Management)
ˆ Mund të instalohet, përshtatet dhe provohet OrangeHRM.
5.3.10 Directory Server për akses me një fjalëkalim të vetëm
Directory servers are also usefull, among others, for implementing single sign-
on (employees login to dierent applications using the same username and
password, which are stored on the directory server).
This is very important because it makes simple the life of the users: they
have to remember and maintain only one username+password, instead of
having one for email, one for AW, one for Alfresco, one for JasperReports,
one for the CMS etc. It also simplies the task of the system administrators,
because they have to keep and maintain only one list of users, instead of
maintaining a separate list of users for each program/application.
Directory Servers mund të mbajnë një listë hierarkike njërëzish, bashkë
me atribute të caktuara për secilin prej tyre, përfshirë edhe username/password.
Ata mund të jenë të dobishëm, midis të tjerash, edhe për hyrjen me një
fjalëkalim të vetëm. Kjo do të thotë që punonjësit të identikohen në aplika-
cioneve të ndryshme duke përdorur të njëjtin emër dhe fjalëkalim, të cilët
janë ruajtur në directory server.
Kjo është shumë e rëndësishme sepse i lehtëson përdoruesit. Atyre u
duhet të kenë dhe të mbajnë mend vetëm një username/password, në vend që
të kenë një për email-in, një për AW, një për Alfresco, një për JasperReports,
një për Drupal, etj. Ajo lehtëson gjithashtu edhe detyrën e administratorëve
të sistemit, sepse atyre u duhet të mbajnë dhe të kujdesen vetëm për një
17
listë përdoruesish, në vend të mbajtjes së një listë të veçantë përdoruesish
për çdo program/aplikacion.
Disa nga programet që mund të provohen janë këto:
ˆ Apache Directory Server
ˆ 389 Directory Server
ˆ Open Directory Server
ˆ Open LDAP and phpLDAPadmin
5.3.11 Një Program Inventari (Inventory/Asset Management Sys-
tem)
(BP: 20.9) Një program i tillë është i nevojshëm për të rregjistruar dhe moni-
toruar vendndodhjen, përdorimin dhe gjëndjen funksionale të infrastrukturës
dhe pajisjeve të administratës.
5.4 Dokumentet e IT-së
Disa dokumente lidhur IT-në duhet të hartohen, të publikohen, të rishikohen
periodikisht, të mirëmbahet, dhe të zbatohen. Këto dokumenteve të mbësht-
esin strategjinë e IT-së dhe bazohen kryesisht në kërkesat e Blueprints-eve.
Dokumentat mbështetëse të cilat duhet të të zhvillohen janë shënuara dhe
përshkruar më poshtë.
5.4.1 Politika e Personelit të IT-së
(BP: 22.3)
5.4.2 Proceset e Punës të IT-së
(BP: 22.32, 22.4, 22.35, and 22.39)
1. Proceset e punës të IT-së të identikohen dhe të listohen në mënyrë të
qartë.
2. Çdo proces pune duhet të përshkruhet me diagrama UML, manuale,
etj
3. Detyrat, përgjegjësitë dhe rolet e IT-së të përcaktohen dhe të publiko-
hen.
18
4. Diagramat dhe detajet e rrjetave kompjuterik, sistemeve informatike
etj. duhet të jenë të dokumentuara, si për zyrat qendrore, ashtu edhe
për degët dhe pikat e tjera doganore.
5. Mirëmbajtja dhe IT Support Procedurat duhet të dokumentohet dhe
të botuar. Lë të kuptohet se problemeve duhet të përfshihen si.
5.4.3 Politika për Sigurinë e Sistemeve
(BP: 22.8)
5.4.4 Politika për Prokurimet dhe Buxhetin e IT-së
(BP: 22.8)
5.4.5 Strategjia për Manaxhimin e Rreziqeve në IT
(BP: 22.9) Rregjisti i rreziqeve, duke përfshirë edhe Rimëkëmbjen pas Katas-
trofës (Disaster Recovery), Backup dhe Restore, Sigurinë e IT-së, etj.
5.4.6 Kërkesat dhe Strategjia për Trajnim në IT
(BP: 22.10 and 22.42) Ky dokument duhet të vlerësojë nevojat për trajnim
IT-je, si për ekspertët e IT-së, ashtu dhe për personelin tjetër.
5.4.7 Standartet dhe Procedurat e Dokumentimit në IT
(BP: 22.15)
5.4.8 IT Telecommunications Policy
(BP: 22.16)
5.4.9 Politika për Lirinë e Informacionit, Sigurinë dhe Mbrojtjen
e të Dhënave
(BP: 22.29)
19

Más contenido relacionado

Similar a Strategjia për IT-në e Doganës Shqiptare

Informatika ne biznes Pr. Mihane Berisha
Informatika ne biznes Pr. Mihane Berisha Informatika ne biznes Pr. Mihane Berisha
Informatika ne biznes Pr. Mihane Berisha Fidan Haliti
 
teknologjia informative / Ligjerata 9
teknologjia informative / Ligjerata 9teknologjia informative / Ligjerata 9
teknologjia informative / Ligjerata 9ilir 1122
 
sim.ppt presentation for having an open
sim.ppt presentation  for having an opensim.ppt presentation  for having an open
sim.ppt presentation for having an openhbrovina231573
 
Prezantimi Ne Kosove 2008
Prezantimi Ne Kosove 2008Prezantimi Ne Kosove 2008
Prezantimi Ne Kosove 2008Ilirjan
 
3.BR e-B - Java e tretë.docx
3.BR e-B - Java e tretë.docx3.BR e-B - Java e tretë.docx
3.BR e-B - Java e tretë.docxBakiRexhepi4
 
Tema perfundimisht
Tema perfundimishtTema perfundimisht
Tema perfundimishtMustaf Ameti
 
Detyre Kursi - Lider të platformave harduerike dhe Studimi i SI-ve të tyre. R...
Detyre Kursi - Lider të platformave harduerike dhe Studimi i SI-ve të tyre. R...Detyre Kursi - Lider të platformave harduerike dhe Studimi i SI-ve të tyre. R...
Detyre Kursi - Lider të platformave harduerike dhe Studimi i SI-ve të tyre. R...Durim Hysa
 
Punim seminarik sistemet informative –sistemi informatik dhe siguria në rrjet...
Punim seminarik sistemet informative –sistemi informatik dhe siguria në rrjet...Punim seminarik sistemet informative –sistemi informatik dhe siguria në rrjet...
Punim seminarik sistemet informative –sistemi informatik dhe siguria në rrjet...Shpejtim Rudi
 
Softwaret E Planeve Te Biznesit I Perfunduar
Softwaret E Planeve Te Biznesit I PerfunduarSoftwaret E Planeve Te Biznesit I Perfunduar
Softwaret E Planeve Te Biznesit I PerfunduarIlirjan
 
