ABN AMRO brengt jaarlijks voor alle sectoren de Visie op Sectoren uit. Visie op Sectoren Zakelijke Dienstverlening 2011

1. visie op Sectorupdate 2011
zakelijke dienstverlening
▶ Interview
▶ Trends & ontwikkelingen
▶ Sectorvisie

3. Visie op zakelijke dienstverlening 1
Geachte relatie,
Voor u ligt de Visie op Sectoren 2011 waarin een groot aantal sectoren en
hun onderliggende branches inhoudelijk worden besproken en geanalyseerd.
Aan de hand van Visie op Sectoren wil ABN AMRO u graag inzicht geven in
de huidige trends en ontwikkelingen van uw sector en geven onze sector-
specialisten bovendien hun visie weer voor het komende jaar. U kunt uw
onderneming spiegelen aan de trends en actuele branchecijfers, kijken hoe
het met de branche van uw toeleveranciers is gesteld en zien wat de
verwachtingen zijn van ABN AMRO over uw eigen branche.
Herstel Nederlands bedrijfsleven zal voorzichtig
doorzetten in 2011
Het beeld van de verschillende sectoren verschilt onderling nog behoorlijk. In het kielzog van een
sterk groeiende wereldhandel en toenemende export wisten vooral de sectoren industrie en trans-
port als eerste de omslag naar groei te realiseren. Al snel volgde het herstel in andere sectoren,
terwijl de ontwikkelingen in de bouw nog altijd zorgelijk blijven.
Naast sectorspecifieke invloeden, zijn er ook ontwikkelingen die een economiebrede impact hebben.
Zo zijn de prijzen van grondstoffen structureel hoger geworden. Naast de olieprijs geldt dit ook voor
edelmetalen en industriële metalen; vooral door toegenomen vraag vanwege forse economische
groei in Azië. Ook de prijzen van agrarische grondstoffen stegen. Met name door tegenvallende
oogsten en een duidelijk aantrekkende wereldvraag.
In deze Visie op Zakelijke Dienstverlening is ook een gesprek opgenomen met de heer Sichtman,
oprichter en managing partner van Blue Carpet en Han Mesters, sector banker Zakelijke Dienst-
verlening van ABN AMRO. Aan de hand van hun lange ervaring in de sector geven zij u een
praktijkgericht verhaal ter inspiratie voor uw eigen bedrijfsvoering. In het interview bespreken zij hoe
de ontwikkelingen rondom de ZZP‘er en social media de sector hebben veranderd in de afgelopen
jaren en wat hun toekomstvisie daarop is. De schaarste aan goed opgeleide mensen zal leiden tot
een machtverschuiving in het voordeel van werknemers. De crisis heeft slechts een vertragend
effect op deze ontwikkeling.
Hopelijk stimuleert deze publicatie u om met ABN AMRO en uw collega-ondernemers van gedachten
te wisselen over de uitdagingen voor uw bedrijf en uw sector in Nederland. Wij denken graag met u
mee en zijn u graag van dienst. Namens alle collega’s van ABN AMRO wens ik u en uw bedrijf alle
succes toe!
Vriendelijke groeten,
Joop Wijn
Lid Raad van Bestuur ABN AMRO

4. 2
Visie op zakelijke
dienstverlening
Sectorupdate 2011

5. Visie op zakelijke dienstverlening 3
4 visie op Nederland
26 schoonmaakbedrijven
6 interview
28 uitvaartbranche
10 accountantskantoren
30 uitzendbureaus
12 advocatenkantoren
32 leeswijzer
14 beveiliging en opsporing
34 colofon
16 deurwaarders en
incassobureaus
18 economische adviesbureaus
20 marktonderzoekbureaus
22 notariskantoren
24 reisbranche

6. 4
visie op Nederland
groei Nederlandse economie
zwakt wat af in loop van 2011
Vorig jaar groeide de economie met 1,75%. Dankzij een stevig groeitempo rond de
jaarwisseling blijft de groei dit jaar gemiddeld waarschijnlijk goed op peil. Maar in de
loop van het jaar loopt het tempo terug.
Na vier kwartalen van herstel viel de economische groei in de Uitvoer blijft motor economische groei
zomer van 2010 (tijdelijk) vrijwel weg. Het BBP liet een stijging De groei van de uitvoer is inmiddels afgenomen. Toch zal de uit-
optekenen van amper 0,1% k-o-k. In het tweede kwartaal was het voer ook dit jaar weer flink bijdragen aan de economische groei,
BBP - geholpen door forse voorraadvorming - nog met 1,0% maar wel iets minder dan in 2010. Daar staat tegenover dat de
gegroeid. Terwijl in het voorjaar de groei enorm was opgestuwd binnenlandse bestedingen het wat beter zullen doen dan vorig
door voorraadopbouw, werd in het derde kwartaal de groei juist jaar. Voor heel 2011 verwachten we eenzelfde groeicijfer als vorig
(nog sterker) gedrukt door een afname van de voorraden. jaar. Dat heeft te maken met de hogere groei eind 2010 en de
Gemiddeld is de economie in deze twee kwartalen met 0,5% goede start van 2011. Die goede start wordt gesuggereerd door
k-o-k gegroeid. Eind 2010 steeg het BBP weer met 0,6% k-o-k, diverse voorlopende indicatoren in binnen- en buitenland. Zo
met dank aan de uitvoer, voorraadopbouw, particuliere consump- liepen het producentenvertrouwen in de Nederlandse industrie en
tie en bedrijfsinvesteringen. Het cijfer werd wel wat geflatteerd de Economisch-sentimentindicator in maart op naar het hoogste
door de kou, die heeft gezorgd voor extra productie en verbruik peil in ongeveer drie jaar. De inkoopmanagersindex (PMI) liep in
van energie. Gemiddeld kwam de BBP-groei in 2010 uit op 1,8%. maart weliswaar iets terug, maar ligt nog steeds op een hoog
Dit was bijna geheel te danken aan de uitvoer. niveau, wat duidt op verdere expansie. En last but not least liet
de industriële productie in januari en februari flinke (verdere)
Groei economie bleef begin 2011 op peil stijgingen zien ten opzichte van de voorgaande maand.
6 120
In de loop van 2011 zien we de groei in de eurozone en Nederland
afzwakken door bezuinigingsmaatregelen van overheden en onder
3 105
invloed van de flink gestegen olieprijs. We denken dat de effecten
0 90
van de bezuinigingen in binnen- en buitenland op de Nederlandse
BBP-groei dit jaar geleidelijk toenemen. Verder ligt het risico voor
-3 75 de groei aan de ‘onderkant’. Als bijvoorbeeld de olieprijs langer
hoog blijft of nog doorstijgt, zal de economische groei in de
-6 60 wereld en dus ook in ons land lager uitvallen dan vorig jaar.
1991 93 95 97 99 2001 03 05 07 09 2011
BBP (% j-o-j; linkeras) Economisch-sentimentindicator (rechteras)
De afwijkende ontwikkeling van de uitvoer enerzijds en de binnen-
Bron: Thomson Reuters Datastream landse bestedingen anderzijds had ook haar weerslag op het

