SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 322
Descargar para leer sin conexión
MİKRO İKTİSAT
PROF. DR. HARUN TERZİ
hterzi@ktu.edu.tr
Copyright © by hterzi
Karadeniz Teknik Üniversitesi İİBF-İktisat Bölümü
MİKRO İKTİSATTA TEMEL KAVRAMLAR
Ceteris Paribus: Diğer şartlar sabit varsayımı
Mutadis Mutandis: Tüm şartlar değişken
Tümdengelim: İktisadi olayları genelden özele doğru incelemek
Tümevarım: İktisadi olayları özelden genele doğru incelemek
Marjinal analiz: İktisadi düşünme tarzının temelinde marjinal analiz yatar.
Sabit şartlar varsayımı değiştiğinde oluşan yeni durumun
incelenmesinde marjinal analiz yöntemi kullanılır
Fırsat (Alternatif=opportunist) maliyet: Bir şey elde ederken bir
başka şeyden vazgeçmek zorunda kalınması
Laissez-faire Laissez Passer : Birakınız Yapsınlar-Bırakınız Geçsinler
Sentezci analiz: Tümevarım ve tümdengelim birlikte kullanılarak
iktisadi olayları açıklayan teoriler üretilir.
SAYIŞTAY-2008
111. Aşağıdakilerden hangisi iktisatçıları ilgilendiren mikro bir konudur?
A) İşsizlik
B) Dış ticaret açığı
C) Üretimin maksimizasyonu
D) Bütçe açığı
E) Enflasyon
C) Üretimin maksimizasyonu
TÜKETİCİNİN ÖZELLİKLERİ
Tüketici Rasyoneldir(Akılcıdır) Tüketici Tutarlıdır
Tüketicinin Tercihleri Geçişkendir
Rasyonel tüketicinin tercihleri tutarlı ve geçişkendir.
A>B B>C ise A>C dir
Tüketici Homoeconomicustur (iktisadi insan)
Tüketici Faydacıdır
Tüketici Hedonisttir
Tüketici kolay olanı zora tercih eder
(En az emek kanunu)
Tüketici rahatı sever zoru sevmez
Moral Hazard (Ahlaki Çöküntü/Tehlike) sözleşmenin taraflarından
birisinin, diğer taraf aleyhine sözleşmeden yararlanacak biçimde,
davranışını değiştirmesi durumunda ortaya çıkan sorun. Örneğin
yangına karşı evini sigorta eden eve sahibinin yangını önlemede daha az
dikkatli davranması, sağlık sigortası olan bir kimsenin ilaç kullanımı
konusunda savurganca hareket etmesi
İşçi-İşveren ilişkisi Sabit ücret-prime dayalı ücret
Devlet-Memur-Vatandaş ilişkisi
Bilgi Asimetrisi Sorunu
Principal-Agent Problem (Asıl-Vekil Sorunu)
Monitoring Cost (Gözetleme Maliyeti)
16. yüzyılın başlarından 19. yüzyılın ilk yıllarına kadarki 300 senelik
bir dönemi kapsayan Merkantilizm Jean Bodin (1530-1596)
Merkantilizm; ticaretle uğraşmak, bir mal satmak anlamına
gelmektedir. İthalatı kısıtlayıp, ihracatı teşvik ederek güçlü ve zengin
bir devlet inşa etmeyi amaçlayan iktisadî milliyetçiliktir. Değerli
madenlerden altın ve gümüşü elde etmek, ihracatı artırmak ithalatı
kısmak esastır. Sömürgecilik anlayışına dayanır.
Nüfusu arttırmak
Para miktarını çoğaltıp ticareti geliştimek
Fiyat yükselmeleriyle dışarıya mal satışından daha fazla kazanç
sağlayan tüccarlara daha fazla para kazandırmak
Merkantilistler, emperyalizm, sömürgecilik yapma,
sömürgelerden ucuz hammadde sağlama oraya mamül madde
satma içerde nüfusu arttırarak iş gücünü bol tutma az ücret
verme, gibi yollara başvurmuşlardır
Fizyokrasi, insan toplumlarının tabii kanunla yönetilmesi. 18. yüzyılda, Fransa
'da gelişen bir okul mensupları, "fizyokratlar" diye tanımlanır. Okulun önde
gelen temsilcisi Dr. Francois Quesnay ve “Ekonomik Tablo” adlı eseridir
(1758)
Fizyokrasi, tarımı ihmal eden Merkantilizme karşı bir tepki olarak ortaya
çıkmıştır. Merkatilizm, ticari kapitalizmin ve yeni gelişen mutlak monarşilerin
iktisadi düşünce sistemini yansıtmaktaydı. Fizyokrasi ise girişimci çiftçiyi, büyük
ölçekte üretim yapacak tarımsal üreticiyi ön plana çıkarmak isteyen bir
öğretiydi. Bu dönemde tarımsal alanda önemli yenilik ve değişiklikler
gerçekleşmişti.
Laissez faire, laissez passer!” (Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler!)
Tek vergi olmalı ve vergi sadece tarımdan alınmalı
Özel mülkiyet korunmalı
Fizyokratlar, cemiyeti dört kategoriye ayırmaktadır: Birinci ve en önemli
kategori, toprak sâhipleri, yâni aristokratlardır. İkinci kategori çiftçiler, üçüncü
kategori tüccar ve sanatkârlar, dördüncü kategori de işçiler ve köylülerdir
Fizyokratların görüşleri ancak yirmi yıl kadar etkili olmuş, 1776'da Adam
Smith'in ünlü, "Ulusların Zenginliğinin Nedenleri ve İçeriği Hakkında
Araştırma" kitabının yayınlanması ile önemini yitirmiştir
Adam Smith
1723-1790)
Modern İktisatın Kurucusu İskoç ekonomist
1776-Ulusların Zenginliği
Tam Rekabet, Serbest Ticaret
Görünmez El
"laissez-faire
Fizyokratların tersine toprak yerine insan emeğini
servetin kaynağı olarak görür ve işbölümünün
önemini vurgular
Tümleme Yanılgısı: Birey için iyi olan toplum için de
iyidir.
Alfred Marshall
1842-1924
Modern Mikro İktisadın Kurucusu
1890-İktisadın İlkeleri
Arz-talep, Tüketici Rantı, Üretici Rantı-Esneklik
Piyasa dönemi-Kısa dönem-uzun dönem,
Kısmi Denge analizi
Klasik İktisat
1. Marshall’ın iktisat teorisine yapmış olduğu temel metodolojik
katkı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Nakdi maliyet ve reel maliyet ayrımı
B) Rant benzeri kavramı
C) Tüketici artığı
D) Kısmi denge analizi
E) Alternatif maliyet
KPSS-2002
D) Kısmi denge analizi
FAYDA: Malların ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama
özelliğine denir.Bir tüketici bir malı kullandığında ondan
fayda elde eder. Bir malı satın alan tüketici aslında o malın
faydasını satın alır. Bu fayda kıtlıkla birlikte o malın değerini
belirler
TOPLAM FAYDA: Bir malın tüketilmesi sonucu elde
edilen tatmindir.
MARJİNAL FAYDA: Tüketilen mal miktarının bir birim
değiştirilmesiyle toplam faydada meydana gelen
değişmedir.
Carl Menger
1840-1921
Avusturyalı iktisatçı. Avusturya iktisat ekolünün
kurucusu olarak tanınır. Marijinal fayda kuramıyla
değer kuramının geliştirilmesine katkıda
bulunmuştur.
Menger iktisadi olguları bireylerin davranışına
indirgeyerek değer kuramını bu temelde geliştirdi.
Örneğin, bir malın değişim değerinin o malın
kullanım değeriyle, yani tüketiciye sağladığı
tatminle açıklanabileceğini öne sürdü.
KPSS 2010
1. Tüketici dengesinin bütün malların marjinal
faydalarının birbirine eşit olduğunda gerçekleşeceğini
ileri süren iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) William Stanley Jevons
B) Leon Walras
C) Alfred Marshall
D) Carl Menger
E) Wilfredo Pareto
D) Carl Menger
Nassau William Senior
(1790 - 1864)
Jules Dupuit
(1804 – 1866)
MARJİNAL FAYDA TEORİSİ
Jules Dupuit
Tüketici rantını nispi fayda olarak tanımlamıştır. Bir köprüden geçen bireylerin
toplam refahının maksimum olması için köprüden geçişin ücretsiz olması
gerekir. Azalan Marjinal Fayda Eğrisi-Relative Utility (Nispi Fayda)
Nassau William Senior:
Talebi belirleyen en önemli faktör malın marjinal faydasıdır.
1. Genel denge analizini gerçekleştiren iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Walras B) Marshall C) Smith
D) Pareto E) Cournot
KPSS-2005
Léon Walras
1834-1910
Fransız Neo Klasik (yeni kalsik) iktisatçı, Marjinal Değer
Teorisinin kurucusu
Genel Denge Analizinin ve Matematik okul diye anılan
Lozan Okulu'nun kurucusudur.
Walras, Fransız olmakla birlikte Lozan'da ün kazanmıştır.
Çözümlemelerini matematiksel fonksiyon ve denklemler
sistemi ile açıklayan Walras, tüketilen mal miktarı ile
sağlanan fayda arasındaki ters ilişkiyi yorumlarken,
faydanın mal miktarının azalan bir fonksiyonu olduğunu
açıklamıştır.
2. Aşağıdakilerden hangisi klasik iktisatçılardan biri değildir?
A) L. Walras B) A. Smith C) D. Ricardo
D) J.S. Mill E) K. Marx
KPSS-2007
A) Walras
A) L. Walras
67. Petrol ürünlerinden alınan özel tüketim vergilerinin
bütün sanayi kolları ile girdi piyasalarını nasıl
etkilediğini inceleyen bir iktisatçının yaptığı iktisadi
analiz türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sanayi dengesi analizi
B) Statik analiz
C) Karşılaştırmalı statik analiz
D) Genel denge analizi
E) Kısmi denge analizi
2009-İÇ DENETÇİ
D) Genel denge analizi
Kaynaklar (üretim faktörleri):
Mal ve hizmet üretiminde kullanılan herşey
Üretim fonksiyonu Q=f(L, K, E, T, D)
Üretim fonksiyonu girdiler ile çıktılar arasındaki ilişkiyi gösterir
Q: Quantity: üretim
L: Labor: İşgücü
E: Enerji
T: Teknoloji
D: Doğal kaynaklar, toprak,
madenler vb.
İKTİSADIN AMACI KAYNAKLARI TAM VE
ETKİN KULLANMAKTIR
71. Aşağıdakilerden hangisi bir üretim faktörü değildir?
A) Emek B) Sermaye C) Ürün
D) Girişimci E) Doğal kaynaklar
Maliye Bakanlığı İç Denetçi Aday Belirleme Sınavı 12 Temmuz 2009
21. Aşağıdakilerden hangisi üretim faktörü değildir?
A) Sermaye B) Para C) Girişimcilik
D) Emek E) Toprak
19 Temmuz 2008 Halk Bankası Sınavı
A) C) Ürün
B) Para
• Firmalar
– Mal-Hizmet Üretir-Satar
– Üretim Faktörlerini Satınalır-Kiralar
• Hanehalkı(Tüketiciler)
– Mal-Hizmet Satınalır
– Üretim Faktörlerini Kiralar-Satar
• Devlet
– Mal-Hizmet Üretir-Satar-Satınalır
– Üretim Faktörlerini Satınalır-Kiralar
– Vergi alır-sübvanse uygular
İktisadi Birimler
İktisadi sistemde hanehalkı (tüketici), firmalar, devlet ve dış alem
olmak üzere dört önemli iktisadi birim vardır.
Hanehalkı (Tüketici)
Firmalar (Üreticiler)
Devlet
Dış Alem
İnsan gereksinimlerinin sonsuz ancak kaynakların kıt olması iktisat biliminde en
önemli sorun olarak kabul edildiğinden iktisat bir tercih ve kıtlık bilimi olarak da
adlandırılır.
İktisat üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetlerini ve de tüketici davranışlarının
sadece iktisadi yönünü inceleyen sosyal bir bilimdir. İktisadi olayları ve sorunları
inceleyerek iktisadi yasaları ve ilkeleri belirlemeye çalışır. Bu yönüyle de iktisat
analitik bir bilimdir.
İktisadi büyüme, ülkenin üretim kapasitesinin artması demektir.
Mikro iktisat firma veya tüketiciyle ilgilenir. Küçük resme bakar. Bireylerin
iktisadi ilişkileri üzerinde yoğunlaşır. Bu bakımdan mikro iktisat, firma ve
tüketicilerin gereksinimleriyle, tercihleriyle ve harcamalarıyla ilgilenmektedir.
Tüketicinin faydasını, firmanın karını maksimum yapmaya yönelik davranışları
ele alır
Makro iktisat bir bütün olarak ulusal iktisadi olaylarla ilgilenir. Bir mal ya da
hizmetin üretimi yerine, tüm mal ve hizmetlerin üretimine odaklanır. Bir malın
fiyatı yerine, tüm mal ve hizmet fiyatlarının ortalamasıyla ilgilenmektedir. Bu
bakımdan tüm firma ve bireyleri ilgilendiren; işsizlik, üretim, enflasyon, milli
gelir, istihdam ve kamu harcamaları gibi konular makro iktisadın ilgi alanına
girer.
POZİTİF İKTİSAT VE NORMATİF İKTİSAT
Sosyal bir bilim olmasına rağmen iktisadi olaylar arasındaki neden-sonuç
ilişkilerini incelemeyi amaçlayan iktisat, pozitif bir bilim dalıdır. Analizlerinde
objektif ve bilimsel ilkeleri esas alan iktisat, ne, nedir, ne olacaktır? ne
olmuştur? nasıl olmaktadır? gibi soruların cevaplarını, toplumun geleneklerini
ve değer yargılarını dikkate almadan belirlemeye çalışır. Örneğin; para arzı
artarsa enflasyon artar ve büyüme hızı artarsa toplumsal refah artar gibi
ifadeler, pozitif iktisat için örnek gösterilebilir.
Normatif iktisat ise, toplumun geleneklerini ve değer yargılarını
dikkate alarak toplumsal refahın artırılması için ne olması
gerektiğini belirlemeye çalışır. Bu bakımdan iktisadi olayları
analiz ederken daha çok ne olmalıydı, ne olsaydı şeklinde değer
yargılarını dikkate almaktadır. Örneğin; sosyal yardımlar ve
asgari ücret artırılmalıdır, işsizlere sosyal güvence
sağlanmalıdır, kimsesizler devlet güvencesine alınmalıdır gibi
ifadeler normatif iktisada örnek gösterilebilir
Üretim, “malların faydasını artırmak ya da faydalı hizmetlerde bulunmaktır”.
İktisadi anlamda hizmet de bir üretim faaliyetidir. Bu bakımdan berberin,
mühendisin, muhasebecinin ve doktorun hizmetleri de üretim olarak kabul edilir.
Üretim dört farklı şekilde yapılabilir:
Şekil değişikliği ile Yer değişikliği ile:
Zaman değişikliği ile Mülkiyet değişikliği ile:
Gereksinimleri dolaylı ya da doğrudan karşılayan nesneler, mal olarak kabul
edilir. İnsanların arzu ettiği her şey maldır. Çünkü, gereksinim duyulan şeyler
arzu edilir. Gereksinimleri karşılayan bazı şeyler, daha önce de belirtildiği üzere
elle tutulup gözle görülmezler. Maddi görünümleri olmayan bu tür şeylere
hizmet denir
• İKTİSADİ MALLAR
a- Tüketim malı-Yatırım (sermaye) malı
Tüketim malları (dayanıklı-dayanıksız)
b-Normal mal-normal olmayan mal (Giffen mal-Veblen mal)
c- Üstün mal-fakir(adi,bayağı, düşük, inferior) mal
d-Çok zorunlu-zorunlu-zorunlu olmayan mallar
e-Kamu malları-merit mallar
SAYIŞTAY-2008
113. Tüketicinin geliri artarken bir mala olan talep artıyorsa o mal
nasıl bir maldır?
A) Normal mal B) Tüketim malı C) İkame malı
D) Serbest mal E) Düşük mal
Gelir arttığında talebi artan mallar NORMAL-ÜSTÜN mallardır.
A) Normal mal
İktisadi Mallar
Tüketim malları, insan ihtiyaçlarını doğrudan karşılamak için üretilmiş mallardır.
Bu tip mallar, nihai mallar olarak da tanımlanır. Saat, elbise, buzdolabı ve otomobil
tüketim mallarına dayanıklı mallar; bir ya da birkaç kez kullanılabilen tebeşir, toner,
parfüm, ekmek ve sakız gibi tüketim mallarına dayanıksız mallar denir.
Tamamlayıcı, ikame ve ilişkisiz mallar
Çay-şeker, oje-aseton, sigara-çakmak gibi mallara tamamlayıcı mallar denir.
Tamamlayıcı mallardan birinin fiyatı değiştiğinde; diğerinin talebi de fiyatla ters
yönde değişir. İki mal, şehir suyu-damacana su, çay-kahve, kırmızı et-beyaz
et örneklerinde olduğu gibi birbirlerinin yerine rahatlıkla kullanılabiliyorsa; bu
tip mallara da ikame (rakip) mallar denir. Tebeşir-dolma kalem, çay-benzin ve
tüp-sandalye gibi malların birbirleriyle hiç bir ilişkisi bulunmamaktadır. Bu tip
mallar, ilişkisiz mallar olarak kabul edilirler.
Çok zorunlu, zorunlu ve zorunlu olmayan mallar
İlaç çok zorunlu,
Ekmek, tüp, telefon, şeker ve akaryakıt zorunlu mal
Dondurma, çikolata, sakız ve tiyatro zorunlu olmayan mallar.
Gazete, kibrit, sabun diş fırçası gibi çok zorunlu olmayan, ancak tüketicinin yaşam
konforunu arttıran ve tüketici geliri içinde fazla bir paya sahip olmayan mallar
kültürel mallar;
mücevherat takılar, marka gözlük ve saat gibi zorunlu olmayan mallara lüks
mallar denir.
Normal Mallar
Bir malın fiyatı arttığında (azaldığında) talep miktarı
azalıyorsa (artıyorsa) normal maldır.
P↑ Q↓veya P ↓ Q ↑ (P: price=fiyat, Q: quantity=miktar)
Normal olmayan mallar (Giffen ve Veblen Mallar)
Bir malın fiyatı arttığında (azaldığında) talep miktarı artıyorsa
(azalıyorsa) normal olmayan (Giffen veya Veblen) maldır. P↑
Q ↑ veya P ↓ Q ↓
• Giffen Paradoksu(çelişkisi) Giffen mal aynı zamanda fakir
maldır. Ama her fakir mal Giffen mal değildir.
• Veblen mal lüks ve gösterişli maldır
Üstün ve Aşağı Mallar
Tüketicinin geliri (I: income veya M: money income)
arttığında talebi artan, geliri azaldığında talebi azalan mallar
üstün mallardır.
I↑ Q ↑ veya I ↓ Q ↓
Tüketicinin geliri arttığında talebi azalan, geliri azaldığında
talebi artan mallar aşağı mallardır.
I↑ Q ↓ veya I ↓ Q ↑
(fakir, düşük, bayağı, adi, inferior) mallar
Fakir Mal-Üstün Mal
Kamusal Mallar-Merit Mallar
Devlet tarafından sokak ve caddelerin aydınlatılması ile temizlenmesi gibi
toplumun faydası ve ihtiyaçları için sağlanan mal ve hizmetlere kamusal
mallar denilmektedir. Hiç kimse, kamusal mal ve hizmetlerden faydalanma
konusunda engellenemez.
Merit mallar firmalar tarafından genellikle toplumun ihtiyaç duyduğundan
daha az miktarda üretilen; eğitim, sağlık, elektrik enerjisi, iletişim ve güvenlik
gibi toplumsal fayda sağlayan mal ve hizmetlerden oluşur. Tek başına firmalar
tarafından üretilmesi toplumun ihtiyacını karşılamayacağından, devlet merit
malların üretmek zorundadır.
Gereksinimlerin Özellikleri
Gereksinimler peşpeşe karşılanırsa şiddeti azalır
Gereksinimler sonsuzdur
Gereksinimler şiddet dereceleri yönünden farklıdır
Gereksinimler tatmin edildikçe şiddetlerini kaybeder
Gereksinimler farklı zamanlarda tatmin edilirse şiddet dereceleri artar
Gereksinimleri karşılayan mal ve hizmetler ikame edilebilir
Gereksinimlerin Çeşitleri
Zorunlu olmayan (Takı, jöle, sakız, dergi)
Zorunlu olan (ekmek, elektrik, tüp)
Çok zorunlu olan (ilaç,
su)
Alıcıların ve satıcıların bir araya geldiği ve alışveriş işlemini
gerçekleştirdikleri ortama piyasa denir.
Malların gereksinimleri karşılama özelliğine fayda denir.
Gereksinimleri karşılama gücü yüksek olan malın faydası da yüksektir.
Değer iktisadi mal ve hizmetlere verilen nispi önemdir.
Değer, kullanım ve değişim değeri olmak üzere ikiye ayrılır.
Kullanım değeri, kişisel bir değerlendirme olup, kişilerin çeşitli
mallara verdiği nispi önemi temsil eder. Bu nedenle de kişiden
kişiye değişmektedir.
Değişim değeri mal ya da hizmet karşılığında elde edilebilecek bir
başka mal ya da hizmet miktarının ölçüsüdür. İktisadi yönden
önemli olan değişim değeridir.
Herhangi bir mal ya da hizmetin parasal değerine fiyat denir. Her mal
ve hizmetin değeri, para birimi ile belirlenir ve böylece fiyat oluşur.
Üretime katılma karşılığında elde edilen mal ya da hizmetlerin para ile
ifade edilen değerlerine gelir denir.
Vilfredo Pareto
(1848-1923)
• Modern Refah Ekonomisinin Kurucusu
• Pareto Kriteri “Pareto Optimum”
– Maximum refah = Hiçbir bireyi kötü
yapmadan bir başka bireyi iyi yapmak
mümkün değildir
Pareto kriteri, “kaynak veya mal dağılımında yapılacak bir değişikliğin, hiç bir
bireye zarar vermeden en az bir bireyin durumunu iyileştirmesi” mümkünse,
pareto optimumumun olmadığını ifade eder. Bu durumda kaynak veya mal
dağıtımı yeniden yapılarak toplumsal refahın artırılması mümkündür. Pareto
optimumunun sağlanmadığı durumda kaynakların yeniden dağıtımı sayesinde
pareto optimumuna ulaşma imkanı vardır.
Sir Robert Giffen (1837 -1910) İskoç İstatistikçi ve iktisatçı
Giffen (ve FAKİR) Mal (Giffen Paradoksu)
Giffen ve Veblen
malların talep
doğrusu pozitif
eğimlidir
Thorstein Bunde Veblen, (1857– 1929) Norveç Asıllı Amerikalı
Sosyolog ve İktisatçı. Veblen mallarda tüketici malın fiziksel
faydasından çok psikolojik (gösteriş amaçlı) faydasını önemser. Bu
tür mallara snop mallar da denir.
P
Q
a
P1
Q1
P2
Q2
Talep
Doğrusu
b
Giffen-Veblen Mallarda Talep Doğrusu Pozitif Eğimli
P
Q
D: Demand: Talep
•P1
Q1
a
•P2
b
Q2
Fiyat Arttı
Talep Miktarı Arttı
Patates hem fakir hem de Giffen maldır.
Tüm giffen mallar fakir maldır ama her
fakir mal Giffen mal değildir.
Reyban gözlük, Rolex saat hem lüks hem
de Veblen maldır
Giffen-Veblen mallar talep kanununa
aykırı mallardır.
Normal ve Fakir Mallarda Talep Doğrusu Negatif Eğimli
P
Q
D: Demand: Talep
•
P2
Q1
a
•
P1
b
Q2
Fiyat Azaldı
Talep Miktarı Arttı
GİFFEN MAL (PATATES)
İrlanda Tarihi‘nin en önemli olaylarından biri olan İrlanda Açlığı,
Büyük Kıtlık veya Patates Kıtlığı (1845-1850) diye de adlandırılan
İrlanda patatesinin zehirlenmesi sonucu ortaya çıkan büyük afette
yaklaşık 1 milyon İrlandalı hayatını kaybetmiş ve yaklaşık 2 milyon
İrlandalı da çoğunlukla Amerika‘ya göç ederek ülkeyi terk etmiştir
MİKRO İKTİSAT TEMEL KAVRAMLAR
İktisat bireylerin iktisadi tercihlerini nasıl yaptığını açıklamaya çalışır. İktisat,
mal ve hizmetlerin üretimi, tüketimi ve değişimiyle ilgilenir.
Genel kabul gören tanımına göre iktisat; “sınırsız insan gereksinimlerini sınırlı
kaynaklarla karşılamaya çalışan bir bilim dalıdır”.
İster tüketici ister üretici olsun, evrensel özelliklere sahip bireyi iktisadi insan
(homoeconomicus) olarak tanımlayan iktisat, insanın iktisadi davranışlarını analiz
eder. İktisat bilimi, insanın iktisadi faaliyetleri serbest, rasyonel ve tutarlı bir şekilde
gerçekleştirerek kendi faydasını veya karını maksimize etmeyi amaçladığını
varsaymaktadır
İktisat üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetlerini ve de tüketici davranışlarının
sadece iktisadi yönünü inceleyen sosyal bir bilimdir. İktisadi olayları ve
sorunları inceleyerek iktisadi yasaları ve ilkeleri belirlemeye çalışır. Bu yönüyle
de iktisat analitik bir bilimdir.
PİYASA EKONOMİSİ
piyasalar
ÜRETİCİLER
SATICILAR
TÜKETİCİLER
DIŞA KAPALI EKONOMİDE MAL VE PARA AKIŞI
Copyright © 2004 South-Western
HARCAMA
Mal ve
Hizmet
Alımı
GELİR
Mal ve
Hizmet
Satışı
İşgücü, Toprak,
Sermaye
GELİR
= FAKTÖR VE MAL
AKIŞI
= PARA AKIŞI
Üretim
Faktörleri
Ücret, Rant
Kar ve Faiz
FİRMALAR
•Mal-Hizmer
•Üretir-Satar
•Faktör Satınalır-
•Kiralar
•Mal-Hizmet Satınalır
•Üretim Faktörlerini
Satar-Kiralar
HANEHALKI
•Hanehalkı Satar
•Firma Satınalır
ÜRETİM
FAKTÖRLERİ PİYASASI
•Firmalar Satıcı
Hanehalkı Alıcı
MAL-HİZMET
PİYASASI
KAPALI EKONOMİDE PARA-MAL AKIŞI
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖR
PİYASASI
MAL
PİYASASI
FİRMALAR HANEHALKI
(KAYNAK)
FAKTÖR
PİYASASI
Kaynaklar
(Faktör)
Girdiler
MAL
PİYASASI
KAPALI EKONOMİDE PARA-MAL AKIŞI
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖR
PİYASASI
Faktörler Girdiler
MALİYET TL GELİR TL
GOODS &GOODS &
SERVICESSERVICES
GOODS &GOODS &
SERVICESSERVICES
MAL
PİYASASI
KAPALI EKONOMİDE PARA-MAL AKIŞI
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖR
PİYASASI
FAKTÖRLER GİRDİLER
HARCAMA GELİR TL
MAL
PİYASASI
MAL
HİZMET
MAL
HİZMET
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖR
PİYASASI
FAKTÖRLER GİRDİLER
MALİYET TL GELİR TL
MAL
PİYASASI
MAL VE
HİZMETLER
MAL VE
HİZMETLER
TÜKETİM TLGELİR TL
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖR
PİYASASI
KAYNAKLAR GİRDİLER
MALİYET TL GELİR TL
MAL
PİYASASI
MAL VE
HİZMETLER
MAL VE
HİZMETLER
TÜKETİM TLGELİR TL
PARA AKIMI TERS YÖNÜNDE
MAL-FAKTÖR AKIMI
SAAT YÖNÜNDE
EN TEMEL İKTİSADİ SORUN KIT KAYNAKLAR-KITLIK
HER TOPLUMUN KARŞILAŞTIĞI 3 TEMEL SORU:
Ne, Ne kadar, Ne Zaman Üretilmeli: Üretim kaynaklarının kıt Serbest
piyasa sisteminde neyin, ne kadar ve ne zaman üretileceği;
tüketicilerin talepleri tarafından belirlenir.
Nasıl ve Nerede Üretilmeli:
Serbest piyasa koşullarında nasıl ve nerede üretileceği sorusu
üreticiler tarafından cevaplandırılmaktadır.
Kim İçin Üretilmeli: Geliri yani parası olan mal ve hizmetleri satın
alarak tüketirler.
Gelir dağılımı da üretim faktörlerinin üretime yaptıkları katkı ölçüsünde
mili gelirden aldıkları paya göre değişecektir. İşveren, işgücü, sermaye
ve toprağın; milli gelirden aldığı paylara; sırasıyla
kar, ücret, faiz ve rant denir.
19 Temmuz 2008 Halk Bankası Sınavı
15. Bir girişimcinin faaliyetleri sonucunda milli gelirden aldığı paya ne ad verilir?
A) Faiz B) Rant C) Ücret D) Kar E) Kira
Production Possibilities Curve
ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ
TAM KULLANIM-İSTİHDAM
ETKİN KULLANIM
ALTERNATİF MALİYET
EKONOMİK KALKINMA-BÜYÜME
• TAM KULLANIM=TAM İSTİHDAM
• K, L N, T, E, TAM ÇALIŞIR
• HERKESİN ÇALIŞMASI
• ETKİN KULLANIM
• HERKESİN YETENEK-BECERİSİNE UYGUN
BİR İŞTE ÇALIŞMASI
• Tüm kaynakların tam istihdam seviyesinde
kullanılmasına tam kullanım denir. Veri kaynak ve
teknoloji altında üretebilecek en yüksek çıktıya
ulaşıldığında etkinlik sağlanır. Kaynakların tam
kullanımı kadar etkin kullanımı da önemlidir.
• Tam kullanım, etkin kullanımı garanti etmez.
Kaynakların kullanım yerlerinin değiştirilmesi suretiyle
üretimi artırmak mümkünse; kaynakların etkin
kullanımı sağlanmamış demektir.
• ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ (DÖNÜŞÜM EĞRİSİ)
• BİR EKONOMİDE-ÜLKEDE
• TÜM KAYNAKLARIN
• TAM KULLANILMASI DURUMUNDA ÜRETİLEBİLECEK
• MAKSİMUM MAL-HİZMET MİKTARINI GÖSTEREN EĞRİDİR
• EKONOMİNİN ÜRETİM KAPASİTESİNİ GÖSTERİR
Y
X
Dışbükey
İçbükey
İçbükey ve dışbükey eğriler
negatif eğimlidir
Y
X
•
α=∆Y/∆X
a
•
b
β=∆Y/∆X
Orijine dışbükey eğrinin eğimi
sol yukarıdan sağ aşağıya
gittikçe azalır. Azalan Fırsat
Maliyet
Y
X
•
α
a
•b
β
Orijine içbükey eğrinin eğimi sol
yukarıdan sağ aşağıya gittikçe
artar. Artan fırsat maliyet
α=∆Y/∆X β=∆Y/∆X
Artan Fırsat Maliyet
1 Dönüm patates ekmeye uygun arazide toplam 160 kg ürün yetişir. Patatesin
1 kg=1 TL ise toplam gelir=160 TL
10 10 10 10
10 10 10 10
10 10 10 10
10 10 10 10
Patates ekilmesi gereken bu araziye kg fiyatı=5 TL olan soğan ekilirse verim
düşer. Daha çok soğan ekilirse daha çok patates üretiminden vazgeçilir.
10-10kg patates=
10 kg soğan
10
-20 kg patates=
10 kg soğan
10
-30 kg patates=
10 kg soğan
-50 kg patates
+30 kg soğan
Patatesten 50 TL kayıp
Soğandan 150 TL kazanç
Net kazanç 100 TL
Y
MALI
∆Y X
MALI
∆
X
∆Y/∆X
ALTERNATİF
MALİYET
80 - 0 -
79 1 1 1 1
77 2 2 1 2
74 3 3 1 3
70 4 4 1 4
65 5 5 1 5
60 6 6 1 6
54 7 7 1 7
ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ VE ARTAN FIRSAT MALİYET
Y
X
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1 2 3 4 5 6 7 8
U
Eksik istihdam
Tam istihdam
Y
X
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1 2 3 4 5 6 7 8
U
U: Eksik istihdam
Daha çok Y (X)
Ekonomik Büyüme
1 – Kaynakların
artması
2 – Kaynakların
kalitesinin artması
3 – Teknolojik gelişme
Ekonomik
Büyüme
Y
X
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1 2 3 4 5 6 7 8
A’
B’
C’
D’
E’
Üretim Olanakları Eğrisi
Üretim
Olanakları
Eğrisi
A
B
C
X MALI
2,200
600
1,000
3000 700
2,000
3,000
1,000
Y MALI
D
E
2,000
700
2,100
7500
4,000
3,000
1,000
A
Y MALI
X MALI
E
20
700
30
100
A
Y MALI
X MALI
25
90 120
EKONOMİK BÜYÜME-KALKINMA
40
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
A
B
C
D
E
F
1
0
2 3 4 5 6
Y malı X malı
A 15 0
B 14 1
C 12 2
D 9 3
E 5 4
F 0 5
Üretim Olanakları Eğrisi
X Malı
YMalı