Deyrat e portofolit te Tik me Zgjedhje 12 Semestri i 1
Deyrat e portofolit te Tik me Zgjedhje 12 Semestri i 1Deyrat e portofolit te Tik me Zgjedhje 12 Semestri i 1
Deyrat e portofolit te Tik me Zgjedhje 12 Semestri i 1Rexhino Kovaci
 
Hyrjenmanaxhimineoperacioneve 090526121745-phpapp02
Hyrjenmanaxhimineoperacioneve 090526121745-phpapp02Hyrjenmanaxhimineoperacioneve 090526121745-phpapp02
Hyrjenmanaxhimineoperacioneve 090526121745-phpapp02Ilir Gashi
 
Hyrje Në Manaxhimin E Operacioneve
Hyrje Në Manaxhimin E OperacioneveHyrje Në Manaxhimin E Operacioneve
Hyrje Në Manaxhimin E Operacionevefakete duraku
 
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
01 hyrje në menaxhimin e kostos doccoupletea
 
Prezantimi 10 Tetor Ne Kosove 2008
Prezantimi 10 Tetor Ne Kosove 2008Prezantimi 10 Tetor Ne Kosove 2008
Prezantimi 10 Tetor Ne Kosove 2008Self-employed
 
Rrethana për e-Qeveri Inkluzive
Rrethana për e-Qeveri InkluziveRrethana për e-Qeveri Inkluzive
Rrethana për e-Qeveri InkluziveMetamorphosis
 
Informatika e biznesit java4
Informatika e biznesit java4Informatika e biznesit java4
Informatika e biznesit java4coupletea
 

Similar a Strategjia për IT-në e Doganës Shqiptare (20)

Ligjerata 9
Ligjerata 9Ligjerata 9
Ligjerata 9
 
Informatika ne biznes Pr. Mihane Berisha
Informatika ne biznes Pr. Mihane Berisha Informatika ne biznes Pr. Mihane Berisha
Informatika ne biznes Pr. Mihane Berisha
 
teknologjia informative / Ligjerata 9
teknologjia informative / Ligjerata 9teknologjia informative / Ligjerata 9
teknologjia informative / Ligjerata 9
 
sim.ppt presentation for having an open
sim.ppt presentation  for having an opensim.ppt presentation  for having an open
sim.ppt presentation for having an open
 
Prezantimi Ne Kosove 2008
Prezantimi Ne Kosove 2008Prezantimi Ne Kosove 2008
Prezantimi Ne Kosove 2008
 
3.BR e-B - Java e tretë.docx
3.BR e-B - Java e tretë.docx3.BR e-B - Java e tretë.docx
3.BR e-B - Java e tretë.docx
 
Tema perfundimisht
Tema perfundimishtTema perfundimisht
Tema perfundimisht
 
Detyre Kursi - Lider të platformave harduerike dhe Studimi i SI-ve të tyre. R...
Detyre Kursi - Lider të platformave harduerike dhe Studimi i SI-ve të tyre. R...Detyre Kursi - Lider të platformave harduerike dhe Studimi i SI-ve të tyre. R...
Detyre Kursi - Lider të platformave harduerike dhe Studimi i SI-ve të tyre. R...
 
Si
SiSi
Si
 
Ligj mimoza luta
Ligj mimoza lutaLigj mimoza luta
Ligj mimoza luta
 
Punim seminarik sistemet informative –sistemi informatik dhe siguria në rrjet...
Punim seminarik sistemet informative –sistemi informatik dhe siguria në rrjet...Punim seminarik sistemet informative –sistemi informatik dhe siguria në rrjet...
Punim seminarik sistemet informative –sistemi informatik dhe siguria në rrjet...
 
Softwaret E Planeve Te Biznesit I Perfunduar
Softwaret E Planeve Te Biznesit I PerfunduarSoftwaret E Planeve Te Biznesit I Perfunduar
Softwaret E Planeve Te Biznesit I Perfunduar
 
Deyrat e portofolit te Tik me Zgjedhje 12 Semestri i 1
Deyrat e portofolit te Tik me Zgjedhje 12 Semestri i 1Deyrat e portofolit te Tik me Zgjedhje 12 Semestri i 1
Deyrat e portofolit te Tik me Zgjedhje 12 Semestri i 1
 
Hyrjenmanaxhimineoperacioneve 090526121745-phpapp02
Hyrjenmanaxhimineoperacioneve 090526121745-phpapp02Hyrjenmanaxhimineoperacioneve 090526121745-phpapp02
Hyrjenmanaxhimineoperacioneve 090526121745-phpapp02
 
Hyrje Në Manaxhimin E Operacioneve
Hyrje Në Manaxhimin E OperacioneveHyrje Në Manaxhimin E Operacioneve
Hyrje Në Manaxhimin E Operacioneve
 
Informatike e Biznesit
Informatike e BiznesitInformatike e Biznesit
Informatike e Biznesit
 
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
01 hyrje në menaxhimin e kostos doc
 
Prezantimi 10 Tetor Ne Kosove 2008
Prezantimi 10 Tetor Ne Kosove 2008Prezantimi 10 Tetor Ne Kosove 2008
Prezantimi 10 Tetor Ne Kosove 2008
 
Rrethana për e-Qeveri Inkluzive
Rrethana për e-Qeveri InkluziveRrethana për e-Qeveri Inkluzive
Rrethana për e-Qeveri Inkluzive
 
Informatika e biznesit java4
Informatika e biznesit java4Informatika e biznesit java4
Informatika e biznesit java4
 

Más de Dashamir Hoxha

Easy Blogging With Emacs -- Cheatsheet
Easy Blogging With Emacs -- CheatsheetEasy Blogging With Emacs -- Cheatsheet
Easy Blogging With Emacs -- CheatsheetDashamir Hoxha
 
Autobiography of Benjamin Franklin
Autobiography of Benjamin FranklinAutobiography of Benjamin Franklin
Autobiography of Benjamin FranklinDashamir Hoxha
 
Easy Blogging With Emacs
Easy Blogging With EmacsEasy Blogging With Emacs
Easy Blogging With EmacsDashamir Hoxha
 
Easy Blogging With Emacs
Easy Blogging With EmacsEasy Blogging With Emacs
Easy Blogging With EmacsDashamir Hoxha
 
Development Setup of B-Translator
Development Setup of B-TranslatorDevelopment Setup of B-Translator
Development Setup of B-TranslatorDashamir Hoxha
 
Using Drupal Features in B-Translator
Using Drupal Features in B-TranslatorUsing Drupal Features in B-Translator
Using Drupal Features in B-TranslatorDashamir Hoxha
 
IT Strategy of Albanian Customs
IT Strategy of Albanian CustomsIT Strategy of Albanian Customs
IT Strategy of Albanian CustomsDashamir Hoxha
 