7. Visie op Nederland 5
bedrijfsleven. Het grootbedrijf, dat relatief sterk op afzet in het Hoewel de investeringen gemiddeld nog afnamen in 2010, was in
buitenland is gericht, kon vorig jaar al weer een duidelijk herstel de loop van het jaar verbetering zichtbaar. Het voorzichtige
laten zien, terwijl daar bij het MKB, dat meer op het binnenland is investeringsherstel na de recessie heeft te maken met de vrij lage
georiënteerd, nog nauwelijks sprake van was. Naar verwachting bezettingsgraad van het machinepark in de industrie. Door de
zal de afzetontwikkeling van het MKB dit jaar bijtrekken. recessie was de bezetting ongekend sterk afgenomen. Daarna is
deze weer behoorlijk opgelopen, maar toch is nog sprake van
Uitvoer stijgt verder onderbezetting. Daardoor zijn er weinig prikkels om te investeren
PMI >50 wijst op groei; <50 – krimp in uitbreiding. Wel zal worden geïnvesteerd ter vervanging van
(verouderde) machines of ter verbetering van de concurrentie-
20 70
kracht. De investeringen in machines en computers zitten al sinds
de zomer van 2009 in de lift (+12% in 2010). Ook de investeringen
10 60
in transportmiddelen zijn weer gestegen. Het afzetperspectief
50
voor het bedrijfsleven is behoorlijk en de financiële positie is
0
verbeterd. We verwachten daarom dat de investeringen in 2011
-10 40 zullen stijgen.
-20
2001 02 03 04 05 06 07 08 09 10 2011
30 Matige groei kredietverlening
De economische groei is dit jaar, zoals we schreven, gematigd.
Uitvoer goederen (% j-o-j; linkeras) PMI exportorders (index; rechteras)
De cashflow van bedrijven vertoont een opgaande lijn. De inves-
Bron: CBS, Markit NEVI teringsgroei is bescheiden. De huizenmarkt blijft in mineur.
De rente is laag maar stijgt wel wat. Binnen dit scenario is een
explosieve groei van de Nederlandse kredietvraag onwaar-
Binnenlandse bestedingen schijnlijk. En het kredietaanbod? De bankensector heeft de
De particuliere consumptie is in 2010 met 0,4% gestegen. In het kredietcrisis overleefd, veel banken zijn aangesterkt en hebben
laatste kwartaal viel de consumptiegroei iets hoger uit: +0,5% buffers opgebouwd. Maar de rook van de crisis is nog niet
k-o-k. Dat kwam onder meer door het flink hogere energieverbruik verdwenen. Banken moeten zich aanpassen aan de nieuwe
als gevolg van het ongebruikelijk koude weer. Daarnaast waren de realiteit, die inhoudt dat per euro verstrekt krediet meer vermogen
autoverkopen fors. De bescheiden consumptiegroei in heel 2010 en liquide middelen nodig zijn. Op termijn kan dat de prijs van
had te maken met de geringe stijging van het reëel beschikbaar krediet doen stijgen. Gelukkig krijgen banken de tijd om naar de
inkomen. Die stond onder druk van matige loonstijgingen en nieuwe realiteit toe te groeien.
banenkrimp. Bovendien was het herstel van het consumenten-
vertrouwen nog niet echt overtuigend. Weliswaar is een opwaartse Inflatie loopt op
beweging zichtbaar, maar deze verloopt met horten en stoten. Sinds medio 2010 lag het inflatietempo op 1,6%, totdat met name
hogere autobrandstofprijzen de inflatie in december opstuwden
Ook dit jaar is de consumptiegroei nog bepaald niet uitbundig. naar net onder de 2%. In de drie maanden daarna bleef het cijfer
Diverse factoren werken tegen elkaar in. De individuele gelijk. We verwachten dat door de gestegen prijzen van olie en
koopkracht verslechtert opnieuw. Weliswaar stijgen de lonen voedsel de inflatie in de komende maanden - net als elders in
harder dan in 2010, maar de inflatie valt eveneens hoger uit, Europa - wat verder zal stijgen. Dat proces verloopt in ons land
terwijl de bezuinigingsmaatregelen van de overheid ook de wat langzamer doordat de energieprijzen voor gezinnen door-
koopkracht drukken. Maar daar staat tegenover dat het aantal gaans twee maal per jaar worden aangepast. Doordat er nog
banen toeneemt. Al met al kan het reëel beschikbaar inkomen iets altijd sprake is van overcapaciteit in de economie zal verdere
meer toenemen dan vorig jaar. Ook de consumptie kan dan wat opwaartse druk beperkt blijven. We verwachten dat de inflatie
meer stijgen dan in 2010. Wellicht zet het geleidelijk toegenomen dit jaar gemiddeld duidelijk boven de 2% uitkomt. Omdat we
vertrouwen de consument ertoe aan om uitgaven die de ervan uitgaan dat de stijging van de energie- en voedselprijzen
afgelopen jaren zijn uitgesteld vanwege (baan)onzekerheid, alsnog later weer afvlakt, kan de inflatie volgend jaar wat lager uitvallen.
te gaan doen. Mogelijk verder stijgende energieprijzen vormen
uiteraard een risico voor de inflatie en daarmee voor de
koopkracht.