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
A
B
C
D
E
F
1
0
2 3 4 5 6
Y Malı X Malı
A 15 0
B 14 1
C 12 2
D 9 3
E 5 4
F 0 5
Kazanılan 1 X malı
Kaybedilen 1 Y malı
A’dan B’ye giderken 1 X için 1 Y’den vazgeçildi
Üretim Olanakları Eğrisi
YMalı
X Malı
Y ve X farklı mallar Üretimlerinde farklı kaynakların kullanılması gereklidir
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
A
B
C
D
E
F
1
0
2 3 4 5 6
Vazgeçilen 2 Y
1 X malının fırsat maliyeti 2 Y malı
Y Malı X Malı
A 15 0
B 14 1
C 12 2
D 9 3
E 5 4
F 0 5
Kazanılan 1 X malı
YMalı
X MalıX Malı
Üretim Olanakları Eğrisi
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
A
B
C
D
E
F
1
0
2 3 4 5 6
Üretim Olanakları Eğrisi
YMalı
Y Malı X Malı
A 15 0
B 14 1
C 12 2
D 9 3
E 5 4
F 0 5
X Malı
Vazgeçilen 3 Y
Kazanılan 1 X malı
1 X malının fırsat maliyeti 3 Y malı
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
A
B
C
D
E
F
1
0
2 3 4 5 6
YMalı
Y Malı X Malı
A 15 0
B 14 1
C 12 2
D 9 3
E 5 4
F 0 5
X Malı
Üretim Olanakları Eğrisi
Vazgeçilen 4 Y
Kazanılan 1 X malı
1 X malının fırsat maliyeti 4 Y malı
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
A
B
C
D
E
F
1
0
2 3 4 5 6
YMalı
Y Malı X Malı
A 15 0
B 14 1
C 12 2
D 9 3
E 5 4
F 0 5
X Malı
Üretim Olanakları Eğrisi
Vazgeçilen 5 Y
Kazanılan 1 X malı
1 X malının fırsat maliyeti 5 Y malı
ÜOE ÜZERİNDEKİ TÜM NOKTALAR TAM KULLANIMI GÖSTERİR
ANCAK BU NOKTALARDAN SADECE 1 TANESİ ETKİN
KULLANIMDIR.
G NOKTASI EKSİK KULLANIMI GÖSTERİR
H NOKTASI İSE MEVCUT KAYNAKLARLA ULAŞILAMAZ
NOKTADIR
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
A
B
C
D
E
F
1
0
2 3 4 5 6
•
G
•H
ÜOE ÜZERİNDEKİ
HANGİ NOKTAYI
TÜKETİCİLER
İSTİYORSA O
NOKTA
ETKİN KULLANIMI
GÖSTERİR
YMalı
X Malı
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
A
B
C
D
E
F
1
0
2 3 4 5 6
G
•H
G: EN İYİ EKONOMİLERİN OLDUĞU YER
İ: RESESYON-DURGUN EKONOMİLERİN OLDUĞU YER
J: DEPRESYON EKONOMİLERİN OLDUĞU YER
YMalı
X Malı
İ
J
EKONOMİK KALKINMA-BÜYÜME VE
ÜOE(PPC)
KALKINMAKTA OLAN ÜLKELER İÇİN KALKINMA
GELİŞMİŞ ÜLKELER İÇİN BÜYÜME
1 32
Units of guns
15
10
5
0
PPC1
PPC2
PPC3
5 10 15
YMalı
X Malı
ÜLKE A ÜLKE B
Ülke A’da Az büyüme
Units of consumer goods
25
20
15
10
5
0
PPC2001
PPC1991
A.
Units of consumer goods
25
20
15
10
5
0
PPC2001
PPC1991
B
B.
5 10 15 5 10 15
A
SermayeMalı
SermayeMalı
Tüketim Malı Tüketim Malı
Ülke B’de Çok büyüme
95.Aşağıdaki şekle göre, başlangıçta A noktasında olan bir ekonomide ortaya
çıkacak bir ekonomik krizin sonucunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir?
A) Ekonominin üretim olanakları artacağından D noktasına gelinir.
B) Ekonominin üretim olanakları azalacağından C noktasına gelinir.
C) Ekonominin üretim olanaklarında bir değişme olmayacağından B noktasına
gelinir.
D) Ekonominin üretim olanaklarının artıp azalması hakkında bir şey
söylenemeyeceğinden hangi noktaya gelineceği önceden bilinmez.
E) Ekonominin üretim olanakları önce azalır, sonra da artar; dolayısıyla önce C
noktasına sonra da D noktasına gelinir.
KİK-2009
♦
♦♦
♦
a
b
d
c
Kömür
Giysi
B)
Üretim olanakları eğrisi üzerindeki a noktası
için
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Üretim maksimumdur
B) Aşırı istihdam vardır
C) Etkin üretim yoktur
D) İşsizlik vardır
E) Atıl kapasite vardır
A
Malı
B
Malı
a
A) Üretim maksimumdur
Üretim olanakları eğrisi üzerinde a noktasına ulaştıktan sonra
daha fazla X malı üretmenin yolu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Y malı üretimine daha fazla kaynak ayırmak
B) X malının fiyatını ucuzlatmak
C) Y malı üretimini arttırmak
D) Y malının fiyatını arttırmak
E) Y malı üretimini azaltmak
X
Malı
Y
Malı
a
E) Y malı üretimini azaltmak
X1
Y1
95.Yukarıdaki şekle göre, başlangıçta A noktasında olan bir ekonomide
ortaya çıkacak bir ekonomik krizin sonucunda aşağıdakilerden hangisi
gerçekleşir?
A) Ekonominin üretim olanakları artacağından D noktasına gelinir.
B) Ekonominin üretim olanakları azalacağından C noktasına gelinir.
C) Ekonominin üretim olanaklarında bir değişme olmayacağından B noktasına
gelinir.
D) Ekonominin üretim olanaklarının artıp azalması hakkında bir şey
söylenemeyeceğinden hangi noktaya gelineceği önceden bilinmez.
E) Ekonominin üretim olanakları önce azalır, sonra da artar; dolayısıyla önce C
noktasına sonra da D noktasına gelinir.
KİK-2009
♦
♦♦
♦
a
b
d
c
Kömür
Giysi
B)
Üretim olanakları eğrisi üzerinde a noktasından
b noktasına gitmenin alternatif maliyeti nedir?
A) 2 Y malı
B) 0 X malı
C) 3 X malı
D) 6 Y malı
E) 5 X malı
Y
Malı
X
Malı
c
B) 0 X malı
4
5
b
6
2
a
KPSS 2002
Aşağıdakilerden hangisi üretim olanakları eğrisinin sağa
doğru kaymasına yol açar?
A) Tüketici talebinin ciddi ölçüde ve aniden artması
B) Kaynakların bir malın üretiminden diğerine kaydırılması
C) Okuma-yazma oranının yükselmesi
D) Toplam nüfusun azalması
E) Aktif işgücünün azalması
Üretim olanakları eğrisinin sağa doğru kayması ekonomik büyüme
anlamına gelir. Bunun için, aktif nüfusun artması, yeni hammadde
kaynakla-rının bulunması, vasıflı işgücü sayısının artması, yeni üretim
teknoloji ve yöntemlerinin gelişmesi veya keşfi gibi gelişmeler olması
gerekir. Bu ne-denle, okuma-yazma oranının yükselmesi vasıf-lı işgücünün
artışını ifade eder ve eğrinin sağa kaymasına yol açar.
C) Okuma-yazma oranının yükselmesi
TALEP TEORİSİ
Talep kavramı, tüketicilerin belirli bir dönemde ve belli bir fiyat seviyesinde
satın almak istedikleri mal veya hizmet miktarını ifade eder. Talep ile istek ve
arzu kavramları arasındaki en önemli ayırım, talebin satın alma gücü ile
destekleniyor olmasıdır. Daha basit bir ifadeyle, istek ve arzuların satın alma
gücü ile desteklenmesi, talep olarak adlandırılır.
Talep yasası, herhangi bir maldan talep edilen miktar ile malın fiyatı
arasında ters yönlü bir ilişki olduğunu ifade eder. Yani; malın fiyatı
arttıkça ondan talep edilen miktar azalmakta; fiyatının azalması
durumunda artmaktadır. Bu ilişkinin nedeni, malın fiyatındaki değişmenin
neden olduğu ikame ve reel gelir etkileridir.
BİR MALIN TALEBİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR?
P-MALIN KENDİ FİYATI
M(I)-Tüketicinin Geliri
Diğer Malların Fiyatları
Tamamlayıcı Malların Fiyatları
ise normal mal
ise normal olmayan (Giffen-Veblen) mal
-
+
+ ise normal-üstün mal
- ise fakir-düşük-inferior-adi mal
-
+ Rakip Malların Fiyatları
BİR MALIN TALEBİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR?
Reklamlar-Tercihler
Gelecekte Beklenen Fiyatlar
Tüketicilerin-Alıcıların Sayısı
Vergiler
Sübvanseler (Negatif Vergi)
Mevduat Faiz Oranları
+
+
+
-
-
+
Talep Denklemi Q=f(P)
PQ 10200 −=
Ters Talep Denklemi P=f(Q)
20010 −=− QP
10
200−
=−
Q
P
10
200+−
=
Q
P
Q,P 10020 −=
Talep Denklemi P=f(Q)
PQ −= 200
Ters Talep Denklemi
QP −= 200
Talep Denklemi
P,Q 50200−=
Ters Talep Denklemi
QP 2400−=
Statik Hareket
Talep Miktarı Değişti
Dinamik Hareket
Talep Değişti
P
Q
•
a
D
• b
P
Q
•
a
D
• b
D’
38. Son on yılda tekstil ürünlerinde önemli
ölçüde fiyat artışına karşın halkın her yıl
satın aldığı tekstil ürünü miktarı da
artmıştır.
Bu durumla ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi doğrudur?
A) Tekstil ürünleri arz eğrisi sola kaymıştır.
B) Tekstil ürünleri talep eğrisi sağa kaymıştır.
C) Tekstil ürünleri talep eğrisi sola kaymıştır.
D) Tekstil ürünlerinde talep kanunu
çalışmamaktadır.
E) Tekstil ürünleri arz eğrisi sağa kaymıştır.
Halk Bankası Sınavı-2009
P
Q
S0
•
D0
a
•
b
D1
•
c
p0
p1
q0
q1
q2
B)
Talep Doğrusu (Marshall Talep Doğrusu, Tazmin Edilmemiş Talep Doğrusu)
P
Q
D: Talep
•
P2
Q1
a
•
P1
b
Q2
Fiyat AzaldıTalep Miktarı Arttı
İkame (nispi fiyat)
etkisi
Reel gelir etkisi
Azalan marjinal
fayda
MU
Q
MU: Marjinal Fayda
•
MU2
Q1
a
•
MU1
b
Q2
MU: Marjinal Fayda Eğrisi
MU=P
MARJİNAL FAYDA EĞRİSİ=BİREYSEL TALEP EĞRİSİ
KPSS 2002
11.Mal fiyatları ve tüketici geliri yönünden,herhangi bir mal için sıradan
(Marshallcı) talep fonksiyonu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A) İkinci dereceden homojen
B) Birinci dereceden homojen
C) Doğrusal homojen
D) Sıfırına dereceden homojen
E) Homojenlik özelliği göstermez
Talep denklemi sıfırıncı dereceden homojendir. Gelir ve fiyatlar
aynı oranda değişirse talep değişmez. (Ceteris-Paribus varsayımında)
SAYIŞTAY 2008
112. Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep miktarında (TALEBİNDE)
artışa yol açmaz?
A) Ülke nüfusunun büyümesi
B) Zevk ve tercihlerin mal lehine gelişmesi
C) İkame malın fiyatının yükselmesi
D) Tüketici gelir düzeyinin artması
E) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi
E) Tamamlayıcı malın
Fiyatı yükselirse malın
kendi talebi azalır ve talep
doğrusu orijine kayar
P
Q
DD
a b
P1
Q1 Q2
Nüfusun artması
Zevk-tercihlerin artması
Gelirin artması
İkame malın fiyatının artması
b
P
Q
DD
a
P1
Q2 Q1
SAYIŞTAY 2008
116. Bir piyasadaki tüketiciler malın fiyatının gelecekte
artacağı beklentisi içindelerse bu mala olan talep
nasıl değişir?
A) Bugünkü talep azalır.
B) Bugünkü talep artar.
C) Talep, bugün ve gelecekte aynı kalır.
D) Talep gelecekte artar.
E) Talep gelecekte azalır.
B) Bugünkü talep artar.
Talep Doğrusunda Kayma
Talep doğrusu, talebi fiyat dışında etkileyen faktörlerin sabit kalması varsayımı
altında, fiyat ile talep edilen miktar arasındaki ters yönlü ilişkiyi yansıtmaktadır.
Malın kendi fiyatı dışında talebi etkileyen faktörler, aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Tüketicinin parasal geliri
Tamamlayıcı ve ikame malların fiyatları
Tüketicinin beklentileri, zevk ve tercihleri ile tüketicilerin kompozisyonu
Vergi ve sübvanseler
Nüfus (alıcıların sayısı)
Mevduat faiz oranları
Bu faktörlerin her birindeki değişme, talep doğrusunun yer değiştirmesine neden
olur. Talep artışı, talep doğrusunun sağa kayması demektir. Bu durumda
tüketiciler, her bir fiyat karşılığında öncesine kıyasla daha fazla miktarda satın
alma arzusu ve gücündedirler. Talep azalışı talep doğrusunun sola kayması
anlamına gelmekte olup; her bir fiyat karşılı
P
1Q
Bireysel Talep Doğrularının Yatay Toplamları ile Piyasa Talep Eğrisi
Elde Edilir.
1D
P
2Q
2D
3
3 2
P
Q
D
5
Toplam Talep
Bireysel Talep
Tüketici A Tüketici B Tüketici A+B
P
Qo
$5
4
3
2
1
P QD
5
4
3
2
1
10
20
35
55
80
D
10 20 30 40 50 60 70 80
Talep Eğrisi
P
Qo
5
4
3
2
1
P QD
5
4
3
2
1
D
10 20 30 40 50 60 70 80
D’
Talep
Kayması
Talep miktarında
artış
10
20
35
55
80
30
40
60
80
+
P
Qo
5
4
3
2
1
P QD
5
4
3
2
1
10
20
35
55
80
D
10 20 30 40 50 60 70 80
--
10
20
40
60
D’
Talep
Kayması
Talep miktarında
azalma
MiktarMiktar
FiyatFiyat
D1
D2
Talep MiktarıTalep Miktarı
ArzaldıArzaldı
TalepTalep
MiktarıMiktarı
ArttıArttı
D0
TalepTalep
ArttıArttı
TalepTalep
AzaldıAzaldı
Talepte Değişme-Talep Miktarında Değişme
Dinamik Değişme Statik Değişme
KPSS-2001
3. Aşağıdakilerden hangisi A malının talep eğrisinin sola doğru
kaymasına neden olur?
A) A malını tüketen insanların sayısının artmasına yol açan bir nüfus artış
B) A normal bir mal ise, tüketici gelirinin artması
C) Tamamlayıcı mal olan C’nin fiyatının düşmesi
D) İkame mal olan B’nin fiyatının yükselmesi
E) A düşük bir mal ise, tüketici gelirinin artması
E) A düşük bir mal ise, tüketici gelirinin artması
P
Q
D
D’
38. Son on yılda tekstil ürünlerinde önemli
ölçüde fiyat artışına karşın halkın her yıl
satın aldığı tekstil ürünü miktarı da
artmıştır.
Bu durumla ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi doğrudur?
A) Tekstil ürünleri arz eğrisi sola kaymıştır.
B) Tekstil ürünleri talep eğrisi sağa kaymıştır.
C) Tekstil ürünleri talep eğrisi sola kaymıştır.
D) Tekstil ürünlerinde talep kanunu
çalışmamaktadır.
E) Tekstil ürünleri arz eğrisi sağa kaymıştır.
Halk Bankası Sınavı-2009
P
Q
S0
•
D0
a
•
b
D1
•
c
p0
p1
q0
q1
q2
B)
SAYIŞTAY 2003
Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep eğrisinde kaymaya neden olmaz?
A) Tüketici gelirinin değişmesi
B) Tüketicinin zevk ve tercihlerinin değişmezi
C) Rakip malların fiyatlarının değişmesi
D) Malın fiyatının değişmesi
E) Beklentilerin değişmesi
D) Malın fiyatının değişmesi
Tüketici Rantı-Kazancı-Artığı-Refahı
Ödemeye razı olduğunuz fiyat 5 TL
Fiyat
Miktar
5 TL
1
Piyasa denge
fiyatı 3 TL
3 TL
2 TL
Tüketici artığı 2 TL
Fiyat
Q
5
1
1. dondurma ile 2. dondurmanın değeri aynı mı?
2
4
Azalan Marjinal Fayda Eğrisi
Talep Eğrisi
3
2
1
1. Dondurmaya 5 TL
2. Dondurmaya 4 TL
ödemeye istekliyim.
Dondurmanın fiyatı 3 TL D
P
Q
3
3
• e
6
0 6
5
1 2
4
2
1
0
Marjinal Fayda Doğrusu J. Dupuit
Talep Doğrusu= Alfred Marshall
Marshall Talep Doğrusu
Tazmin veya Telafi edilmemiş Talep Doğrusu
ARZ S=SUPPLY
ARTAN MARJİNAL
MALİYET EĞRİSİ
1
2
2
1
0
Qd=6-P PW=PS=ÜRETİCİ RANTI=KAZANCI=ARTIĞI=REFAHI
BÖLÜNEBİLİR MALDA PW:4.5 YT
BÖLÜNEMEZ MALDA PW:3 YTL
TALEP D=DEMAND
AZALAN MARJİNAL
FAYDA
TÜKETİCİ RANTI VE TALEP DOĞRUSU
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
$P
QD
P = $25
Tüketici Rantı= 105
7. A tüketicisinin bir mal için ödemeye istekli olduğu miktar 50 TL, B
tüketicisinin 45 TL, C tüketicisinin ise 40 TL’dir. Malın fiyatı 40 TL
olduğuna göre üç tüketicinin toplam tüketici artığı kaç TL’dir?
A) 15 B) 40 C) 85 D) 95 E) 135
KPSS-2009 A) 15
fig
Tüketicinin
Toplam
Harcaması
MU
P1
Q1O
MU, P
Q
Tüketicinin Toplam Harcaması
Tüketicinin
Toplam
Harcaması
MU
TüketiciRantı
P1
Q1
MU, P
QO
TÜKETİCİ RANTI
KPSS 2003
4. A'nın ete yönelik talebi D(p) = 100 -P denklemiyle gösterilmek-
tedir. Etin fiyatı 75 ise, A'nın net tüketici arttığı kaç olur?
A) 25 B) 156,25 C) 312,5 D) 625 E) 1250
P
Q
100
100
75
25
a
25
25
D(P)=100-P D(75) = 100-75 = 25 (25x25)/2 =312.5 (CEVAP C)
Tüketici Rantı-Artığı
KPSS 2006
7.X malının fiyatı 3 YTL'den 2 YTL'ye düşünce tüketici A'nın talep ettiği
miktar 10 birimden 14 birime yükselmiştir.
Buna göre, tüketici fazlasındaki değişme kaç YTL dir?
A) 10 B)12 C)16 D) 18 E) 22
P
Q
TALEP
3
10
a
b
2
14
Tüketici Rantındaki değişme
1(10)+[(1(4)/2]=10+2=12 YTL
B)12
MU = D
MU, P
QO Q1
P1
a
Q1 de P1 = MU
MU Eğrisi ve Bireysel Talep Eğrisi
MU
P1
Q1
MU, P
QO
TÜKETİCİNİN TOPLAM FAYDASI
Tüketicinin
Toplam
Faydası
Sir John R. Hicks
1904-1989
1972-Nobel Ödülü
Hicks Talep Eğrisi (Telafi Edilmiş-Tazmin Edilmiş
Talep Eğrisi)
Marshall Talep Eğrisi
(Telafi Edilmemiş Talep Eğrisi)
Tazmin edilmemiş Talep Eğrisi
1842-1924
Bir malın fiyatı azaldığında tüketici 2 nedenle satın
aldığı miktarı artırır:
1-Reel geliri artan tüketici reel gelir etkisiyle daha çok
alır
2-Ucuzlayan mal diğer malın fiyatı karşısında nispi
olarak ucuzladığından meydana gelen ikame etkisi
(nispi fiyat etkisi) ile tüketici daha çok alır
P
Q
D (marshall)
D (hicks)
•
• •
İE GE
a
bc
Hicks talep eğrisi sadece
ikame etkisini gösterirken
Marşhal talep eğrisi hem
ikame hem de reel gelir
etkisini gösterir
TE= GE + İE
+
(ab)
+ +
(cb) (ac)
4
2
2 8?
Hicks etkisi=İkame etkisi
TE=Toplam fiyat etkisi
İE=İkame etkisi (nispi fiyat etkisi)
5. Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
doğrudur?
A) Giffen malı söz konusu olduğunda pozitif eğimlidir.
B) Sadece ikame etkisini yansıtır.
C) Sadece gelir etkisini yansıtır.
D) Düşük mallarda alışılmış talep eğrisi ile çakışır.
E) Eğrinin üzerinde bir noktadan diğerine geçildiğinde, reel gelir değişir.
KPSS-2006
B) Telafi edilmiş talep eğrisi (Hicks talep eğrisi) sadece
ikame etkisinin fonksiyonudur.
KPSS 2004
7. Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili olarak aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Giffen mallarında pozitif eğimlidir.
B) Daima negatif eğimlidir.
C) Sadece gelir etkisini yansıtır.
D) Gelir ve ikame etkileri toplamını yansıtır.
E) Talebin fiyat esnekliğinin her noktada sıfır olduğu bir eğridir.
B) Daima negatif eğimlidir.
Px ↓
NORMAL-ÜSTÜN MAL
Px↑ TE GE İE
Y
X — — —
(-) (+) — +
Y
X
Px↓
+
(-) (+)
TE GE İE
+ +
-+
GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL
Px↑ TE GE İE
Y
X + + —
— — +
Y
X
Px↓
—
+
TE GE İE
— +
-+
AŞAĞI-FAKİR-İNFERİOR MAL
Px↑ TE GE İE
Y
X — + —
(-) (+) — +
Y
X
Px↓
+
(-) (+)
TE GE İE
— +
-+
NORMAL-ÜSTÜN MAL
Gelir↓ TE GE İE
Y
X — — 0
— — 0
Y
X
Gelir ↑
+
+
TE GE İE
+ 0
0+
Px↑
İE(-)
İE(+)
NORMAL-ÜSTÜN MAL
Px↑ TE GE İE
Y
X — — —
(-) (+) — +
Y
X
Px↓
+
(-) (+)
TE GE İE
+ +
-+
Px↑ İE(-) Px ↓ İE(+)
FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF)
İLİŞKİLİDİR
Px↑ GE(-) Px ↓ GE(+)
FİYAT-GELİR ETKİSİ TERS (NEGATİF)
İLİŞKİLİDİR
NORMAL MALLARIN TALEP
DOĞRUSU NEGATİF EĞİMLİDİR
P
Q
D: Demand: Talep
•
P2
Q1
a
•
P1
b
Q2
Fiyat Azaldı
Talep Miktarı Arttı
GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL
Px↑ TE GE İE
Y
X + + —
— — +
Y
X
Px↓
—
+
TE GE İE
— +
-+
Px↑ İE(-) Px ↓ İE(+)
FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF)
İLİŞKİLİDİR
Px↑ GE(+) Px ↓ GE(-)
FİYAT-REEL GELİR ETKİSİ POZİTİF
İLİŞKİLİDİR
REEL GELİR ETKİSİ İKAME
ETKİSİNDEN HER ZAMAN BÜYÜKTÜR
GİFFEN(DÜŞÜK)-VEBLEN MALLARIN
TALEP DOĞRUSU POZİTİF EĞİMLİDİR
P
Q
D: Demand: Talep
•P1
Q1
a
•P2
b
Q2
AŞAĞI-FAKİR-İNFERİOR MAL
Px↑ TE GE İE
Y
X — + —
(-) (+) — +
Y
X
Px↓
+
(-) (+)
TE GE İE
— +
-+
Px↑ İE(-) Px ↓ İE(+)
FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF)
İLİŞKİLİDİR
Px↑ GE(+) Px ↓ GE(-)
FİYAT-GELİR ETKİSİ POZİTİF İLİŞKİLİDİR
REEL GELİR ETKİSİ İKAME
ETKİSİNDEN HER ZAMAN KÜÇÜKTÜR
FAKİR MALIN TALEP DOĞRUSU
NORMAL MALLAR GİBİ NEGATİF
EĞİMLİDİR
P
Q
D: Demand: Talep
•
P2
Q1
a
•
P1
b
Q2
Fiyat Azaldı
Talep Miktarı Arttı
FAKİR-İNFERİOR MAL
Gelir↓ TE GE İE
Y
X — — 0
+ + 0
Y
X
Gelir ↑
+
-
TE GE İE
+ 0
0-
Y FAKİR-İNFERİOR MAL
X NORMAL-ÜSTÜN MAL
KAYMAKAMLIK 2011 (s.130)
I. Düşük bir maldır.
II. İkame ve gelir etkilerinin yönleri birbirine terstir.
III. Mutlak değer cinsinden, ikame etkisi gelir etkisinden büyüktür.
Pozitif eğimli talep eğrisi olan bir mal için yukarıdaki ifadelerden hangileri
doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL
Px↑ TE GE İE
X + + —
X
Px↓
—
TE GE İE
— +
Pozitif eğimli talep doğrusuna sahip düşük malın reel gelir ve ikame
etkileri ters yöndedir ve reel gelir etkisi ikame etkisinden büyüktür.
C) I ve II
8. Düşük bir mal için gelir ve ikame etkilerine ilişkin
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) İkame etkisinin değeri sıfırdır ve toplam etkinin tamamı
gelir etkisinden oluşur
B) İki etki göreli büyüklüklerine bağlı olarak aynı yönde veya
ters yönde olabilir
C) İki etki daima birbirini tam olarak yok eder
D) İki etkinin yönü birbirine terstir
E) İki etkinin yönü aynıdır
D) İki etkinin yönü birbirine terstir
KPSS-2005
KPSS-2005
Fiyatı değişen malda meydana gelen ikame etkisi için
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Herzaman negatiftir
B) Herzaman pozitiftir
C) Normal mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftir
D) Giffen mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftir
E) Fakir mallarda pozitif, normal mallarda negatiftir
A) Herzaman negatiftir
4. Düşük bir malın gelir etkisi nasıldır?
A) Pozitiftir
B) Sıfırdır
C) Negatiftir
D) Sonsuzdur
E) Pozitif, sıfır veya negatif olabilir
KPSS-2008
A) Pozitiftir
5. Malın fiyatındaki bir azalmanın ortaya çıkaracağı gelir etkisi ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Malın tüketilen miktarında daima bir artışa neden olur.
B) Düşük mal olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur.
C) Giffen malı olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur.
D) Normal mal olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur.
E) Fiyatta bir azalma olduğunda ikame etkisiyle aynı yönde bir etki olur.
KPSS-2007
D
Y FAKİR-İNFERİOR MAL
Gelir↓ TE GE İE
Y
X — — 0
+ + 0
Y
X
Gelir ↑
+
—
TE GE İE
+ 0
0—
13. Slutsky denklemi aşağıdakilerden
hangisinin matematiksel gösterimidir?
A) Fayda fonksiyonunun
B) Gelirin marjinal faydasını
C) Talep eğrisini
D) Gelir genişleme yolunu
E) İkame ve gelir etkilerini
117. Slutsky denklemi matematiksel olarak aşağıdakilerden hangisini
temsil eder?
A) Fayda fonksiyonunu
B) Parasal gelirin marjinal faydasını
C) Faydanın marjinal maliyetini
D) Gelir ve ikame etkilerini
E) Talep fonksiyonunu
SAYIŞTAY-2006
D) Gelir ve ikame etkilerini
KMS-2001 E) İkame ve gelir etkilerini
KAYMAKAMLIK 2010
130.
I. Tüm Giffen malları için mutlak değer olarak ikame etkisi gelir etkisinden
daha büyüktür.
II. Tüm düşük mallar için mutlak değer olarak ikame etkisi gelir etkisinden
daha büyüktür.
III. Giffen tipi olmayan tüm düşük mallar için mutlak değer olarak ikame
etkisi gelir etkisinden daha büyüktür.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
B) Yalnız III
119. Bir Giffen malıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır.
B) İkame etkisinin gelir etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır.
C) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu bir maldır.
D) İkame etkisinin gelir etkisinden daha büyük olduğu normal bir maldır.
E) Giffen malı, gelir ve ikame etkilerinin hangisinin büyük olduğundan bağımsız
olarak normal veya düşük bir mal olabilir.
KAYMAKAMLIK -2006
111. Bir Giffen malı için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Tüketicinin geliri artarsa, mala olan talep artar
B) Tüketicinin geliri azalırsa, mala olan talep değişmez
C) Fiyatı artarsa, mala olan talep artar
D) Fiyatı azalırsa, mala olan talep artar
E) Fiyatı azalırsa ve tüketicinin geliri artarsa mala olan talep artar
ZIRAAT BANKASI
MÜFETTİŞLİK-2008
C) Fiyatı artarsa, mala olan talep artar
A) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır.
113. Düşük mal ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Talep eğrisi her zaman pozitif eğilimlidir.
B) Gelir etkisi ile ikame etkisinin yönleri aynıdır.
C) Gelir esnekliğinin işareti negatiftir.
D) Giffen malı olarak da adlandırılır.
E) Engel eğrisi çizilemez.
2007 KAYMAKAMLIK
C) Gelir esnekliğinin işareti negatiftir.
Düşük mal: Gelir artınca talebi azalan, gelir azaldığında talebi
azalan mallar düşük mallardır. Bu tür malların gelir-talep
esnekliği negatiftir.
Talepteki % değişme
Gelirdeki % değişme
Esneklik (e)=
%∆Q
%∆I
=
8. Düşük bir mal için gelir ve ikame etkilerine ilişkin
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) İkame etkisinin değeri sıfırdır ve toplam etkinin tamamı
gelir etkisinden oluşur
B) İki etki göreli büyüklüklerine bağlı olarak aynı yönde veya
ters yönde olabilir
C) İki etki daima birbirini tam olarak yok eder
D) İki etkinin yönü birbirine terstir
E) İki etkinin yönü aynıdır
D) İki etkinin yönü birbirine terstir
KPSS-2005
Fiyatı değişen malda meydana gelen ikame etkisi için
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Herzaman negatiftir
B) Herzaman pozitiftir
C) Normal mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftir
D) Giffen mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftir
E) Fakir mallarda pozitif, normal mallarda negatiftir
A) Herzaman negatiftir
KAYMAKAMLIK-2007
115. Bir talep eğrisinin eğimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
doğrudur?
A) Talep eğrisinin eğimi aynı zamanda fiyat esnekliğini de gösterir.
B) Talep eğrisinin eğimi, fiyat esnekliğinin tersini verir.
C) Talep eğrisinin eğimi fiyat değişikliklerinin talepte ortaya çıkardığı
Yüzde değişmeyi gösterirken, esneklik mutlak değişmeyi gösterir.
D) Talep eğrisinin eğimi, talep miktarının fiyat değişmelerine gösterdiği
duyarlılığın bir ölçüsüdür.
E) Talep eğrisinin eğimi her zaman negatif olduğu halde, fiyat esnekliği her
zaman pozitif olur.
C) Talep eğrisinin eğimi fiyat değişikliklerinin talepte ortaya çıkardığı
yüzde değişmeyi gösterirken, esneklik mutlak değişmeyi gösterir.
KPSS 2005
5.Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Giffen malı söz konusu olduğunda pozitif eğimlidir.
B) Sadece ikame etkisini yansıtır.
C) Sadece gelir etkisini yansıtır.
D) Düşük mallarda alışılmış talep eğrisi ile çakışır.
E) Eğrinin üzerinde bir noktadan diğerine geçildiğinde, reel gelir değişir.
Telafi edilmiş talep eğrisi, harcama minimizasyonundan elde edilen
Hicksgil Talep eğrisidir. Burada sadece ikame etkisine yer verilir. Bu
nedenle de daima negatif eğimlidir. (Cevap B)
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
♦ Gereksinimin şiddeti
♦ İkame olanağı
♦ Mala yapılan harcamanın tüketicinin gelirindeki payı, %
♦ Zaman
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ
Bir malın talebinin kendi fiyatındaki değişme
karşısında gösterdiği duyarlılığa talebin fiyat
esnekliği denir.
♦ Gereksinimin şiddeti artarsa esneklik azalır
♦ İkame olanağı artarsa esneklik artar
♦Mala yapılan harcamanın tüketicinin gelirindeki payı, %
fazla ise esneklik artar
♦ Zaman geçtikçe tüketicilerin talep esnekliği artar
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
(fQdx = ;Px I, ,Py
TALEP DENKLEMİ
V, S, R, Z, ),,,,Pb
;Px
- Normal mal
+ Normal olmayan mal (Giffen-Veblen)
I,
- Fakir mal
+ Üstün mal
,Py
- Tamamlayıcı mal
+ İkame mal
V, -
S, +
R, +
Z, +
,Pb
+
a
Talep Esnekliği
Fiyat
Miktar
20
12
4
50
200
−=
−
=
∆
∆
=ε
x
x
D
P%
Q%
-%50
%200
)(fQdx = xP PQ −= 20
b
20
16
c
4
d
8
c’den d’ye harekette fiyat-talep esnekliği nedir?
==ε
Q
P
dP
dQ
D 4
4
16
1 −=−
X normal maldır
Talep Esnekliği ve Talep Denklemi
Fiyat
Miktar
D
10
100
1
100
10
10
Q
P
dP
dQ
Q
P
P
Q
−=