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.1x Software as Service
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.1x Software as ServiceCertificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.1x Software as Service
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.1x Software as ServiceDashamir Hoxha
 
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS188.1x Artificial Intelli...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS188.1x Artificial Intelli...Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS188.1x Artificial Intelli...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS188.1x Artificial Intelli...Dashamir Hoxha
 
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.2x Advanced Software ...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.2x Advanced Software ...Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.2x Advanced Software ...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.2x Advanced Software ...Dashamir Hoxha
 
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/MITx -- 6.00x Introduction to Computer S...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/MITx -- 6.00x Introduction to Computer S...Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/MITx -- 6.00x Introduction to Computer S...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/MITx -- 6.00x Introduction to Computer S...Dashamir Hoxha
 
PPPoE With Mikrotik and Radius
PPPoE With Mikrotik and RadiusPPPoE With Mikrotik and Radius
PPPoE With Mikrotik and RadiusDashamir Hoxha
 
PPPoE With Mikrotik and Radius
PPPoE With Mikrotik and RadiusPPPoE With Mikrotik and Radius
PPPoE With Mikrotik and RadiusDashamir Hoxha
 
Using OpenFire With OpenLDAP
Using OpenFire With OpenLDAPUsing OpenFire With OpenLDAP
Using OpenFire With OpenLDAPDashamir Hoxha
 
phpWebApp presentation
phpWebApp presentationphpWebApp presentation
phpWebApp presentationDashamir Hoxha
 
Managing HotSpot Clients With FreeRadius
Managing HotSpot Clients With FreeRadiusManaging HotSpot Clients With FreeRadius
Managing HotSpot Clients With FreeRadiusDashamir Hoxha
 
The Digital Signature and the X.509/OpenPGP Authentication Models
The Digital Signature and the X.509/OpenPGP Authentication ModelsThe Digital Signature and the X.509/OpenPGP Authentication Models
The Digital Signature and the X.509/OpenPGP Authentication ModelsDashamir Hoxha
 
Building a Gateway Server
Building a Gateway ServerBuilding a Gateway Server
Building a Gateway ServerDashamir Hoxha
 
An Algorithm for Incremental Multi-Resolution Modeling
An Algorithm for Incremental Multi-Resolution ModelingAn Algorithm for Incremental Multi-Resolution Modeling
An Algorithm for Incremental Multi-Resolution ModelingDashamir Hoxha
 

Más de Dashamir Hoxha (20)

Easy Blogging With Emacs -- Cheatsheet
Easy Blogging With Emacs -- CheatsheetEasy Blogging With Emacs -- Cheatsheet
Easy Blogging With Emacs -- Cheatsheet
 
Autobiography of Benjamin Franklin
Autobiography of Benjamin FranklinAutobiography of Benjamin Franklin
Autobiography of Benjamin Franklin
 
Easy Blogging With Emacs
Easy Blogging With EmacsEasy Blogging With Emacs
Easy Blogging With Emacs
 
Easy Blogging With Emacs
Easy Blogging With EmacsEasy Blogging With Emacs
Easy Blogging With Emacs
 
Development Setup of B-Translator
Development Setup of B-TranslatorDevelopment Setup of B-Translator
Development Setup of B-Translator
 
Using Drupal Features in B-Translator
Using Drupal Features in B-TranslatorUsing Drupal Features in B-Translator
Using Drupal Features in B-Translator
 
IT Strategy of Albanian Customs
IT Strategy of Albanian CustomsIT Strategy of Albanian Customs
IT Strategy of Albanian Customs
 
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.1x Software as Service
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.1x Software as ServiceCertificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.1x Software as Service
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.1x Software as Service
 
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS188.1x Artificial Intelli...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS188.1x Artificial Intelli...Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS188.1x Artificial Intelli...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS188.1x Artificial Intelli...
 
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.2x Advanced Software ...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.2x Advanced Software ...Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.2x Advanced Software ...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/BerkeleyX -- CS169.2x Advanced Software ...
 
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/MITx -- 6.00x Introduction to Computer S...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/MITx -- 6.00x Introduction to Computer S...Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/MITx -- 6.00x Introduction to Computer S...
Certificate -- Dashamir Hoxha -- edX/MITx -- 6.00x Introduction to Computer S...
 
Udhëzuesi i Kturtle
Udhëzuesi i KturtleUdhëzuesi i Kturtle
Udhëzuesi i Kturtle
 
PPPoE With Mikrotik and Radius
PPPoE With Mikrotik and RadiusPPPoE With Mikrotik and Radius
PPPoE With Mikrotik and Radius
 
PPPoE With Mikrotik and Radius
PPPoE With Mikrotik and RadiusPPPoE With Mikrotik and Radius
PPPoE With Mikrotik and Radius
 
Using OpenFire With OpenLDAP
Using OpenFire With OpenLDAPUsing OpenFire With OpenLDAP
Using OpenFire With OpenLDAP
 
phpWebApp presentation
phpWebApp presentationphpWebApp presentation
phpWebApp presentation
 
Managing HotSpot Clients With FreeRadius
Managing HotSpot Clients With FreeRadiusManaging HotSpot Clients With FreeRadius
Managing HotSpot Clients With FreeRadius
 
The Digital Signature and the X.509/OpenPGP Authentication Models
The Digital Signature and the X.509/OpenPGP Authentication ModelsThe Digital Signature and the X.509/OpenPGP Authentication Models
The Digital Signature and the X.509/OpenPGP Authentication Models
 
Building a Gateway Server
Building a Gateway ServerBuilding a Gateway Server
Building a Gateway Server
 
An Algorithm for Incremental Multi-Resolution Modeling
An Algorithm for Incremental Multi-Resolution ModelingAn Algorithm for Incremental Multi-Resolution Modeling
An Algorithm for Incremental Multi-Resolution Modeling
 