8. 6
Rechts: Steve Sichtman, oprichter en managing partner van Blue Carpet. Links: Han Mesters, sector banker Zakelijke Dienstverlening bij ABN AMRO.
Steve Sichtman, Blue Carpet:
‘De rode loper is uitgerold
voor de grote talenten’
Snel, veel sneller dan menig bedrijf zich realiseert, krijgen social media een functie in de
economie. Uiteraard als verkoopkanaal, maar ook als podium voor interimkrachten.
Zelfstandigen Zonder Personeel, ZZP’ers, vinden in de virtuele community wat ze vroeger
alleen op de kantoorvloer vonden: collega’s, uitwisseling van kennis en ervaring, nieuw
werk en ideeën voor innovaties. Blue Carpet, een van de eerste bedrijven die goed-
gekwalificeerde interim professionals aan een digitale Shared Service Community helpt,
startte in 2009 en is succesvol. Maar de bedrijfscultuur dan? Wat blijft daar van over in
de digitale wereld? En hoe kan de bedrijfsleiding communicatie en reputatiemanagement
nog sturen als iedereen er lustig op los twittert? Steve Sichtman en Han Mesters geven
hun visie op de ontwikkelingen. Sichtman is oprichter en managing partner van Blue
Carpet. Mesters is sector banker Zakelijke Dienstverlening bij ABN AMRO.

9. Interview 7
Steve Sichtman: ‘Ik startte midden in de crisis met Blue Carpet. opzetten dan via een afdeling corporate communicatie, dat blijkt
Op mijn 26ste begon ik bij adviesbureau Boer & Croon, vier jaar een heel lastig concept. Terwijl: social media zijn een fact of life,
later was ik er partner en op mijn 32ste werd ik vennoot. Ik was als je daar niet op inspeelt, dan heb je grote kans dat het je
de jongste ooit, de meeste andere vennoten waren 50-plussers. overkomt als bedrijf. En als het je overkomt, kost het best veel
moeite om het weer te sturen.’
‘Verschuiving van de macht is een Web-autochtonen
onderdeel van social mediaspel’ Sichtman: ‘Organisaties proberen dat te sturen, een beetje via de
oude weg: we zetten er een afdeling op. Nou, prima, maar let dan
wel op wie je er op zet. Zorg dat dat web-autochtonen zijn, jonge
En ik kreeg alle ruimte om een project op te zetten dat Blue mensen die social media niet hebben aangeleerd, maar ermee
Carpet heette. We stonden op het punt om een grote deal te zijn opgegroeid. Midden twintigers, ik heb er ook een paar in mijn
tekenen met ING, om een groot deel van hun flexibele schil te organisatie en ik leer daar waanzinnig veel van. Dat is echt mooi.’
managen met een portal. Het ging om 750 ZZP’ers waarmee we
zouden beginnen. De afspraken werden gemaakt op 15 augustus Mesters: ‘Ik hoorde laatst over een bedrijf dat een studiedag over
2008. Ik weet het nog goed, want ik moest mijn vakantie ervoor social media had georganiseerd. De bestuursvoorzitter was
opgeven. Een paar maanden later veranderde de wereld: krediet- tijdens de verschillende lezingen roder en roder aangelopen.
crisis. De bodem onder onze afspraken werd weggevaagd. Ik Steeds kwader werd-ie. Op een gegeven moment riep hij uit: ‘Die
stond op een kruispunt. Wat te doen? Ik was het laatste jaar social media moeten gestopt worden, iemand moet de stekker
vrijgesteld door Boer & Croon om dit project te realiseren. Ik eruit trekken.’ Echt een teken aan de wand. Dat mensen in die
geloofde enorm in die verandering.’ positie niet het geringste idee hebben welke ontwikkelingen er
gaande zijn.’
Sichtman: ‘Teruggaan naar mijn oude rol binnen Boer & Croon – Sichtman: ‘Kijk naar wat er met Youp van ’t Hek is gebeurd, met
daar had ik niet zo veel fiducie in. En in het Blue Carpet-concept T-Mobile. Daar heeft zo’n bedrijf geen invloed op. Je kunt het
had ik wél veel vertrouwen. Ik kocht me uit en begon voor mezelf. hooguit proberen bij te sturen. En je moet heel snel reageren,
Veel mensen vonden mijn stap gedurfd. Maar het begin van de want voor je het weet is het een kleine ramp.’
kredietcrisis was juist een uitstekend moment om veranderingen
door te zetten. Anticyclisch denken: bedrijven al vroeg voorbe- Mesters: ‘Je hebt voor bedrijven de uitdaging: hoe ga je sturen?
reiden om hun flexibele schil op een nieuwe, moderne manier te Verschuiving van de macht is een onderdeel van het hele social
managen. Dan zijn ze er klaar voor als de markt weer aantrekt. mediaspel. Technologie is daarin een facilitator. Dat de elite niet
Natuurlijk moest ik alles vanuit het niets opbouwen en dat was meer op de blauwe ogen geloofd wordt, heeft uiteraard ook te
niet gemakkelijk. Zeker als je daarvoor elf jaar bij Boer & Croon maken met stijging van de welvaart; met mensen die steeds
hebt gewerkt. Tegelijkertijd voelde het goed.’ mondiger worden en minder opkijken tegen hiërarchie. Social
media werken daarbij als katalysator. Kijk maar naar de revoluties
Happy en Onafhankelijk in Noord-Afrika.’
‘De naam Blue Carpet betekent van alles. De duurste fiches in het
casino zijn de Blue Chips. In de financiële wereld worden de Leasecontracten en kinderopvang
hoogst gewaardeerde aandelen of bedrijven Blue Chips genoemd. Mesters: ‘Je hebt een sociologische theorie die te maken heeft
In American Football heten de meest talentvolle spelers Blue met de oude Germaanse term Sippe. Dat staat voor de cirkel rond
Chips. In mijn boek, De Blue Chip Manager, staat Chip voor (self-) een mens, opgebouwd uit bloedverwanten plus nog wat vrienden.
Conscious Happy Independent Professional. De Chip is mentaal Het is de basis van je persoonlijke leven, maar waarschijnlijk anno
onafhankelijk, gepassioneerd en oplettend, doet actief aan zelf- 2011, door de social media, is Sippe ook de basis geworden van je
management en zelfontwikkeling. Hij realiseert zich dat hij in een werkzame leven. Jonge mensen zoeken degenen uit waarmee ze
opdracht zit en niet in een functie. Voor die zeer goed gekwalifi- willen werken. En dat op een manier zoals iedereen vrienden
ceerde Blue Chips wil ik de rode loper, the Red Carpet, uitrollen. kiest. Die zijn cool, daar wil ik graag een project mee doen.’
Samengevoegd kwamen we uit op Blue Carpet.’
Sichtman: ‘Blue Carpet rekent inschrijfgeld en abonneekosten.
Han Mesters: ‘Dat social media een vooraanstaande rol spelen in Dat is tegengesteld aan wat de markt tot dusverre gewend was.
Het Nieuwe Werken, is nog maar amper doorgedrongen tot de En het werkt. De ZZP’ers betalen 250 euro entree, en 750 euro
top van veel bedrijven. Flexplekken, die kan men nog bevatten en abonnement per jaar. Inmiddels staan bij Blue Carpet zo’n 400
organiseren. Maar de communicatie van een bedrijf anders ZZP’ers ingeschreven. Het zijn óf mensen met tien jaar senior