−
==
∆
∆
=ε
PQ 10200 −=
a
200
20
Talep doğrusunun tam orta noktasında fiyat-talep esnekliği= 1 Birim esnek
Ters Talep Denklemi
Q,P 10020 −=
KPSS-2001
11. Bir malın talep denklemi Q=120-2P olarak verildiğinde, malın
fiyatı 10 TL ise talebin fiyat esnekliği kaçtır?
A) -20
B) -1
C) -0.2
D) 0
E) ∞
C) -0.2
P
Q
60
120
TALEP
10
100
Q
P
P
Q
e
∆
∆
=
200
5
1
100
20
100
10
2 ,e −=−=−=−=
KPSS 2005
3. Kivi talebinin Q=200-4P olduğu bir durumda, kivinin fiyatı 10
ise talebin fiyat esnekliği kaçtır?
A)-∞ B)-4 C) -2 D)-0,50 E) -0,25
a
Fiyat
Miktar
25
160
b
200
c
10
c’de fiyat-talep esnekliği nedir? ==ε
Q
P
dP
dQ
D
250
4
1
160
40
160
10
4 ,−−
−
=
−
=−
E) 0,25
X normal ve zorunlu maldır
Gelir-Talep Esnekliği
Geliri %40 artan tüketici 100 TL’den 140 TL’ye çıkan geliri ile, talebi de 1
adetten 2 adete çıkıyorsa gelir-talep esnekliği 2.5 dir.
Fiyat
Miktar
5
1
D
( ),...,, yxx PIPDQ =
2
+
5.2
40
100
%
%
==
∆
∆
=
I
x
I
I
Q
ε
ε
100%
D’
Üstün
mal
-
Fakir
mal
Q
I
I
Q
I%
Q% xx
I
∆
∆
=
∆
∆
=ε
e>0 olduğundan üstün maldır
a b
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
NOKTA FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
Talepteki % değişme
Fiyattaki % değişme
(Nokta Esnekliği)= x
∆Q
∆P
P
Q
Esneklik (ep)=
%∆Q
%∆P
=
Taleple fiyat arasında ters orantılı bir ilişki
olduğu için talebin fiyat esnekliği negatiftir.
NOKTA FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
Talep denklemi Qd=8-P
0 1 2 3 4 5 6 7 8
8
7
6
Q
P
P=0 Q=8 Q=0 P=8
5
4
3
2
1
P=4 Q=4
a
P=↓2 Q=↑6
b
∆P=-2 ∆Q=2
e=
e=
∆P
-2
∆Q
2
x
x
P
4
Q
4
= -1
-1=1 Fiyat-talep
esnekliği=1 (birim esnek)
e=
e=
%∆P
-↓50
%∆Q
↑5
0 = -1
%50
%50
ORTALAMA (YAY) FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
(Yay Esnekliği)= x
∆Q
∆P
(P1+P2)/2
(Q1+Q2)/2
0 1 2 3 4 5 6 7 8
8
7
6
Q
P
5
4
3
2
1
a
b
c
Talep denklemi Qd=8-P
P=4 Q=4 P=↓2 Q=↑6
∆P=-2 ∆Q=2
e=
-2
2 x
6/2
10/2
= -1
-0.6=0.6 Fiyat-talep
esnekliği inelastiktir
e=
-10
6
= -0.6
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
0 1 2 3 4 5 6 7 8
8
7
6
Q
P
5
4
3
2
1
a e=1
b e=0
c
e>1
e<1
e=∞
P
Q tablet
ay
Talep
30
a10
20 b
Talep
esnekliği=0
5. X malının, talep denklemi P = 10 – 0,2Q ve arz denklemi P = 2 + 0,2Q
seklinde ise denge fiyatı kaçtır?
A) 2
B) 4
C) 6
D) 7
E) 9
C) 6
Talep P=10-0,2Q
Talep Q=50-5P
Arz P=2+0,2Q
Arz Q=-10+5P
Talep=Arz
50-5P=-10+5P
60=10P P=6
KMS-2001
10. Sıfır eğime sahip olan talep eğrisinin fiyat esnekliği nasıldır?
A) Sıfır
B) Düşük esnek
C) Birim esnek
D) Yüksek esnek
E) Sonsuz esnek
E) Sonsuz esnek
P
Q
SIFIR EĞİMLİ TALEP
KPSS-2002
4. Bir malın fiyatında meydana gelen, %10'luk bir artış talep edilen
miktarı %25 oranında azaltıyorsa bu malın talep esnekliği nasıldır?
A) Sıfır
B) Düşük esnek
C) Birim esnek
D) Esnek
E) Sonsuz esnek
D) Esnek
e=
∆P
∆Q
x
P
Q
e=
e=
%∆P
↑10
%∆Q
-↓25
= -2,5
= -2,5>1 esnek talep
e=0 ise çok zorunlu mallar Zorunlu ilaçlar, su
0<e<1 ise zorunlu mallar Ekmek, tüp, elektrik
1<e<∞ ise zorunlu olmayan
mallar (lüks-kültürel)
Ziynet eşyası,
kozmetik ürünler,
gazete, kitap
P
Q
Talep
10 Talep
esnekliği=∞
BİRİM ESNEK TALEP 1−
= PQ
P
Q
1
=
P
Q
BİRİM ESNEK TALEP DOĞRUSU ÜZERİNDE
ESNEKLİK HER NOKTASINDA=1 DİR.
↑
=↓
P
Q
1
KPSS 2004
9. Talep miktarı (q) ile fiyatı (p) arasındaki ilişki, şeklinde
verilen bir mal için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Malın fiyatı yükselirse, mala yapılan toplam harcama artar.
B) Malın fiyatı yükselirse, mala yapılan toplam harcama azalır.
C) Malın fiyatı düşerse, mala yapılan toplam harcama artar.
D) Malın fiyatı düşerse, mala yapılan toplam harcama değişmez.
E) Mala yapılan toplam harcamadaki değişim malın o anki fiyatına bağlıdır.
1
8 −
= PQ
Birim esneklikte fiyat ister artsın isterse azalsın toplam harcama değişmez.
(Cevap D)
1
8 −
= PQ talep denkleminde esneklik katsayısı daima P'nin kuvvetine eşittir.
Bu talep denkleminde esneklik=-1, birim esnektir.
↑
=↓
P
Q
8
1 Fiyat ile talep miktarı arasında negatif
ilişki vardır
Esneklik
Katsayısı
Fiyat
Artıyorsa
Fiyat
Azalıyorsa
Esnekse
Harcama
Azalır
Harcama
Artar
Esnek
Değilse
Harcama
Artar
Harcama
Azalır
Birim
Esnekse
Harcama
Değişmez
Harcama
Değişmez
Esneklik ile Harcamalar Arasındaki İlişkiler
Talebin fiyat esneklik katsayısı ile tüketici harcamaları arasında çok önemli
ilişkiler vardır. Talep fiyat değişmeleri karşısında esnekse; fiyat değişmeleri
ile tüketici harcamaları arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Ancak, talep fiyat
değişmeleri karşısında esnek değilse; bu defa fiyat değişmeleri ile tüketici
harcamaları arasında doğru yönlü bir ilişki ortaya çıkacaktır. Son olarak,
talep fiyat değişmeleri karşısında birim esnekse; tüketici harcamaları fiyat
değişmelerinden hiç etkilenmeyecektir. Yapılan bu açıklamalar, aşağıdaki
tablo yardımıyla daha açık bir şekilde gösterilebilir:
Gelir-Talep Esnekliği
Gelir artınca normal-üstün
malların talebi artar
Gelir azalınca normal-üstün
malların talebi azalır
Talepteki % değişme
Gelirdeki % değişme
(Nokta Esnekliği)= x
∆Q
∆I
I
Q
Esneklik (e)=
%∆Q
%∆I
=
Taleple gelir arasında pozitif yönlü bir ilişki
olduğu için talebin gelir esnekliği pozitiftir.
NOKTA GELİR-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
Gelir
Q
Gelir-Talep (Engel)
Doğrusu
10
a100
200
b
14
I=100 Q=10 I=↑200 Q=↑14
∆I=100 ∆Q=4
e=
e=
∆I
100
∆Q
4
x
x
I
100
Q
10
= 0.4
Gelir-talep esnekliği inelastiktir.
0.4>0 olduğundan üstün maldır.
e=
e=
%∆I
↑ 100
%∆Q
↑40
= 0.4
NOKTA GELİR-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
Gelir
Q
Gelir-Talep (Engel)
Doğrusu
5
a
100
200 b
10
I=100 Q=10 I=↑200 Q=↓5
∆I=100 ∆Q=-5
e=
e=
∆I
100
∆Q
-5
x
x
I
100
Q
10
= -0.5
Gelir-talep esnekliği negatiftir
-0.5<0 olduğundan fakir maldır.
e=
e=
%∆I
↑ 100
%∆Q
-↑50
= -0.5
Christian Lorenz Ernst Engel
(1821–1896) Alman İstatistikçi
Tüketicinin gelirindeki bir değişme, satın
aldığı mal miktarlarının değişmesine yol
açmaktadır. Engel eğrisi, bir tüketicinin belirli
bir süre içerisinde farklı gelir düzeylerinde bir
maldan satın alabileceği mal miktarlarını
gösterir. Diğer bir ifadeyle, en-gel eğrisi,
tüketicinin bir mala yaptığı harcama ile geliri
arasındaki ilişkiyi göstermektedir
Engel Kanunlarına göre, gelir esneklilerinin
gıda harcamaları için inelastik (e<1);
barınma-konut harcamaları için (e=1);
giyim için birim elastik (e=1) yada elastik (e>1);
lüks mallar için elastik (e>1) olması beklenir.
Saplık harcamalarının gelir-talep esnekliği >1
Engel eğrileri kullanılarak hesaplanan gelir esnekliklerine göre;
esnekliği birden küçük mallar (e<1) zorunlu mallar, esnekliği
birden büyük mallar (e>1) lüks mallar kabul edilmektedir
FARKLI ENGEL EĞRİLERİ
Gelir
Talep
Harcama
Tüketim
Gelir-Talep
esnekliği (e) e=0
çok zorunlu
Engel Eğrisi=
Gelir-Talep Eğrisi
Gelir
Gelir-Talep
esnekliği (e)
0<e<1 zorunlu
Gelir
Gelir-Talep
esnekliği (e) e> 1
Lüks-kültürel
Talep
Harcama
Tüketim
Talep
Harcama
Tüketim
14. Engel eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Orijinden çıkan bir doğruysa, talebin gelir esnekliği her noktada 1’dir.
B) Miktar eksenine dik bir doğruysa, talebin gelir esnekliği sonsuzdur.
C) Gelir eksenini kesen pozitif eğimli bir doğruysa, talebin gelir esnekliği 1’den küçüktür.
D) Fiyat eksenini kesen pozitif eğimli bir doğruysa, talebin gelir esnekliği 1’den küçüktür.
E) Lüks mallarda negatif eğimlidir.
KPSS-2006
Gelir
Tüketim
Engel Eğrisi
100
10
a
200
20
b
Tüketim fonksiyonu Engel denklemi: Q=0,10Gelir
e=
%∆I
%∆Q
e=
%100
%100
=1
A) Orijinden çıkan bir doğruysa, talebin gelir esnekliği her noktada 1’dir.
Gelir
Q
Engel
Eğrisi
10
10
a
20
30
b
Engel denklemi:
Q=-10+Gelir
e=
%∆I
%∆Q
e=
%100
%200
=2
40
Gelir
Q
Engel
Eğrisi
10
10
a
20
20
b
Engel denklemi:
Q=10+Gelir
e=
%∆I
%∆Q
e=
%100
%50
=0,5
40
30
a
ZIRAAT 2007
2. Bir Giffen malına ait Engel eğrisinin şekli nasıldır?
A) Eğimi sıfır olan bir eğridir
B) Pozitif eğimli bir doğrudur
C) Pozitif eğimli dışbükey bir eğridir
D) Pozitif eğimli içbükey bir eğridir
E) Negatif eğimli bir eğridir
E) Negatif eğimli bir eğridir
Giffen mal aynı zamanda fakir maldır
GELİR
MİKTAR
ENGEL (GELİR-TALEP) EĞRİSİ
b
KAYMAKAMLIK 2010
131. Pozitif eğimli bir Engel eğrisi üzerinde yukarıya
doğru hareket edilmesiyle aşağıdakilerden hangisi aynı anlama gelir?
A) Kayıtsızlık eğrilerinin pozitif eğimli olması
B) Kayıtsızlık eğrilerinin kesişmesi
C) Bütçe doğrusunun yatay ekseni kestiği nokta
sabit kalırken dikey ekseni kestiği noktanın yer değiştirmesi
D) Bütçe doğrusunun dikey ekseni kestiği nokta
sabit kalırken yatay ekseni kestiği noktanın yer değiştirmesi
E) Bütçe doğrusunun paralel olarak kayması
E) Bütçe doğrusunun paralel olarak kayması
2010 Kaymakamlık Sınavında 160 sorudan 129-152 arası sorular (24 soru
%15) iktisattan 8-mikro 8- makro-para 8 -Türkiye Ekonomisi
2011 Kaymakamlık Sınavında 160 sorudan 129-152 arası sorular (24 soru
%15) iktisattan 8-mikro 8- makro-para 8 -Türkiye Ekonomisi
Tamamlayıcı Mallar (Çay-Şeker)
Çay Şeker
P
Q
P
Q
D D
2 •
a
10
4
1
•
a
20
•
b
Pç ↓ Qç ↑
Çay fiyatı düştü çayın
talep miktarı arttı
Statik hareket
D’
•b
2
Pş sabit Qş ↑
Şeker fiyatı sabit
Şekerin talebi arttı
Dinamik hareket
Çapraz fiyat-talep esnekliği -2
Ç
Ç
P%
Q%
e ∆
∆
= 2
50%
100% −==
↓−
↑
1
ş
ç
ç
ş
Q
P
P
Q
e
∆
∆
= 2
1
2
1
1
−=
−
=
Çapraz fiyat-talep esnekliği – ise çay-şeker
tamamlayıcı, 2 ise ilişkinin büyüklüğünü gösterir
Fiyat-talep esnekliği -2
%50
%100
%100
İkame(Rakip) Mallar (Cola-Pepsi)
Cola Pepsi
P
Q
P
Q
D D
2 •
a
2
2
2
•
a
6
•
b
Pc ↓ Qc ↑
Cola fiyatı düştü Colanın
talep miktarı arttı
Statik hareket
D’
•
b
1
Pp sabit Qp ↓
Pepsi fiyatı sabit
Pepsi talebi azaldı
Dinamik hareket
Çapraz fiyat-talep esnekliği=1,6
C
P
P%
Q%
e ∆
∆
= 6,1
50%
80%
==
↓−
↓−
1
p
c
c
p
Q
P
P
Q
e
∆
∆
= 6,1
10
2
1
8
=
−
−
=
Çapraz fiyat-talep esnekliği + ise cola-pepsi
ikame, 1,6 ise ilişkinin büyüklüğünü gösterir
ÇAPRAZ FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ
RAKİP-İKAMA MALLAR
Cola-Pepsi
Simit-Kır Pidesi
Mandalina-Portakal
TAMAMLAYICI MALLAR
Çay-Şeker
Oje-Aseton
Gömlek-Kravat
Yazıcı-PC
Web Camera-PC
İLİŞKİSİZ MALLAR
Çorap-Sakız
e=
%∆P↑(pepsi)
%∆Q↑(cola)
↑Ppepsi ↓Qpepsi ↑Qcola>0
e=
%∆P↑(çay)
%∆Q↓(şeker)
<0
↑Pçay ↓Qçay
↓Qşeker
e=
%∆P↑(çorap)
%∆Q↑(sakız)
=0 Bağımsız mallar
-Bir malın talebi, ikame ve tamamlayıcı
malların fiyatlarının da etkisi altındadır.
-Bu etkinin derecesi çapraz esneklik
katsayısı ile ölçülür.
- Bir malın talebinin diğer malların
fiyatlarındaki değişmeye karşı
gösterdiği tepkiye çapraz esneklik
denir.
KPSS-2002
3. Otomobil ile benzin nasıl mallardır?
A) Tamamlayıcı mallar
B) kame malları
C)Bağımsız mallar
D) Zorunlu mallar
E) Düşük mallar
A) Tamamlayıcı mallar
KPSS-2001
7. Ayakkabı ile tükenmezkalem nasıl mallardır?
A) İkame malları
B) Tamamlayıcı mallar
C) Bağımsız mallar
D) Düşük mallar
E) Lüks mallar
C) Bağımsız mallar
4. Gazoz ve kolanın tam ikame mallar olduğu bir durumda, kolanın talep
eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Negatif eğimlidir ve fiyat esnekliği yüksektir.
B) Negatif eğimlidir ve fiyat esnekliği sıfırdır.
C) Miktar eksenine paraleldir ve sonsuz esnekliğe sahiptir.
D) Miktar eksenine paraleldir ve sıfır esnekliğe sahiptir.
E) Fiyat eksenine paraleldir ve sıfır esnekliğe sahiptir.
KPSS-2009
P
Q
TALEP
Esneklik=∞
C)
Tam ikame malların fiyatları aynıdır.
Mallardan birinin fiyatı düşerse diğer
mal talep edilmez. İkame malların
satılması için tek fiyat vardır.
KPSS-2001
6. L ve M tamamlayıcı mallar ise, L’nin fiyatı arttığında aşağıdakilerden
hangisinin gerçekleşmesi beklenir?
A) L’nin satışlarının artması
B) M’nin satışlarında ve fiyatında hiçbir değişiklik olmaması
C) M’nin satışlarının artması
D) M’nin satışlarının azalması
E) M’nin fiyatının azalması
Tamamlayıcı mallar birlikte kullanılan mallardır.
L’nin fiyatı artarsa L’nin talep miktarı azalır, L’nin
tamamlayıcısı olan M’nin de talebi azalır.
M’nin talebinin azalması demek M’nin talep doğrusu
paralel sola-orijine kayması demektir.
M’nin talebinde dinamik hareket,
L’nin talebinde statik hareket meydana gelir
D) M’nin satışlarının azalması
ARZ KANUNU
• Fiyat artarsa P↑ …Arz Miktarı Artar Q ↑
• Fiyat azalırsa P↓ … …Arz Miktarı Azalır Q ↓
ARZ TEORİSİ
Arz kavramı, üreticilerin belirli bir zaman aralığında belirli
bir fiyattan satma arzusunda ve gücünde oldukları mal ve
hizmet miktarını ifade eder.. Arz yasası herhangi bir
maldan arz edilen miktar ile malın fiyatı arasındaki doğru
yönlü ilişkiyi ifade eder. Yani, bir malın fiyatı arttıkça
satıcıların arz ettikleri miktar artmakta; fiyatın
Azalması durumunda azalmaktadır.
Dondurmacının bir dondurmayı satmaya istekli olacağı
fiyat kaç TL dir? Bu fiyatı belirleyen hangi faktörlerdir?
1 adet dondurmayı satmaya istekli olacağınız dondurmanın marjinal
maliyeti 2 TL ise asgari fiyatı da 2 TL olacaktır.
P
Q
5
1
Dondurmanın
piyasa fiyatı 5 TL
2
31 dondurmanın marjinal
maliyeti 3, piyasa fiyatı 5 ise
üretici rantı 3 TL dir
Toplam Maliyet-Total Cost
Marjinal Maliyet-Marginal Cost
Sabit Maliyet-Fixed Cost
Ortalama Maliyet-Average Cost
Dondurma satmanın sabit maliyeti 100 TL olsun. Sabit maliyet
üretim miktarından etkilenmez.
Miktar
Q
Toplam Maliyet
TC
Marjinal Maliyet
MC
Ortalama Maliyet
AC
0 100
1 102 2 102
2 105 3 52.50
3 109 4 36.33
4 114 5 28.50
Üretim artıkça Marjinal Maliyet artıyor
Fiyat
Q
5
1
ÜRETİCİ RANTI-KAZANCI-REFAHI VE ARZ VE
MARJİNAL MALİYET-MC DOĞRUSU
Üretim miktarı arttıkça marjinal Maliyet –MC artar
MC doğrusu aynı zamanda arz-S doğrusudur.
2
3
2
3
Piyasa fiyatı 5 TL ise 2
adet dondurma satılır
2 tane dondurma
tanesi 5 liradan
satılırken üretici rantı
5 TL olur
2
Fiyat
Q
2
1
ARZ DOĞRUSU VE ARZIN ESNEKLİĞİ
+
( ),..., xxs MCPSQ =
2
50
100
%
%
==
∆
∆
=
s
x
s
s
P
Q
ε
ε3
2
100%
50%
Fiyat
Miktar
1
Marjinal Maliyet-MC artarsa arz miktarı azalır. Arzın Maliyet esnekliği
aşağıdaki gibi hesaplanır:
-
( ),..., xxs MCPSQ =
1
50
50
%
%
−=
−
=
∆
=
MC
x
s
MC
MC
Q
ε
ε
3
2
-50%
MC %50 artarsa 1 birim
arzın fiyatı 2 TL’den 3
TL’ye çıkar
2
a
S
S’
b
P
1Q
1S
P
2Q
2S
5
4 2
P
Q
S
6
$10
Piyasa Arzı
Bireysek Arz
Bireysel Arz Doğrularının Yatay Toplamı ile Piyasa Arz Doğrusu Elde
Edilir
Üretici A Üretici B Üretici A+B
S
P
Qo
$5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
5
4
3
2
1
60
50
35
20
5
P QS
S
P
Qo
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
$5
4
3
2
1
60
50
35
20
5
P QS
Arz Kayması
S
P
Qo
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
$5
4
3
2
1
60
50
35
20
5
P QS
80
70
60
45
30
S’
Arz
Arttı
Arz Miktarı
Arttı
ARZ KAYMASI
S
P
Qo
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
$5
4
3
2
1
60
50
35
20
5
P QS
CORN
Arzın
Azalması?
S
P
Qo
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
$5
4
3
2
1
60
50
35
20
5
P QS
S’
45
30
20
0
--
Arz
Azaldı
Arz Miktarı
Azaldı
Arzda Değişme-Arz Miktarında Değişme
MiktarMiktar
FiyatFiyat
SS00SS00 SS11
SS22
ArzdaArzda
ArtmaArtmaAzalmaAzalma
ArzdaArzda
ArzArz
MiktarındaMiktarında
ArtmaArtma
ArzArz
MiktarındaMiktarında
AzalmaAzalma
SAYIŞTAY-2008
112. Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep miktarında artışa
yol açmaz?
A) Ülke nüfusunun büyümesi
B) Zevk ve tercihlerin mal lehine gelişmesi
C) İkame malın fiyatının yükselmesi
D) Tüketici gelir düzeyinin artması
E) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi
Tamamlayıcı malın fiyatı artarsa diğer malın talebi azalır ve talep
doğrusu sola kayar
E) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi
ARZIN BELİRLEYİCİLERİ
Fiyat+
Teknoloji+
Sübvanse+
Vergi-
Diğer malların fiyatları-
Fiyat beklentileri+
Üreticilerin Sayısı+
Üretim faktörlerinin fiyatları-
Arzın fiyat esnekliği, üreticilerin ya da satıcıların fiyat
değişmeleri karşısında gösterecekleri tepkinin
derecesini ölçmeye yarayan özel bir göstergedir. Arzın
fiyat esnekliği, bir malın arz edilen miktarındaki yüzde
değişmenin, o malın fiyatındaki yüzde değişmeye oranı
Arzın Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler
• Kapasite Kullanımı
• Zaman
• Maliyetlerin seyri
• Malın stoklana
ARZ ESNEKLİĞİ (e)
Arzdaki % değişme
Fiyattaki % değişme
(Nokta Esnekliği)= x
∆Q
∆P
P
Q
Esneklik (ep)=
%∆Q
%∆P
=
Arz ile fiyat arasında pozitif bir ilişki olduğu için
arzın fiyat esnekliği pozitiftir.
P
Q0
P
Q0
P
Q0
S
S
S
es= 0 es= ∞ es= 1
Çok kısa-Piyasa-Dönemi
P
Q0
P
Q0
P
Q0
S
S
S
es>1 es= 0 es<1
Fiyat eksenini kesen
arz doğrusu
Qs=-2+20P
Fiyat eksenine
paralel arz doğrusu
Qs=20
Miktar eksenini
kesen arz doğrusu
Qs=20+2P
ARZ DOĞRUSU VE ÜRETİCİ RANTI
P = 60
0
P
270
Üretici Rantı
60
10
Üretici Rantı PW = 6750
S
Q
KPSS 2008
6. Piyasa arz eğrisinin p = 20+y fonksiyonuna eşit olduğu bir
durumda, piyasa fiyatı 40 ise üretici artığı kaç olur?
A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 400
P
Y=Q
20
Arz
-20 0
40
20
a
b c
Üretici artığı=abc alanı
Üretici artığı=[20(20]/2
Üretici artığı=400/2=200
D) 200
KAYMAKAMLIK-2009
131. Bir arz-talep diyagramı üzerinde üretici artığını
aşağıdakilerden hangisi gösterir?
A) Arz eğrisinin dikey ekseni kestiği nokta
B) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz ile talep eğrilerinin arasında kalan alan
C) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisiyle
denge fiyat doğrusu arasında kalan alan
D) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisininaltında kalan alan
E) Denge üretim düzeyinin solunda ve talep eğrisininaltında kalan alan
C) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisiyle
denge fiyat doğrusu arasında kalan alan
• PİYASA DENGESİ
Denge, arz ve talep edilen miktarların birbirlerine eşit olması anlamına
gelir. Arz ve talep doğrularının kesiştikleri noktada, piyasa dengesi
gerçekleşir. Piyasa denge noktasında oluşan fiyata denge fiyatı;
miktara denge miktarı denir. Denge fiyatı, arz ve talep edilen miktarları
birbirlerine eşit kılan fiyattır.
Belirli bir dönem için talep edilen miktar, arz edilen miktardan az ise arz
fazlası; arz edilen miktar, talep edilen miktardan az ise bu kez de talep
fazlası ortaya çıkar.
Ds QQ =
Denge fiyatı piyasayı temizleyen fiyattır. Arz-Talep fazlası veya
noksanlığı olmaz.
Fiyat
Miktar
4
100
D
S
Fiyat yüksekse arz fazlası olur
Fiyat düşükse talep fazlası
olur
20025
117
S
P
Qo
5
4
3
2
1
2 4 6 8 10 12 14 16
P QD
$5
4
3
2
1
2,000
4,000
7,000
11,000
16,000
$5
4
3
2
1
12,000
10,000
7,000
4,000
1,000
D
P QS
TALEP ARZ
Kıtlık
DENGE FİYATI
Fazlalık
ARZ VE TALEP
Qo
D1
S1S2
P
Q1Q2
P1
P2
Arz Sola Kayarsa
Qo
D1
S1
P
Q1 Q2
P1
P2
D2
Talep Sağa Kayarsa
Qo
D2
P
Q1 Q2
P1
P2
D1
Araz Artarken Talep Azalırsa
S2
S1
Qo
D1
P
Q1 Q2
P2
P1
D2
Arz Azalırken Talep Artarsa
S1S2
Qo
D1
P
Q1 Q2
P1
D2
Talep Artarken Arz Artarsa
S2S1
a
KPSS-2001
4. Aşağıdaki durumlardan hangisinin denge fiyatına olan etkisi belirsizdir?
P
Q
S
D
D
S
b
c
S
A) Talebin ve arzın artması
B) Talebin düşmesi ve arzın sabit kalması
C) Talebin artması ve arzın düşmesi
D) Arzın artması ve talebin düşmesi
E) Talebin artması ve arzın sabit kalması
a
P
Q
S
D
D
S
b
P
↓P ↑P
A)
B)
C)
D)
E)
↑P ↓P P ↑Q
↓P ↓Q
↑P ↓P P ↑Q
↓P ↓Q Q ↑Q
↑P ↑Q
A) Talebin ve arzın artması
KPSS 2002
7. Bir malın denge fiyatı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A) Talep artar ve arz azalırsa, denge fiyatı yükselir.
B) Arz artar ve talep azalırsa, denge fiyatı düşer.
C) Talep azalır ve arz sabit kalırsa, denge fiyatı düşer.
D) Arz azalır ve talep sabit kalırsa denge fiyatı yükselir.
E)Talep azalır ve arz artarsa, denge fiyatı yükselir.
E) Talep azalır ve arz artarsa, denge fiyatı yükselir.
SAYIŞTAY-2008
118. Dana eti piyasası dengede iken deli dana hastalığının yaygın olduğu
inancı denge fiyatını nasıl etkiler?
A) Arz miktarı artacağından piyasa fiyatı düşer
B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
C) Arz miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar
D) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar
E) Talep ve arz etkilenmeyeceğinden piyasa fiyatı değişmez
P
Q
S
D
P1
Q1
Deli dana hastalığı et talebini
azaltır, talep doğrusu orijine
kaydırır.
a
b
P2
Q2
B) Talep miktarı (TALEP) düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
KPSS 2002
6. Bir mala ait arz eğrisinin sağa doğru kayması durumunda
aşağıdakilerden hangisi meydana gelir?
A) Toplam gelir düşer
B) Toplam gelir artar
C) Talep eğrisi esnekse toplam gelir artar.
D) Talep eğrisi esnek değilse toplam gelir artar.
E) Arz eğrisi esnek değilse toplam gelir artar.
P
Q
D
S
P
Q
S1
a
b
C) Talep eğrisi esnekse
toplam gelir artar.
Arz eğrisi sağa kayarsa piyasa fiyatı düşer ve
talep esnekse talep miktarı çok artar ve satıcı
sürümden kazanarak satış gelirini artırır.
toplam gelir artar.
SAYIŞTAY-2008
117. Bir piyasadaki arz fazlasının piyasaya dışarıdan bir müdahale
olmadan ortadan kalkabilmesi için aşağıdakilerden hangisinin
gerçekleşmesi gerekir?
A) Malın fiyatının düşmesi
B) Malın fiyatının artması
C) Malın fiyatı sabit kalırken üretim maliyetlerinin düşmesi
D) Malın fiyatı sabit kalırken talep edilen miktarın düşmesi
E) Malın fiyatı sabit kalırken tüketicilerin gelirlerinin azalması
A) Malın fiyatının düşmesi
SAYIŞTAY-2008
118. Dana eti piyasası dengede iken deli dana hastalığının yaygın
olduğu inancı denge fiyatını nasıl etkiler?
A) Arz miktarı artacağından piyasa fiyatı düşer
B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
C) Arz miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar
D) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar
E) Talep ve arz etkilenmeyeceğinden piyasa fiyatı değişmez
B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
Qo
D
P
Q1 Q2
Şehir Stadyumunda
Maç Bilet Fiyatı Düşerse
S
P1
P2
Talep
Fazlası
Limit fiyat
Denge Fiyatı
Qo
D
P
Q1Q2
S
P2
P1
Arz Fazlası
Limit Fiyat
Denge Fiyatı
Şehir Stadyumunda
Maç Bilet Fiyatı Düşerse
Serbest Mallar
Qo
D
P
Q1 Q2
Arz Talepten Büyükse Fiyat Oluşmaz
S
Arz
Fazlası
Qo
D
P
Q4Q3
S
Kıtlık
Fiyatın
Oluşması
Serbest Malların
Ekonomik Mala Donüşmesi
Qo
D
P
Q1
Denge Fiyatı ve Tüketici Refahı
Denge Fiyatı = $8
P1
Tüketici Refahı (Artığı)
Rantı, Fazlası
Qo
P
Q1
P1
S
D
Üretici Rantı
Tüketici Rantı
Denge Fiyatı ve Üretici-Tüketici Rantları
KARARLI-KARARSIZ DENGEKARARLI-KARARSIZ DENGE
aa
QQ
PP
pp
QQ
•Kararlı Denge
D
KARARLI DENGE VE KARARSIZ DENGE
Fiyat artarsa arz miktarı artar-talep miktarı azalır
S
S
D
P’
Talep Arz
Arz Fazlası
QsQsQdQd
aa
QQ
PP
PP
QQ
•Kararlı Denge
D
KARARLI DENGE VE KARARSIZ DENGE
Fiyat azalırsa arz miktarı azalır-talep miktarı artar
S
SD
P’
Arz Talep
talep Fazlası
QdQdQsQs
KPSS-2003
9.Marshall yaklaşımına göre, piyasa dengesinin istikrarlı olabilmesi
için aşağıdakilerden hangisi gerekli koşuldur?
A) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını azaltması
B) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını arttırması
C) Talep fazlasının sıfır olması
D) Arz artışının talep fazlasını azaltması
E) Arz artışının talep fazlasını artırması
aa
QQ
PP
PP
QQ
•
a: Kararlı Denge
DS
SD
P’
Arz Talep
talep Fazlası
QdQdQsQs
S’
bb
b: Kararlı Denge
D) Arz artışının talep fazlasını
azaltması
SAYIŞTAY-2008
117. Bir piyasadaki arz fazlasının piyasaya dışarıdan bir müdahale olmadan
ortadan kalkabilmesi için aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi gerekir?
A) Malın fiyatının düşmesi
B) Malın fiyatının artması
C) Malın fiyatı sabit kalırken üretim maliyetlerinin düşmesi
D) Malın fiyatı sabit kalırken talep edilen miktarın düşmesi
E) Malın fiyatı sabit kalırken tüketicilerin gelirlerinin azalması
A) Malın fiyatının düşmesi
P
Q
S
D
Q1
P1
a
b
S1
Q2
P2
Q3
FİYATIN OLUŞMAMASI
PQs +−= 40
0
P
Q Q
Satıcının razı olduğu en düşük fiyat
alıcının razı olduğu en yüksek fiyattan
daha yüksek.
Arz o kadar bol ki fiyat sıfır olduğunda
bile arzın tamamı talep edilmemekte
S
S
D
D
P
Q
S
D
Arzı Bol Olan Serbest Mal
Tüketicilerin Alamayacağı
Kadar Pahalı Mal
40
20−= PQd
D20
P=20 Q=0
P=40 Q=0
Fiyatın oluşması için talebin artması
ve/veya fiyatın düşmesi gerekir
0 Q
D
D
P
Q
SD
40
D
20
Fiyatın oluşması için talebin
artması ve/veya arzın azalması
gerekir
P
DÖNEM ANALİZLERİ ve ARZ
P`
P
P`
P
P`
a` a`a aO Q
P
O Q
P
O
Q
P
D`
D`
D
D
S
D`
D`
D
D
S
D`
D`
D
D
S
S
Çok Kısa Dönem
(Piyasa Dönemi)
Kısa Dönem Uzun Dönem
Tarım Sektöründe Arz Yapısı
Tarım ürünleri piyasası diğer ürün piyasalarından
farklı (dengesiz):
Tarım ürünlerinde fiyat belirsizliğine neden olan belli
başlı faktörler:
-Tarım ürünleri büyük ölçüde doğal koşulların ve
iklimin etkisi altında
-Tarım ürünlerine ve özellikle gıda ürünlerine talebin
gelir ve fiyat esnekliği düşük (Tüketicinin geliri artsa
da veya bu malların fiyatı düşse de, talep edilen
miktarlarda büyük değişme olmuyor)
- Bu nedenle fiyat oluşumunda arz cephesi önemli rol
oynuyor, ancak arz da doğal koşullara bağlı.
-Tarımda teknik yenilikler ve bu yeniliklerin
uygulanması sınırlı(yeni makine alımı-yeni teknoloji)
c
b
a
King Kanunu
(Bolluk Paradoksu)
Gregory King
(1648-1712)
Ürün kaybı Fiyat artışı
%10 %30
%20 %80
BOL ÜRÜN AZ KAZANÇ-AZ ÜRÜN ÇOK KAZANÇ
D
S (1701)S (1700)S (1701)
•
•
•
Q
P
30 60 80
50
20
120
3600
3000
1600
114. Buğday için talebin fiyat esnekliğinin 1’den küçük olduğu bilindiğine
göre, bir kuraklık sonucunda buğday arz eğrisi sola kayarsa buğday
üreticilerinin toplam hasılatı nasıl değişir?
A) Azalır
B) Artar
C) Talep eğrisi de sola kayacağı için değişmez
D) Arz esnekliğinin eğimine bağlı olarak azalabilir veya artabilir
E) Halkın buğday tüketiminde bir değişiklik olmayacağı için değişmez
2007 KAYMAKAMLIK SINAVI
KİNG KANUNU yıldan yıla üretilen tarımsal ürün (patates, soğan, buğday,
pirinç, arpa, mısır, fasulye …) üreten çiftçilerin gelirlerindeki dalgalanmayı
açıklar.
Tarımsal ürünlerin talebi inelastiktir ve bu ürünlerin arzı önemli ölçüde
iklim koşullarına bağlıdır. Yıl itibariyle tarımsal ürünlerin arz esnekliği
sıfırdır.
Teknolojik gelişmeler ve devlet müdahalesi King kanunun olumsuz
etkilerini azaltmaktadır.
B) Artar
Sürekli Azalan Dalgalanma (arz esnekliği < talep esnekliği)
O Q
P
D
D’
St=f(Pt-1)
P2
q2
P3
q3
P4
P0
P1
P2
P3
P4
1 2 3 4 5 Yıl
P0
q0
P1
q1
Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi
Fiyatlar arz ve talep yerine bazen idari otorite
tarafından belirlenebilir.
Hükümetler fiyatlara müdahale edip bir tavan fiyat
tayin edebilirler.
Böyle bir müdahale piyasada reaksiyona yol açar;
(aksiyon-reaksiyon) ⇒ Karaborsa ⇒ Karaborsa Fiyatı
Bazen de hükümet malın satılabileceği minimum fiyatı
taban fiyat olarak belirleyerek üreticiyi korumak ister
Devlet Müdahalesi: Tavan ve Taban
Fiyatlar
D
O Q
P D’ S
P0
q0
P1
q1
P0
P1
P2
P3
1 2 3 4 5 Yıl
P2
q2
P3
q3
Sürekli Artan Dalgalanma (arz esnekliği > talep esnekliği)
Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi
Fiyatlar arz ve talep yerine bazen idari otorite
tarafından belirlenebilir.
Hükümetler fiyatlara müdahale edip bir tavan fiyat
tayin edebilirler.
Böyle bir müdahale piyasada reaksiyona yol açar;
(aksiyon-reaksiyon) ⇒ Karaborsa ⇒ Karaborsa Fiyatı
Bazen de hükümet malın satılabileceği minimum fiyatı
taban fiyat olarak belirleyerek üreticiyi korumak ister
Devlet Müdahalesi: Tavan ve Taban
Fiyatlar
O Q
P
P0
q0
P1
q1
D
D’ S
P0
P1
P2
P3
1 2 3 4 5 Yıl
Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi
Sürekli Dalgalanma (arz esnekliği=talep esnekliği)
P
Q
S
D
Q=10
CW
P= 10
Talep Fonksiyonu: Qd=20-Px Arz Fonksiyonu: Qs=Px
20
20
P : 10 $
Q : 10 adet/kg
CW : 50 TL
PW : 50 TL
SW : 100 TL
QS=QD
QS=QD 20-P=P 20=2P P=10 Q=10
PW
e
•
TalepArz
TAVAN FİYAT VE KARABORSA OLUŞUMU
P
Q
S
D
10
10
20
20
P : 5 TL
Q : 5 adet/kg
CW : 62,5 TL
PW : 12,5 TL
SW : 75 TL
DWL=25
5 15
5
Tavan Fiyat
D’
S’
15
DWL=Ekonomiye
müdahalenin
neden olduğu
refah kaybı
132. Herhangi bir piyasadaki talep fazlasını ortadan kaldırmak ve piyasanın
etkinliğini bozmamak için hükûmet hangi politikayı uygulamalıdır?
A) Söz konusu mal için miktar tayınlamasına giderek fiyatı yükseltmelidir.
B) Tüketimden alınan vergileri azaltarak fiyatların düşmesini sağlamalıdır.
C) Firmalardan alınan vergileri azaltarak arzın artmasını sağlamalıdır.
D) Fiyat kontrollerini benimseyerek fiyatı düşürmelidir.
E) Piyasada ortaya çıkan fiyat artışı talep fazlasını ortadan kaldıracağından
herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur.
2009 KAYMAKAMLIK
E) Piyasada ortaya çıkan fiyat artışı talep fazlasını ortadan kaldıracağından
herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur
ArzTalep
TABAN FİYAT VE DESTEKLEME ALIMI
FİYAT VE ALMA GARANTİSİ
P
Q (Ton)
S
D
10
10
20
20
P : 15 TL
Q : 15 adet/kg
CW : 12,5 TL
PW : 112,5 TL
SW : 125 TL
DWL=25
5 15
Taban Fiyat
15
Arz fazlası: 10 Ton
KMS-2001
14. Hükümet bir malın fiyatını, piyasadaki denge fiyatının üstüne çıkacak
şekilde kontrol ediyorsa, aşağıdakilerden hangisi söz konusudur?
A) Bazı tüketiciler kazançlı çıkar
B) Hem tüketiciler, hem de üreticiler kazançlı çıkar
C) Tüm tüketiciler kazançlı çıkar
D) Bazı üreticiler ürünlerini satacak alıcı bulabilirler
E) Hiç kimse kazançlı çıkmaz
Devlet fiyatı artırıyor ama alım garantisi vermiyor
D) Bazı üreticiler ürünlerini satacak alıcı bulabilirler
FAYDA FONKSİYONU VE MARJİNAL FAYDA
U(Y,X) = Y1/2
x2
250
50 XY,MU ,
y
−
=
COBB-DOUGLAS FAYDA FONKSİYONU
Y
U
MUy
∂
∂
=
21
2 /
X XYMU =X
U
MUX
∂
∂
=
2
Q2Q30TU −= Toplam fayda fonksiyonunda
Q=2 ise marjinal fayda (MU) nedir?
Q
U
MU
∂
∂
= =30-4Q =30-4(2)=22
Faydanın ölçülüp ölçülemeyeceği konusunda, iki
temel görüş vardır. Bunlardan birisi faydanın
ölçülebileceğine dair olan "Kardinal Fayda Teorisi"
diğeri ise faydanın ölçülemeyeceği yalnızca
kıyaslama yapılabileceğine dair olan "Ordinal Fayda
Teorisi" dir.
TÜKETİCİ TEORİSİ VE TÜKETİCİ DENGESİ
• KARDİNAL ANALİZ
• ORDİNAL ANALİZ
KARDİNAL FAYDA TEORİSİ
Kardinal fayda yaklaşımını benimseyen
iktisatçılara göre fayda birim olarak ölçülebilir kabul
edilmektedir. Yani herhangi bir mal ya da hizmetin
sağladığı fayda birim olarak ölçülebilmektedir ve bu
fayda birimine "Util" ya da "Utilon" adı verilmektedir.
Örnek vermek gerekirse, iki ayrı malın faydaları;
1 adet elma = 5 fayda birimi (Util veya Utilon)
1 adet armut = 3 fayda birimi (Util veya Utilon)
şeklinde ifade edilebilir.
Kardinal İktisatçılar
Fayda ölçülebilir
H. Gossen
Jules Dupuit
Jeremy Bentham
William Stanley Jevons -1871
Carl Menger-1871
Leon Walras-1874
Ordinal İktisatçılar
Faydan ölçülemez
Francis Edgeworth-1881
Giovanni B. Antonelli-1886
Irwing Fisher -1892
John Richard Hicks ve
Roy D. Allen- 1930
Hermann Heinrich Gossen (1810 -1858)
Azalan Marjinal Fayda Kanunu
Gossen kanunu-1: Tüketim miktarı artan malın marjinal
faydası azalır
x
x
y
y
P
MU
P
MU
=
x
y
x
y
P
P
MU
MU
=
Gossen kanunu-3: Ekonomik değeri olan her şey kıttır
Gossen kanunu-2: Tüketici toplam faydasını maksimum
yapmak için aşağıdaki eşitliği sağlar. Bu eşitliğe
Kardinal (Eşmarjinal) Denge denir
AZALAN MARJİNAL FAYDA TEORİSİ
Toplam fayda, bir mal ya da mal demetinin tüketilmesi neticesinde elde
edilen tatmindir. Marjinal fayda ise, bu mal ya da mal demetinin son biriminin kişiye
sağlamış olduğu tatmin seviyesidir. Bu nedenle "marjinal" kavramı bir bakış açısı ya
da bir yaklaşım olayıdır. Mesela bir sürahi suyun içinden alınan bir bardak su bir
marjinalliği ifade ettiği gibi bir bardak su içinden alınan bir yudum su da marjinal bir
kavramdır. Bu nedenle herhangi bir maldan (A malı) satın alan ya da kullanan
tüketicinin fayda fonksiyonu
U=f(Q) ise Marjinal fayda; MU= ∆TU / ∆Q
MU : Marjinal Fayda
∆Ua
: A malından sağlanan toplam faydadaki değişim
∆Qa
: A malının tüketilen miktarındaki değişim
Tüketici bir maldan tüketimini devamlı artırırsa sağlayacağı toplam fayda,
tüketilen mal miktarı ile birlikte artmaya başlar. Tüketicinin tatminini
maksimumlaştırdığı noktada toplam fayda eğrisi de maksimum olur ve azalmaya
başlar. Marjinal fayda ise başlangıçtan itibaren giderek azalır ve doyma noktasında
sıfır olur. Daha sonra negatif değer kazanır.
65. Veri bir piyasa fiyatında, tüketici davranışı ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Her zaman faydasını maksimize edecek tüketimi yapmaya çalışır.
B) Her zaman faydasını maksimize edecek mal miktarını satın alabilir.
C) Hiçbir zaman faydasını maksimize edecek mal miktarını satın alamaz.
D) Faydasını maksimize etmek için mal fiyatları düşünceye kadar bekler.
E) Satıcılar tarafından aldatılacağından faydasını hiçbir zaman maksimize edemez.
2009-İÇ DENETÇİ
A) Her zaman faydasını maksimize edecek tüketimi yapmaya çalışır.
KPSS-2004
3. Tüketici denge koşulu aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
(MU= Marjinal fayda ve P=Fiyat)
A) MUa/Pa > MUb/Pb
B) MUa/Pa < MUb/Pb
C) MUa/Pa = MUb/Pb
D) MUa/Pa = MUb/Pa
E) MUa/Pb > MUb/Pa
C) MUa/Pa = MUb/Pb
KPSS-2009
6. Kayıtsızlık eğrileri orijine göre kesin olarak dışbükey olan bir tüketicinin
dondurma ve pasta tüketimine harcamak üzere 20 TL’si bulunmaktadır.
Dondurmanın fiyatı 2 TL, pastanın fiyatı ise 4 TL’dir. Aşağıdakilerden
hangisi bu tüketici için fayda maksimizasyonu sağlayan bir dondurma ve
pasta bileşimidir?
Dondurma Pasta
A) 2 4
B) 4 4
C) 5 0
D) 6 3
E) 9 0
DONDURMAYA HARCAMA=P*Q=2(2)=4
PASTAYA HARCAMA=P*Q=4(4)=16
TOPLAM HARCAMA=16+4=20
A) 2 4
TÜKETİCİ GELİRİNİN TAMAMINI HARCAR
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 1 2 3 4 5 6
Burcu’nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
Paket TU
(util)
0
1
2
3
4
5
6
0
7
11
13
14
14
13
Fayda(util)
Paket çikolata (günlük)
TU
A
B
C
D E
F
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 1 2 3 4 5 6
Paket TU
(util)
0
1
2
3
4
5
6
0
7
11
13
14
14
13
MU
(util)
-
7
4
2
1
0
-1
Fayda(util)
Paket çikolata (günlük)
TU
MU
Burcu’nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
A
B
C
D
E
MU = ∆TU / ∆Q
2008 MALİYE BAKANLIĞI MALİ HİZ. UZM. YRD.
10. Sabah içtiği 5. fincan kahvenin marjinal faydası sıfır olan bir birey
ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Bu bireyin sabahları içtiği kahve için olan talep eğrisi, 5 birimden sonra pozitif
eğimli hâle gelecektir
B) Bir malın her fazladan bir biriminin tüketimi pozitif marjinal fayda sağladığı için bu
durum mümkün değildir
C) Fiyat sıfır iken, bu bireyin sabahları içtiği kahveye olan talep eğrisi,
miktar eksenini 5 birimde kesmektedir
D) Bu birey, bir sabahta 5 fincan kahve tüketerek faydasını maksimize eder
E) Bu birey, bir sabahta faydasını maksimize edebilmek için 5 birimden
fazla kahve tüketmelidir
P=MU
TALEP=MU
Q
50
P=MU=0 olduğunda
Q=5
C) Fiyat sıfır iken, bu bireyin sabahları
içtiği kahveye olan talep eğrisi,
miktar eksenini 5 birimde kesmektedir
Marjinal Fayda
Qx 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
TUx 0 7 13 18 22 25 27 28 28 27
7MUx 6 5 4 3 2 1 0 -1
TOPLAM VE MARJİNAL FAYDA
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
0 1 2 3 4
mU = 10
mU = 5
mU = 3
mU = 1
Q 0 1 2 3 4
TU 0 10 15 18 19
MU 0 10 5 3 1
3
5
10
0
2
4
6
8
10
12
0 1 2 3 4
 Marjinal fayda sürekli azalır
 Azalan Marjinal fayda
NEGATİF EĞİMLİ SÜREKLİ AZALAN MARJİNAL FAYDA EĞRİSİ
ÖRNEK
X ve Y adlı iki mal tüketiyoruz
X’in Marjinal Faydası 8 Birim MUx
Y’nin Marjinal Faydası 4 Birim MUy
Px = 2 TL ( X Malının Fiyatı )
Py = 2 TL ( Y malının Fiyatı)
MUx
Px
>
MUy
Py
yani
8
2
>
4
2
=
4 2
1 1
>
Tüketicimiz X malı için harcadığı son lira
karşılığında 4 birimlik ek fayda elde
etmiştir. Y malı için harcadığı son lira
karşılığında 2 birimlik fayda artışı elde
etmiştir. Rasyonel tüketicimiz; Y malı için
harcamış olduğu son lirayı X malı
alımında kullanarak ve 2 birimlik fayda
azalışına karşılık 4 birimlik fayda
kazanacaktır. Net kazanç 2 birim faydadır.
Tüketici daha çok X, daha az Y malı tüketerek toplam
faydasını maksimum yapacak ve dengeye gelecektir.
DEĞER KAVRAMI
DEĞER: Mal ve hizmetlere verilen nispi önem.
FİYAT. Mal ve hizmetin değerinin parayla ifadesi
KULLANIM DEĞERİ: Subjektiftir. Kullananan kişiye göre
değişir
DEĞİŞİM DEĞERİ:Objektiftir. Kullananan kişiye göre
Değişmez 1kg muz=2 kg elma ise muz elmadan 2 kat
pahalıdır
DEĞER KAVRAMI
Bir malın değerini ne belirler?
İnsan hayatı için önemi mi?
Maliyeti mi?
Az veya çok olması mı?
Mala harcanan insan emeği mi? (Karl Marx)
Görülmez el (Adam Smith)
ARZ ve TALEP( Alfred Marshall)
DEĞER PARADOKSU
Hangisi daha değerli su mu yoksa elmas mı?
MUs
MUe
Qs Qe
MUs
MUe
qs =qe
•MUe
•MUs
•MUe
Çok suyun toplam faydası çok marjinal faydası azdır
Az elmasın toplam faydası az marjinal faydası çoktur
Az elmas çok sudan daha değerlidir
qe
KPSS 2004
1. Marjinalist devrim ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi doğrudur?
A) Azalan marjinal fayda ilkesine dayalı bir kıymet teorisi ortaya konulmuştur.
B) Azalan kâr oranları ilkesine dayalı tarihsel bir gelişme ortaya koymuştur.
C) Oligopolist, monopolist, düopolist gibi tam rekabetçi olmayan piyasaları iktisat
incelemesine taşımıştır.
D) Ölçeğe göre sabit getiri ilkesine dayalı bir düşünceyi yansıtır.
E) Bir ülkenin ticaret fazlası oluşturma çabalarının, tarımsal ürünlere talebi
azaltarak ulusal zenginliği olumsuz yönde etkileyeceği öne sürülmüştür.
Marjinal devrimin en önemli etkisi, azalan marjinal fayda ilkesine dayalı bir kıymet
(değer) teorisi ortaya konulmuş olmasıdır. İktisat lileratüründe değer paradoksu
veya elmas -su paradoksu tartışması bu konuyu açıklar. Adam Smithe göre bir
malın değerini toplam faydası belirlerken marjinalist yaklaşımda bir malın değerini
marjinal faydası belirler. (Cevap A)
KPSS-2006
1. İngiliz iktisatçı A. Marshall, değer kuramını ve üretim maliyeti kuramını
birleştirerek, arz ve talebin eşanlı olarak piyasa denge fiyatını ve miktarını
belirlediğini açıklamıştır. Bu bağlamda Marshall’ın “Elmas-Su” paradoksunu
çözmesinin altındaki temel mekanizma aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tüketici artığı ve üretici artığı
B) İçsel ve dışsal ekonomiler
C) Azalan marjinal fayda ve artan marjinal maliyetler
D) Gelir ve ikame etkilerine dayalı Marshallcı talep eğrisi
E) Kısmi denge ve genel denge analizi
C) Azalan marjinal fayda ve artan marjinal maliyetler
Halk Bankası Sınavı-2009
Yandaki tablo bir tuketicinin A ve B
malından elde ettiği toplam faydayı
gostermektedir. Tuketicinin bu iki mala
ayırdığı toplam butce 10 TL ,
A malının fiyatı 2 TL ve
B malının fiyatı 1 TL ise tuketiciye fayda
maksimizasyonu sağlayan A ve B malı
tuketim bileşimi aşağıdakilerden
hangisidir?
A Malı B Malı
A) 4 birim 2 birim
B) 5 birim 0 birim
C) 3 birim 4 birim
D) 2 birim 6 birim
E) 1 birim 8 birim
B
B
A
A
P
MU
P
MU
=
120
1
120
2
240
==
A) 4 birim 2 birim
KPSS 2004
A tüketicisi X, Y ve Z malından bir tüketim sepeti oluşturarak dengeye
ulaşmıştır. Tüketicinin X ve Y malından elde etmiş olduğu marjinal fayda
sırasıyla 14 ve 8 birimdir. Y ve Z malının fiyatı ise sırasıyla 4 ve 8 dir.
Buna göre, X malının fiyatı (Px) ise tüketicinin Z malından elde
etmiş olduğu marjinal fayda (MUZ) kaçtır?
Px MUZ
A) 7 16
B) 7 14
C) 4 14
D) 5 10
E) 14 4
TÜKETİCİ DENGESİ
z
z
y
y
x
x
P
MU
P
MU
P
MU
==
84
814 z
x
MU
P
==
?PX = 7 ?PZ = 16
A) 7 16
KAYMAKAMLIK-2007
117. Tüketici dengesi üzerinde bulunmayan bir öğrenci tüketici dengesinin
gerektirdiğinden daha fazla film seyretmekte, buna karşılık daha az kitap
okumaktadır. Bu öğrenci tüketici dengesine doğru hareket ettikçe
filmlerden ve kitaplardan elde ettiği marjinal faydalar nasıl değişir? (MF:
Marjinal fayda)
MF (Filmler) MF (Kitap)
A) Azalır Azalır
B) Artar Azalır
C) Azalır Artar
D) Artar Artar
E) Değişmez Değişmez
Öğrenci tüketici dengesine ulaşabilmesi için daha az film
seyredecek ve daha çok kitap okuyacaktır.
Öğrenci tüketici dengesine ulaşabilmesi için daha az film seyredecek ve film
seyretmenin marjinal faydası artacak ve daha çok kitap okurken okmanın
marjinal faydası azalacaktır
B) Artar Azalır
ORDİNAL FAYDA TEORİSİ
Ordinal Fayda Teorisi, faydanın
ölçülemeyeceği prensibine dayanır. Buna göre,
fayda yalnızca kıyaslanabilir. Bir birim A malının
sağlamış olduğu fayda bir değer alınarak ölçülemez.
Bu kişiden kişiye değiştiği gibi yer ve zamana göre
de değişir. Bu noktada kişi A malından sağladığı
faydayı, diğer mallardan sağlayacağı faydayla
kıyaslayarak karara varır. Bu durum farksızlık analizi
(kayıtsızlık analizi) ile açıklanır.
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
Tüketi̇ci̇ teori̇si̇