Strategjia për IT-në e Doganës Shqiptare

  • 1. Strategjia e IT-së (Draft) Dashamir Hoxha 2011-02-07 Contents 1 Hyrje 3 1.1 Pse Është e Nevojshme një Strategji për IT-në . . . . . . . . 3 1.2 Struktura e Këtij Dokumenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1.3 Lidhjet e Jashtme të Përdorura . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 2 Misioni dhe Vizioni 5 2.1 Misioni i IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2.2 Vizioni i IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 3 Customs Blueprints - ICT 7 3.1 Qëllimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3.2 Objektivat Strategjike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3.3 Treguesit Themelorë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 3.4 Objektiva të Rëndësishme për Vendet Kandidate për në BE . 8 4 Sistemet Doganore të BE-së 9 4.1 Customs Operational Systems (Sistemet Operative Doganore) 9 4.1.1 Automated Import System (AIS) . . . . . . . . . . . . 9 4.1.2 New Computerized Transit System (NCTS) . . . . . . 9 4.1.3 Automated Export System (AES) . . . . . . . . . . . 9 4.2 Trade Access (Informacionet për Tregëtarët) . . . . . . . . . . 10 4.2.1 EU Customs Information Portal (ECIP) (February 2011) 10 4.2.2 Data Dissemination System (DDS) (September 2009) . 10 4.2.3 Single Electronic Access Points (SEAP) (June 2014) . 10 4.3 Customs Tools (Programe në Ndihmë të Doganës) . . . . . . 10 4.3.1 Customs Risk Management System (CRMS) . . . . . . 10 4.3.2 Integrated Tari Environment (ITE) . . . . . . . . . . 10 1
  • 2. 4.4 Economic Operators' Systems (Sisteme për Operatorët Ekonomikë) 10 4.4.1 Economic Operators' Registration and Identication System (EORI) (July 2009) . . . . . . . . . . . . . . . 10 4.4.2 Authorized Economic Operator (AEO) . . . . . . . . . 10 4.4.3 Single Authorization for Simplied Procedures (SASP) (January 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 4.4.4 Registered Exporters (REX) (January 2013) . . . . . . 12 4.5 Longer Term Projects (Projekte Afatgjata) . . . . . . . . . . 12 4.5.1 Single Window (SW) (July 2014) . . . . . . . . . . . . 12 4.6 Automated Information Exchange with 3rd Countries (Shkëm- bimi Automatik i Informacionit me Vende të Treta) . . . . . . 12 4.6.1 Single Portal for Entry or Exit of Data (SPEED) . . . 12 4.6.2 EU-Russia exchange of TIR movement data (Pilot project) (January 2009) . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 4.7 Digrama e Projekteve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 5 Kërkesat dhe Nevojat për Zhvillim 13 5.1 Integrimi me Sistemet Informatike të BE . . . . . . . . . . . . 13 5.1.1 EORI (Economic Operators Registration and Identi- cation) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 5.1.2 NCTS (New Computerized Transit System) . . . . . . 14 5.1.3 EMCS (Excise Movement Control System) . . . . . . . 14 5.2 Ndërveprimi në Nivel Kombëtar . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 5.2.1 Manaxhimi i Integruar i Kujve (IBM, Integrated Bor- der Management) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 5.2.2 Shkëmbimi i të Dhënave Elektronike me Sistemet Bankare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 5.2.3 Shkëmbimi i të Dhënave dhe Integrimi Ndër-Institucional (National Single Window) . . . . . . . . . . . . . . . . 15 5.3 Kërkesa për Mjete dhe Softe të Tjera . . . . . . . . . . . . . . 15 5.3.1 Ndërtimi i një CMS-je (Content Managment System) . 16 5.3.2 Një mjet për planikimin, ndjekjen dhe raportimin e shpenzimeve te IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 5.3.3 Programe për monitorimin e funksionalitetit të siste- meve egzistuese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 5.3.4 Ndonjë mjet/program për të lehtësuar rregjistrimin e problemeve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 5.3.5 Knowledge Database . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 5.3.6 Mjete për komunikim dhe bashkëpunim të brendshëm 16 2
  • 3. 5.3.7 Sistem për Manaxhimi e Shkresave (Document Man- agement System) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 5.3.8 Mjete për Inteligjence Biznesi . . . . . . . . . . . . . . 17 5.3.9 Mjete për Manaxhimin e Personelit (Human Resource Management) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 5.3.10 Directory Server për akses me një fjalëkalim të vetëm . 17 5.3.11 Një Program Inventari (Inventory/Asset Management System) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 5.4 Dokumentet e IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 5.4.1 Politika e Personelit të IT-së . . . . . . . . . . . . . . 18 5.4.2 Proceset e Punës të IT-së . . . . . . . . . . . . . . . . 18 5.4.3 Politika për Sigurinë e Sistemeve . . . . . . . . . . . . 19 5.4.4 Politika për Prokurimet dhe Buxhetin e IT-së . . . . . 19 5.4.5 Strategjia për Manaxhimin e Rreziqeve në IT . . . . . 19 5.4.6 Kërkesat dhe Strategjia për Trajnim në IT . . . . . . . 19 5.4.7 Standartet dhe Procedurat e Dokumentimit në IT . . 19 5.4.8 IT Telecommunications Policy . . . . . . . . . . . . . . 19 5.4.9 Politika për Lirinë e Informacionit, Sigurinë dhe Mbro- jtjen e të Dhënave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1 Hyrje 1.1 Pse Është e Nevojshme një Strategji për IT-në Është e rëndësishme të kesh një strategji. Ajo është si një hartë dhe një busull. Pa ato mund të shpenzosh shumë kohë, energji dhe burime, por nuk do të jesh në gjendje të shkosh në drejtimin e duhur, dhe nuk do të arrish në destinacionin e dëshiruar. Siç thuhet, të kesh një plan të keq është më mirë se të mos kesh asnjë plan. IT-ja është shumë e rëndësishme në ditët e sotme, pasi ajo është mjeti që lehtëson punën e bizneseve dhe i vë ato në lëvizje. Mbajtja e informacionit në format elektronik dhe menaxhimi i proceseve të biznesit nëpërmjet sistemeve informatike ka përparësi të padiskutueshme. Çdo përpjekje për përmirësimin e proceseve të biznesit përkthehet menjëherë në kërkesa për përmirësimin e sistemeve informatike, dhe suksesi i reformës varet drejtpërdrejt nga suksesi i IT-së. Nëse një organizatë do ta krahasonim me trupin e njeriut, atëherë sistemet informatike dhe infrastruktura e teknologjisë së informacionit janë si sistemi nervor i saj. 3