10. 8
managementervaring (gemiddeld 48 jaar) óf high profilers tussen inhuur bestaat uit mensen die al eerder voor een bedrijf hebben
de 35 en begin 40. Ik heb echt een prachtige kwaliteit aan gewerkt. Waarom zet je dan iedere keer opnieuw die vraag uit in
professionals waar ik trots op ben. We werken voor grote en de markt? En betaal je dure marges omdat je het ineffectief hebt
mooie klanten als ANWB, Philips, ASML, Corus, de Belasting- geregeld? Met de werkwijze van Blue Carpet kun je die
dienst en het ministerie van Financiën. En in januari heb ik een problemen oplossen.’
deal kunnen sluiten met een grootbank, dat we via een eigen
community een groot deel van hun ZZP’ers gaan managen.’
‘Eén van onze producten is dat wij voor organisaties hun flexibele ‘Dat topmensen niet weten welke
schil opzetten, faciliteren en managen. En dat kan ver gaan: het
bieden van verzekeringen, kinderopvang, leasecontracten en HR.
ontwikkelingen er gaande zijn, is echt
Dat is belangrijk werk. Neem de flexibele schil van ABN AMRO – een teken aan de wand’
die is zeker zo groot als een middelgrote organisatie. En tot 2008
was dat 8.500 man. Dat kun je het beste managen als een bedrijf.
Maar omdat het vaak voor ondernemingen geen core business is, Is het niet een risico van veel online netwerken dat je daarmee
ligt de focus er niet op. De flexibele schil wordt meestal niet maar heel moeilijk een bedrijfscultuur kunt neerzetten?
doordacht gemanaged.’
Sichtman: ‘Bedrijfscultuur? Dat is een mythe. Als je kijkt naar de
Bedrijfscultuur? Een mythe missie- en strategiestatements van bedrijven en je kijkt naar het
Sichtman: ‘Er is nog een wereld te winnen. Waarom? Bedrijven bedrijf zelf, dan zie ik maar weinig overeenstemming. Een bedrijf
maken vaak alleen beleid voor het eigen interne personeel. zegt A maar doet B. En dan zeggen ze: ‘Dit is onze bedrijfscultuur’,
Waarom niet ook voor het externe personeel? Er zijn prachtige terwijl ze bedoelen: ‘Dit is onze geformuleerde visie.’ Weet je wat
programma’s voor interne medewerkers – denk aan management de ultieme manier is om je missiestatement in te bedden? Juist,
development, talent management, leeftijdsbewust personeels- social media.’
beleid, diversiteitbeleid. En waarom zou je die niet vertalen voor
de externe schil van werkers. Ik denk dat 50 tot 60% van de
Steve Sichtman, oprichter en managing partner van Blue Carpet.