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

Klasik neo klasik-iktisat
Klasik neo klasik-iktisatKlasik neo klasik-iktisat
Klasik neo klasik-iktisatFerhat Gökçe
 
Gelir Eşitsizliği Ölçütleri
Gelir Eşitsizliği ÖlçütleriGelir Eşitsizliği Ölçütleri
Gelir Eşitsizliği ÖlçütleriCOSKUN CAN AKTAN
 
10 Genel Denge Ve Refah Ekonomisi
10 Genel Denge Ve Refah Ekonomisi10 Genel Denge Ve Refah Ekonomisi
10 Genel Denge Ve Refah Ekonomisierkanaktas
 
Monopolcü rekabet
Monopolcü rekabetMonopolcü rekabet
Monopolcü rekabetSamet Arslan
 
Eksik Rekabet Piyasalaları II
Eksik Rekabet Piyasalaları IIEksik Rekabet Piyasalaları II
Eksik Rekabet Piyasalaları IIerkanaktas
 
MALİYE POLİTİKASI - 1
MALİYE POLİTİKASI - 1MALİYE POLİTİKASI - 1
MALİYE POLİTİKASI - 1Ferhat Gökçe
 
Makro iktisat IS-LM Kpss Çıkmış Sorular
Makro iktisat IS-LM Kpss Çıkmış SorularMakro iktisat IS-LM Kpss Çıkmış Sorular
Makro iktisat IS-LM Kpss Çıkmış SorularTaner Kaşıkçı
 
Faktör Donatımı Teorisi
Faktör Donatımı TeorisiFaktör Donatımı Teorisi
Faktör Donatımı TeorisiFerhat Gökçe
 
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma DengesiTam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesierkanaktas
 
Aggregate supply
Aggregate supplyAggregate supply
Aggregate supplyUmair Aslam
 
Monetarizm Ve Rasyonel Beklentiler Teorisi
Monetarizm Ve Rasyonel Beklentiler TeorisiMonetarizm Ve Rasyonel Beklentiler Teorisi
Monetarizm Ve Rasyonel Beklentiler TeorisiCOSKUN CAN AKTAN
 
Cap 4- Teoria da Firma AA.pptx
Cap 4- Teoria da Firma AA.pptxCap 4- Teoria da Firma AA.pptx
Cap 4- Teoria da Firma AA.pptxManuelSitoe
 

La actualidad más candente (20)

Klasik neo klasik-iktisat
Klasik neo klasik-iktisatKlasik neo klasik-iktisat
Klasik neo klasik-iktisat
 
DOĞAL TEKEL TEORİSİ
DOĞAL TEKEL TEORİSİDOĞAL TEKEL TEORİSİ
DOĞAL TEKEL TEORİSİ
 
Gelir Eşitsizliği Ölçütleri
Gelir Eşitsizliği ÖlçütleriGelir Eşitsizliği Ölçütleri
Gelir Eşitsizliği Ölçütleri
 
10 Genel Denge Ve Refah Ekonomisi
10 Genel Denge Ve Refah Ekonomisi10 Genel Denge Ve Refah Ekonomisi
10 Genel Denge Ve Refah Ekonomisi
 
Monopol
MonopolMonopol
Monopol
 
Mali̇yetler
Mali̇yetlerMali̇yetler
Mali̇yetler
 
Arz Yönlü İktisat
Arz Yönlü İktisatArz Yönlü İktisat
Arz Yönlü İktisat
 
Monopolcü rekabet
Monopolcü rekabetMonopolcü rekabet
Monopolcü rekabet
 
Klasik İktisat Okulu
Klasik İktisat OkuluKlasik İktisat Okulu
Klasik İktisat Okulu
 
Eksik Rekabet Piyasalaları II
Eksik Rekabet Piyasalaları IIEksik Rekabet Piyasalaları II
Eksik Rekabet Piyasalaları II
 
MALİYE POLİTİKASI - 1
MALİYE POLİTİKASI - 1MALİYE POLİTİKASI - 1
MALİYE POLİTİKASI - 1
 
Bolum 6
Bolum 6Bolum 6
Bolum 6
 
Makro iktisat IS-LM Kpss Çıkmış Sorular
Makro iktisat IS-LM Kpss Çıkmış SorularMakro iktisat IS-LM Kpss Çıkmış Sorular
Makro iktisat IS-LM Kpss Çıkmış Sorular
 
Faktör Donatımı Teorisi
Faktör Donatımı TeorisiFaktör Donatımı Teorisi
Faktör Donatımı Teorisi
 
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma DengesiTam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
 
Monetarizm
MonetarizmMonetarizm
Monetarizm
 
Aggregate supply
Aggregate supplyAggregate supply
Aggregate supply
 
Monetarizm Ve Rasyonel Beklentiler Teorisi
Monetarizm Ve Rasyonel Beklentiler TeorisiMonetarizm Ve Rasyonel Beklentiler Teorisi
Monetarizm Ve Rasyonel Beklentiler Teorisi
 
Cap 4- Teoria da Firma AA.pptx
Cap 4- Teoria da Firma AA.pptxCap 4- Teoria da Firma AA.pptx
Cap 4- Teoria da Firma AA.pptx
 
Chap13
Chap13Chap13
Chap13
 

Destacado

Tüketici tercihleri a.bugdayci
Tüketici tercihleri a.bugdayciTüketici tercihleri a.bugdayci
Tüketici tercihleri a.bugdayciA Bugdayci
 
İktisat Politikası Yönetimi
İktisat Politikası Yönetimiİktisat Politikası Yönetimi
İktisat Politikası YönetimiCOSKUN CAN AKTAN
 
TüKetici Tercihleri
TüKetici TercihleriTüKetici Tercihleri
TüKetici Tercihlerierkanaktas
 
Tüketici davranış modelleri
Tüketici davranış modelleriTüketici davranış modelleri
Tüketici davranış modellerisedadoc
 
Verimlilik Ve Etkinlik
Verimlilik Ve EtkinlikVerimlilik Ve Etkinlik
Verimlilik Ve EtkinlikAhmet Türkan
 
Toplum değiştirme modelleri
Toplum değiştirme modelleriToplum değiştirme modelleri
Toplum değiştirme modelleriMehmet Can Aktan
 