  • 4. Administrata doganore shqiptare nuk bën përjashtim nga parimet e për- mendura më sipër. Për shkak se teknologjia e informacionit është kaq e rëndësishme dhe është çelësi i suksesit për çdo përmirësim apo reformë, një dokument i veçantë strategjik nevojitet për të, përveç Strategjisë së Doganës. Ky dokument duhet të shërbejë si një udhëzues për marrjen e vendimeve strategjike në lidhje me çështjet e IT-së. 1.2 Struktura e Këtij Dokumenti Ky dokument strategjik përcakton `misionin', qëllimin e IT-së në Doganë, përse shërben, çfarë duhet të mbështesë, si duhet ta mbështesë, etj. Në përgjithësi, ky është funksioni i IT-së dhe arsyeja për ekzistencën e saj. Pastaj përcakton edhe `vizionin', i cili është qëllimi që duhet arritur në vitet e ardhshme. Qëllimi kryesor strategjik është që të përmbushen stan- dardet që janë të nevojshme për pranimin e Shqipërisë në BE. Pra, kohëzg- jatja e këtij dokumenti strategjik janë vitet në vijim, deri në pranimin e Shqipërisë në BE. Strategjia shtjellon qëllimin/vizionin, duke përshkruar se cilat janë stan- dardet që duhen përmbushur, dhe duke identikuar gjithashtu edhe objek- tivat dhe qëllimet konkrete (të ashtuquajturat Objektivat Strategjike). Pastaj ajo përpiqet gjithashtu tu vendosë prioritete, të përcaktojë varësitë midis tyre, të vendosë piketa, të shtjellojë hapat e nevojshëm për arritjen e tyre, dhe të nxjerrë kërkësat e përgjithshme dhe burimet që janë të nevojshme për plotësimin e tyre. Megjithatë ky dokument nuk hyn në detaje të thella lidhur me mënyrën se si të zbatohet çdo hap. Më shumë detaje në lidhje me planikimin dhe menaxhimin e detyrat të nevojshme gjenden në anekset bashkangjitur në këtë dokument. Ky dokument nuk është përfundimtar, ai duhet të rishikohet dhe të ndryshohet sa herë që të jetë e nevojshme, ndërkohë që hapat e ardhshëm bëhen më të qarta dhe eksperiencë e tuar ofron udhëzime për praktikat më të mira. 1.3 Lidhjet e Jashtme të Përdorura Dokumentet strategjike ku ky dokument është bazuar janë këto: ˆ The Customs Blueprints (especially the section about ICT) ˆ Electronic Customs Multi-Annual Strategic Plan (MASP) ˆ ACA Business Strategy 4
  • 5. ˆ National Strategy for e-Government and ICT 2 Misioni dhe Vizioni 2.1 Misioni i IT-së Puna e përditshme e Administratës Doganore Shqiptare mbështetet gjerë- sisht në IT. Gjithashtu, përmirësimet e ardhshme në punën e saj janë të lidhura ngushtë me mbështetjen dhe përmirësimin e mëtejshëm të shër- bimeve të IT-së, dhe madje varen nga ato. Qëllimi i Strategjisë së IT-së është të mbështesë Doganat Shqiptare në përmbushjen e objektivave të saj strategjike, të cilat janë të përshkruara dhe të përcaktuara në Strategjinë e Doganës. Disa nga fushat ku IT mund të përmirësojë punën e doganave dhe disa nga objektivat që kërkojnë mbështetjen e IT-së, janë këto: ˆ Përgatitja e Shqipërisë për integrimin me BE. ˆ Lehtësimi i shkëmbimit të të dhënave, komunikimit dhe bashkëpunimit, në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar. ˆ Lehtësimi i procedurave doganore për tregtarët dhe rritja e kënaqësisë së tyre. ˆ Lufta kundër aktiviteteve të paligjshme përmes kujve dhe mbrojtja e shoqërisë. ˆ Përmirësimi dhe lehtësimi i punës së vetë administratës doganore (përmes modernizimit). ˆ Pakësimi i mundësive për korrupsion brenda administratës doganore. ˆ Rritja e ekasitetit të administratës doganore dhe ulja e shpenzimeve të saj operacionale. ˆ Përmirësimi i mbledhjes së të ardhurave për qeverinë. Për të arritur këto objektiva, ne përpiqemi që: ˆ të aplikojmë standartet ndërkombëtare të IT-së në lidhje me tregtinë dhe doganat elektronike ˆ të bëjmë integrimin e sistemeve tona të IT-së me ato që përdoren në BE 5
  • 6. ˆ të shfrytëzojmë zhvillimet e fundit në fushën e IT ˆ të rrisim profesionalizmin dhe aftësitë e stat tonë IT ˆ të përmirësojmë sistemet egzistuese informatike dhe të vëmë në punë sisteme të reja ˆ të rrisim ekasitetin dhe të pakësojmë shpenzimet e IT-së 2.2 Vizioni i IT-së Qëllimi kryesor (synimi) i IT-së është mjaft i qartë dhe i lidhur ngushtë me vizionin e Doganës dhe të Qeverisë Shqiptare në përgjithësi: të sigurohemi që Shqipëria të jetë gati për t'u bashkuar me BE përpara vitit 2020. Kjo kërkon që niveli i IT-së të përmirësohet për të arritur nivelin e vendeve të tjera të BE-së. Jo vetëm kaq, por kjo kërkon akoma që niveli i IT-së të përmirësohet për të përmbushur standardet doganore të BE-së (të cilat edhe doganat e vendeve të BE-së duhet ti përmbushin). Këto standarde janë përshkruar dhe shtjelluar në Customs Blueprints, ku gjendet gjithashtu edhe një seksion i veçantë në lidhje me IT-në. Një tjetër kërkesë praktike për tu bashkuar me BE, është që sistemet tona IT të mund të integrohen me sistemet doganore që përdoren në BE, si: NCTS, EORI, EMCS, etj. Duhet të kujdesemi për tu integruar jo vetëm me sistemet që tashmë janë në punë, por edhe me sistemet të cilat janë në ndërtim e sipër, dhe të cilat pritet të jenë në gjendje pune në nivelin e BE-së në vitet në vijim. Pra, duhet të marrim parasysh jo vetëm nivelin aktual të sistemeve të BE-së, por duhet të shqyrtojmë edhe dokumentet strategjike të BE-së në lidhje me IT-në, planet dhe punën që po bëhet, etj. Dokumenti më i mirë që përshkruan gjendjen aktuale dhe zhvillimet e ardhshme në fushën e IT është Multi-Annual Strategic Plan (MASP), i cili është hartuar dhe mirëmbahet nga DG TAXUD. Duke u përpjekur që të plotësojmë standartet e BE-së, ne gjithashtu plotësojmë edhe standartet e tjera ndërkombëtare për doganat dhe tregtinë (për shembull standartet e OKB-së), meqënëse këto standarte në përgjithësi janë të harmonizuara dhe në përputhje me njëri-tjetrin. Përveç standarteve evropiane dhe ndërkombëtare, duhet të përpiqemi gjithashtu të përmbushim edhe standartet tona kombëtare në lidhje me IT- në, të cilat kërkojnë një administratë elektronike moderne dhe pa letra, shkëmbim të të dhënave dhe komunikim midis agjensive, etj. Këto stan- darde janë përshkruar në `Strategjinë Kombëtare për Qeverisjen Elektronike dhe Teknologjinë e Informacionit' dhe në dokumenta të tjera të ngjashme. 6