11. Interview 9
‘Daarmee kun je eenvoudig met iedereen communiceren, en aan
iedereen feedback vragen. Je kunt ze laten nadenken hoe ze hun
‘Social media brengen de menselijke
eigen werk kunnen relateren aan die statements. Wij doen aan maat terug in het bedrijf’
eerlijk verzekeren – dat is gemakkelijk gezegd, maar wat betekent
dat voor jouw job? Op die manier breng je de menselijke maat
terug in het bedrijf. Juist die menselijke maat is door allerlei
reorganisaties van de laatste tientallen jaren, vaak in de Omarm social media
verdrukking gekomen.’ Mesters: ‘Ik beschrijf in mijn derde Human Capital rapport, ‘Van
interim manager naar interim professional. Een ‘wake up call’ voor
Menselijke maat interim management’, dat bedrijven druk bezig zijn goede interim
Sichtman: ‘Ik heb jaren onderzoek gedaan naar verander- managers te bereiken. Eerst werden ZZP’ers gerankt en uit die
management. Op een gegeven moment werd ik er droevig van. Ik lijst werd gekozen. Maar in de toekomst zal er weer schaarste
had het op het laatst niet meer over dynamiek en kracht, maar optreden. En dan wordt de selectie omgedraaid. ZZP’ers gaan
vooral over vergif in organisaties. We kregen zóveel narrige en bedrijven ranken. Sterker; ondernemingen willen en moeten
vermoeide reacties op onze vragen. Les één die we uit het gerankt worden. Om voldoende gekwalificeerd interim personeel
onderzoek trokken was: gedistribueerd leiderschap is belangrijk. te kunnen aantrekken. Disloyale werkgevers worden afgestraft.
De ceo zegt: ‘Die kant op.’ Maar alleen als de managementslagen Dat vind ik een mooi voorbeeld van waar de wereld heen gaat.
onder de ceo dezelfde kant op denken, en zich daar full hearted Dat gebeurt nu al.’
voor inzetten, kan dergelijk leiderschap slagen. Anders niet.’
Sichtman: ‘Het bedrijfsleven kende, totdat de crisis uitbrak in
‘Mijn tweede belangrijke conclusie was: een bedrijf moet de 2008, voornamelijk hiërarchische organisaties, met een raad van
menselijke maat in het oog blijven houden. Iemand is een human bestuur, die de boel in de grip probeerde te houden. Ze wilden
being, geen human resource. Daar is te weinig op gelet, en het is brandjes zo veel mogelijk voorkomen, en deden veel aan issue-
één van de redenen dat velen voor zichzelf zijn begonnen. management, aan reputatiemanagement. Dat werd door corporate
Eigenlijk draaien ZZP’ers de verhoudingen om: bedrijven moeten communicatie geregeld, vanuit de toren. Anno 2011 is dat steeds
maar eens laten zien dat ze interessant genoeg zijn om voor te minder succesvol. Er is een sturingskwestie ontstaan. Hoe krijg ik
werken. En vroeger was je dankbaar als je ergens een baan had. als bedrijf grip op social media? Hoe zorg ik dat ik geen tsunami
Je bleef daar het liefst zo lang mogelijk. En alles wat een aan reputatie-issues krijg? Denk aan Youp van ’t Hek. En die vraag
werkgever deed, dat nam je voor lief. Dat is echt verleden tijd.’ valt alleen op te lossen door erg veel van social media af te
weten. Zie ze niet als bedreiging, maar omarm ze en gebruik ze
als instrument.’

12. 10
accountantskantoren
Het aandeel ZZP’ers in de accountancy is groot en blijft groeien
Prijsdruk door transparantie en verdere automatisering in werkprocessen
Accountants moeten zich profileren op diensten met toegevoegde waarde
Branchebeschrijving
Openbare accountants voeren controles uit en stellen jaarrekeningen onder andere administratief gebied en adviseren zij bij overname en
op. Een openbaar accountant stelt vast of de jaarrekening een getrouw opvolging. Er zijn twee typen accountants, de academisch geschoolde
beeld geeft van de werkelijkheid en geeft zijn oordeel daarover weer in Registeraccountant (RA) en de niet-academisch geschoolde
een accountantsverklaring. Daarnaast geven accountants advies op Accountants-administratieconsulent (AA).
Trends en ontwikkelingen
De omzet in de accountancy daalde licht met 1,3%, mede dankzij de te- heeft zich de laatste tijd versterkt door middel van fusies, overnames en
leurstellende resultaten op financiële controles en advies aan bedrijven. strategische samenwerking. De consolidatieslag viel in 2009 en 2010
De voornaamste oorzaak is de terugloop in het aantal opdrachten in nog enigszins tegen, mede doordat kantoren minder geneigd waren om
deze segmenten, waardoor de prijsconcurrentie toeneemt. De concur- (in tijden van crisis) in risicovolle avonturen te stappen. MKB-opdracht-
rentie op prijs wordt bovendien versterkt doordat het aantal kantoren de gevers zijn kritischer geworden op de verhouding tussen prijs/kwaliteit
laatste jaren sterk is gegroeid, met name het aantal ZZP’ers. Het aan- en vragen offertes aan bij meerdere partijen. Hierdoor werd de focus
deel ZZP’ers in de accountancy is groot. In de periode 2006 tot 2010 is van de branche meer intern gericht, waarbij de aandacht vooral uitging
het aantal gegroeid met 40%, mede omdat door de krapte op de ar- naar bestaande klantrelaties en het optimaliseren van de eigen interne
beidsmarkt de vraag naar de zzp-accountant een vlucht nam. Met de operationele processen. Veel kantoren hebben een businessmodel,
sterke groei heeft dit segment in 2010 een aandeel van 67% bereikt in gebaseerd op een breed dienstenpakket met daarin controlewerkzaam-
het aantal kantoren. Ook de top van het MKB binnen de accountancy heden, belastingadvies en adviesdiensten.
Onze visie
Na een relatief rustig jaar hebben accountantskantoren fusies en over- efficiency van kantoren bevordert. Door automatisering vermindert op
names in 2011 weer op de agenda staan. Vooral MKB-kantoren zoeken termijn het accountantswerk aan bijvoorbeeld jaarverslagen sterk,
langdurige samenwerkingsverbanden of willen fuseren. Deze strategie waardoor de prijs van deze dienstverlening sterk daalt. Het verschil
past binnen hun ambitie om schaalvoordelen te realiseren. De aanslui- tussen de grote vier en de subtop van accountancykantoren wordt
ting met potentiële partners is een middel om het kostenniveau te ver- steeds kleiner. Hierdoor wordt dit segment ook een interessante partij
lagen, in marktaandeel te groeien en daarmee de concurrentie aan te voor grote opdrachtgevers die, vanwege economische motieven, op
gaan met de grotere kantoren. Voor een groot aantal MKB-kantoren zoek zijn naar alternatieven. De komende periode is meer regelgeving
betekent een strategisch partnerschap dat de druk van de investerin- van toepassing op de accountancy. Zo heeft de EU bedenkingen wat
gen in automatisering (zoals SBR/XBRL) en opleiding verminderd kan betreft adviesdiensten door de controlerend accountant, aangezien de
worden. De prijsdruk duurt echter voort, mede door de transparantie onafhankelijkheid hierdoor in het bedrang komt.
in tarieven en door verdere automatisering in werkprocessen, die de
Kerngegevens Websites
Omzetgroei 2010: -1,4% Aantal vestigingen: 20.860 www.nba.nl
Bedrijven met 1-5 werkzame personen: 74,2% ▶ waarvan boekhoudkantoren: 53,3% innovatie.nivra.nl
▶ waarvan belastingadviesbureaus: 13,4% www.accountancynieuws.nl
www.accountant.nl
ABN AMRO omzetverwachting 2011: + 3%