Hukuk Ve İktisat Yaklaşımı
Hukuk Ve İktisat YaklaşımıHukuk Ve İktisat Yaklaşımı
Hukuk Ve İktisat YaklaşımıCOSKUN CAN AKTAN
 
Monopol piyasa a.bugdayci
Monopol piyasa a.bugdayciMonopol piyasa a.bugdayci
Monopol piyasa a.bugdayciA Bugdayci
 
Futbol / Futbolda Vuruş Teknikleri
Futbol / Futbolda Vuruş TeknikleriFutbol / Futbolda Vuruş Teknikleri
Futbol / Futbolda Vuruş TeknikleriTufan Karayel
 
Futbol'da Vuruş Kuvvetinin Geliştirilmesi
Futbol'da Vuruş Kuvvetinin GeliştirilmesiFutbol'da Vuruş Kuvvetinin Geliştirilmesi
Futbol'da Vuruş Kuvvetinin Geliştirilmesisinanozbek
 
2016 mali̇ taki̇p ücret tari̇fesi̇
2016 mali̇ taki̇p ücret tari̇fesi̇2016 mali̇ taki̇p ücret tari̇fesi̇
2016 mali̇ taki̇p ücret tari̇fesi̇Barış GÜMÜŞ
 
4 tuketici
4 tuketici4 tuketici
4 tuketicicll-o
 
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma DengesiTam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesierkanaktas
 
Anayasal Vergi Politikası
Anayasal Vergi PolitikasıAnayasal Vergi Politikası
Anayasal Vergi PolitikasıCOSKUN CAN AKTAN
 
Üretim Kuramı
Üretim KuramıÜretim Kuramı
Üretim Kuramıerkanaktas
 

Destacado (20)

Tüketici tercihleri a.bugdayci
Tüketici tercihleri a.bugdayciTüketici tercihleri a.bugdayci
Tüketici tercihleri a.bugdayci
 
İktisat Politikası Yönetimi
İktisat Politikası Yönetimiİktisat Politikası Yönetimi
İktisat Politikası Yönetimi
 
TüKetici Tercihleri
TüKetici TercihleriTüKetici Tercihleri
TüKetici Tercihleri
 
Tüketici davranış modelleri
Tüketici davranış modelleriTüketici davranış modelleri
Tüketici davranış modelleri
 
Yönetim Ekonomisi
Yönetim EkonomisiYönetim Ekonomisi
Yönetim Ekonomisi
 
Tam rekabet piyasası
Tam rekabet piyasasıTam rekabet piyasası
Tam rekabet piyasası
 
Maliyet teorisi
Maliyet teorisiMaliyet teorisi
Maliyet teorisi
 
Verimlilik Ve Etkinlik
Verimlilik Ve EtkinlikVerimlilik Ve Etkinlik
Verimlilik Ve Etkinlik
 
Toplum değiştirme modelleri
Toplum değiştirme modelleriToplum değiştirme modelleri
Toplum değiştirme modelleri
 
Hukuk Ve İktisat Yaklaşımı
Hukuk Ve İktisat YaklaşımıHukuk Ve İktisat Yaklaşımı
Hukuk Ve İktisat Yaklaşımı
 
Monopol piyasa a.bugdayci
Monopol piyasa a.bugdayciMonopol piyasa a.bugdayci
Monopol piyasa a.bugdayci
 
Futbol / Futbolda Vuruş Teknikleri
Futbol / Futbolda Vuruş TeknikleriFutbol / Futbolda Vuruş Teknikleri
Futbol / Futbolda Vuruş Teknikleri
 
Futbol'da Vuruş Kuvvetinin Geliştirilmesi
Futbol'da Vuruş Kuvvetinin GeliştirilmesiFutbol'da Vuruş Kuvvetinin Geliştirilmesi
Futbol'da Vuruş Kuvvetinin Geliştirilmesi
 
Arz Yönlü İktisat
Arz Yönlü İktisatArz Yönlü İktisat
Arz Yönlü İktisat
 
2016 mali̇ taki̇p ücret tari̇fesi̇
2016 mali̇ taki̇p ücret tari̇fesi̇2016 mali̇ taki̇p ücret tari̇fesi̇
2016 mali̇ taki̇p ücret tari̇fesi̇
 
4 tuketici
4 tuketici4 tuketici
4 tuketici
 
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma DengesiTam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
Tam Rekabet Piyasası Ve Firma Dengesi
 
Anayasal Vergi Politikası
Anayasal Vergi PolitikasıAnayasal Vergi Politikası
Anayasal Vergi Politikası
 
Keynezyen İktisat Okulu
Keynezyen İktisat OkuluKeynezyen İktisat Okulu
Keynezyen İktisat Okulu
 
Üretim Kuramı
Üretim KuramıÜretim Kuramı
Üretim Kuramı
 

Similar a Tüketi̇ci̇ teori̇si̇

Küreselleşme sürecinde türkiye ekonomisi bölüşüm,birikim ve büyüme erinç yeldan
Küreselleşme sürecinde türkiye ekonomisi bölüşüm,birikim ve büyüme erinç yeldanKüreselleşme sürecinde türkiye ekonomisi bölüşüm,birikim ve büyüme erinç yeldan
Küreselleşme sürecinde türkiye ekonomisi bölüşüm,birikim ve büyüme erinç yeldanBurhanettin NOĞAY
 
Uluslara arsı ticaret1
Uluslara arsı ticaret1Uluslara arsı ticaret1
Uluslara arsı ticaret1Ertan Aslan
 
Uluslar arası ticaret1
Uluslar arası ticaret1Uluslar arası ticaret1
Uluslar arası ticaret1Ertan Aslan
 
İGV 2015 öğrenci kopyası powerpoint
İGV 2015 öğrenci kopyası powerpointİGV 2015 öğrenci kopyası powerpoint
İGV 2015 öğrenci kopyası powerpointMustafa Durmuş
 
MAKROEKONİMİYE GİRİŞ
MAKROEKONİMİYE GİRİŞMAKROEKONİMİYE GİRİŞ
MAKROEKONİMİYE GİRİŞHasan Dogan
 
1 makroekonomiye-giric59f1
1 makroekonomiye-giric59f11 makroekonomiye-giric59f1
1 makroekonomiye-giric59f1Hasan Dogan
 
REGÜLASYON EKONOMİSİ : KAMUSAL REGÜLASYONLARIN ETKİLERİ , FAYDA VE MALİYETLERİ
REGÜLASYON EKONOMİSİ : KAMUSAL REGÜLASYONLARIN ETKİLERİ , FAYDA VE MALİYETLERİREGÜLASYON EKONOMİSİ : KAMUSAL REGÜLASYONLARIN ETKİLERİ , FAYDA VE MALİYETLERİ
REGÜLASYON EKONOMİSİ : KAMUSAL REGÜLASYONLARIN ETKİLERİ , FAYDA VE MALİYETLERİCOSKUN CAN AKTAN
 
EKONOMIYE_GIRIS_hafta_1 (1).pdf
EKONOMIYE_GIRIS_hafta_1 (1).pdfEKONOMIYE_GIRIS_hafta_1 (1).pdf
EKONOMIYE_GIRIS_hafta_1 (1).pdfEmreKara45
 
MÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİ
MÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİMÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİ
MÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİCOSKUN CAN AKTAN
 
microeconomics ders 1 ch01-10 prensip.ppt
microeconomics ders 1 ch01-10 prensip.pptmicroeconomics ders 1 ch01-10 prensip.ppt
microeconomics ders 1 ch01-10 prensip.pptErgin Akalpler
 
Genel Eko. Chapter1
Genel Eko. Chapter1Genel Eko. Chapter1
Genel Eko. Chapter1sdasasd
 
İktisata Giriş (1).pdf
İktisata Giriş (1).pdfİktisata Giriş (1).pdf
İktisata Giriş (1).pdfAhmedSencer1
 
Eğt sen mrk eğitimi 2013
Eğt sen mrk eğitimi 2013Eğt sen mrk eğitimi 2013
Eğt sen mrk eğitimi 2013Mustafa Durmuş
 
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZMEMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZMCOSKUN CAN AKTAN
 
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZMEMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZMCOSKUN CAN AKTAN
 
Korumacı ve serbest ticaret politikaları ile kalkınma
Korumacı ve serbest ticaret politikaları ile kalkınmaKorumacı ve serbest ticaret politikaları ile kalkınma
Korumacı ve serbest ticaret politikaları ile kalkınmaBurhanettin NOĞAY
 

Similar a Tüketi̇ci̇ teori̇si̇ (20)

Küreselleşme sürecinde türkiye ekonomisi bölüşüm,birikim ve büyüme erinç yeldan
Küreselleşme sürecinde türkiye ekonomisi bölüşüm,birikim ve büyüme erinç yeldanKüreselleşme sürecinde türkiye ekonomisi bölüşüm,birikim ve büyüme erinç yeldan
Küreselleşme sürecinde türkiye ekonomisi bölüşüm,birikim ve büyüme erinç yeldan
 
Uluslara arsı ticaret1
Uluslara arsı ticaret1Uluslara arsı ticaret1
Uluslara arsı ticaret1
 
Uluslar arası ticaret1
Uluslar arası ticaret1Uluslar arası ticaret1
Uluslar arası ticaret1
 
İGV 2015 öğrenci kopyası powerpoint
İGV 2015 öğrenci kopyası powerpointİGV 2015 öğrenci kopyası powerpoint
İGV 2015 öğrenci kopyası powerpoint
 
MAKROEKONİMİYE GİRİŞ
MAKROEKONİMİYE GİRİŞMAKROEKONİMİYE GİRİŞ
MAKROEKONİMİYE GİRİŞ
 
1 makroekonomiye-giric59f1
1 makroekonomiye-giric59f11 makroekonomiye-giric59f1
1 makroekonomiye-giric59f1
 
1. geleneksel mali̇ye ve yeni̇ mali̇ye
1. geleneksel mali̇ye ve yeni̇ mali̇ye1. geleneksel mali̇ye ve yeni̇ mali̇ye
1. geleneksel mali̇ye ve yeni̇ mali̇ye
 
Igv 2015 öğr kop 1
Igv 2015 öğr kop 1Igv 2015 öğr kop 1
Igv 2015 öğr kop 1
 
Igv 2015 öğr kop 1
Igv 2015 öğr kop 1Igv 2015 öğr kop 1
Igv 2015 öğr kop 1
 
REGÜLASYON EKONOMİSİ : KAMUSAL REGÜLASYONLARIN ETKİLERİ , FAYDA VE MALİYETLERİ
REGÜLASYON EKONOMİSİ : KAMUSAL REGÜLASYONLARIN ETKİLERİ , FAYDA VE MALİYETLERİREGÜLASYON EKONOMİSİ : KAMUSAL REGÜLASYONLARIN ETKİLERİ , FAYDA VE MALİYETLERİ
REGÜLASYON EKONOMİSİ : KAMUSAL REGÜLASYONLARIN ETKİLERİ , FAYDA VE MALİYETLERİ
 
EKONOMIYE_GIRIS_hafta_1 (1).pdf
EKONOMIYE_GIRIS_hafta_1 (1).pdfEKONOMIYE_GIRIS_hafta_1 (1).pdf
EKONOMIYE_GIRIS_hafta_1 (1).pdf
 
MÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİ
MÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİMÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİ
MÜLKİYET HAKLARININ İKTİSADİ ANALİZİ
 
microeconomics ders 1 ch01-10 prensip.ppt
microeconomics ders 1 ch01-10 prensip.pptmicroeconomics ders 1 ch01-10 prensip.ppt
microeconomics ders 1 ch01-10 prensip.ppt
 
Genel Eko. Chapter1
Genel Eko. Chapter1Genel Eko. Chapter1
Genel Eko. Chapter1
 
İktisata Giriş (1).pdf
İktisata Giriş (1).pdfİktisata Giriş (1).pdf
İktisata Giriş (1).pdf
 
Eğt sen mrk eğitimi 2013
Eğt sen mrk eğitimi 2013Eğt sen mrk eğitimi 2013
Eğt sen mrk eğitimi 2013
 
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZMEMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
 
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZMEMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
EMPERYAL İKTİSAT: İKTİSAT BİLİMİNDE EMPERYALİZM
 
government failure
government failuregovernment failure
government failure
 
Korumacı ve serbest ticaret politikaları ile kalkınma
Korumacı ve serbest ticaret politikaları ile kalkınmaKorumacı ve serbest ticaret politikaları ile kalkınma
Korumacı ve serbest ticaret politikaları ile kalkınma
 