  • 7. Përsëri, ka një bashkërendim dhe harmonizim midis standarteve kombëtare për IT-në dhe atyre ndërkombëtare. Për ta përmbledhur, që të arrijmë qëllimin kryesor për të qenë gati për t'u bashkuar me BE-në, duhet të sigurohemi që sistemet tona IT: 1. Janë në gjendje të integrohen me sistemet e dogananore të BE-së, si: NCTS, EORI, EMCS, dhe sistemet e tjera të përshkruara në MASP (Plani Strategjik Disavjeçar). 2. Plotësojnë standartet doganore evropiane, të përcaktuara dhe të sht- jelluara në Customs Blueprints. 3. Janë në gjendje të ndërveprojnë dhe të shkëmbejnë të dhëna me sis- temet e tjera në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar. 4. Sigurojnë një mjedis modern pa letra, tërësisht elektronik dhe të au- tomatizuar, për të mirën e administratës doganore dhe të tregtarëve. 3 Customs Blueprints - ICT 3.1 Qëllimi Të zhvillohen shërbime të teknologjisë së informacionit dhe sisteme të inte- gruara IT, të cilat mbështesin plotësisht strategjinë e biznesit të adminis- tratës doganore, janë në përputhje me standartet ndërkombëtare, lehtësojnë tregtinë, sigurojnë menaxhimin e rrezikut, sigurojnë që puna e doganës të kryhet në nivelin më të lartë të ekasitetit, dhe që kthejnë vlerën më të mirë të mundshme për investimet e kryera. 3.2 Objektivat Strategjike ˆ Angazhimi i fortë politik dhe përcaktimi i mandateve dhe roleve krye- sore. ˆ Zhvillimi, zbatimi, përtëritja dhe publikimi i herë-pas-hershëm i një strategjie të IT-së që mbështet arritjen e objektivave të administratës doganore, ˆ Zhvillimi, mirëmbajtja dhe përtëritja e sistemeve të doganës (hardware dhe software), të cilat plotësojnë nevojat e administratës doganore, tregtisë, qeverisë dhe të institucioneve të tjera, ˆ Duke siguruar që: 7
  • 8. sistemet e IT-së shfytëzojnë teknologjinë më të fundit për të ar- ritur qëllimet e administratës doganore; dobia e mjeteve IT të administratës të jetë sa më e lartë, përmes përdorimit të shërbimeve dhe sistemeve me cilësinë dhe me leverdinë më të mirë të mundshme; zgjidhjet teknike (duke përfshirë arkitekturën kompjuterike, sis- temet e shfrytëzimit, aplikacionet dhe softet, metodat e komu- nikimit dhe sistemet e menaxhimit të të dhënave) për çdo projekt të bëhen në bazë të leverdishmërisë, përshtatshmërisë për detyrën, dhe të pajtueshmërisë me politikat e dokumentuara të IT-së; lehtësia dhe kontrolli të jenë në ekuilibër, në një mjedis doganor dhe tregtar dixhital; koha e zhdoganimit dhe numri i punëve me dorë të jenë sa më të vogla; sistemet e shkëmbimit të të dhënave me vendet fqinje të jenë në punë kudo që është e mundur; të kemi në dispozicion specialistë të kualikuar, të nevojshëm për arritjen e objektivave strategjike. 3.3 Treguesit Themelorë (. . . . .) 3.4 Objektiva të Rëndësishme për Vendet Kandidate për në BE Vendet kandidate duhet të jenë të vetëdijshëm se në BE po ndodhin zhvillime informatike në fushën e doganave elektronike (electronic customs), të cilat duhet të merren parasysh për pranimin. Përveç kësaj, vendet kandidate duhet të kenë parasysh gjatë procesit të pranimit që: ˆ të kenë në punë sisteme informatike të përshtatshme, të aftë për të komunikuar me sistemin qëndror CCN/CSI të BE-së (sipas standarteve të vendosura), bashkë me programet informatike përkatëse; ˆ sistemet informatike kombëtare të jenë të përputhshme (interoperable) me ato të BE-së; 8
  • 9. ˆ standartet e kodeve të miratuara nga Komisioni të përdoren në të gjitha sistemet informatike, aty ku është e mundur; ˆ sistemet informatike të doganës të jenë në gjëndje të japin të dhëna elektronike për sistemin statistikor Intrastat (të Komisionit). 4 Sistemet Doganore të BE-së Këto janë disa nga sistemet e BE-së që kanë lidhje me doganat, të cilat ose janë në punë, ose pritet të vihen në punë së shpejti (sipas MASP). Herët ose vonë, do të na duhet që të integrojmë sistemet tona me t. Kështu që ky seksion jep një përmbledhje të shkurtër të tyre (sa për të krijuar një ide të punës që kemi për të bërë në këtë drejtim). 4.1 Customs Operational Systems (Sistemet Operative Doganore) 4.1.1 Automated Import System (AIS) The development of this project has been divided into 2 phases: 1. Import Control System (ICS) Safety and Security Aspects (July 2009) 2. Automated Import System Centralised Clearance and Simplications (May 2013) 4.1.2 New Computerized Transit System (NCTS) An electronic system NCTS, covering Community/common transit, was fully implemented on and is available from 31 December 2005. The other parts of the NCTS project are: 1. NCTS Safety and Security Aspects, including ATIS (July 2009) 2. NCTS - TIR (January 2009) 4.1.3 Automated Export System (AES) The development of this project has been divided into 3 phases: 1. Export Control System Phase 1 (ECS1) (July 2007) 2. Export Control System Phase 2 (ECS2) (July 2009) 9
  • 10. 3. Automated Export System Centralised Clearance and Simplications (May 2013) 4.2 Trade Access (Informacionet për Tregëtarët) 4.2.1 EU Customs Information Portal (ECIP) (February 2011) 4.2.2 Data Dissemination System (DDS) (September 2009) 4.2.3 Single Electronic Access Points (SEAP) (June 2014) 4.3 Customs Tools (Programe në Ndihmë të Doganës) 4.3.1 Customs Risk Management System (CRMS) 1. The electronic Risk Information Form (RIF) system (April 2005) 2. Common Priority Control Areas (CPCA) (January 2009) 4.3.2 Integrated Tari Environment (ITE) The concerned systems are CN, TARIC, European Binding Tari Infor- mation (EBTI), Quota, Surveillance, the European Customs Inventory of Chemical Substances (ECICS), Suspensions, etc. 1. TARIC 3 (November 2009) 2. ECICS 2 () 3. Quota 2 (December 2008) 4. Surveillance 2 (January 2007) 5. EBTI 3 (December 2010) 4.4 Economic Operators' Systems (Sisteme për Operatorët Ekonomikë) 4.4.1 Economic Operators' Registration and Identication Sys- tem (EORI) (July 2009) 4.4.2 Authorized Economic Operator (AEO) 1. AEO Phase 1 (January 2008) 2. AEO Full System (July 2009) 10