13. accountantskantoren 11
Omzetgroei en BBP-groei per kwartaal Bron: CBS
▶ In 2010 daalde de omzet in de accountancybranche met 1,3%. 8% 116
De prijzen voor de accountancywerkzaamheden lieten een stijging 6% 112
zien, terwijl het volume sterk daalde. 4% 108
▶ De prijzen zijn in 2010 ten opzichte van 2006 met ongeveer 13% 2% 104
index (2006=100)
%-groei (j.o.j.)
gestegen, gemiddeld ruim 3% per jaar. 0% 100
▶ De daling van het volume (vraag naar accountancydiensten) is -2% 96
mede ingegeven door een toename van het aantal faillissementen -4% 92
(minder opdrachten) en een afname van het aantal uren per -6% 88
2010-1
2006-1
2007-1
2008-1
2009-1
2010-4
2007-3
2008-3
2007-4
2009-3
2008-4
2009-2
2010-3
2009-4
opdracht.
2006-3
2006-2
2006-4
2007-2
2008-2
2010-2
Omzetgroei BBP-groei (r.as) Prijsindex accountancy
Prijsontwikkelingen in de accountancybranche Bron: CBS
120
▶ De prijzen voor accountancydiensten nemen jaarlijks toe, waarbij
in het tweede kwartaal de sterkste stijging plaatsvindt. De prijzen 115
van algemene advisering en accountantscontrole staan onder druk,
110
in tegenstelling tot de prijzen voor financiële administratie en
belastingadvies. 105
index (2006=100)
▶ De concurrentie is heviger geworden. Het aantal bedrijven neemt
100
jaarlijks toe, terwijl de vraag naar accountancydiensten afneemt.
Dit zet de prijzen in bepaalde segmenten onder druk. 95
2009-1
2007-1
2008-1
2010-1
2010-3
2008-2
2008-3
2009-4
2007-4
2008-4
2007-2
2009-2
2010-2
2007-3
2009-3
Totaal diensten accountancy Advisering (ex. belastingadvies)
Belastingadvies Accountantscontrole
Financiële administratie
Accountantskantoren naar omzet en fte 2009 Bron: Trends in accountancy/Nivra
▶ Ernst&Young heeft de hoogste omzet per fte (EUR 173.000), terwijl 200.000
(grootte bol = omzet 2009)
Ernst & Young
Deloitte onder de EUR 140.000 per fte zit. Ondanks de geringe 180.000
PWC
schaalgrootte weet PKF Wallast een hoge omzet per fte te halen.
160.000
PKF Wallast KPMG
▶ Met de fusie tussen Flynth en GIBO Groep is het op vier na groot-
140.000
ste kantoor ontstaan. Ook Accon AVM, Grant Thornton en Baker HLB Van Daal & Partners
Deloitte
Berk Grant Thornton
120.000
Tilly Berk (voorheen Berk) hebben aangekondigd te gaan groeien Mazars
Van Oers BDO
omzet per fte
door overnames. De zoektocht naar schaalgrootte (voor marktaan- 100.000
Accon AVM
KroeseWevers De Jong & Laan
deel en efficiency) zal in 2011 doorzetten. 80.000
1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000
werknemers (fte)
= omzet/fte > EUR 140.000
= omzet/fte EUR 100.000-140.000
Aantal vestigingen naar provincie Bron: CBS
▶ In 2010 zijn er in totaal 20.860 vestigingen, verdeeld over circa
525
19.400 accountantskantoren. De groei van het aantal bedrijven 640
houdt gelijke tred met de groei van het aantal vestigingen in de 490
periode 2006 tot 2010. 3.940
1.650
505
▶ Ruim 40% van het totale aantal vestigingen bevindt zich in de
1.785 2.310
4.805
provincies Noord- en Zuid-Holland.
▶ De concurrentie in Flevoland is het hoogst, gezien het aantal 3.200
315
accountancyvestigingen en ondernemingen. In Zeeland hebben de 1.280
kantoren relatief minder concurrentie.