Tüketi̇ci̇ teori̇si̇

  • 1. MİKRO İKTİSAT PROF. DR. HARUN TERZİ hterzi@ktu.edu.tr Copyright © by hterzi Karadeniz Teknik Üniversitesi İİBF-İktisat Bölümü
  • 2. MİKRO İKTİSATTA TEMEL KAVRAMLAR Ceteris Paribus: Diğer şartlar sabit varsayımı Mutadis Mutandis: Tüm şartlar değişken Tümdengelim: İktisadi olayları genelden özele doğru incelemek Tümevarım: İktisadi olayları özelden genele doğru incelemek Marjinal analiz: İktisadi düşünme tarzının temelinde marjinal analiz yatar. Sabit şartlar varsayımı değiştiğinde oluşan yeni durumun incelenmesinde marjinal analiz yöntemi kullanılır Fırsat (Alternatif=opportunist) maliyet: Bir şey elde ederken bir başka şeyden vazgeçmek zorunda kalınması Laissez-faire Laissez Passer : Birakınız Yapsınlar-Bırakınız Geçsinler Sentezci analiz: Tümevarım ve tümdengelim birlikte kullanılarak iktisadi olayları açıklayan teoriler üretilir.
  • 3. SAYIŞTAY-2008 111. Aşağıdakilerden hangisi iktisatçıları ilgilendiren mikro bir konudur? A) İşsizlik B) Dış ticaret açığı C) Üretimin maksimizasyonu D) Bütçe açığı E) Enflasyon C) Üretimin maksimizasyonu
  • 4. TÜKETİCİNİN ÖZELLİKLERİ Tüketici Rasyoneldir(Akılcıdır) Tüketici Tutarlıdır Tüketicinin Tercihleri Geçişkendir Rasyonel tüketicinin tercihleri tutarlı ve geçişkendir. A>B B>C ise A>C dir Tüketici Homoeconomicustur (iktisadi insan) Tüketici Faydacıdır Tüketici Hedonisttir Tüketici kolay olanı zora tercih eder (En az emek kanunu) Tüketici rahatı sever zoru sevmez
  • 5. Moral Hazard (Ahlaki Çöküntü/Tehlike) sözleşmenin taraflarından birisinin, diğer taraf aleyhine sözleşmeden yararlanacak biçimde, davranışını değiştirmesi durumunda ortaya çıkan sorun. Örneğin yangına karşı evini sigorta eden eve sahibinin yangını önlemede daha az dikkatli davranması, sağlık sigortası olan bir kimsenin ilaç kullanımı konusunda savurganca hareket etmesi İşçi-İşveren ilişkisi Sabit ücret-prime dayalı ücret Devlet-Memur-Vatandaş ilişkisi Bilgi Asimetrisi Sorunu Principal-Agent Problem (Asıl-Vekil Sorunu) Monitoring Cost (Gözetleme Maliyeti)
  • 6. 16. yüzyılın başlarından 19. yüzyılın ilk yıllarına kadarki 300 senelik bir dönemi kapsayan Merkantilizm Jean Bodin (1530-1596) Merkantilizm; ticaretle uğraşmak, bir mal satmak anlamına gelmektedir. İthalatı kısıtlayıp, ihracatı teşvik ederek güçlü ve zengin bir devlet inşa etmeyi amaçlayan iktisadî milliyetçiliktir. Değerli madenlerden altın ve gümüşü elde etmek, ihracatı artırmak ithalatı kısmak esastır. Sömürgecilik anlayışına dayanır. Nüfusu arttırmak Para miktarını çoğaltıp ticareti geliştimek Fiyat yükselmeleriyle dışarıya mal satışından daha fazla kazanç sağlayan tüccarlara daha fazla para kazandırmak Merkantilistler, emperyalizm, sömürgecilik yapma, sömürgelerden ucuz hammadde sağlama oraya mamül madde satma içerde nüfusu arttırarak iş gücünü bol tutma az ücret verme, gibi yollara başvurmuşlardır
  • 7. Fizyokrasi, insan toplumlarının tabii kanunla yönetilmesi. 18. yüzyılda, Fransa 'da gelişen bir okul mensupları, "fizyokratlar" diye tanımlanır. Okulun önde gelen temsilcisi Dr. Francois Quesnay ve “Ekonomik Tablo” adlı eseridir (1758) Fizyokrasi, tarımı ihmal eden Merkantilizme karşı bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Merkatilizm, ticari kapitalizmin ve yeni gelişen mutlak monarşilerin iktisadi düşünce sistemini yansıtmaktaydı. Fizyokrasi ise girişimci çiftçiyi, büyük ölçekte üretim yapacak tarımsal üreticiyi ön plana çıkarmak isteyen bir öğretiydi. Bu dönemde tarımsal alanda önemli yenilik ve değişiklikler gerçekleşmişti. Laissez faire, laissez passer!” (Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler!) Tek vergi olmalı ve vergi sadece tarımdan alınmalı Özel mülkiyet korunmalı Fizyokratlar, cemiyeti dört kategoriye ayırmaktadır: Birinci ve en önemli kategori, toprak sâhipleri, yâni aristokratlardır. İkinci kategori çiftçiler, üçüncü kategori tüccar ve sanatkârlar, dördüncü kategori de işçiler ve köylülerdir Fizyokratların görüşleri ancak yirmi yıl kadar etkili olmuş, 1776'da Adam Smith'in ünlü, "Ulusların Zenginliğinin Nedenleri ve İçeriği Hakkında Araştırma" kitabının yayınlanması ile önemini yitirmiştir
  • 8. Adam Smith 1723-1790) Modern İktisatın Kurucusu İskoç ekonomist 1776-Ulusların Zenginliği Tam Rekabet, Serbest Ticaret Görünmez El "laissez-faire Fizyokratların tersine toprak yerine insan emeğini servetin kaynağı olarak görür ve işbölümünün önemini vurgular Tümleme Yanılgısı: Birey için iyi olan toplum için de iyidir. Alfred Marshall 1842-1924 Modern Mikro İktisadın Kurucusu 1890-İktisadın İlkeleri Arz-talep, Tüketici Rantı, Üretici Rantı-Esneklik Piyasa dönemi-Kısa dönem-uzun dönem, Kısmi Denge analizi Klasik İktisat
  • 9. 1. Marshall’ın iktisat teorisine yapmış olduğu temel metodolojik katkı aşağıdakilerden hangisidir? A) Nakdi maliyet ve reel maliyet ayrımı B) Rant benzeri kavramı C) Tüketici artığı D) Kısmi denge analizi E) Alternatif maliyet KPSS-2002 D) Kısmi denge analizi
  • 10. FAYDA: Malların ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama özelliğine denir.Bir tüketici bir malı kullandığında ondan fayda elde eder. Bir malı satın alan tüketici aslında o malın faydasını satın alır. Bu fayda kıtlıkla birlikte o malın değerini belirler TOPLAM FAYDA: Bir malın tüketilmesi sonucu elde edilen tatmindir. MARJİNAL FAYDA: Tüketilen mal miktarının bir birim değiştirilmesiyle toplam faydada meydana gelen değişmedir.
  • 11. Carl Menger 1840-1921 Avusturyalı iktisatçı. Avusturya iktisat ekolünün kurucusu olarak tanınır. Marijinal fayda kuramıyla değer kuramının geliştirilmesine katkıda bulunmuştur. Menger iktisadi olguları bireylerin davranışına indirgeyerek değer kuramını bu temelde geliştirdi. Örneğin, bir malın değişim değerinin o malın kullanım değeriyle, yani tüketiciye sağladığı tatminle açıklanabileceğini öne sürdü. KPSS 2010 1. Tüketici dengesinin bütün malların marjinal faydalarının birbirine eşit olduğunda gerçekleşeceğini ileri süren iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir? A) William Stanley Jevons B) Leon Walras C) Alfred Marshall D) Carl Menger E) Wilfredo Pareto D) Carl Menger
  • 12. Nassau William Senior (1790 - 1864) Jules Dupuit (1804 – 1866) MARJİNAL FAYDA TEORİSİ Jules Dupuit Tüketici rantını nispi fayda olarak tanımlamıştır. Bir köprüden geçen bireylerin toplam refahının maksimum olması için köprüden geçişin ücretsiz olması gerekir. Azalan Marjinal Fayda Eğrisi-Relative Utility (Nispi Fayda) Nassau William Senior: Talebi belirleyen en önemli faktör malın marjinal faydasıdır.
  • 13. 1. Genel denge analizini gerçekleştiren iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir? A) Walras B) Marshall C) Smith D) Pareto E) Cournot KPSS-2005 Léon Walras 1834-1910 Fransız Neo Klasik (yeni kalsik) iktisatçı, Marjinal Değer Teorisinin kurucusu Genel Denge Analizinin ve Matematik okul diye anılan Lozan Okulu'nun kurucusudur. Walras, Fransız olmakla birlikte Lozan'da ün kazanmıştır. Çözümlemelerini matematiksel fonksiyon ve denklemler sistemi ile açıklayan Walras, tüketilen mal miktarı ile sağlanan fayda arasındaki ters ilişkiyi yorumlarken, faydanın mal miktarının azalan bir fonksiyonu olduğunu açıklamıştır. 2. Aşağıdakilerden hangisi klasik iktisatçılardan biri değildir? A) L. Walras B) A. Smith C) D. Ricardo D) J.S. Mill E) K. Marx KPSS-2007 A) Walras A) L. Walras
  • 14. 67. Petrol ürünlerinden alınan özel tüketim vergilerinin bütün sanayi kolları ile girdi piyasalarını nasıl etkilediğini inceleyen bir iktisatçının yaptığı iktisadi analiz türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Sanayi dengesi analizi B) Statik analiz C) Karşılaştırmalı statik analiz D) Genel denge analizi E) Kısmi denge analizi 2009-İÇ DENETÇİ D) Genel denge analizi
  • 15. Kaynaklar (üretim faktörleri): Mal ve hizmet üretiminde kullanılan herşey Üretim fonksiyonu Q=f(L, K, E, T, D) Üretim fonksiyonu girdiler ile çıktılar arasındaki ilişkiyi gösterir Q: Quantity: üretim L: Labor: İşgücü E: Enerji T: Teknoloji D: Doğal kaynaklar, toprak, madenler vb. İKTİSADIN AMACI KAYNAKLARI TAM VE ETKİN KULLANMAKTIR
  • 16. 71. Aşağıdakilerden hangisi bir üretim faktörü değildir? A) Emek B) Sermaye C) Ürün D) Girişimci E) Doğal kaynaklar Maliye Bakanlığı İç Denetçi Aday Belirleme Sınavı 12 Temmuz 2009 21. Aşağıdakilerden hangisi üretim faktörü değildir? A) Sermaye B) Para C) Girişimcilik D) Emek E) Toprak 19 Temmuz 2008 Halk Bankası Sınavı A) C) Ürün B) Para
  • 17. • Firmalar – Mal-Hizmet Üretir-Satar – Üretim Faktörlerini Satınalır-Kiralar • Hanehalkı(Tüketiciler) – Mal-Hizmet Satınalır – Üretim Faktörlerini Kiralar-Satar • Devlet – Mal-Hizmet Üretir-Satar-Satınalır – Üretim Faktörlerini Satınalır-Kiralar – Vergi alır-sübvanse uygular İktisadi Birimler İktisadi sistemde hanehalkı (tüketici), firmalar, devlet ve dış alem olmak üzere dört önemli iktisadi birim vardır. Hanehalkı (Tüketici) Firmalar (Üreticiler) Devlet Dış Alem
  • 18. İnsan gereksinimlerinin sonsuz ancak kaynakların kıt olması iktisat biliminde en önemli sorun olarak kabul edildiğinden iktisat bir tercih ve kıtlık bilimi olarak da adlandırılır. İktisat üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetlerini ve de tüketici davranışlarının sadece iktisadi yönünü inceleyen sosyal bir bilimdir. İktisadi olayları ve sorunları inceleyerek iktisadi yasaları ve ilkeleri belirlemeye çalışır. Bu yönüyle de iktisat analitik bir bilimdir. İktisadi büyüme, ülkenin üretim kapasitesinin artması demektir. Mikro iktisat firma veya tüketiciyle ilgilenir. Küçük resme bakar. Bireylerin iktisadi ilişkileri üzerinde yoğunlaşır. Bu bakımdan mikro iktisat, firma ve tüketicilerin gereksinimleriyle, tercihleriyle ve harcamalarıyla ilgilenmektedir. Tüketicinin faydasını, firmanın karını maksimum yapmaya yönelik davranışları ele alır Makro iktisat bir bütün olarak ulusal iktisadi olaylarla ilgilenir. Bir mal ya da hizmetin üretimi yerine, tüm mal ve hizmetlerin üretimine odaklanır. Bir malın fiyatı yerine, tüm mal ve hizmet fiyatlarının ortalamasıyla ilgilenmektedir. Bu bakımdan tüm firma ve bireyleri ilgilendiren; işsizlik, üretim, enflasyon, milli gelir, istihdam ve kamu harcamaları gibi konular makro iktisadın ilgi alanına girer.
  • 19. POZİTİF İKTİSAT VE NORMATİF İKTİSAT Sosyal bir bilim olmasına rağmen iktisadi olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini incelemeyi amaçlayan iktisat, pozitif bir bilim dalıdır. Analizlerinde objektif ve bilimsel ilkeleri esas alan iktisat, ne, nedir, ne olacaktır? ne olmuştur? nasıl olmaktadır? gibi soruların cevaplarını, toplumun geleneklerini ve değer yargılarını dikkate almadan belirlemeye çalışır. Örneğin; para arzı artarsa enflasyon artar ve büyüme hızı artarsa toplumsal refah artar gibi ifadeler, pozitif iktisat için örnek gösterilebilir. Normatif iktisat ise, toplumun geleneklerini ve değer yargılarını dikkate alarak toplumsal refahın artırılması için ne olması gerektiğini belirlemeye çalışır. Bu bakımdan iktisadi olayları analiz ederken daha çok ne olmalıydı, ne olsaydı şeklinde değer yargılarını dikkate almaktadır. Örneğin; sosyal yardımlar ve asgari ücret artırılmalıdır, işsizlere sosyal güvence sağlanmalıdır, kimsesizler devlet güvencesine alınmalıdır gibi ifadeler normatif iktisada örnek gösterilebilir
  • 20. Üretim, “malların faydasını artırmak ya da faydalı hizmetlerde bulunmaktır”. İktisadi anlamda hizmet de bir üretim faaliyetidir. Bu bakımdan berberin, mühendisin, muhasebecinin ve doktorun hizmetleri de üretim olarak kabul edilir. Üretim dört farklı şekilde yapılabilir: Şekil değişikliği ile Yer değişikliği ile: Zaman değişikliği ile Mülkiyet değişikliği ile: Gereksinimleri dolaylı ya da doğrudan karşılayan nesneler, mal olarak kabul edilir. İnsanların arzu ettiği her şey maldır. Çünkü, gereksinim duyulan şeyler arzu edilir. Gereksinimleri karşılayan bazı şeyler, daha önce de belirtildiği üzere elle tutulup gözle görülmezler. Maddi görünümleri olmayan bu tür şeylere hizmet denir • İKTİSADİ MALLAR a- Tüketim malı-Yatırım (sermaye) malı Tüketim malları (dayanıklı-dayanıksız) b-Normal mal-normal olmayan mal (Giffen mal-Veblen mal) c- Üstün mal-fakir(adi,bayağı, düşük, inferior) mal d-Çok zorunlu-zorunlu-zorunlu olmayan mallar e-Kamu malları-merit mallar
  • 21. SAYIŞTAY-2008 113. Tüketicinin geliri artarken bir mala olan talep artıyorsa o mal nasıl bir maldır? A) Normal mal B) Tüketim malı C) İkame malı D) Serbest mal E) Düşük mal Gelir arttığında talebi artan mallar NORMAL-ÜSTÜN mallardır. A) Normal mal
  • 22. İktisadi Mallar Tüketim malları, insan ihtiyaçlarını doğrudan karşılamak için üretilmiş mallardır. Bu tip mallar, nihai mallar olarak da tanımlanır. Saat, elbise, buzdolabı ve otomobil tüketim mallarına dayanıklı mallar; bir ya da birkaç kez kullanılabilen tebeşir, toner, parfüm, ekmek ve sakız gibi tüketim mallarına dayanıksız mallar denir. Tamamlayıcı, ikame ve ilişkisiz mallar Çay-şeker, oje-aseton, sigara-çakmak gibi mallara tamamlayıcı mallar denir. Tamamlayıcı mallardan birinin fiyatı değiştiğinde; diğerinin talebi de fiyatla ters yönde değişir. İki mal, şehir suyu-damacana su, çay-kahve, kırmızı et-beyaz et örneklerinde olduğu gibi birbirlerinin yerine rahatlıkla kullanılabiliyorsa; bu tip mallara da ikame (rakip) mallar denir. Tebeşir-dolma kalem, çay-benzin ve tüp-sandalye gibi malların birbirleriyle hiç bir ilişkisi bulunmamaktadır. Bu tip mallar, ilişkisiz mallar olarak kabul edilirler. Çok zorunlu, zorunlu ve zorunlu olmayan mallar İlaç çok zorunlu, Ekmek, tüp, telefon, şeker ve akaryakıt zorunlu mal Dondurma, çikolata, sakız ve tiyatro zorunlu olmayan mallar. Gazete, kibrit, sabun diş fırçası gibi çok zorunlu olmayan, ancak tüketicinin yaşam konforunu arttıran ve tüketici geliri içinde fazla bir paya sahip olmayan mallar kültürel mallar; mücevherat takılar, marka gözlük ve saat gibi zorunlu olmayan mallara lüks mallar denir.
  • 23. Normal Mallar Bir malın fiyatı arttığında (azaldığında) talep miktarı azalıyorsa (artıyorsa) normal maldır. P↑ Q↓veya P ↓ Q ↑ (P: price=fiyat, Q: quantity=miktar) Normal olmayan mallar (Giffen ve Veblen Mallar) Bir malın fiyatı arttığında (azaldığında) talep miktarı artıyorsa (azalıyorsa) normal olmayan (Giffen veya Veblen) maldır. P↑ Q ↑ veya P ↓ Q ↓ • Giffen Paradoksu(çelişkisi) Giffen mal aynı zamanda fakir maldır. Ama her fakir mal Giffen mal değildir. • Veblen mal lüks ve gösterişli maldır
  • 24. Üstün ve Aşağı Mallar Tüketicinin geliri (I: income veya M: money income) arttığında talebi artan, geliri azaldığında talebi azalan mallar üstün mallardır. I↑ Q ↑ veya I ↓ Q ↓ Tüketicinin geliri arttığında talebi azalan, geliri azaldığında talebi artan mallar aşağı mallardır. I↑ Q ↓ veya I ↓ Q ↑ (fakir, düşük, bayağı, adi, inferior) mallar
  • 26. Kamusal Mallar-Merit Mallar Devlet tarafından sokak ve caddelerin aydınlatılması ile temizlenmesi gibi toplumun faydası ve ihtiyaçları için sağlanan mal ve hizmetlere kamusal mallar denilmektedir. Hiç kimse, kamusal mal ve hizmetlerden faydalanma konusunda engellenemez. Merit mallar firmalar tarafından genellikle toplumun ihtiyaç duyduğundan daha az miktarda üretilen; eğitim, sağlık, elektrik enerjisi, iletişim ve güvenlik gibi toplumsal fayda sağlayan mal ve hizmetlerden oluşur. Tek başına firmalar tarafından üretilmesi toplumun ihtiyacını karşılamayacağından, devlet merit malların üretmek zorundadır.
  • 27. Gereksinimlerin Özellikleri Gereksinimler peşpeşe karşılanırsa şiddeti azalır Gereksinimler sonsuzdur Gereksinimler şiddet dereceleri yönünden farklıdır Gereksinimler tatmin edildikçe şiddetlerini kaybeder Gereksinimler farklı zamanlarda tatmin edilirse şiddet dereceleri artar Gereksinimleri karşılayan mal ve hizmetler ikame edilebilir Gereksinimlerin Çeşitleri Zorunlu olmayan (Takı, jöle, sakız, dergi) Zorunlu olan (ekmek, elektrik, tüp) Çok zorunlu olan (ilaç, su)
  • 28. Alıcıların ve satıcıların bir araya geldiği ve alışveriş işlemini gerçekleştirdikleri ortama piyasa denir. Malların gereksinimleri karşılama özelliğine fayda denir. Gereksinimleri karşılama gücü yüksek olan malın faydası da yüksektir. Değer iktisadi mal ve hizmetlere verilen nispi önemdir. Değer, kullanım ve değişim değeri olmak üzere ikiye ayrılır. Kullanım değeri, kişisel bir değerlendirme olup, kişilerin çeşitli mallara verdiği nispi önemi temsil eder. Bu nedenle de kişiden kişiye değişmektedir. Değişim değeri mal ya da hizmet karşılığında elde edilebilecek bir başka mal ya da hizmet miktarının ölçüsüdür. İktisadi yönden önemli olan değişim değeridir. Herhangi bir mal ya da hizmetin parasal değerine fiyat denir. Her mal ve hizmetin değeri, para birimi ile belirlenir ve böylece fiyat oluşur. Üretime katılma karşılığında elde edilen mal ya da hizmetlerin para ile ifade edilen değerlerine gelir denir.
  • 29. Vilfredo Pareto (1848-1923) • Modern Refah Ekonomisinin Kurucusu • Pareto Kriteri “Pareto Optimum” – Maximum refah = Hiçbir bireyi kötü yapmadan bir başka bireyi iyi yapmak mümkün değildir Pareto kriteri, “kaynak veya mal dağılımında yapılacak bir değişikliğin, hiç bir bireye zarar vermeden en az bir bireyin durumunu iyileştirmesi” mümkünse, pareto optimumumun olmadığını ifade eder. Bu durumda kaynak veya mal dağıtımı yeniden yapılarak toplumsal refahın artırılması mümkündür. Pareto optimumunun sağlanmadığı durumda kaynakların yeniden dağıtımı sayesinde pareto optimumuna ulaşma imkanı vardır.
  • 30. Sir Robert Giffen (1837 -1910) İskoç İstatistikçi ve iktisatçı Giffen (ve FAKİR) Mal (Giffen Paradoksu) Giffen ve Veblen malların talep doğrusu pozitif eğimlidir Thorstein Bunde Veblen, (1857– 1929) Norveç Asıllı Amerikalı Sosyolog ve İktisatçı. Veblen mallarda tüketici malın fiziksel faydasından çok psikolojik (gösteriş amaçlı) faydasını önemser. Bu tür mallara snop mallar da denir. P Q a P1 Q1 P2 Q2 Talep Doğrusu b
  • 31. Giffen-Veblen Mallarda Talep Doğrusu Pozitif Eğimli P Q D: Demand: Talep •P1 Q1 a •P2 b Q2 Fiyat Arttı Talep Miktarı Arttı Patates hem fakir hem de Giffen maldır. Tüm giffen mallar fakir maldır ama her fakir mal Giffen mal değildir. Reyban gözlük, Rolex saat hem lüks hem de Veblen maldır Giffen-Veblen mallar talep kanununa aykırı mallardır. Normal ve Fakir Mallarda Talep Doğrusu Negatif Eğimli P Q D: Demand: Talep • P2 Q1 a • P1 b Q2 Fiyat Azaldı Talep Miktarı Arttı
  • 32. GİFFEN MAL (PATATES) İrlanda Tarihi‘nin en önemli olaylarından biri olan İrlanda Açlığı, Büyük Kıtlık veya Patates Kıtlığı (1845-1850) diye de adlandırılan İrlanda patatesinin zehirlenmesi sonucu ortaya çıkan büyük afette yaklaşık 1 milyon İrlandalı hayatını kaybetmiş ve yaklaşık 2 milyon İrlandalı da çoğunlukla Amerika‘ya göç ederek ülkeyi terk etmiştir
  • 33. MİKRO İKTİSAT TEMEL KAVRAMLAR İktisat bireylerin iktisadi tercihlerini nasıl yaptığını açıklamaya çalışır. İktisat, mal ve hizmetlerin üretimi, tüketimi ve değişimiyle ilgilenir. Genel kabul gören tanımına göre iktisat; “sınırsız insan gereksinimlerini sınırlı kaynaklarla karşılamaya çalışan bir bilim dalıdır”. İster tüketici ister üretici olsun, evrensel özelliklere sahip bireyi iktisadi insan (homoeconomicus) olarak tanımlayan iktisat, insanın iktisadi davranışlarını analiz eder. İktisat bilimi, insanın iktisadi faaliyetleri serbest, rasyonel ve tutarlı bir şekilde gerçekleştirerek kendi faydasını veya karını maksimize etmeyi amaçladığını varsaymaktadır İktisat üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetlerini ve de tüketici davranışlarının sadece iktisadi yönünü inceleyen sosyal bir bilimdir. İktisadi olayları ve sorunları inceleyerek iktisadi yasaları ve ilkeleri belirlemeye çalışır. Bu yönüyle de iktisat analitik bir bilimdir.
  • 35. DIŞA KAPALI EKONOMİDE MAL VE PARA AKIŞI Copyright © 2004 South-Western HARCAMA Mal ve Hizmet Alımı GELİR Mal ve Hizmet Satışı İşgücü, Toprak, Sermaye GELİR = FAKTÖR VE MAL AKIŞI = PARA AKIŞI Üretim Faktörleri Ücret, Rant Kar ve Faiz FİRMALAR •Mal-Hizmer •Üretir-Satar •Faktör Satınalır- •Kiralar •Mal-Hizmet Satınalır •Üretim Faktörlerini Satar-Kiralar HANEHALKI •Hanehalkı Satar •Firma Satınalır ÜRETİM FAKTÖRLERİ PİYASASI •Firmalar Satıcı Hanehalkı Alıcı MAL-HİZMET PİYASASI
  • 36. KAPALI EKONOMİDE PARA-MAL AKIŞI FİRMALAR HANEHALKI FAKTÖR PİYASASI MAL PİYASASI
  • 38. FİRMALAR HANEHALKI FAKTÖR PİYASASI Faktörler Girdiler MALİYET TL GELİR TL GOODS &GOODS & SERVICESSERVICES GOODS &GOODS & SERVICESSERVICES MAL PİYASASI KAPALI EKONOMİDE PARA-MAL AKIŞI
  • 39. FİRMALAR HANEHALKI FAKTÖR PİYASASI FAKTÖRLER GİRDİLER HARCAMA GELİR TL MAL PİYASASI MAL HİZMET MAL HİZMET
  • 40. FİRMALAR HANEHALKI FAKTÖR PİYASASI FAKTÖRLER GİRDİLER MALİYET TL GELİR TL MAL PİYASASI MAL VE HİZMETLER MAL VE HİZMETLER TÜKETİM TLGELİR TL
  • 41. FİRMALAR HANEHALKI FAKTÖR PİYASASI KAYNAKLAR GİRDİLER MALİYET TL GELİR TL MAL PİYASASI MAL VE HİZMETLER MAL VE HİZMETLER TÜKETİM TLGELİR TL PARA AKIMI TERS YÖNÜNDE MAL-FAKTÖR AKIMI SAAT YÖNÜNDE
  • 42. EN TEMEL İKTİSADİ SORUN KIT KAYNAKLAR-KITLIK HER TOPLUMUN KARŞILAŞTIĞI 3 TEMEL SORU: Ne, Ne kadar, Ne Zaman Üretilmeli: Üretim kaynaklarının kıt Serbest piyasa sisteminde neyin, ne kadar ve ne zaman üretileceği; tüketicilerin talepleri tarafından belirlenir. Nasıl ve Nerede Üretilmeli: Serbest piyasa koşullarında nasıl ve nerede üretileceği sorusu üreticiler tarafından cevaplandırılmaktadır. Kim İçin Üretilmeli: Geliri yani parası olan mal ve hizmetleri satın alarak tüketirler. Gelir dağılımı da üretim faktörlerinin üretime yaptıkları katkı ölçüsünde mili gelirden aldıkları paya göre değişecektir. İşveren, işgücü, sermaye ve toprağın; milli gelirden aldığı paylara; sırasıyla kar, ücret, faiz ve rant denir. 19 Temmuz 2008 Halk Bankası Sınavı 15. Bir girişimcinin faaliyetleri sonucunda milli gelirden aldığı paya ne ad verilir? A) Faiz B) Rant C) Ücret D) Kar E) Kira
  • 43. Production Possibilities Curve ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ TAM KULLANIM-İSTİHDAM ETKİN KULLANIM ALTERNATİF MALİYET EKONOMİK KALKINMA-BÜYÜME • TAM KULLANIM=TAM İSTİHDAM • K, L N, T, E, TAM ÇALIŞIR • HERKESİN ÇALIŞMASI • ETKİN KULLANIM • HERKESİN YETENEK-BECERİSİNE UYGUN BİR İŞTE ÇALIŞMASI
  • 44. • Tüm kaynakların tam istihdam seviyesinde kullanılmasına tam kullanım denir. Veri kaynak ve teknoloji altında üretebilecek en yüksek çıktıya ulaşıldığında etkinlik sağlanır. Kaynakların tam kullanımı kadar etkin kullanımı da önemlidir. • Tam kullanım, etkin kullanımı garanti etmez. Kaynakların kullanım yerlerinin değiştirilmesi suretiyle üretimi artırmak mümkünse; kaynakların etkin kullanımı sağlanmamış demektir. • ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ (DÖNÜŞÜM EĞRİSİ) • BİR EKONOMİDE-ÜLKEDE • TÜM KAYNAKLARIN • TAM KULLANILMASI DURUMUNDA ÜRETİLEBİLECEK • MAKSİMUM MAL-HİZMET MİKTARINI GÖSTEREN EĞRİDİR • EKONOMİNİN ÜRETİM KAPASİTESİNİ GÖSTERİR
  • 46. Y X • α=∆Y/∆X a • b β=∆Y/∆X Orijine dışbükey eğrinin eğimi sol yukarıdan sağ aşağıya gittikçe azalır. Azalan Fırsat Maliyet
  • 47. Y X • α a •b β Orijine içbükey eğrinin eğimi sol yukarıdan sağ aşağıya gittikçe artar. Artan fırsat maliyet α=∆Y/∆X β=∆Y/∆X
  • 48. Artan Fırsat Maliyet 1 Dönüm patates ekmeye uygun arazide toplam 160 kg ürün yetişir. Patatesin 1 kg=1 TL ise toplam gelir=160 TL 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 Patates ekilmesi gereken bu araziye kg fiyatı=5 TL olan soğan ekilirse verim düşer. Daha çok soğan ekilirse daha çok patates üretiminden vazgeçilir. 10-10kg patates= 10 kg soğan 10 -20 kg patates= 10 kg soğan 10 -30 kg patates= 10 kg soğan -50 kg patates +30 kg soğan Patatesten 50 TL kayıp Soğandan 150 TL kazanç Net kazanç 100 TL
  • 49. Y MALI ∆Y X MALI ∆ X ∆Y/∆X ALTERNATİF MALİYET 80 - 0 - 79 1 1 1 1 77 2 2 1 2 74 3 3 1 3 70 4 4 1 4 65 5 5 1 5 60 6 6 1 6 54 7 7 1 7 ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ VE ARTAN FIRSAT MALİYET
  • 50. Y X 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 U Eksik istihdam Tam istihdam
  • 51. Y X 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 U U: Eksik istihdam Daha çok Y (X) Ekonomik Büyüme 1 – Kaynakların artması 2 – Kaynakların kalitesinin artması 3 – Teknolojik gelişme
  • 52. Ekonomik Büyüme Y X 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 A’ B’ C’ D’ E’ Üretim Olanakları Eğrisi
  • 55. E 20 700 30 100 A Y MALI X MALI 25 90 120 EKONOMİK BÜYÜME-KALKINMA 40
  • 56. Units of guns 16 14 12 10 8 6 4 2 A B C D E F 1 0 2 3 4 5 6 Y malı X malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5 Üretim Olanakları Eğrisi X Malı YMalı
  • 57. Units of guns 16 14 12 10 8 6 4 2 A B C D E F 1 0 2 3 4 5 6 Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5 Kazanılan 1 X malı Kaybedilen 1 Y malı A’dan B’ye giderken 1 X için 1 Y’den vazgeçildi Üretim Olanakları Eğrisi YMalı X Malı Y ve X farklı mallar Üretimlerinde farklı kaynakların kullanılması gereklidir
  • 58. Units of guns 16 14 12 10 8 6 4 2 A B C D E F 1 0 2 3 4 5 6 Vazgeçilen 2 Y 1 X malının fırsat maliyeti 2 Y malı Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5 Kazanılan 1 X malı YMalı X MalıX Malı Üretim Olanakları Eğrisi
  • 59. Units of guns 16 14 12 10 8 6 4 2 A B C D E F 1 0 2 3 4 5 6 Üretim Olanakları Eğrisi YMalı Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5 X Malı Vazgeçilen 3 Y Kazanılan 1 X malı 1 X malının fırsat maliyeti 3 Y malı
  • 60. Units of guns 16 14 12 10 8 6 4 2 A B C D E F 1 0 2 3 4 5 6 YMalı Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5 X Malı Üretim Olanakları Eğrisi Vazgeçilen 4 Y Kazanılan 1 X malı 1 X malının fırsat maliyeti 4 Y malı
  • 61. Units of guns 16 14 12 10 8 6 4 2 A B C D E F 1 0 2 3 4 5 6 YMalı Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5 X Malı Üretim Olanakları Eğrisi Vazgeçilen 5 Y Kazanılan 1 X malı 1 X malının fırsat maliyeti 5 Y malı
  • 62. ÜOE ÜZERİNDEKİ TÜM NOKTALAR TAM KULLANIMI GÖSTERİR ANCAK BU NOKTALARDAN SADECE 1 TANESİ ETKİN KULLANIMDIR. G NOKTASI EKSİK KULLANIMI GÖSTERİR H NOKTASI İSE MEVCUT KAYNAKLARLA ULAŞILAMAZ NOKTADIR Units of guns 16 14 12 10 8 6 4 2 A B C D E F 1 0 2 3 4 5 6 • G •H ÜOE ÜZERİNDEKİ HANGİ NOKTAYI TÜKETİCİLER İSTİYORSA O NOKTA ETKİN KULLANIMI GÖSTERİR YMalı X Malı
  • 63. Units of guns 16 14 12 10 8 6 4 2 A B C D E F 1 0 2 3 4 5 6 G •H G: EN İYİ EKONOMİLERİN OLDUĞU YER İ: RESESYON-DURGUN EKONOMİLERİN OLDUĞU YER J: DEPRESYON EKONOMİLERİN OLDUĞU YER YMalı X Malı İ J
  • 64. EKONOMİK KALKINMA-BÜYÜME VE ÜOE(PPC) KALKINMAKTA OLAN ÜLKELER İÇİN KALKINMA GELİŞMİŞ ÜLKELER İÇİN BÜYÜME 1 32 Units of guns 15 10 5 0 PPC1 PPC2 PPC3 5 10 15 YMalı X Malı
  • 65. ÜLKE A ÜLKE B Ülke A’da Az büyüme Units of consumer goods 25 20 15 10 5 0 PPC2001 PPC1991 A. Units of consumer goods 25 20 15 10 5 0 PPC2001 PPC1991 B B. 5 10 15 5 10 15 A SermayeMalı SermayeMalı Tüketim Malı Tüketim Malı Ülke B’de Çok büyüme
  • 66. 95.Aşağıdaki şekle göre, başlangıçta A noktasında olan bir ekonomide ortaya çıkacak bir ekonomik krizin sonucunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir? A) Ekonominin üretim olanakları artacağından D noktasına gelinir. B) Ekonominin üretim olanakları azalacağından C noktasına gelinir. C) Ekonominin üretim olanaklarında bir değişme olmayacağından B noktasına gelinir. D) Ekonominin üretim olanaklarının artıp azalması hakkında bir şey söylenemeyeceğinden hangi noktaya gelineceği önceden bilinmez. E) Ekonominin üretim olanakları önce azalır, sonra da artar; dolayısıyla önce C noktasına sonra da D noktasına gelinir. KİK-2009 ♦ ♦♦ ♦ a b d c Kömür Giysi B)
  • 67. Üretim olanakları eğrisi üzerindeki a noktası için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Üretim maksimumdur B) Aşırı istihdam vardır C) Etkin üretim yoktur D) İşsizlik vardır E) Atıl kapasite vardır A Malı B Malı a A) Üretim maksimumdur
  • 68. Üretim olanakları eğrisi üzerinde a noktasına ulaştıktan sonra daha fazla X malı üretmenin yolu aşağıdakilerden hangisidir? A) Y malı üretimine daha fazla kaynak ayırmak B) X malının fiyatını ucuzlatmak C) Y malı üretimini arttırmak D) Y malının fiyatını arttırmak E) Y malı üretimini azaltmak X Malı Y Malı a E) Y malı üretimini azaltmak X1 Y1
  • 69. 95.Yukarıdaki şekle göre, başlangıçta A noktasında olan bir ekonomide ortaya çıkacak bir ekonomik krizin sonucunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir? A) Ekonominin üretim olanakları artacağından D noktasına gelinir. B) Ekonominin üretim olanakları azalacağından C noktasına gelinir. C) Ekonominin üretim olanaklarında bir değişme olmayacağından B noktasına gelinir. D) Ekonominin üretim olanaklarının artıp azalması hakkında bir şey söylenemeyeceğinden hangi noktaya gelineceği önceden bilinmez. E) Ekonominin üretim olanakları önce azalır, sonra da artar; dolayısıyla önce C noktasına sonra da D noktasına gelinir. KİK-2009 ♦ ♦♦ ♦ a b d c Kömür Giysi B)
  • 70. Üretim olanakları eğrisi üzerinde a noktasından b noktasına gitmenin alternatif maliyeti nedir? A) 2 Y malı B) 0 X malı C) 3 X malı D) 6 Y malı E) 5 X malı Y Malı X Malı c B) 0 X malı 4 5 b 6 2 a
  • 71. KPSS 2002 Aşağıdakilerden hangisi üretim olanakları eğrisinin sağa doğru kaymasına yol açar? A) Tüketici talebinin ciddi ölçüde ve aniden artması B) Kaynakların bir malın üretiminden diğerine kaydırılması C) Okuma-yazma oranının yükselmesi D) Toplam nüfusun azalması E) Aktif işgücünün azalması Üretim olanakları eğrisinin sağa doğru kayması ekonomik büyüme anlamına gelir. Bunun için, aktif nüfusun artması, yeni hammadde kaynakla-rının bulunması, vasıflı işgücü sayısının artması, yeni üretim teknoloji ve yöntemlerinin gelişmesi veya keşfi gibi gelişmeler olması gerekir. Bu ne-denle, okuma-yazma oranının yükselmesi vasıf-lı işgücünün artışını ifade eder ve eğrinin sağa kaymasına yol açar. C) Okuma-yazma oranının yükselmesi