  • 11. 11
  • 12. 4.4.3 Single Authorization for Simplied Procedures (SASP) (January 2011) 4.4.4 Registered Exporters (REX) (January 2013) 4.5 Longer Term Projects (Projekte Afatgjata) 4.5.1 Single Window (SW) (July 2014) 4.6 Automated Information Exchange with 3rd Countries (Shkëmbimi Automatik i Informacionit me Vende të Treta) 4.6.1 Single Portal for Entry or Exit of Data (SPEED) 4.6.2 EU-Russia exchange of TIR movement data (Pilot project) (January 2009) 4.7 Digrama e Projekteve 12
  • 13. 5 Kërkesat dhe Nevojat për Zhvillim Ky seksion i Strategjisë së IT-së është ndërtuar kryesisht si një përmbledhje, riorganizimin dhe ristrukturimin i nevojave që janë identikuar gjatë anal- izimit të Customs Blueprints dhe krahasimit të tyre me gjendjen aktuale të IT-së. Një vëmendje e veçantë i është kushtuar kërkesës për të përputhur sistemet tona me ato të BE-së, të cilat janë përcaktuar dhe përshkruar në MASP. 5.1 Integrimi me Sistemet Informatike të BE Sistemet informatike europiane me të cilat duhet të integrohemi, janë ato që përshkruhen në MASP. Sistemi ynë (ASYCUDA World) ndoshta i plotëson disa nga kërkesat e nevojshme, megjithatë është nevoja për më tepër zhvillim dhe integrim. Ky seksion paraqet një listë të këtyre sistemeve, duke përshkruar edhe gjendjen aktuale në sistemin tonë dhe çfarë duhet të bëhet më tej, në mënyrë që të jetë plotësisht në përputhje me sistemet informatike të BE-së. Do të bëhet gjithashtu edhe një përafrim/parashikim i përpjekjeve, burimeve, mjeteve, dhe kohës së nevojshme për realizimin e secilit sistem. Po ashtu do të caktohen edhe prioritetet dhe rradha për implementimin e secilit sistem. Kurse koha e parashikuar për secilin sistem, fazat, hapat e nevojshëm, piketat, afatet, etj. do të përcaktohen në një dokument tjetër më të detajuar (që do të jetë si aneks i strategjisë). (Shënim: Kjo listë ka nevojë të plotësohet, duke përfshirë çdo sistem që përshkruhet në MASP.) 5.1.1 EORI (Economic Operators Registration and Identica- tion) Sistemet tona informatike duhet të integrohen gjithashtu edhe me databazën qëndrore EORI të BE-së (e cila shërben për rregjistrimin dhe identikimin e operatorëve ekonomikë në BE). Ndoshta duhet të integrohen gjithashtu edhe me QKR-në (Qendra Kombëtare e Rregjistrimit të Bizneseve). Kërkesat dhe detajet teknike mbeten për tu përcaktuar. EORI është një parakusht për shumë sisteme të tjera, dhe është rel- ativisht jo shumë i vështirë për tu ndërtuar, kështu që duhet të ketë një prioritet të lartë. 13
  • 14. 5.1.2 NCTS (New Computerized Transit System) Ka një modul tranziti në AW, i cili i plotëson gjithashtu disa nga kërkesat e nevojshme për NCTS, megjithatë mbetet për tu parë se çfarë tjetër duhet të plotësojë, në mënyrë që Shqipëria të mund të bëhet anëtare e CTC (Kon- ventës së Tranzitit të Përbashkët), dhe të mund të integrohet me sistemin NCTS të BE-së. Pregatitja e Shqipërisë për NCTS është edhe një nga objektivat e projek- tit të binjakëzimit dhe pritet që deri në mesin e vitit 2011 të jenë përcaktuar kërkesat IT për NCTS-in. 5.1.3 EMCS (Excise Movement Control System) Momentalisht nuk ka ndonjë modul për akcizën në AW. Në llim të vitit 2011 pritet të bëhet një upgrade i versionit të AW, gjatë të cilit pritet të instalohet gjithashtu edhe një modul shembull (demo) për akcizën (të cilin UNCTAD po e pregatit për një vend tjeter). Duke u bazuar në këtë demo, dhe duke patur parasysh edhe që ky modul duhet të integrohet me sistemin Europian EMCS, do të përgatiten kërkesat teknike për ndërtimin e sistemit informatik për akcizën. Do të ndërtohet gjithashtu edhe një plan pune (ose plan veprimi) për projektin e akcizës, i cili do të përfshijë edhe hapat e nevojshëm për IT-në. 5.2 Ndërveprimi në Nivel Kombëtar Këtu përfshihen shkëmbimi i të dhënave dhe integrimi ndër-institucional, koncepti i Sportelit të Vetëm (Single Window), etj. 5.2.1 Manaxhimi i Integruar i Kujve (IBM, Integrated Border Management) Egziston një strategji kombëtare për IBM, dhe gjithashtu edhe një plan pune (plan veprimi), i hartuar para disa vitesh. Rishikimi, rifreskimi dhe zbatimi i këtij plani pune në Doganë është njëri nga objektivat e projektit të binjakëzimit. Në këtë kontekst do të shtjellohen gjithashtu edhe kërke- sat/nevojat e IBM për sistemet informatike, duke përfshirë IPR dhe kon- trollin e parave (Cash Control). Këto pritet të përfundohen nga fundi i vitit 2011. 14
  • 15. 5.2.2 Shkëmbimi i të Dhënave Elektronike me Sistemet Bankare Mbledhja e të ardhurave duhet të integrohet gjithashtu edhe me sistemet Europiane. (BP: 22.20) 5.2.3 Shkëmbimi i të Dhënave dhe Integrimi Ndër-Institucional (National Single Window) Dogana ka nevojë të shkëmbejë të dhëna me këto institucione: ˆ Ministria e Financave (DPT, Drejtoria e Përgjithshme e Thesarit, etj.) ˆ METE (QKR, QKL, etj.) ˆ Dhomat e Tregëtisë ˆ Ministria e Bujqësisë (Instituti i Sigurisë Ushqimore dhe Veterinarisë, etj.) ˆ Ministria e Shëndetësisë (Qëndra Kombëtare e Kontrollit të Barnave, etj.) ˆ Drejtoria e Përgjithshme e Standardizimit ˆ Ministria e Punëve Publike dhe Transportit (Drejtoria e Përgjithshme Rregullatore) ˆ Ministria e Inovacionit dhe Teknologjisë së Informacionit (AKSHI) ˆ Ministria e Brendshme ˆ Ministria e Mbrojtjes, etj. Nevojat dhe kërkesat e detajuara rreth shkëmbimit të të dhënave me këto institucione ngelen për tu pare dhe për tu përshkruar. Ka një plan pune lidhur me këtë dhe kjo punë pritet të kryhet gjatë gjysmës së parë të viti 2011. 5.3 Kërkesa për Mjete dhe Softe të Tjera Softe/sisteme të tjera janë të nevojshme në sektorë të ndryshëm të doganave, për të krijuar një mjedis pune pa letra dhe me mjetet e nevojshme për menaxhimin elektronik të informacionit. Ne mund ti zhvillojmë vetë këto softe/sisteme/module, ose mund të për- dorim programe të gatshme të zhvilluara nga të tjerët. Në rastin e dytë (i cili është më i preferuar), ne duhet ti instalojmë, kongurojmë dhe mirëmbajmë ato, duke i integruar gjithashtu edhe me sistemet e tjera që kemi. 15