14. 12
advocatenkantoren
Lucratieve fusie- en overnamemarkt trekt in 2011 verder aan
Door de groei van het aantal éénpitters, is de druk op de tarieven toegenomen
Verplichte procesvertegenwoordiging vervalt per 1 juli 2010 voor veel zaken
Branchebeschrijving
Een advocaat geeft juridisch advies en verleent juridische bijstand in De NOvA is de publiekrechtelijke beroepsorganisatie van alle
rechtsgedingen. De advocaat dient ingeschreven te zijn bij de advocaten in Nederland. Advocaten zijn werkzaam voor instellingen,
rechtbank van het arrondissement waar de activiteiten worden organisaties en particulieren. Specialismen zijn onder meer
ontplooid en zo ook bij De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA). arbeidsrecht, erfrecht, strafrecht, mediarecht en auteursrecht.
Trends en ontwikkelingen
De groei van de advocatuur wordt in grote mate bepaald door 2,1%, waarin de groei van het aantal éénpitters een groot aandeel
ontwikkelingen als de voortschrijdende juridisering en verzakelijking had. In navolging van het bedrijfsleven, wordt ook binnen de
van het ondernemen, het toenemende aantal claims, het aantal advocatuur het nut ingezien van het hebben van een flexibele schil.
faillissementen, het aantal arbeidsrechtszaken en meer regelgeving Het is voor kantoren een manier om piekmomenten op te vangen en
vanuit de overheid. Het meest lucratieve segment voor de advocatuur snel te reageren op veranderende (economische) omstandigheden.
is echter de fusie- en overnamemarkt. Het aantal deals is in 2010 ten Mede dankzij deze trend en de ontwikkeling dat jonge partners relatief
opzichte van 2009 met 9,1% gegroeid tot 441. Daarmee ligt het aantal snel een eigen kantoor opstarten, is het aantal éénpitters sterk
echter nog ver beneden het niveau van het topjaar 2007 waarin 834
, gegroeid de laatste jaren. Hierdoor is de druk op de tarieven
deals werden gesloten. De gemiddelde waarde per deal is in 2010 toegenomen. Kleine advocatenkantoren hebben veelal een betere
echter wel weer sterk toegenomen, ten opzichte van 2009 met propositie, aangezien zij weinig vaste kosten hebben en daardoor
34,8%. In 2010 is de advocatuur in aantallen advocaten gegroeid met relatief beter in staat zijn scherper te onderhandelen op prijsstelling.
Onze visie
De overheid wil de rechtspraak beter toegankelijk maken voor burgers nemens om per 2013 de rechtspraak meer kostendekkend te maken
en is van mening dit kan worden bereikt door de zogenaamde compe- door de griffierechten te verhogen. De kosten van het aanspannen van
tentiegrens van de kantonrechter te verhogen. Per 1 juli 2011 wordt de een rechtszaak nemen hierdoor toe voor zowel natuurlijke als rechts-
grens verhoogd naar EUR 25.000. Concreet betekent dit dat voor kan- personen. In 2011 trekt de fusie- en overnamemarkt verder aan, mede
tonzaken tot en met deze grens geen verplichte procesvertegenwoor- omdat de lage waardering van ondernemingen overnames aantrekke-
diging meer geldt, waardoor de juridische kosten dalen. Voor de advo- lijk maakt. Bij deze juridisch complexe trajecten is een externe advo-
catuur heeft dit nadelige gevolgen, aangezien het aantal opdrachten zal caat veelal onmisbaar. Bovendien hebben de ingezette overnamedeals
teruglopen en werk zal worden overgenomen door andere juridische tegenwoordig een relatief langere doorlooptijd, aangezien kopers vol-
dienstverleners. Onder invloed van een afnemend groeitempo van de doende (financieel en juridisch) advies willen inwinnen over de overna-
markt, neemt de onderlinge concurrentie en daarmee de druk op de mekandidaat. Door de verzakelijking zal voor veel bedrijven de behoef-
tarieven in bepaalde segmenten verder toe. Ook is de overheid voor- te toenemen van het hebben van een interne juridische afdeling.
Kerngegevens Websites
Aantal advocatenkantoren: 4.307 Aantal kantoren met 1 advocaat: 48,5% www.advocatenorde.nl
▶ groei (t.o.v. 2010): +4,0% Aantal kantoren met 1-5 advocaten: 85,6% www.juridisch.com
Aantal advocaten: 16.275 www.bureauft.nl
▶ groei (t.o.v. 2010): +2,1% www.rechtensite.nl
ABN AMRO omzetverwachting 2011: + 5%

15. advocatenkantoren 13
Omzetontwikkeling rechtskundige diensten en prijsindex advocatuur Bron: CBS
▶ Ondanks dat kantoren relatief weinig last hebben van conjuncturele 12% 112
10% 110
ontwikkelingen, zijn veel kantoren tijdens de crisis toch overgegaan
8% 108
tot kostenbesparingen (zoals het bevriezen van salarissen) en 6% 106
andere efficiencymaatregelen. 4% 104
index (2006=100)
2% 102
▶ De advocatentarieven zijn niet wettelijk vastgelegd en lopen sterk
%-groei (j.o.j.)
0% 100
uiteen per kantoor en advocaat, afhankelijk van reputatie. -2% 98
▶ Vooral kleine bedrijven en particulieren klagen dat de tarieven hoog -4% 96
zijn en niet transparant. -6% 94
2010-1
2008-1
2009-1
2006-1
2007-1
2008-2
2008-4
2005-2
2010-2
2010-4
2007-2
2007-4
2008-3
2009-2
2009-4
2005-4
2006-2
2006-4
2009-3
2005-3
2010-3
2006-3
2007-3
Omzetontwikkeling rechtskundige dienstverlening (l.as)
BBP-groei (l.as)
Prijsindex advocatuur (r.as)
Omvang van advocatenkantoren Bron: KSU Uitgeverij
▶ Er zijn 4.307 kantoren in 2010. In de periode 2003 tot 2010 is dit 4.500
aantal met 58% toegenomen, waarbij de groei vanaf 2008 het 4.000
groei 2003-2010: +58%
3.500
sterkst is.
3.000
▶ Van het totale aantal kantoren heeft de helft één werkzame advo- 2.500
caat. Sinds 2003 is dit segment met 88% gestegen. Hiermee is de 2.000
trend tot schaalverkleining goed zichtbaar. 1.500
1.000
▶ Voor 2011 verwachten wij groei van het aantal kleine kantoren.
500
aantal
Het voordeel van een klein kantoor is het persoonlijke contact met 0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
klanten en relatief meer flexibiliteit. > 60 advocaten 2-5 advocaten
11-60 advocaten 1 advocaat
6-10 advocaten
Aantal fusiedeals en waarde Bron: KSU Uitgeverij (OverFusies)
▶ De fusie- en overnamemarkt is een lucratieve markt voor advoca- 300
grootte bol = gem. waarde deal
tenkantoren. Gedurende periodes van economische neergang en 250
2007
crisis verzwakt deze markt. Bedrijven zijn dan minder geneigd om
200
(risicovolle) investeringen te doen en het aantal deals neemt
150
hierdoor sterk af.
jaren met sterke 2008 2006
economische vertraging
▶ Na twee turbulente jaren is het aantal fusies in 2010 weer ge- 100
waarde (EUR mrd)
2010
2004 2005
groeid. Niet alleen nam het aantal deals toe ten opzichte van 2009 50
(+3%), maar ook kreeg de dealwaarde weer een sterke impuls. 2003 2009
0
100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000
aantal deals
Overnames en fusies in 2010: deals naar sector Bron: KSU Uitgeverij (OverFusies)
▶ De meeste fusies vinden plaats in de zakelijke dienstverlening, Leisure Agriculture
Telecom
gevolgd door industrie. De sterkste groei in het aantal deals vond Media
2% 2% Business services
Construction/Real estate
plaats in de detailhandel. 3%
4%
Pharma/Biotech/Medical
4% 20%
▶ In vijf sectoren is het aantal deals gedaald in 2010: technologie, 4%
Financials
transport & logistiek, energie & mijnbouw, financiën & verzeke- 5%
ringen en media. Energy & Utilities/Mining 5% 16%
6% Industrials
▶ In 2011 is de verwachting dat de markt voor fusies en overnames Transport/Logistics
9% 10%
verder herstelt. De overnameprijzen liggen nog relatief laag. 10%
Consumer products/
Foods
Technology
Retail

