биений юмны үйл ажиллагааны алдагдал, эх барих эмэгтэйчүүдийн өвчин

1. Биений юмны үйл ажиллагааны
алдагдал
Г.Золзаяа 424 АУС

2. Оршил
 Биений юмны хэвийн үйл ажиллагаа- мэдрэл
дотоод шүүрлийн эрхтэнүүдийн дор явагдана.
 Их тархины гадар
 Гипоталамус
 Өнчин тархи
 Өндгөвч
 Даавар хамааралт эрхтэн

3. Биений юмны мөчлөг

4. Эмнэлзүйн илрэл
Биений юмгүйдэл
Цус алдалттай биений юмны мөчлөгийн хямрал
Биений юм өвдөлттэй ирэх
Биений юмны үйл ажиллагааны
алдагдал ангилал

5. 1. Сэтгэхүйн хүчтэй хямрал
2. Хоол тэжээлийн хямрал
3. Мэргэжлийн хортой нөлөө
4. Халдвар үжилт өвчин
5. Эрхтэн тогтолцооны өвчнүүд
6. Эмэгтэйчүүдийн мэс засал
7. Шээс бэлгийн замын гэмтэл
8. Бэлгийн бойжлийн үе дэх харааны товгор-өнчин
тархины хэсэгт гарах насны өөрчлөлтүүд
9. Цэвэршилтийн үед харааны товгорт гарах
хөгжлийн өөрчлөлт
Шалтгаан

6. Биений юмгүйдэл
ICD 10 N 91
Amenorrhea
Аменоррея

7. 6 сар түүнээс дээш хугацаагаар биений юм ирэгүй
байхыг хэлнэ.
Биений юмгүйдэл
Биений
юмгүйдэл
жинхэнэ
физиологи эмгэг
хуурамч

8. Хуурамч биений юмгүйдэл
 Биений юм цус гадагшаа гарахгүй,
 Охин хальс, умайн хүзүүний суваг,
үтрээний наалдац

9. Жинхэнэ биений юмгүйдэл
Физиологи
Бэлгийн бойжлын үедээ
байгаа охид
Жирэмсэн байх
хугацаанд
Цэвэршилтийн дараах
үед
Хөхүүл үед тодорхой
хугацаанд ирэхгүй байх
Эмгэг
анхдагч
хоѐрдогч

10.  Анхдагч биений юмгүйдэл- 14 настайд бэлгийн
хоѐрдогч шинжгүй, 16 настайд юм ирэхгүй байх
 Хоѐрдогч биений юмгүйдэл-жирэмсэнтэй
холбоогүйгээр хүүхэд төрүүлэх насны эмэгтэйд
биений юм 6 сараас дээш хугацаагаар ирэхгүй
болох

11. Эмгэг
Анхдагч
Гонадын ажиллагааны
алдагдлаас үүссэн
1.Гонадын хөгжил
өөрчлөгдсөн
2.Тестикулын
сахалжилт
3.Өндгөвчийн
ажиллагааны
анхдагч дутагдал
Гонадын биш
шалтгаанаар үүссэн
1.ТМС, гипоталамус-
гипофиз гэмтэл
2.Бөөрниий дээд
булчирхайн гадаргын
төрөлхийн хэт
хөвсийлт
3.Бамбай булчирхайн
дутагдал
4. Умайн салстын гүнзгий
өөрчлөлт, умайн салст
байхгүй
Хоѐрдогч
Харааны товгорын
гаралтай
Өнчин тархины
өндгөвчний
Умайн

12. Оношилгоо
 Анамнез
Анхдагч
 Хүүхэд, өсвөр насны хөгжил
 Архаг өвчин
 Биеийн жингийн бууралт
 Биеийн хүнд хүчир дасгал
 Хоолны дуршил алдагдсан
Хоѐрдогч
 Биений юм анх ирсэн нас
 Биений юм, нөхөн үржихүйн үйл ажиллагаа, ерөндөгийн шинж
чанар
 Мэс засал, эмэн эмчилгээ
 Цэвэршилтийн шинжүүдтэй эсэх
 Гэр бүлийн гишүүдээс хугацаанаасаа урьтаж цэвэршиж байсан
эсэх
 Эрших, сүүжих шинж
 Сэтгэцийн хямрал

13. Оношилгоо
Бодит үзлэг
 Чац-нас чац зохицохгүй/тернерийн хам шинж-намхан чац,
тестикулярны эршилтийн хам шинж-өндөр/
 Бэлгийн хоѐрдогч, эршилтийн шинж
 Харааны талбайн нарийсалт/өнчин тархины гэмтэл/
 Бага аарцгийн эрхтэн
Лабораторийн шинжилгээ
 Жирэмсэнг үгүйсгэх- ЦД-ын бета субьедицийн түвшин
 Пролактины агууламж-хоѐрдогч биений юмгүйдэл
 Бамбай булчирхайн үйл ажиллагааг шинжлэх
 Гонадотропин, андроген түвшинг тодорхойлох