  • 72. TALEP TEORİSİ Talep kavramı, tüketicilerin belirli bir dönemde ve belli bir fiyat seviyesinde satın almak istedikleri mal veya hizmet miktarını ifade eder. Talep ile istek ve arzu kavramları arasındaki en önemli ayırım, talebin satın alma gücü ile destekleniyor olmasıdır. Daha basit bir ifadeyle, istek ve arzuların satın alma gücü ile desteklenmesi, talep olarak adlandırılır. Talep yasası, herhangi bir maldan talep edilen miktar ile malın fiyatı arasında ters yönlü bir ilişki olduğunu ifade eder. Yani; malın fiyatı arttıkça ondan talep edilen miktar azalmakta; fiyatının azalması durumunda artmaktadır. Bu ilişkinin nedeni, malın fiyatındaki değişmenin neden olduğu ikame ve reel gelir etkileridir.
  • 73. BİR MALIN TALEBİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR? P-MALIN KENDİ FİYATI M(I)-Tüketicinin Geliri Diğer Malların Fiyatları Tamamlayıcı Malların Fiyatları ise normal mal ise normal olmayan (Giffen-Veblen) mal - + + ise normal-üstün mal - ise fakir-düşük-inferior-adi mal - + Rakip Malların Fiyatları
  • 74. BİR MALIN TALEBİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR? Reklamlar-Tercihler Gelecekte Beklenen Fiyatlar Tüketicilerin-Alıcıların Sayısı Vergiler Sübvanseler (Negatif Vergi) Mevduat Faiz Oranları + + + - - +
  • 75. Talep Denklemi Q=f(P) PQ 10200 −= Ters Talep Denklemi P=f(Q) 20010 −=− QP 10 200− =− Q P 10 200+− = Q P Q,P 10020 −= Talep Denklemi P=f(Q) PQ −= 200 Ters Talep Denklemi QP −= 200 Talep Denklemi P,Q 50200−= Ters Talep Denklemi QP 2400−=
  • 76. Statik Hareket Talep Miktarı Değişti Dinamik Hareket Talep Değişti P Q • a D • b P Q • a D • b D’
  • 77. 38. Son on yılda tekstil ürünlerinde önemli ölçüde fiyat artışına karşın halkın her yıl satın aldığı tekstil ürünü miktarı da artmıştır. Bu durumla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Tekstil ürünleri arz eğrisi sola kaymıştır. B) Tekstil ürünleri talep eğrisi sağa kaymıştır. C) Tekstil ürünleri talep eğrisi sola kaymıştır. D) Tekstil ürünlerinde talep kanunu çalışmamaktadır. E) Tekstil ürünleri arz eğrisi sağa kaymıştır. Halk Bankası Sınavı-2009 P Q S0 • D0 a • b D1 • c p0 p1 q0 q1 q2 B)
  • 78. Talep Doğrusu (Marshall Talep Doğrusu, Tazmin Edilmemiş Talep Doğrusu) P Q D: Talep • P2 Q1 a • P1 b Q2 Fiyat AzaldıTalep Miktarı Arttı İkame (nispi fiyat) etkisi Reel gelir etkisi Azalan marjinal fayda MU Q MU: Marjinal Fayda • MU2 Q1 a • MU1 b Q2 MU: Marjinal Fayda Eğrisi MU=P MARJİNAL FAYDA EĞRİSİ=BİREYSEL TALEP EĞRİSİ
  • 79. KPSS 2002 11.Mal fiyatları ve tüketici geliri yönünden,herhangi bir mal için sıradan (Marshallcı) talep fonksiyonu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) İkinci dereceden homojen B) Birinci dereceden homojen C) Doğrusal homojen D) Sıfırına dereceden homojen E) Homojenlik özelliği göstermez Talep denklemi sıfırıncı dereceden homojendir. Gelir ve fiyatlar aynı oranda değişirse talep değişmez. (Ceteris-Paribus varsayımında)
  • 80. SAYIŞTAY 2008 112. Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep miktarında (TALEBİNDE) artışa yol açmaz? A) Ülke nüfusunun büyümesi B) Zevk ve tercihlerin mal lehine gelişmesi C) İkame malın fiyatının yükselmesi D) Tüketici gelir düzeyinin artması E) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi E) Tamamlayıcı malın Fiyatı yükselirse malın kendi talebi azalır ve talep doğrusu orijine kayar P Q DD a b P1 Q1 Q2 Nüfusun artması Zevk-tercihlerin artması Gelirin artması İkame malın fiyatının artması b P Q DD a P1 Q2 Q1
  • 81. SAYIŞTAY 2008 116. Bir piyasadaki tüketiciler malın fiyatının gelecekte artacağı beklentisi içindelerse bu mala olan talep nasıl değişir? A) Bugünkü talep azalır. B) Bugünkü talep artar. C) Talep, bugün ve gelecekte aynı kalır. D) Talep gelecekte artar. E) Talep gelecekte azalır. B) Bugünkü talep artar.
  • 82. Talep Doğrusunda Kayma Talep doğrusu, talebi fiyat dışında etkileyen faktörlerin sabit kalması varsayımı altında, fiyat ile talep edilen miktar arasındaki ters yönlü ilişkiyi yansıtmaktadır. Malın kendi fiyatı dışında talebi etkileyen faktörler, aşağıdaki gibi sıralanabilir: Tüketicinin parasal geliri Tamamlayıcı ve ikame malların fiyatları Tüketicinin beklentileri, zevk ve tercihleri ile tüketicilerin kompozisyonu Vergi ve sübvanseler Nüfus (alıcıların sayısı) Mevduat faiz oranları Bu faktörlerin her birindeki değişme, talep doğrusunun yer değiştirmesine neden olur. Talep artışı, talep doğrusunun sağa kayması demektir. Bu durumda tüketiciler, her bir fiyat karşılığında öncesine kıyasla daha fazla miktarda satın alma arzusu ve gücündedirler. Talep azalışı talep doğrusunun sola kayması anlamına gelmekte olup; her bir fiyat karşılı
  • 83. P 1Q Bireysel Talep Doğrularının Yatay Toplamları ile Piyasa Talep Eğrisi Elde Edilir. 1D P 2Q 2D 3 3 2 P Q D 5 Toplam Talep Bireysel Talep Tüketici A Tüketici B Tüketici A+B
  • 84. P Qo $5 4 3 2 1 P QD 5 4 3 2 1 10 20 35 55 80 D 10 20 30 40 50 60 70 80 Talep Eğrisi
  • 85. P Qo 5 4 3 2 1 P QD 5 4 3 2 1 D 10 20 30 40 50 60 70 80 D’ Talep Kayması Talep miktarında artış 10 20 35 55 80 30 40 60 80 +
  • 86. P Qo 5 4 3 2 1 P QD 5 4 3 2 1 10 20 35 55 80 D 10 20 30 40 50 60 70 80 -- 10 20 40 60 D’ Talep Kayması Talep miktarında azalma
  • 88. KPSS-2001 3. Aşağıdakilerden hangisi A malının talep eğrisinin sola doğru kaymasına neden olur? A) A malını tüketen insanların sayısının artmasına yol açan bir nüfus artış B) A normal bir mal ise, tüketici gelirinin artması C) Tamamlayıcı mal olan C’nin fiyatının düşmesi D) İkame mal olan B’nin fiyatının yükselmesi E) A düşük bir mal ise, tüketici gelirinin artması E) A düşük bir mal ise, tüketici gelirinin artması P Q D D’
  • 89. 38. Son on yılda tekstil ürünlerinde önemli ölçüde fiyat artışına karşın halkın her yıl satın aldığı tekstil ürünü miktarı da artmıştır. Bu durumla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Tekstil ürünleri arz eğrisi sola kaymıştır. B) Tekstil ürünleri talep eğrisi sağa kaymıştır. C) Tekstil ürünleri talep eğrisi sola kaymıştır. D) Tekstil ürünlerinde talep kanunu çalışmamaktadır. E) Tekstil ürünleri arz eğrisi sağa kaymıştır. Halk Bankası Sınavı-2009 P Q S0 • D0 a • b D1 • c p0 p1 q0 q1 q2 B) SAYIŞTAY 2003 Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep eğrisinde kaymaya neden olmaz? A) Tüketici gelirinin değişmesi B) Tüketicinin zevk ve tercihlerinin değişmezi C) Rakip malların fiyatlarının değişmesi D) Malın fiyatının değişmesi E) Beklentilerin değişmesi D) Malın fiyatının değişmesi
  • 90. Tüketici Rantı-Kazancı-Artığı-Refahı Ödemeye razı olduğunuz fiyat 5 TL Fiyat Miktar 5 TL 1 Piyasa denge fiyatı 3 TL 3 TL 2 TL Tüketici artığı 2 TL
  • 91. Fiyat Q 5 1 1. dondurma ile 2. dondurmanın değeri aynı mı? 2 4 Azalan Marjinal Fayda Eğrisi Talep Eğrisi 3 2 1 1. Dondurmaya 5 TL 2. Dondurmaya 4 TL ödemeye istekliyim. Dondurmanın fiyatı 3 TL D
  • 92. P Q 3 3 • e 6 0 6 5 1 2 4 2 1 0 Marjinal Fayda Doğrusu J. Dupuit Talep Doğrusu= Alfred Marshall Marshall Talep Doğrusu Tazmin veya Telafi edilmemiş Talep Doğrusu ARZ S=SUPPLY ARTAN MARJİNAL MALİYET EĞRİSİ 1 2 2 1 0 Qd=6-P PW=PS=ÜRETİCİ RANTI=KAZANCI=ARTIĞI=REFAHI BÖLÜNEBİLİR MALDA PW:4.5 YT BÖLÜNEMEZ MALDA PW:3 YTL TALEP D=DEMAND AZALAN MARJİNAL FAYDA
  • 93. TÜKETİCİ RANTI VE TALEP DOĞRUSU 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 $P QD P = $25 Tüketici Rantı= 105
  • 94. 7. A tüketicisinin bir mal için ödemeye istekli olduğu miktar 50 TL, B tüketicisinin 45 TL, C tüketicisinin ise 40 TL’dir. Malın fiyatı 40 TL olduğuna göre üç tüketicinin toplam tüketici artığı kaç TL’dir? A) 15 B) 40 C) 85 D) 95 E) 135 KPSS-2009 A) 15
  • 97. KPSS 2003 4. A'nın ete yönelik talebi D(p) = 100 -P denklemiyle gösterilmek- tedir. Etin fiyatı 75 ise, A'nın net tüketici arttığı kaç olur? A) 25 B) 156,25 C) 312,5 D) 625 E) 1250 P Q 100 100 75 25 a 25 25 D(P)=100-P D(75) = 100-75 = 25 (25x25)/2 =312.5 (CEVAP C) Tüketici Rantı-Artığı
  • 98. KPSS 2006 7.X malının fiyatı 3 YTL'den 2 YTL'ye düşünce tüketici A'nın talep ettiği miktar 10 birimden 14 birime yükselmiştir. Buna göre, tüketici fazlasındaki değişme kaç YTL dir? A) 10 B)12 C)16 D) 18 E) 22 P Q TALEP 3 10 a b 2 14 Tüketici Rantındaki değişme 1(10)+[(1(4)/2]=10+2=12 YTL B)12
  • 99. MU = D MU, P QO Q1 P1 a Q1 de P1 = MU MU Eğrisi ve Bireysel Talep Eğrisi
  • 100. MU P1 Q1 MU, P QO TÜKETİCİNİN TOPLAM FAYDASI Tüketicinin Toplam Faydası
  • 101. Sir John R. Hicks 1904-1989 1972-Nobel Ödülü Hicks Talep Eğrisi (Telafi Edilmiş-Tazmin Edilmiş Talep Eğrisi) Marshall Talep Eğrisi (Telafi Edilmemiş Talep Eğrisi) Tazmin edilmemiş Talep Eğrisi 1842-1924 Bir malın fiyatı azaldığında tüketici 2 nedenle satın aldığı miktarı artırır: 1-Reel geliri artan tüketici reel gelir etkisiyle daha çok alır 2-Ucuzlayan mal diğer malın fiyatı karşısında nispi olarak ucuzladığından meydana gelen ikame etkisi (nispi fiyat etkisi) ile tüketici daha çok alır
  • 102. P Q D (marshall) D (hicks) • • • İE GE a bc Hicks talep eğrisi sadece ikame etkisini gösterirken Marşhal talep eğrisi hem ikame hem de reel gelir etkisini gösterir TE= GE + İE + (ab) + + (cb) (ac) 4 2 2 8? Hicks etkisi=İkame etkisi TE=Toplam fiyat etkisi İE=İkame etkisi (nispi fiyat etkisi)
  • 103. 5. Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Giffen malı söz konusu olduğunda pozitif eğimlidir. B) Sadece ikame etkisini yansıtır. C) Sadece gelir etkisini yansıtır. D) Düşük mallarda alışılmış talep eğrisi ile çakışır. E) Eğrinin üzerinde bir noktadan diğerine geçildiğinde, reel gelir değişir. KPSS-2006 B) Telafi edilmiş talep eğrisi (Hicks talep eğrisi) sadece ikame etkisinin fonksiyonudur.
  • 104. KPSS 2004 7. Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Giffen mallarında pozitif eğimlidir. B) Daima negatif eğimlidir. C) Sadece gelir etkisini yansıtır. D) Gelir ve ikame etkileri toplamını yansıtır. E) Talebin fiyat esnekliğinin her noktada sıfır olduğu bir eğridir. B) Daima negatif eğimlidir.
  • 105. Px ↓ NORMAL-ÜSTÜN MAL Px↑ TE GE İE Y X — — — (-) (+) — + Y X Px↓ + (-) (+) TE GE İE + + -+ GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL Px↑ TE GE İE Y X + + — — — + Y X Px↓ — + TE GE İE — + -+ AŞAĞI-FAKİR-İNFERİOR MAL Px↑ TE GE İE Y X — + — (-) (+) — + Y X Px↓ + (-) (+) TE GE İE — + -+ NORMAL-ÜSTÜN MAL Gelir↓ TE GE İE Y X — — 0 — — 0 Y X Gelir ↑ + + TE GE İE + 0 0+ Px↑ İE(-) İE(+)
  • 106. NORMAL-ÜSTÜN MAL Px↑ TE GE İE Y X — — — (-) (+) — + Y X Px↓ + (-) (+) TE GE İE + + -+ Px↑ İE(-) Px ↓ İE(+) FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF) İLİŞKİLİDİR Px↑ GE(-) Px ↓ GE(+) FİYAT-GELİR ETKİSİ TERS (NEGATİF) İLİŞKİLİDİR NORMAL MALLARIN TALEP DOĞRUSU NEGATİF EĞİMLİDİR P Q D: Demand: Talep • P2 Q1 a • P1 b Q2 Fiyat Azaldı Talep Miktarı Arttı
  • 107. GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL Px↑ TE GE İE Y X + + — — — + Y X Px↓ — + TE GE İE — + -+ Px↑ İE(-) Px ↓ İE(+) FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF) İLİŞKİLİDİR Px↑ GE(+) Px ↓ GE(-) FİYAT-REEL GELİR ETKİSİ POZİTİF İLİŞKİLİDİR REEL GELİR ETKİSİ İKAME ETKİSİNDEN HER ZAMAN BÜYÜKTÜR GİFFEN(DÜŞÜK)-VEBLEN MALLARIN TALEP DOĞRUSU POZİTİF EĞİMLİDİR P Q D: Demand: Talep •P1 Q1 a •P2 b Q2
  • 108. AŞAĞI-FAKİR-İNFERİOR MAL Px↑ TE GE İE Y X — + — (-) (+) — + Y X Px↓ + (-) (+) TE GE İE — + -+ Px↑ İE(-) Px ↓ İE(+) FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF) İLİŞKİLİDİR Px↑ GE(+) Px ↓ GE(-) FİYAT-GELİR ETKİSİ POZİTİF İLİŞKİLİDİR REEL GELİR ETKİSİ İKAME ETKİSİNDEN HER ZAMAN KÜÇÜKTÜR FAKİR MALIN TALEP DOĞRUSU NORMAL MALLAR GİBİ NEGATİF EĞİMLİDİR P Q D: Demand: Talep • P2 Q1 a • P1 b Q2 Fiyat Azaldı Talep Miktarı Arttı
  • 109. FAKİR-İNFERİOR MAL Gelir↓ TE GE İE Y X — — 0 + + 0 Y X Gelir ↑ + - TE GE İE + 0 0- Y FAKİR-İNFERİOR MAL X NORMAL-ÜSTÜN MAL
  • 110. KAYMAKAMLIK 2011 (s.130) I. Düşük bir maldır. II. İkame ve gelir etkilerinin yönleri birbirine terstir. III. Mutlak değer cinsinden, ikame etkisi gelir etkisinden büyüktür. Pozitif eğimli talep eğrisi olan bir mal için yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL Px↑ TE GE İE X + + — X Px↓ — TE GE İE — + Pozitif eğimli talep doğrusuna sahip düşük malın reel gelir ve ikame etkileri ters yöndedir ve reel gelir etkisi ikame etkisinden büyüktür. C) I ve II
  • 111. 8. Düşük bir mal için gelir ve ikame etkilerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) İkame etkisinin değeri sıfırdır ve toplam etkinin tamamı gelir etkisinden oluşur B) İki etki göreli büyüklüklerine bağlı olarak aynı yönde veya ters yönde olabilir C) İki etki daima birbirini tam olarak yok eder D) İki etkinin yönü birbirine terstir E) İki etkinin yönü aynıdır D) İki etkinin yönü birbirine terstir KPSS-2005
  • 112. KPSS-2005 Fiyatı değişen malda meydana gelen ikame etkisi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Herzaman negatiftir B) Herzaman pozitiftir C) Normal mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftir D) Giffen mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftir E) Fakir mallarda pozitif, normal mallarda negatiftir A) Herzaman negatiftir
  • 113. 4. Düşük bir malın gelir etkisi nasıldır? A) Pozitiftir B) Sıfırdır C) Negatiftir D) Sonsuzdur E) Pozitif, sıfır veya negatif olabilir KPSS-2008 A) Pozitiftir
  • 114. 5. Malın fiyatındaki bir azalmanın ortaya çıkaracağı gelir etkisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Malın tüketilen miktarında daima bir artışa neden olur. B) Düşük mal olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur. C) Giffen malı olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur. D) Normal mal olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur. E) Fiyatta bir azalma olduğunda ikame etkisiyle aynı yönde bir etki olur. KPSS-2007 D
  • 115. Y FAKİR-İNFERİOR MAL Gelir↓ TE GE İE Y X — — 0 + + 0 Y X Gelir ↑ + — TE GE İE + 0 0— 13. Slutsky denklemi aşağıdakilerden hangisinin matematiksel gösterimidir? A) Fayda fonksiyonunun B) Gelirin marjinal faydasını C) Talep eğrisini D) Gelir genişleme yolunu E) İkame ve gelir etkilerini 117. Slutsky denklemi matematiksel olarak aşağıdakilerden hangisini temsil eder? A) Fayda fonksiyonunu B) Parasal gelirin marjinal faydasını C) Faydanın marjinal maliyetini D) Gelir ve ikame etkilerini E) Talep fonksiyonunu SAYIŞTAY-2006 D) Gelir ve ikame etkilerini KMS-2001 E) İkame ve gelir etkilerini
  • 116. KAYMAKAMLIK 2010 130. I. Tüm Giffen malları için mutlak değer olarak ikame etkisi gelir etkisinden daha büyüktür. II. Tüm düşük mallar için mutlak değer olarak ikame etkisi gelir etkisinden daha büyüktür. III. Giffen tipi olmayan tüm düşük mallar için mutlak değer olarak ikame etkisi gelir etkisinden daha büyüktür. Yukarıdaki ifadelerden hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III B) Yalnız III
  • 117. 119. Bir Giffen malıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır. B) İkame etkisinin gelir etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır. C) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu bir maldır. D) İkame etkisinin gelir etkisinden daha büyük olduğu normal bir maldır. E) Giffen malı, gelir ve ikame etkilerinin hangisinin büyük olduğundan bağımsız olarak normal veya düşük bir mal olabilir. KAYMAKAMLIK -2006 111. Bir Giffen malı için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur? A) Tüketicinin geliri artarsa, mala olan talep artar B) Tüketicinin geliri azalırsa, mala olan talep değişmez C) Fiyatı artarsa, mala olan talep artar D) Fiyatı azalırsa, mala olan talep artar E) Fiyatı azalırsa ve tüketicinin geliri artarsa mala olan talep artar ZIRAAT BANKASI MÜFETTİŞLİK-2008 C) Fiyatı artarsa, mala olan talep artar A) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır.
  • 118. 113. Düşük mal ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Talep eğrisi her zaman pozitif eğilimlidir. B) Gelir etkisi ile ikame etkisinin yönleri aynıdır. C) Gelir esnekliğinin işareti negatiftir. D) Giffen malı olarak da adlandırılır. E) Engel eğrisi çizilemez. 2007 KAYMAKAMLIK C) Gelir esnekliğinin işareti negatiftir. Düşük mal: Gelir artınca talebi azalan, gelir azaldığında talebi azalan mallar düşük mallardır. Bu tür malların gelir-talep esnekliği negatiftir. Talepteki % değişme Gelirdeki % değişme Esneklik (e)= %∆Q %∆I =
  • 119. 8. Düşük bir mal için gelir ve ikame etkilerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) İkame etkisinin değeri sıfırdır ve toplam etkinin tamamı gelir etkisinden oluşur B) İki etki göreli büyüklüklerine bağlı olarak aynı yönde veya ters yönde olabilir C) İki etki daima birbirini tam olarak yok eder D) İki etkinin yönü birbirine terstir E) İki etkinin yönü aynıdır D) İki etkinin yönü birbirine terstir KPSS-2005 Fiyatı değişen malda meydana gelen ikame etkisi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Herzaman negatiftir B) Herzaman pozitiftir C) Normal mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftir D) Giffen mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftir E) Fakir mallarda pozitif, normal mallarda negatiftir A) Herzaman negatiftir
  • 120. KAYMAKAMLIK-2007 115. Bir talep eğrisinin eğimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Talep eğrisinin eğimi aynı zamanda fiyat esnekliğini de gösterir. B) Talep eğrisinin eğimi, fiyat esnekliğinin tersini verir. C) Talep eğrisinin eğimi fiyat değişikliklerinin talepte ortaya çıkardığı Yüzde değişmeyi gösterirken, esneklik mutlak değişmeyi gösterir. D) Talep eğrisinin eğimi, talep miktarının fiyat değişmelerine gösterdiği duyarlılığın bir ölçüsüdür. E) Talep eğrisinin eğimi her zaman negatif olduğu halde, fiyat esnekliği her zaman pozitif olur. C) Talep eğrisinin eğimi fiyat değişikliklerinin talepte ortaya çıkardığı yüzde değişmeyi gösterirken, esneklik mutlak değişmeyi gösterir.
  • 121. KPSS 2005 5.Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Giffen malı söz konusu olduğunda pozitif eğimlidir. B) Sadece ikame etkisini yansıtır. C) Sadece gelir etkisini yansıtır. D) Düşük mallarda alışılmış talep eğrisi ile çakışır. E) Eğrinin üzerinde bir noktadan diğerine geçildiğinde, reel gelir değişir. Telafi edilmiş talep eğrisi, harcama minimizasyonundan elde edilen Hicksgil Talep eğrisidir. Burada sadece ikame etkisine yer verilir. Bu nedenle de daima negatif eğimlidir. (Cevap B)
  • 122. FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ♦ Gereksinimin şiddeti ♦ İkame olanağı ♦ Mala yapılan harcamanın tüketicinin gelirindeki payı, % ♦ Zaman FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ Bir malın talebinin kendi fiyatındaki değişme karşısında gösterdiği duyarlılığa talebin fiyat esnekliği denir.
  • 123. ♦ Gereksinimin şiddeti artarsa esneklik azalır ♦ İkame olanağı artarsa esneklik artar ♦Mala yapılan harcamanın tüketicinin gelirindeki payı, % fazla ise esneklik artar ♦ Zaman geçtikçe tüketicilerin talep esnekliği artar FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
  • 124. (fQdx = ;Px I, ,Py TALEP DENKLEMİ V, S, R, Z, ),,,,Pb ;Px - Normal mal + Normal olmayan mal (Giffen-Veblen) I, - Fakir mal + Üstün mal ,Py - Tamamlayıcı mal + İkame mal V, - S, + R, + Z, + ,Pb +
  • 125. a Talep Esnekliği Fiyat Miktar 20 12 4 50 200 −= − = ∆ ∆ =ε x x D P% Q% -%50 %200 )(fQdx = xP PQ −= 20 b 20 16 c 4 d 8 c’den d’ye harekette fiyat-talep esnekliği nedir? ==ε Q P dP dQ D 4 4 16 1 −=− X normal maldır
  • 126. Talep Esnekliği ve Talep Denklemi Fiyat Miktar D 10 100 1 100 10 10 Q P dP dQ Q P P Q −=      − == ∆ ∆ =ε PQ 10200 −= a 200 20 Talep doğrusunun tam orta noktasında fiyat-talep esnekliği= 1 Birim esnek Ters Talep Denklemi Q,P 10020 −=
  • 127. KPSS-2001 11. Bir malın talep denklemi Q=120-2P olarak verildiğinde, malın fiyatı 10 TL ise talebin fiyat esnekliği kaçtır? A) -20 B) -1 C) -0.2 D) 0 E) ∞ C) -0.2 P Q 60 120 TALEP 10 100 Q P P Q e ∆ ∆ = 200 5 1 100 20 100 10 2 ,e −=−=−=−=
  • 128. KPSS 2005 3. Kivi talebinin Q=200-4P olduğu bir durumda, kivinin fiyatı 10 ise talebin fiyat esnekliği kaçtır? A)-∞ B)-4 C) -2 D)-0,50 E) -0,25 a Fiyat Miktar 25 160 b 200 c 10 c’de fiyat-talep esnekliği nedir? ==ε Q P dP dQ D 250 4 1 160 40 160 10 4 ,−− − = − =− E) 0,25 X normal ve zorunlu maldır
  • 129. Gelir-Talep Esnekliği Geliri %40 artan tüketici 100 TL’den 140 TL’ye çıkan geliri ile, talebi de 1 adetten 2 adete çıkıyorsa gelir-talep esnekliği 2.5 dir. Fiyat Miktar 5 1 D ( ),...,, yxx PIPDQ = 2 + 5.2 40 100 % % == ∆ ∆ = I x I I Q ε ε 100% D’ Üstün mal - Fakir mal Q I I Q I% Q% xx I ∆ ∆ = ∆ ∆ =ε e>0 olduğundan üstün maldır a b
  • 130. FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e) NOKTA FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e) Talepteki % değişme Fiyattaki % değişme (Nokta Esnekliği)= x ∆Q ∆P P Q Esneklik (ep)= %∆Q %∆P = Taleple fiyat arasında ters orantılı bir ilişki olduğu için talebin fiyat esnekliği negatiftir.
  • 131. NOKTA FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e) Talep denklemi Qd=8-P 0 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7 6 Q P P=0 Q=8 Q=0 P=8 5 4 3 2 1 P=4 Q=4 a P=↓2 Q=↑6 b ∆P=-2 ∆Q=2 e= e= ∆P -2 ∆Q 2 x x P 4 Q 4 = -1 -1=1 Fiyat-talep esnekliği=1 (birim esnek) e= e= %∆P -↓50 %∆Q ↑5 0 = -1 %50 %50
  • 132. ORTALAMA (YAY) FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e) (Yay Esnekliği)= x ∆Q ∆P (P1+P2)/2 (Q1+Q2)/2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7 6 Q P 5 4 3 2 1 a b c Talep denklemi Qd=8-P P=4 Q=4 P=↓2 Q=↑6 ∆P=-2 ∆Q=2 e= -2 2 x 6/2 10/2 = -1 -0.6=0.6 Fiyat-talep esnekliği inelastiktir e= -10 6 = -0.6
  • 133. FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 8 7 6 Q P 5 4 3 2 1 a e=1 b e=0 c e>1 e<1 e=∞ P Q tablet ay Talep 30 a10 20 b Talep esnekliği=0
  • 134. 5. X malının, talep denklemi P = 10 – 0,2Q ve arz denklemi P = 2 + 0,2Q seklinde ise denge fiyatı kaçtır? A) 2 B) 4 C) 6 D) 7 E) 9 C) 6 Talep P=10-0,2Q Talep Q=50-5P Arz P=2+0,2Q Arz Q=-10+5P Talep=Arz 50-5P=-10+5P 60=10P P=6
  • 135. KMS-2001 10. Sıfır eğime sahip olan talep eğrisinin fiyat esnekliği nasıldır? A) Sıfır B) Düşük esnek C) Birim esnek D) Yüksek esnek E) Sonsuz esnek E) Sonsuz esnek P Q SIFIR EĞİMLİ TALEP
  • 136. KPSS-2002 4. Bir malın fiyatında meydana gelen, %10'luk bir artış talep edilen miktarı %25 oranında azaltıyorsa bu malın talep esnekliği nasıldır? A) Sıfır B) Düşük esnek C) Birim esnek D) Esnek E) Sonsuz esnek D) Esnek e= ∆P ∆Q x P Q e= e= %∆P ↑10 %∆Q -↓25 = -2,5 = -2,5>1 esnek talep
  • 137. e=0 ise çok zorunlu mallar Zorunlu ilaçlar, su 0<e<1 ise zorunlu mallar Ekmek, tüp, elektrik 1<e<∞ ise zorunlu olmayan mallar (lüks-kültürel) Ziynet eşyası, kozmetik ürünler, gazete, kitap P Q Talep 10 Talep esnekliği=∞
  • 138. BİRİM ESNEK TALEP 1− = PQ P Q 1 = P Q BİRİM ESNEK TALEP DOĞRUSU ÜZERİNDE ESNEKLİK HER NOKTASINDA=1 DİR. ↑ =↓ P Q 1
  • 139. KPSS 2004 9. Talep miktarı (q) ile fiyatı (p) arasındaki ilişki, şeklinde verilen bir mal için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Malın fiyatı yükselirse, mala yapılan toplam harcama artar. B) Malın fiyatı yükselirse, mala yapılan toplam harcama azalır. C) Malın fiyatı düşerse, mala yapılan toplam harcama artar. D) Malın fiyatı düşerse, mala yapılan toplam harcama değişmez. E) Mala yapılan toplam harcamadaki değişim malın o anki fiyatına bağlıdır. 1 8 − = PQ Birim esneklikte fiyat ister artsın isterse azalsın toplam harcama değişmez. (Cevap D) 1 8 − = PQ talep denkleminde esneklik katsayısı daima P'nin kuvvetine eşittir. Bu talep denkleminde esneklik=-1, birim esnektir. ↑ =↓ P Q 8 1 Fiyat ile talep miktarı arasında negatif ilişki vardır
  • 140. Esneklik Katsayısı Fiyat Artıyorsa Fiyat Azalıyorsa Esnekse Harcama Azalır Harcama Artar Esnek Değilse Harcama Artar Harcama Azalır Birim Esnekse Harcama Değişmez Harcama Değişmez Esneklik ile Harcamalar Arasındaki İlişkiler Talebin fiyat esneklik katsayısı ile tüketici harcamaları arasında çok önemli ilişkiler vardır. Talep fiyat değişmeleri karşısında esnekse; fiyat değişmeleri ile tüketici harcamaları arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Ancak, talep fiyat değişmeleri karşısında esnek değilse; bu defa fiyat değişmeleri ile tüketici harcamaları arasında doğru yönlü bir ilişki ortaya çıkacaktır. Son olarak, talep fiyat değişmeleri karşısında birim esnekse; tüketici harcamaları fiyat değişmelerinden hiç etkilenmeyecektir. Yapılan bu açıklamalar, aşağıdaki tablo yardımıyla daha açık bir şekilde gösterilebilir:
  • 141. Gelir-Talep Esnekliği Gelir artınca normal-üstün malların talebi artar Gelir azalınca normal-üstün malların talebi azalır Talepteki % değişme Gelirdeki % değişme (Nokta Esnekliği)= x ∆Q ∆I I Q Esneklik (e)= %∆Q %∆I = Taleple gelir arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu için talebin gelir esnekliği pozitiftir.
  • 142. NOKTA GELİR-TALEP ESNEKLİĞİ (e) Gelir Q Gelir-Talep (Engel) Doğrusu 10 a100 200 b 14 I=100 Q=10 I=↑200 Q=↑14 ∆I=100 ∆Q=4 e= e= ∆I 100 ∆Q 4 x x I 100 Q 10 = 0.4 Gelir-talep esnekliği inelastiktir. 0.4>0 olduğundan üstün maldır. e= e= %∆I ↑ 100 %∆Q ↑40 = 0.4
  • 143. NOKTA GELİR-TALEP ESNEKLİĞİ (e) Gelir Q Gelir-Talep (Engel) Doğrusu 5 a 100 200 b 10 I=100 Q=10 I=↑200 Q=↓5 ∆I=100 ∆Q=-5 e= e= ∆I 100 ∆Q -5 x x I 100 Q 10 = -0.5 Gelir-talep esnekliği negatiftir -0.5<0 olduğundan fakir maldır. e= e= %∆I ↑ 100 %∆Q -↑50 = -0.5
  • 144. Christian Lorenz Ernst Engel (1821–1896) Alman İstatistikçi Tüketicinin gelirindeki bir değişme, satın aldığı mal miktarlarının değişmesine yol açmaktadır. Engel eğrisi, bir tüketicinin belirli bir süre içerisinde farklı gelir düzeylerinde bir maldan satın alabileceği mal miktarlarını gösterir. Diğer bir ifadeyle, en-gel eğrisi, tüketicinin bir mala yaptığı harcama ile geliri arasındaki ilişkiyi göstermektedir Engel Kanunlarına göre, gelir esneklilerinin gıda harcamaları için inelastik (e<1); barınma-konut harcamaları için (e=1); giyim için birim elastik (e=1) yada elastik (e>1); lüks mallar için elastik (e>1) olması beklenir. Saplık harcamalarının gelir-talep esnekliği >1 Engel eğrileri kullanılarak hesaplanan gelir esnekliklerine göre; esnekliği birden küçük mallar (e<1) zorunlu mallar, esnekliği birden büyük mallar (e>1) lüks mallar kabul edilmektedir
  • 145. FARKLI ENGEL EĞRİLERİ Gelir Talep Harcama Tüketim Gelir-Talep esnekliği (e) e=0 çok zorunlu Engel Eğrisi= Gelir-Talep Eğrisi Gelir Gelir-Talep esnekliği (e) 0<e<1 zorunlu Gelir Gelir-Talep esnekliği (e) e> 1 Lüks-kültürel Talep Harcama Tüketim Talep Harcama Tüketim
  • 146. 14. Engel eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Orijinden çıkan bir doğruysa, talebin gelir esnekliği her noktada 1’dir. B) Miktar eksenine dik bir doğruysa, talebin gelir esnekliği sonsuzdur. C) Gelir eksenini kesen pozitif eğimli bir doğruysa, talebin gelir esnekliği 1’den küçüktür. D) Fiyat eksenini kesen pozitif eğimli bir doğruysa, talebin gelir esnekliği 1’den küçüktür. E) Lüks mallarda negatif eğimlidir. KPSS-2006 Gelir Tüketim Engel Eğrisi 100 10 a 200 20 b Tüketim fonksiyonu Engel denklemi: Q=0,10Gelir e= %∆I %∆Q e= %100 %100 =1 A) Orijinden çıkan bir doğruysa, talebin gelir esnekliği her noktada 1’dir.
  • 148. a ZIRAAT 2007 2. Bir Giffen malına ait Engel eğrisinin şekli nasıldır? A) Eğimi sıfır olan bir eğridir B) Pozitif eğimli bir doğrudur C) Pozitif eğimli dışbükey bir eğridir D) Pozitif eğimli içbükey bir eğridir E) Negatif eğimli bir eğridir E) Negatif eğimli bir eğridir Giffen mal aynı zamanda fakir maldır GELİR MİKTAR ENGEL (GELİR-TALEP) EĞRİSİ b
  • 149. KAYMAKAMLIK 2010 131. Pozitif eğimli bir Engel eğrisi üzerinde yukarıya doğru hareket edilmesiyle aşağıdakilerden hangisi aynı anlama gelir? A) Kayıtsızlık eğrilerinin pozitif eğimli olması B) Kayıtsızlık eğrilerinin kesişmesi C) Bütçe doğrusunun yatay ekseni kestiği nokta sabit kalırken dikey ekseni kestiği noktanın yer değiştirmesi D) Bütçe doğrusunun dikey ekseni kestiği nokta sabit kalırken yatay ekseni kestiği noktanın yer değiştirmesi E) Bütçe doğrusunun paralel olarak kayması E) Bütçe doğrusunun paralel olarak kayması 2010 Kaymakamlık Sınavında 160 sorudan 129-152 arası sorular (24 soru %15) iktisattan 8-mikro 8- makro-para 8 -Türkiye Ekonomisi 2011 Kaymakamlık Sınavında 160 sorudan 129-152 arası sorular (24 soru %15) iktisattan 8-mikro 8- makro-para 8 -Türkiye Ekonomisi
  • 150. Tamamlayıcı Mallar (Çay-Şeker) Çay Şeker P Q P Q D D 2 • a 10 4 1 • a 20 • b Pç ↓ Qç ↑ Çay fiyatı düştü çayın talep miktarı arttı Statik hareket D’ •b 2 Pş sabit Qş ↑ Şeker fiyatı sabit Şekerin talebi arttı Dinamik hareket Çapraz fiyat-talep esnekliği -2 Ç Ç P% Q% e ∆ ∆ = 2 50% 100% −== ↓− ↑ 1 ş ç ç ş Q P P Q e ∆ ∆ = 2 1 2 1 1 −= − = Çapraz fiyat-talep esnekliği – ise çay-şeker tamamlayıcı, 2 ise ilişkinin büyüklüğünü gösterir Fiyat-talep esnekliği -2 %50 %100 %100
  • 151. İkame(Rakip) Mallar (Cola-Pepsi) Cola Pepsi P Q P Q D D 2 • a 2 2 2 • a 6 • b Pc ↓ Qc ↑ Cola fiyatı düştü Colanın talep miktarı arttı Statik hareket D’ • b 1 Pp sabit Qp ↓ Pepsi fiyatı sabit Pepsi talebi azaldı Dinamik hareket Çapraz fiyat-talep esnekliği=1,6 C P P% Q% e ∆ ∆ = 6,1 50% 80% == ↓− ↓− 1 p c c p Q P P Q e ∆ ∆ = 6,1 10 2 1 8 = − − = Çapraz fiyat-talep esnekliği + ise cola-pepsi ikame, 1,6 ise ilişkinin büyüklüğünü gösterir
  • 152. ÇAPRAZ FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ RAKİP-İKAMA MALLAR Cola-Pepsi Simit-Kır Pidesi Mandalina-Portakal TAMAMLAYICI MALLAR Çay-Şeker Oje-Aseton Gömlek-Kravat Yazıcı-PC Web Camera-PC İLİŞKİSİZ MALLAR Çorap-Sakız e= %∆P↑(pepsi) %∆Q↑(cola) ↑Ppepsi ↓Qpepsi ↑Qcola>0 e= %∆P↑(çay) %∆Q↓(şeker) <0 ↑Pçay ↓Qçay ↓Qşeker e= %∆P↑(çorap) %∆Q↑(sakız) =0 Bağımsız mallar