16. 14
beveiliging en opsporing
Beveiliging is verdringingsmarkt en zoektocht naar schaalgrootte versnelt
Het ‘multiserviceconcept’ krijgt binnen de branche steeds meer aandacht
Publiekprivate samenwerking heeft nog toekomst in beveiligingsland
Branchebeschrijving
De branche bestaat uit twee onderdelen. Ten eerste de technische beveiligingsdienst levert medewerkers en diensten voor bijvoorbeeld
beveiliging (installaties/techniek) en ten tweede de manbeveiliging. evenementen-, informatie-, persoons- en objectbeveiliging, maar ook
Manbeveiliging bestaat uit bedrijfsbeveiliging (bedrijven met eigen voor beveiliging van waardetransport. De Vereniging van Particuliere
beveiligingsorganisatie) en particuliere beveiliging. Een particuliere Beveiligingsorganisaties (VPB) is de brancheorganisatie.
Trends en ontwikkelingen
In de facilitaire dienstverlening (waaronder beveiliging) zijn de partijen actiever worden op de Nederlandse beveiligingsmarkt. De
marktomstandigheden enigszins ongunstig. De markt voor grote drie op de Nederlandse markt (Trigion, G4S en Securitas) nemen
beveiligingsbedrijven is verzadigd en heeft te maken met krimpende frequenter branchegenoten over, waardoor de kloof tussen de grote
marges. Ondanks dat het onderscheidend vermogen van bedrijven beveiligingsbedrijven en het MKB groeit. Momenteel is het
een ‘unique selling point’ oplevert, komt concurrentie op prijs steeds marktaandeel van de grote drie gezamenlijk circa 60%. De kleinere
vaker voor. De beveiligingsbranche krijgt daarmee de karakteristieken beveiligingsbedrijven kiezen veelal voor een rol als regionale specialist
van een verdringingsmarkt en dit heeft de zoektocht naar schaalgrootte en kunnen schaalgrootte realiseren door verregaande strategische
versneld. Aangezien autonome groei maar moeilijk realiseerbaar is, samenwerking met partijen uit de private en/of publieke sector. Op
gaan bedrijven over tot overnames van branchegenoten of nemen deze manier kan een klein bedrijf groei realiseren en continuïteit
bedrijven over in de facilitaire dienstverlening. Ook worden waarborgen. De branche is sterk geprofessionaliseerd en er worden
buitenlandse bedrijven steeds meer een bedreiging, aangezien deze steeds meer eisen gesteld aan de vakbekwaamheid van de beveiliger.
Onze visie
Consolidatie blijft ook in 2011 hoog op de agenda staan, waarbij vooral opleiding en training. Ook innovatie is in dit kader van belang. Het
grote en middelgrote bedrijven op zoek gaan naar (kleinere) personeelsverloop binnen de branche is hoog en jaarlijks neemt het
branchegenoten. Gewilde organisaties zijn vooral de kleine aantal ZZP’ers toe. Steeds meer voormalig beveiligers in loondienst
hightechbedrijven. Ook het ‘multiservice concept’ krijgt binnen de kiezen voor een carrière als ZZP’er. De groei van het aantal ZZP’ers
branche steeds meer aandacht. Naast de beveiligingsactiviteiten heeft bovendien een impuls gekregen door de opkomst van social
worden (veelal door overnames) ook andere facilitaire diensten media. Veel ZZP’ers gebruiken social media (zoals Hyves en Twitter)
aangeboden, zoals schoonmaak en catering. Dit is niet alleen om het om hun beveiligingsdiensten aan te bieden. Ondanks de relatief
bedrijf richting klant te profileren (one-stop-shopping), maar bovendien minder gunstige marktomstandigheden voor beveiligingsbedrijven, kan
kan de klant hiermee een efficiencyslag maken door te snijden in publiekprivate samenwerking een positieve impuls geven voor
ondersteunende diensten. De kwaliteit van beveiligers is een toekomstige groei. Samenwerking met publieke instellingen krijgt
belangrijk verkooppunt voor bedrijven en dit vraagt om continue steeds meer vorm en biedt beveiligingsbedrijven een groeiende markt.
Kerngegevens Websites
Omzet: EUR 1,8 mrd Aantal bedrijven: 1.770 www.vpb.nl
▶ waarvan uit objectbeveiliging: 70% Marktaandeel top-10 bedrijven: 73% www.vvbo.nl
Omzet per werknemer: EUR 45.600 Bedrijven met 1-5 werkzame personen: 75% www.securitymanagement.nl
www.veb.nl
ABN AMRO omzetverwachting 2011: + 2%