  • 16. 5.3.1 Ndërtimi i një CMS-je (Content Managment System) Faqja web e Doganave shqiptare është pak si e vjetër dhe jo funksionale sa duhet, për të plotësuar të gjitha kërkesat për publikimin e dokumentave dhe të dhënave, si brenda institucionit ashtu dhe për publikun. Është e qartë se ajo duhet të zëvendësohet me një një CMS. Drupal do të ishte një zgjedhje e mirë, pasi është popullor, është soft i lirë, është më shumë profesional dhe më i përshtatshëm se alternativat e tjera, etj. 5.3.2 Një mjet për planikimin, ndjekjen dhe raportimin e sh- penzimeve te IT-së (BP: 22.6) ˆ TaskJuggler mund të ishte një zgjedhje e mirë, meqë ka aftësi për planikimin dhe ndjekjen e projekteve, si dhe për rregjistrimin e sh- penzimeve, gjenerimin e raporteve, etj. 5.3.3 Programe për monitorimin e funksionalitetit të sistemeve egzistuese (BP: 22.11) ˆ Zenoss mund të ishte një zgjedhje e mirë për monitorimin/managimin e pajisjeve të rrjetit, shërbimeve, etj. 5.3.4 Ndonjë mjet/program për të lehtësuar rregjistrimin e prob- lemeve (BP: 22.12, 22.40) ˆ Ndoshta munt të përdoret Trac. 5.3.5 Knowledge Database (BP: 22.13) 5.3.6 Mjete për komunikim dhe bashkëpunim të brendshëm ˆ OpenFire për mesazhe të çastit (instant messages) ˆ Lista diskutimesh (mailing lists). Ndoshta mailman. 16
  • 17. 5.3.7 Sistem për Manaxhimi e Shkresave (Document Manage- ment System) (BP: 22.27) ˆ Alfresco mund të përdoret si protokollues elektronik, për qarkullimin dhe arshivimin e shkresave të brendshme (midis drejtorive, departa- menteve, etj.) 5.3.8 Mjete për Inteligjence Biznesi (BP: 22.38) ˆ Mund të provohen JasperSoft, Pentaho, etj. 5.3.9 Mjete për Manaxhimin e Personelit (Human Resource Management) ˆ Mund të instalohet, përshtatet dhe provohet OrangeHRM. 5.3.10 Directory Server për akses me një fjalëkalim të vetëm Directory servers are also usefull, among others, for implementing single sign- on (employees login to dierent applications using the same username and password, which are stored on the directory server). This is very important because it makes simple the life of the users: they have to remember and maintain only one username+password, instead of having one for email, one for AW, one for Alfresco, one for JasperReports, one for the CMS etc. It also simplies the task of the system administrators, because they have to keep and maintain only one list of users, instead of maintaining a separate list of users for each program/application. Directory Servers mund të mbajnë një listë hierarkike njërëzish, bashkë me atribute të caktuara për secilin prej tyre, përfshirë edhe username/password. Ata mund të jenë të dobishëm, midis të tjerash, edhe për hyrjen me një fjalëkalim të vetëm. Kjo do të thotë që punonjësit të identikohen në aplika- cioneve të ndryshme duke përdorur të njëjtin emër dhe fjalëkalim, të cilët janë ruajtur në directory server. Kjo është shumë e rëndësishme sepse i lehtëson përdoruesit. Atyre u duhet të kenë dhe të mbajnë mend vetëm një username/password, në vend që të kenë një për email-in, një për AW, një për Alfresco, një për JasperReports, një për Drupal, etj. Ajo lehtëson gjithashtu edhe detyrën e administratorëve të sistemit, sepse atyre u duhet të mbajnë dhe të kujdesen vetëm për një 17
  • 18. listë përdoruesish, në vend të mbajtjes së një listë të veçantë përdoruesish për çdo program/aplikacion. Disa nga programet që mund të provohen janë këto: ˆ Apache Directory Server ˆ 389 Directory Server ˆ Open Directory Server ˆ Open LDAP and phpLDAPadmin 5.3.11 Një Program Inventari (Inventory/Asset Management Sys- tem) (BP: 20.9) Një program i tillë është i nevojshëm për të rregjistruar dhe moni- toruar vendndodhjen, përdorimin dhe gjëndjen funksionale të infrastrukturës dhe pajisjeve të administratës. 5.4 Dokumentet e IT-së Disa dokumente lidhur IT-në duhet të hartohen, të publikohen, të rishikohen periodikisht, të mirëmbahet, dhe të zbatohen. Këto dokumenteve të mbësht- esin strategjinë e IT-së dhe bazohen kryesisht në kërkesat e Blueprints-eve. Dokumentat mbështetëse të cilat duhet të të zhvillohen janë shënuara dhe përshkruar më poshtë. 5.4.1 Politika e Personelit të IT-së (BP: 22.3) 5.4.2 Proceset e Punës të IT-së (BP: 22.32, 22.4, 22.35, and 22.39) 1. Proceset e punës të IT-së të identikohen dhe të listohen në mënyrë të qartë. 2. Çdo proces pune duhet të përshkruhet me diagrama UML, manuale, etj 3. Detyrat, përgjegjësitë dhe rolet e IT-së të përcaktohen dhe të publiko- hen. 18
  • 19. 4. Diagramat dhe detajet e rrjetave kompjuterik, sistemeve informatike etj. duhet të jenë të dokumentuara, si për zyrat qendrore, ashtu edhe për degët dhe pikat e tjera doganore. 5. Mirëmbajtja dhe IT Support Procedurat duhet të dokumentohet dhe të botuar. Lë të kuptohet se problemeve duhet të përfshihen si. 5.4.3 Politika për Sigurinë e Sistemeve (BP: 22.8) 5.4.4 Politika për Prokurimet dhe Buxhetin e IT-së (BP: 22.8) 5.4.5 Strategjia për Manaxhimin e Rreziqeve në IT (BP: 22.9) Rregjisti i rreziqeve, duke përfshirë edhe Rimëkëmbjen pas Katas- trofës (Disaster Recovery), Backup dhe Restore, Sigurinë e IT-së, etj. 5.4.6 Kërkesat dhe Strategjia për Trajnim në IT (BP: 22.10 and 22.42) Ky dokument duhet të vlerësojë nevojat për trajnim IT-je, si për ekspertët e IT-së, ashtu dhe për personelin tjetër. 5.4.7 Standartet dhe Procedurat e Dokumentimit në IT (BP: 22.15) 5.4.8 IT Telecommunications Policy (BP: 22.16) 5.4.9 Politika për Lirinë e Informacionit, Sigurinë dhe Mbrojtjen e të Dhënave (BP: 22.29) 19