  • 153. -Bir malın talebi, ikame ve tamamlayıcı malların fiyatlarının da etkisi altındadır. -Bu etkinin derecesi çapraz esneklik katsayısı ile ölçülür. - Bir malın talebinin diğer malların fiyatlarındaki değişmeye karşı gösterdiği tepkiye çapraz esneklik denir.
  • 154. KPSS-2002 3. Otomobil ile benzin nasıl mallardır? A) Tamamlayıcı mallar B) kame malları C)Bağımsız mallar D) Zorunlu mallar E) Düşük mallar A) Tamamlayıcı mallar KPSS-2001 7. Ayakkabı ile tükenmezkalem nasıl mallardır? A) İkame malları B) Tamamlayıcı mallar C) Bağımsız mallar D) Düşük mallar E) Lüks mallar C) Bağımsız mallar
  • 155. 4. Gazoz ve kolanın tam ikame mallar olduğu bir durumda, kolanın talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Negatif eğimlidir ve fiyat esnekliği yüksektir. B) Negatif eğimlidir ve fiyat esnekliği sıfırdır. C) Miktar eksenine paraleldir ve sonsuz esnekliğe sahiptir. D) Miktar eksenine paraleldir ve sıfır esnekliğe sahiptir. E) Fiyat eksenine paraleldir ve sıfır esnekliğe sahiptir. KPSS-2009 P Q TALEP Esneklik=∞ C) Tam ikame malların fiyatları aynıdır. Mallardan birinin fiyatı düşerse diğer mal talep edilmez. İkame malların satılması için tek fiyat vardır.
  • 156. KPSS-2001 6. L ve M tamamlayıcı mallar ise, L’nin fiyatı arttığında aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi beklenir? A) L’nin satışlarının artması B) M’nin satışlarında ve fiyatında hiçbir değişiklik olmaması C) M’nin satışlarının artması D) M’nin satışlarının azalması E) M’nin fiyatının azalması Tamamlayıcı mallar birlikte kullanılan mallardır. L’nin fiyatı artarsa L’nin talep miktarı azalır, L’nin tamamlayıcısı olan M’nin de talebi azalır. M’nin talebinin azalması demek M’nin talep doğrusu paralel sola-orijine kayması demektir. M’nin talebinde dinamik hareket, L’nin talebinde statik hareket meydana gelir D) M’nin satışlarının azalması
  • 157. ARZ KANUNU • Fiyat artarsa P↑ …Arz Miktarı Artar Q ↑ • Fiyat azalırsa P↓ … …Arz Miktarı Azalır Q ↓ ARZ TEORİSİ Arz kavramı, üreticilerin belirli bir zaman aralığında belirli bir fiyattan satma arzusunda ve gücünde oldukları mal ve hizmet miktarını ifade eder.. Arz yasası herhangi bir maldan arz edilen miktar ile malın fiyatı arasındaki doğru yönlü ilişkiyi ifade eder. Yani, bir malın fiyatı arttıkça satıcıların arz ettikleri miktar artmakta; fiyatın Azalması durumunda azalmaktadır.
  • 158. Dondurmacının bir dondurmayı satmaya istekli olacağı fiyat kaç TL dir? Bu fiyatı belirleyen hangi faktörlerdir? 1 adet dondurmayı satmaya istekli olacağınız dondurmanın marjinal maliyeti 2 TL ise asgari fiyatı da 2 TL olacaktır. P Q 5 1 Dondurmanın piyasa fiyatı 5 TL 2 31 dondurmanın marjinal maliyeti 3, piyasa fiyatı 5 ise üretici rantı 3 TL dir
  • 159. Toplam Maliyet-Total Cost Marjinal Maliyet-Marginal Cost Sabit Maliyet-Fixed Cost Ortalama Maliyet-Average Cost Dondurma satmanın sabit maliyeti 100 TL olsun. Sabit maliyet üretim miktarından etkilenmez. Miktar Q Toplam Maliyet TC Marjinal Maliyet MC Ortalama Maliyet AC 0 100 1 102 2 102 2 105 3 52.50 3 109 4 36.33 4 114 5 28.50 Üretim artıkça Marjinal Maliyet artıyor
  • 160. Fiyat Q 5 1 ÜRETİCİ RANTI-KAZANCI-REFAHI VE ARZ VE MARJİNAL MALİYET-MC DOĞRUSU Üretim miktarı arttıkça marjinal Maliyet –MC artar MC doğrusu aynı zamanda arz-S doğrusudur. 2 3 2 3 Piyasa fiyatı 5 TL ise 2 adet dondurma satılır 2 tane dondurma tanesi 5 liradan satılırken üretici rantı 5 TL olur 2
  • 161. Fiyat Q 2 1 ARZ DOĞRUSU VE ARZIN ESNEKLİĞİ + ( ),..., xxs MCPSQ = 2 50 100 % % == ∆ ∆ = s x s s P Q ε ε3 2 100% 50%
  • 162. Fiyat Miktar 1 Marjinal Maliyet-MC artarsa arz miktarı azalır. Arzın Maliyet esnekliği aşağıdaki gibi hesaplanır: - ( ),..., xxs MCPSQ = 1 50 50 % % −= − = ∆ = MC x s MC MC Q ε ε 3 2 -50% MC %50 artarsa 1 birim arzın fiyatı 2 TL’den 3 TL’ye çıkar 2 a S S’ b
  • 163. P 1Q 1S P 2Q 2S 5 4 2 P Q S 6 $10 Piyasa Arzı Bireysek Arz Bireysel Arz Doğrularının Yatay Toplamı ile Piyasa Arz Doğrusu Elde Edilir Üretici A Üretici B Üretici A+B
  • 164. S P Qo $5 4 3 2 1 10 20 30 40 50 60 70 80 5 4 3 2 1 60 50 35 20 5 P QS
  • 165. S P Qo 5 4 3 2 1 10 20 30 40 50 60 70 80 $5 4 3 2 1 60 50 35 20 5 P QS Arz Kayması
  • 166. S P Qo 5 4 3 2 1 10 20 30 40 50 60 70 80 $5 4 3 2 1 60 50 35 20 5 P QS 80 70 60 45 30 S’ Arz Arttı Arz Miktarı Arttı ARZ KAYMASI
  • 167. S P Qo 5 4 3 2 1 10 20 30 40 50 60 70 80 $5 4 3 2 1 60 50 35 20 5 P QS CORN Arzın Azalması?
  • 168. S P Qo 5 4 3 2 1 10 20 30 40 50 60 70 80 $5 4 3 2 1 60 50 35 20 5 P QS S’ 45 30 20 0 -- Arz Azaldı Arz Miktarı Azaldı
  • 169. Arzda Değişme-Arz Miktarında Değişme MiktarMiktar FiyatFiyat SS00SS00 SS11 SS22 ArzdaArzda ArtmaArtmaAzalmaAzalma ArzdaArzda ArzArz MiktarındaMiktarında ArtmaArtma ArzArz MiktarındaMiktarında AzalmaAzalma
  • 170. SAYIŞTAY-2008 112. Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep miktarında artışa yol açmaz? A) Ülke nüfusunun büyümesi B) Zevk ve tercihlerin mal lehine gelişmesi C) İkame malın fiyatının yükselmesi D) Tüketici gelir düzeyinin artması E) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi Tamamlayıcı malın fiyatı artarsa diğer malın talebi azalır ve talep doğrusu sola kayar E) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi
  • 171. ARZIN BELİRLEYİCİLERİ Fiyat+ Teknoloji+ Sübvanse+ Vergi- Diğer malların fiyatları- Fiyat beklentileri+ Üreticilerin Sayısı+ Üretim faktörlerinin fiyatları-
  • 172. Arzın fiyat esnekliği, üreticilerin ya da satıcıların fiyat değişmeleri karşısında gösterecekleri tepkinin derecesini ölçmeye yarayan özel bir göstergedir. Arzın fiyat esnekliği, bir malın arz edilen miktarındaki yüzde değişmenin, o malın fiyatındaki yüzde değişmeye oranı Arzın Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler • Kapasite Kullanımı • Zaman • Maliyetlerin seyri • Malın stoklana
  • 173. ARZ ESNEKLİĞİ (e) Arzdaki % değişme Fiyattaki % değişme (Nokta Esnekliği)= x ∆Q ∆P P Q Esneklik (ep)= %∆Q %∆P = Arz ile fiyat arasında pozitif bir ilişki olduğu için arzın fiyat esnekliği pozitiftir.
  • 174. P Q0 P Q0 P Q0 S S S es= 0 es= ∞ es= 1 Çok kısa-Piyasa-Dönemi
  • 175. P Q0 P Q0 P Q0 S S S es>1 es= 0 es<1 Fiyat eksenini kesen arz doğrusu Qs=-2+20P Fiyat eksenine paralel arz doğrusu Qs=20 Miktar eksenini kesen arz doğrusu Qs=20+2P
  • 176. ARZ DOĞRUSU VE ÜRETİCİ RANTI P = 60 0 P 270 Üretici Rantı 60 10 Üretici Rantı PW = 6750 S Q
  • 177. KPSS 2008 6. Piyasa arz eğrisinin p = 20+y fonksiyonuna eşit olduğu bir durumda, piyasa fiyatı 40 ise üretici artığı kaç olur? A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 400 P Y=Q 20 Arz -20 0 40 20 a b c Üretici artığı=abc alanı Üretici artığı=[20(20]/2 Üretici artığı=400/2=200 D) 200
  • 178. KAYMAKAMLIK-2009 131. Bir arz-talep diyagramı üzerinde üretici artığını aşağıdakilerden hangisi gösterir? A) Arz eğrisinin dikey ekseni kestiği nokta B) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz ile talep eğrilerinin arasında kalan alan C) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisiyle denge fiyat doğrusu arasında kalan alan D) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisininaltında kalan alan E) Denge üretim düzeyinin solunda ve talep eğrisininaltında kalan alan C) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisiyle denge fiyat doğrusu arasında kalan alan
  • 179. • PİYASA DENGESİ Denge, arz ve talep edilen miktarların birbirlerine eşit olması anlamına gelir. Arz ve talep doğrularının kesiştikleri noktada, piyasa dengesi gerçekleşir. Piyasa denge noktasında oluşan fiyata denge fiyatı; miktara denge miktarı denir. Denge fiyatı, arz ve talep edilen miktarları birbirlerine eşit kılan fiyattır. Belirli bir dönem için talep edilen miktar, arz edilen miktardan az ise arz fazlası; arz edilen miktar, talep edilen miktardan az ise bu kez de talep fazlası ortaya çıkar.
  • 180. Ds QQ = Denge fiyatı piyasayı temizleyen fiyattır. Arz-Talep fazlası veya noksanlığı olmaz. Fiyat Miktar 4 100 D S Fiyat yüksekse arz fazlası olur Fiyat düşükse talep fazlası olur 20025
  • 181. 117 S P Qo 5 4 3 2 1 2 4 6 8 10 12 14 16 P QD $5 4 3 2 1 2,000 4,000 7,000 11,000 16,000 $5 4 3 2 1 12,000 10,000 7,000 4,000 1,000 D P QS TALEP ARZ Kıtlık DENGE FİYATI Fazlalık
  • 184. Qo D2 P Q1 Q2 P1 P2 D1 Araz Artarken Talep Azalırsa S2 S1
  • 187. a KPSS-2001 4. Aşağıdaki durumlardan hangisinin denge fiyatına olan etkisi belirsizdir? P Q S D D S b c S A) Talebin ve arzın artması B) Talebin düşmesi ve arzın sabit kalması C) Talebin artması ve arzın düşmesi D) Arzın artması ve talebin düşmesi E) Talebin artması ve arzın sabit kalması a P Q S D D S b P ↓P ↑P A) B) C) D) E) ↑P ↓P P ↑Q ↓P ↓Q ↑P ↓P P ↑Q ↓P ↓Q Q ↑Q ↑P ↑Q A) Talebin ve arzın artması
  • 188. KPSS 2002 7. Bir malın denge fiyatı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Talep artar ve arz azalırsa, denge fiyatı yükselir. B) Arz artar ve talep azalırsa, denge fiyatı düşer. C) Talep azalır ve arz sabit kalırsa, denge fiyatı düşer. D) Arz azalır ve talep sabit kalırsa denge fiyatı yükselir. E)Talep azalır ve arz artarsa, denge fiyatı yükselir. E) Talep azalır ve arz artarsa, denge fiyatı yükselir.
  • 189. SAYIŞTAY-2008 118. Dana eti piyasası dengede iken deli dana hastalığının yaygın olduğu inancı denge fiyatını nasıl etkiler? A) Arz miktarı artacağından piyasa fiyatı düşer B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer C) Arz miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar D) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar E) Talep ve arz etkilenmeyeceğinden piyasa fiyatı değişmez P Q S D P1 Q1 Deli dana hastalığı et talebini azaltır, talep doğrusu orijine kaydırır. a b P2 Q2 B) Talep miktarı (TALEP) düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
  • 190. KPSS 2002 6. Bir mala ait arz eğrisinin sağa doğru kayması durumunda aşağıdakilerden hangisi meydana gelir? A) Toplam gelir düşer B) Toplam gelir artar C) Talep eğrisi esnekse toplam gelir artar. D) Talep eğrisi esnek değilse toplam gelir artar. E) Arz eğrisi esnek değilse toplam gelir artar. P Q D S P Q S1 a b C) Talep eğrisi esnekse toplam gelir artar. Arz eğrisi sağa kayarsa piyasa fiyatı düşer ve talep esnekse talep miktarı çok artar ve satıcı sürümden kazanarak satış gelirini artırır. toplam gelir artar.
  • 191. SAYIŞTAY-2008 117. Bir piyasadaki arz fazlasının piyasaya dışarıdan bir müdahale olmadan ortadan kalkabilmesi için aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi gerekir? A) Malın fiyatının düşmesi B) Malın fiyatının artması C) Malın fiyatı sabit kalırken üretim maliyetlerinin düşmesi D) Malın fiyatı sabit kalırken talep edilen miktarın düşmesi E) Malın fiyatı sabit kalırken tüketicilerin gelirlerinin azalması A) Malın fiyatının düşmesi
  • 192. SAYIŞTAY-2008 118. Dana eti piyasası dengede iken deli dana hastalığının yaygın olduğu inancı denge fiyatını nasıl etkiler? A) Arz miktarı artacağından piyasa fiyatı düşer B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer C) Arz miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar D) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar E) Talep ve arz etkilenmeyeceğinden piyasa fiyatı değişmez B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
  • 193. Qo D P Q1 Q2 Şehir Stadyumunda Maç Bilet Fiyatı Düşerse S P1 P2 Talep Fazlası Limit fiyat Denge Fiyatı
  • 194. Qo D P Q1Q2 S P2 P1 Arz Fazlası Limit Fiyat Denge Fiyatı Şehir Stadyumunda Maç Bilet Fiyatı Düşerse
  • 195. Serbest Mallar Qo D P Q1 Q2 Arz Talepten Büyükse Fiyat Oluşmaz S Arz Fazlası
  • 197. Qo D P Q1 Denge Fiyatı ve Tüketici Refahı Denge Fiyatı = $8 P1 Tüketici Refahı (Artığı) Rantı, Fazlası
  • 198. Qo P Q1 P1 S D Üretici Rantı Tüketici Rantı Denge Fiyatı ve Üretici-Tüketici Rantları
  • 200. aa QQ PP pp QQ •Kararlı Denge D KARARLI DENGE VE KARARSIZ DENGE Fiyat artarsa arz miktarı artar-talep miktarı azalır S S D P’ Talep Arz Arz Fazlası QsQsQdQd
  • 201. aa QQ PP PP QQ •Kararlı Denge D KARARLI DENGE VE KARARSIZ DENGE Fiyat azalırsa arz miktarı azalır-talep miktarı artar S SD P’ Arz Talep talep Fazlası QdQdQsQs
  • 202. KPSS-2003 9.Marshall yaklaşımına göre, piyasa dengesinin istikrarlı olabilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli koşuldur? A) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını azaltması B) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını arttırması C) Talep fazlasının sıfır olması D) Arz artışının talep fazlasını azaltması E) Arz artışının talep fazlasını artırması aa QQ PP PP QQ • a: Kararlı Denge DS SD P’ Arz Talep talep Fazlası QdQdQsQs S’ bb b: Kararlı Denge D) Arz artışının talep fazlasını azaltması
  • 203. SAYIŞTAY-2008 117. Bir piyasadaki arz fazlasının piyasaya dışarıdan bir müdahale olmadan ortadan kalkabilmesi için aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi gerekir? A) Malın fiyatının düşmesi B) Malın fiyatının artması C) Malın fiyatı sabit kalırken üretim maliyetlerinin düşmesi D) Malın fiyatı sabit kalırken talep edilen miktarın düşmesi E) Malın fiyatı sabit kalırken tüketicilerin gelirlerinin azalması A) Malın fiyatının düşmesi P Q S D Q1 P1 a b S1 Q2 P2 Q3
  • 204. FİYATIN OLUŞMAMASI PQs +−= 40 0 P Q Q Satıcının razı olduğu en düşük fiyat alıcının razı olduğu en yüksek fiyattan daha yüksek. Arz o kadar bol ki fiyat sıfır olduğunda bile arzın tamamı talep edilmemekte S S D D P Q S D Arzı Bol Olan Serbest Mal Tüketicilerin Alamayacağı Kadar Pahalı Mal 40 20−= PQd D20 P=20 Q=0 P=40 Q=0 Fiyatın oluşması için talebin artması ve/veya fiyatın düşmesi gerekir 0 Q D D P Q SD 40 D 20 Fiyatın oluşması için talebin artması ve/veya arzın azalması gerekir
  • 205. P DÖNEM ANALİZLERİ ve ARZ P` P P` P P` a` a`a aO Q P O Q P O Q P D` D` D D S D` D` D D S D` D` D D S S Çok Kısa Dönem (Piyasa Dönemi) Kısa Dönem Uzun Dönem
  • 206. Tarım Sektöründe Arz Yapısı Tarım ürünleri piyasası diğer ürün piyasalarından farklı (dengesiz): Tarım ürünlerinde fiyat belirsizliğine neden olan belli başlı faktörler: -Tarım ürünleri büyük ölçüde doğal koşulların ve iklimin etkisi altında -Tarım ürünlerine ve özellikle gıda ürünlerine talebin gelir ve fiyat esnekliği düşük (Tüketicinin geliri artsa da veya bu malların fiyatı düşse de, talep edilen miktarlarda büyük değişme olmuyor) - Bu nedenle fiyat oluşumunda arz cephesi önemli rol oynuyor, ancak arz da doğal koşullara bağlı. -Tarımda teknik yenilikler ve bu yeniliklerin uygulanması sınırlı(yeni makine alımı-yeni teknoloji)
  • 207. c b a King Kanunu (Bolluk Paradoksu) Gregory King (1648-1712) Ürün kaybı Fiyat artışı %10 %30 %20 %80 BOL ÜRÜN AZ KAZANÇ-AZ ÜRÜN ÇOK KAZANÇ D S (1701)S (1700)S (1701) • • • Q P 30 60 80 50 20 120 3600 3000 1600
  • 208. 114. Buğday için talebin fiyat esnekliğinin 1’den küçük olduğu bilindiğine göre, bir kuraklık sonucunda buğday arz eğrisi sola kayarsa buğday üreticilerinin toplam hasılatı nasıl değişir? A) Azalır B) Artar C) Talep eğrisi de sola kayacağı için değişmez D) Arz esnekliğinin eğimine bağlı olarak azalabilir veya artabilir E) Halkın buğday tüketiminde bir değişiklik olmayacağı için değişmez 2007 KAYMAKAMLIK SINAVI KİNG KANUNU yıldan yıla üretilen tarımsal ürün (patates, soğan, buğday, pirinç, arpa, mısır, fasulye …) üreten çiftçilerin gelirlerindeki dalgalanmayı açıklar. Tarımsal ürünlerin talebi inelastiktir ve bu ürünlerin arzı önemli ölçüde iklim koşullarına bağlıdır. Yıl itibariyle tarımsal ürünlerin arz esnekliği sıfırdır. Teknolojik gelişmeler ve devlet müdahalesi King kanunun olumsuz etkilerini azaltmaktadır. B) Artar
  • 209. Sürekli Azalan Dalgalanma (arz esnekliği < talep esnekliği) O Q P D D’ St=f(Pt-1) P2 q2 P3 q3 P4 P0 P1 P2 P3 P4 1 2 3 4 5 Yıl P0 q0 P1 q1 Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi
  • 210. Fiyatlar arz ve talep yerine bazen idari otorite tarafından belirlenebilir. Hükümetler fiyatlara müdahale edip bir tavan fiyat tayin edebilirler. Böyle bir müdahale piyasada reaksiyona yol açar; (aksiyon-reaksiyon) ⇒ Karaborsa ⇒ Karaborsa Fiyatı Bazen de hükümet malın satılabileceği minimum fiyatı taban fiyat olarak belirleyerek üreticiyi korumak ister Devlet Müdahalesi: Tavan ve Taban Fiyatlar D O Q P D’ S P0 q0 P1 q1 P0 P1 P2 P3 1 2 3 4 5 Yıl P2 q2 P3 q3 Sürekli Artan Dalgalanma (arz esnekliği > talep esnekliği) Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi
  • 211. Fiyatlar arz ve talep yerine bazen idari otorite tarafından belirlenebilir. Hükümetler fiyatlara müdahale edip bir tavan fiyat tayin edebilirler. Böyle bir müdahale piyasada reaksiyona yol açar; (aksiyon-reaksiyon) ⇒ Karaborsa ⇒ Karaborsa Fiyatı Bazen de hükümet malın satılabileceği minimum fiyatı taban fiyat olarak belirleyerek üreticiyi korumak ister Devlet Müdahalesi: Tavan ve Taban Fiyatlar O Q P P0 q0 P1 q1 D D’ S P0 P1 P2 P3 1 2 3 4 5 Yıl Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi Sürekli Dalgalanma (arz esnekliği=talep esnekliği)
  • 212. P Q S D Q=10 CW P= 10 Talep Fonksiyonu: Qd=20-Px Arz Fonksiyonu: Qs=Px 20 20 P : 10 $ Q : 10 adet/kg CW : 50 TL PW : 50 TL SW : 100 TL QS=QD QS=QD 20-P=P 20=2P P=10 Q=10 PW e •
  • 213. TalepArz TAVAN FİYAT VE KARABORSA OLUŞUMU P Q S D 10 10 20 20 P : 5 TL Q : 5 adet/kg CW : 62,5 TL PW : 12,5 TL SW : 75 TL DWL=25 5 15 5 Tavan Fiyat D’ S’ 15 DWL=Ekonomiye müdahalenin neden olduğu refah kaybı
  • 214. 132. Herhangi bir piyasadaki talep fazlasını ortadan kaldırmak ve piyasanın etkinliğini bozmamak için hükûmet hangi politikayı uygulamalıdır? A) Söz konusu mal için miktar tayınlamasına giderek fiyatı yükseltmelidir. B) Tüketimden alınan vergileri azaltarak fiyatların düşmesini sağlamalıdır. C) Firmalardan alınan vergileri azaltarak arzın artmasını sağlamalıdır. D) Fiyat kontrollerini benimseyerek fiyatı düşürmelidir. E) Piyasada ortaya çıkan fiyat artışı talep fazlasını ortadan kaldıracağından herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur. 2009 KAYMAKAMLIK E) Piyasada ortaya çıkan fiyat artışı talep fazlasını ortadan kaldıracağından herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur
  • 215. ArzTalep TABAN FİYAT VE DESTEKLEME ALIMI FİYAT VE ALMA GARANTİSİ P Q (Ton) S D 10 10 20 20 P : 15 TL Q : 15 adet/kg CW : 12,5 TL PW : 112,5 TL SW : 125 TL DWL=25 5 15 Taban Fiyat 15 Arz fazlası: 10 Ton
  • 216. KMS-2001 14. Hükümet bir malın fiyatını, piyasadaki denge fiyatının üstüne çıkacak şekilde kontrol ediyorsa, aşağıdakilerden hangisi söz konusudur? A) Bazı tüketiciler kazançlı çıkar B) Hem tüketiciler, hem de üreticiler kazançlı çıkar C) Tüm tüketiciler kazançlı çıkar D) Bazı üreticiler ürünlerini satacak alıcı bulabilirler E) Hiç kimse kazançlı çıkmaz Devlet fiyatı artırıyor ama alım garantisi vermiyor D) Bazı üreticiler ürünlerini satacak alıcı bulabilirler
  • 217. FAYDA FONKSİYONU VE MARJİNAL FAYDA U(Y,X) = Y1/2 x2 250 50 XY,MU , y − = COBB-DOUGLAS FAYDA FONKSİYONU Y U MUy ∂ ∂ = 21 2 / X XYMU =X U MUX ∂ ∂ = 2 Q2Q30TU −= Toplam fayda fonksiyonunda Q=2 ise marjinal fayda (MU) nedir? Q U MU ∂ ∂ = =30-4Q =30-4(2)=22
  • 218. Faydanın ölçülüp ölçülemeyeceği konusunda, iki temel görüş vardır. Bunlardan birisi faydanın ölçülebileceğine dair olan "Kardinal Fayda Teorisi" diğeri ise faydanın ölçülemeyeceği yalnızca kıyaslama yapılabileceğine dair olan "Ordinal Fayda Teorisi" dir. TÜKETİCİ TEORİSİ VE TÜKETİCİ DENGESİ • KARDİNAL ANALİZ • ORDİNAL ANALİZ
  • 219. KARDİNAL FAYDA TEORİSİ Kardinal fayda yaklaşımını benimseyen iktisatçılara göre fayda birim olarak ölçülebilir kabul edilmektedir. Yani herhangi bir mal ya da hizmetin sağladığı fayda birim olarak ölçülebilmektedir ve bu fayda birimine "Util" ya da "Utilon" adı verilmektedir. Örnek vermek gerekirse, iki ayrı malın faydaları; 1 adet elma = 5 fayda birimi (Util veya Utilon) 1 adet armut = 3 fayda birimi (Util veya Utilon) şeklinde ifade edilebilir.
  • 220. Kardinal İktisatçılar Fayda ölçülebilir H. Gossen Jules Dupuit Jeremy Bentham William Stanley Jevons -1871 Carl Menger-1871 Leon Walras-1874 Ordinal İktisatçılar Faydan ölçülemez Francis Edgeworth-1881 Giovanni B. Antonelli-1886 Irwing Fisher -1892 John Richard Hicks ve Roy D. Allen- 1930
  • 221. Hermann Heinrich Gossen (1810 -1858) Azalan Marjinal Fayda Kanunu Gossen kanunu-1: Tüketim miktarı artan malın marjinal faydası azalır x x y y P MU P MU = x y x y P P MU MU = Gossen kanunu-3: Ekonomik değeri olan her şey kıttır Gossen kanunu-2: Tüketici toplam faydasını maksimum yapmak için aşağıdaki eşitliği sağlar. Bu eşitliğe Kardinal (Eşmarjinal) Denge denir
  • 222. AZALAN MARJİNAL FAYDA TEORİSİ Toplam fayda, bir mal ya da mal demetinin tüketilmesi neticesinde elde edilen tatmindir. Marjinal fayda ise, bu mal ya da mal demetinin son biriminin kişiye sağlamış olduğu tatmin seviyesidir. Bu nedenle "marjinal" kavramı bir bakış açısı ya da bir yaklaşım olayıdır. Mesela bir sürahi suyun içinden alınan bir bardak su bir marjinalliği ifade ettiği gibi bir bardak su içinden alınan bir yudum su da marjinal bir kavramdır. Bu nedenle herhangi bir maldan (A malı) satın alan ya da kullanan tüketicinin fayda fonksiyonu U=f(Q) ise Marjinal fayda; MU= ∆TU / ∆Q MU : Marjinal Fayda ∆Ua : A malından sağlanan toplam faydadaki değişim ∆Qa : A malının tüketilen miktarındaki değişim Tüketici bir maldan tüketimini devamlı artırırsa sağlayacağı toplam fayda, tüketilen mal miktarı ile birlikte artmaya başlar. Tüketicinin tatminini maksimumlaştırdığı noktada toplam fayda eğrisi de maksimum olur ve azalmaya başlar. Marjinal fayda ise başlangıçtan itibaren giderek azalır ve doyma noktasında sıfır olur. Daha sonra negatif değer kazanır.
  • 223. 65. Veri bir piyasa fiyatında, tüketici davranışı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Her zaman faydasını maksimize edecek tüketimi yapmaya çalışır. B) Her zaman faydasını maksimize edecek mal miktarını satın alabilir. C) Hiçbir zaman faydasını maksimize edecek mal miktarını satın alamaz. D) Faydasını maksimize etmek için mal fiyatları düşünceye kadar bekler. E) Satıcılar tarafından aldatılacağından faydasını hiçbir zaman maksimize edemez. 2009-İÇ DENETÇİ A) Her zaman faydasını maksimize edecek tüketimi yapmaya çalışır. KPSS-2004 3. Tüketici denge koşulu aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir? (MU= Marjinal fayda ve P=Fiyat) A) MUa/Pa > MUb/Pb B) MUa/Pa < MUb/Pb C) MUa/Pa = MUb/Pb D) MUa/Pa = MUb/Pa E) MUa/Pb > MUb/Pa C) MUa/Pa = MUb/Pb
  • 224. KPSS-2009 6. Kayıtsızlık eğrileri orijine göre kesin olarak dışbükey olan bir tüketicinin dondurma ve pasta tüketimine harcamak üzere 20 TL’si bulunmaktadır. Dondurmanın fiyatı 2 TL, pastanın fiyatı ise 4 TL’dir. Aşağıdakilerden hangisi bu tüketici için fayda maksimizasyonu sağlayan bir dondurma ve pasta bileşimidir? Dondurma Pasta A) 2 4 B) 4 4 C) 5 0 D) 6 3 E) 9 0 DONDURMAYA HARCAMA=P*Q=2(2)=4 PASTAYA HARCAMA=P*Q=4(4)=16 TOPLAM HARCAMA=16+4=20 A) 2 4 TÜKETİCİ GELİRİNİN TAMAMINI HARCAR
  • 225. -2 0 2 4 6 8 10 12 14 16 0 1 2 3 4 5 6 Burcu’nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük) Paket TU (util) 0 1 2 3 4 5 6 0 7 11 13 14 14 13 Fayda(util) Paket çikolata (günlük) TU A B C D E F
  • 226. -2 0 2 4 6 8 10 12 14 16 0 1 2 3 4 5 6 Paket TU (util) 0 1 2 3 4 5 6 0 7 11 13 14 14 13 MU (util) - 7 4 2 1 0 -1 Fayda(util) Paket çikolata (günlük) TU MU Burcu’nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük) A B C D E MU = ∆TU / ∆Q
  • 227. 2008 MALİYE BAKANLIĞI MALİ HİZ. UZM. YRD. 10. Sabah içtiği 5. fincan kahvenin marjinal faydası sıfır olan bir birey ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Bu bireyin sabahları içtiği kahve için olan talep eğrisi, 5 birimden sonra pozitif eğimli hâle gelecektir B) Bir malın her fazladan bir biriminin tüketimi pozitif marjinal fayda sağladığı için bu durum mümkün değildir C) Fiyat sıfır iken, bu bireyin sabahları içtiği kahveye olan talep eğrisi, miktar eksenini 5 birimde kesmektedir D) Bu birey, bir sabahta 5 fincan kahve tüketerek faydasını maksimize eder E) Bu birey, bir sabahta faydasını maksimize edebilmek için 5 birimden fazla kahve tüketmelidir P=MU TALEP=MU Q 50 P=MU=0 olduğunda Q=5 C) Fiyat sıfır iken, bu bireyin sabahları içtiği kahveye olan talep eğrisi, miktar eksenini 5 birimde kesmektedir
  • 228. Marjinal Fayda Qx 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 TUx 0 7 13 18 22 25 27 28 28 27 7MUx 6 5 4 3 2 1 0 -1
  • 229. TOPLAM VE MARJİNAL FAYDA 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 0 1 2 3 4 mU = 10 mU = 5 mU = 3 mU = 1 Q 0 1 2 3 4 TU 0 10 15 18 19 MU 0 10 5 3 1
  • 230. 3 5 10 0 2 4 6 8 10 12 0 1 2 3 4  Marjinal fayda sürekli azalır  Azalan Marjinal fayda NEGATİF EĞİMLİ SÜREKLİ AZALAN MARJİNAL FAYDA EĞRİSİ
  • 231. ÖRNEK X ve Y adlı iki mal tüketiyoruz X’in Marjinal Faydası 8 Birim MUx Y’nin Marjinal Faydası 4 Birim MUy Px = 2 TL ( X Malının Fiyatı ) Py = 2 TL ( Y malının Fiyatı) MUx Px > MUy Py yani 8 2 > 4 2 = 4 2 1 1 > Tüketicimiz X malı için harcadığı son lira karşılığında 4 birimlik ek fayda elde etmiştir. Y malı için harcadığı son lira karşılığında 2 birimlik fayda artışı elde etmiştir. Rasyonel tüketicimiz; Y malı için harcamış olduğu son lirayı X malı alımında kullanarak ve 2 birimlik fayda azalışına karşılık 4 birimlik fayda kazanacaktır. Net kazanç 2 birim faydadır. Tüketici daha çok X, daha az Y malı tüketerek toplam faydasını maksimum yapacak ve dengeye gelecektir.
  • 232. DEĞER KAVRAMI DEĞER: Mal ve hizmetlere verilen nispi önem. FİYAT. Mal ve hizmetin değerinin parayla ifadesi KULLANIM DEĞERİ: Subjektiftir. Kullananan kişiye göre değişir DEĞİŞİM DEĞERİ:Objektiftir. Kullananan kişiye göre Değişmez 1kg muz=2 kg elma ise muz elmadan 2 kat pahalıdır
  • 233. DEĞER KAVRAMI Bir malın değerini ne belirler? İnsan hayatı için önemi mi? Maliyeti mi? Az veya çok olması mı? Mala harcanan insan emeği mi? (Karl Marx) Görülmez el (Adam Smith) ARZ ve TALEP( Alfred Marshall)
  • 234. DEĞER PARADOKSU Hangisi daha değerli su mu yoksa elmas mı? MUs MUe Qs Qe MUs MUe qs =qe •MUe •MUs •MUe Çok suyun toplam faydası çok marjinal faydası azdır Az elmasın toplam faydası az marjinal faydası çoktur Az elmas çok sudan daha değerlidir qe
  • 235. KPSS 2004 1. Marjinalist devrim ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi doğrudur? A) Azalan marjinal fayda ilkesine dayalı bir kıymet teorisi ortaya konulmuştur. B) Azalan kâr oranları ilkesine dayalı tarihsel bir gelişme ortaya koymuştur. C) Oligopolist, monopolist, düopolist gibi tam rekabetçi olmayan piyasaları iktisat incelemesine taşımıştır. D) Ölçeğe göre sabit getiri ilkesine dayalı bir düşünceyi yansıtır. E) Bir ülkenin ticaret fazlası oluşturma çabalarının, tarımsal ürünlere talebi azaltarak ulusal zenginliği olumsuz yönde etkileyeceği öne sürülmüştür. Marjinal devrimin en önemli etkisi, azalan marjinal fayda ilkesine dayalı bir kıymet (değer) teorisi ortaya konulmuş olmasıdır. İktisat lileratüründe değer paradoksu veya elmas -su paradoksu tartışması bu konuyu açıklar. Adam Smithe göre bir malın değerini toplam faydası belirlerken marjinalist yaklaşımda bir malın değerini marjinal faydası belirler. (Cevap A)
  • 236. KPSS-2006 1. İngiliz iktisatçı A. Marshall, değer kuramını ve üretim maliyeti kuramını birleştirerek, arz ve talebin eşanlı olarak piyasa denge fiyatını ve miktarını belirlediğini açıklamıştır. Bu bağlamda Marshall’ın “Elmas-Su” paradoksunu çözmesinin altındaki temel mekanizma aşağıdakilerden hangisidir? A) Tüketici artığı ve üretici artığı B) İçsel ve dışsal ekonomiler C) Azalan marjinal fayda ve artan marjinal maliyetler D) Gelir ve ikame etkilerine dayalı Marshallcı talep eğrisi E) Kısmi denge ve genel denge analizi C) Azalan marjinal fayda ve artan marjinal maliyetler
  • 237. Halk Bankası Sınavı-2009 Yandaki tablo bir tuketicinin A ve B malından elde ettiği toplam faydayı gostermektedir. Tuketicinin bu iki mala ayırdığı toplam butce 10 TL , A malının fiyatı 2 TL ve B malının fiyatı 1 TL ise tuketiciye fayda maksimizasyonu sağlayan A ve B malı tuketim bileşimi aşağıdakilerden hangisidir? A Malı B Malı A) 4 birim 2 birim B) 5 birim 0 birim C) 3 birim 4 birim D) 2 birim 6 birim E) 1 birim 8 birim B B A A P MU P MU = 120 1 120 2 240 == A) 4 birim 2 birim
  • 238. KPSS 2004 A tüketicisi X, Y ve Z malından bir tüketim sepeti oluşturarak dengeye ulaşmıştır. Tüketicinin X ve Y malından elde etmiş olduğu marjinal fayda sırasıyla 14 ve 8 birimdir. Y ve Z malının fiyatı ise sırasıyla 4 ve 8 dir. Buna göre, X malının fiyatı (Px) ise tüketicinin Z malından elde etmiş olduğu marjinal fayda (MUZ) kaçtır? Px MUZ A) 7 16 B) 7 14 C) 4 14 D) 5 10 E) 14 4 TÜKETİCİ DENGESİ z z y y x x P MU P MU P MU == 84 814 z x MU P == ?PX = 7 ?PZ = 16 A) 7 16
  • 239. KAYMAKAMLIK-2007 117. Tüketici dengesi üzerinde bulunmayan bir öğrenci tüketici dengesinin gerektirdiğinden daha fazla film seyretmekte, buna karşılık daha az kitap okumaktadır. Bu öğrenci tüketici dengesine doğru hareket ettikçe filmlerden ve kitaplardan elde ettiği marjinal faydalar nasıl değişir? (MF: Marjinal fayda) MF (Filmler) MF (Kitap) A) Azalır Azalır B) Artar Azalır C) Azalır Artar D) Artar Artar E) Değişmez Değişmez Öğrenci tüketici dengesine ulaşabilmesi için daha az film seyredecek ve daha çok kitap okuyacaktır. Öğrenci tüketici dengesine ulaşabilmesi için daha az film seyredecek ve film seyretmenin marjinal faydası artacak ve daha çok kitap okurken okmanın marjinal faydası azalacaktır B) Artar Azalır
  • 240. ORDİNAL FAYDA TEORİSİ Ordinal Fayda Teorisi, faydanın ölçülemeyeceği prensibine dayanır. Buna göre, fayda yalnızca kıyaslanabilir. Bir birim A malının sağlamış olduğu fayda bir değer alınarak ölçülemez. Bu kişiden kişiye değiştiği gibi yer ve zamana göre de değişir. Bu noktada kişi A malından sağladığı faydayı, diğer mallardan sağlayacağı faydayla kıyaslayarak karara varır. Bu durum farksızlık analizi (kayıtsızlık analizi) ile açıklanır.