14. Эмчилгээ
Эмэн эмчилгээ
Өндгөвчийн туйлдлын хам шинж-даавар
орлуулах эмчилгээ
Өндгөн эс гадагшлахгүй үед- гестаген,
хавсарсан уудаг ерөндөг
Климофен, гонадотропин/өндгөн эс
гадагшлалтыг шинжлэх/
Пролактин хэт ихсэлт-бромкриптин
Гонадотропин багасалт бүхий гипогонадизм-
даавар орлуулах эмчилгээ
Мэс засал
Бэлгийн замын хөгжлийн гажиг-
үтрээгүй /зохиомол үтрээ/
Үтрээний хөндлөн таславч, охин хальс битүү
бол мэс засал
Өнчин тархины микроаденом- эмэн
эмчилгээнд илааршина
Гонадын дисгенезтэй- гонадыг заавал авна

15. Цус алдалттай биений мөчлөгийн
хямрал
ICD10 N93
Dysfunctional uterine bleeding

16. Умайн цус алдалт
Үйл ажиллагааны цус алдалт
Эм бэлгийн эс гадагшлахгүйгээс
үүдэлтэй
Эм бэлгийн эс гадагшласнаас
үүдэлтэй
Органик шалтгаан
Умайн миом, аденомиоз
Умайн ерөндөг
Умайн хүзүүний сувгийн, хөндийн
салстын ургацаг, хэт зузаарал
Бага аарцгийн эрхтний үрэвсэлт
өвчин
хавдар
Бэлгийн замын доод хэсгийн
гэмтэл
Элэг бөөрний өвчин, стеройд
дааврын хэрэглээ

17. Үйл ажиллагааны цус алдалт
 Мөчлөгийн фоликулын шат богиносох, шар биеийн шат
уртсахтай холбоотойгоор эм бэлгийн эс гадагшлаж цус
алдах
 Эм бэлгийн эм гадагшлахгүйгээр цус алдах
-Богинохон хугацаанд үечилсэн хэлбрээр фоликул үүсэх
-Үүссэн фоликул удаан хугацаанд хагарахгүй байх
-Хэд хэдэн фолликул эргэж шимэгдэн арилах
Умайн ажиллагааны алдагдал
 Хоѐр шаттай
 нэг шаттай

18. Хоѐр шаттай умайн цус алдалт
Эм бэлгийн эс гадагшлах боловч, өндгөвчний
даавруудын ялгарах жигд хэмт байдал өөрчлөгдөх
1. Фолликулины шатны мөчлөг богиносох
2. Лютейны шат богиносох
3. Лютейны шатны мөчлөг уртсах

19. Умайн цус алдалт

20. Фолликулины шатны мөчлөг богиносох
Шалтгаан- өнчин тархины өөрчлөлт, өндгөвчний сэдээлт буруу
байгаатай холбоотой
 Нэгдүгээр шатанд умайн салст зохих түвшин хүртлээ зузаарч
чадаагүйгээс үүснэ.
Эмнэлзүй
 Фолликул 7-8 өдөр хөгжих нийт мөчлөг 14-21 өдөр хүртэл
богиносох
 Хошногоны халуун 7-9 дэх өдөр эрт өндөрших
 Биений юм олон хоногоор элбэг ирнэ.
Онош
 Хошногны халуун БЮМ-н 10-12 дахь өдрөөс өмнө өндөрсөх
 Умайн хөндийгөөс авсан хусамны шинжилгээнд шүүрлийн
бүрэн шатны үед илрэх өөрчлөлт / Биений юм ирэх
хугацаанаас 2-3 өдрийн өмнө/

21. Лютейны шатны мөчлөг богиносох
Шалтгаан- шар биеийн хатингаршил
Өнчин тархины ЛД, ЛТД ялгарал багсах
Шар биеэс ялгарах прогестерон багасснаас шүүрлийн шат бүрэн
явагдахгүй, цус алдалт удаан үргэлжлэх
Эмнэлзүй
 Биений юмны мөчлөг богиносох
 Гарах цусны хэмжээ ихсэх
 4-5 өдрийн турш хошного халуун ихсэх 0,4 хэмд хүрэхгүй
Онош
 Хошногны халуун хэмжих
 Умайн салстаас хусам авч шинжлэх / шүүрлийн шат бүрэн
явагдахгүй/

22. Лютейны шатны мөчлөг уртсах
Шалтгаан-
Өнчин тархины ЛД, ЛТД удаан хугацаанд ялгарч
Шар биеийн даавар умайн салстад удаан үйлчлэх
Эмнэлзүй
 Биений юм ирэх хугацаанд умай хангалтгүй агших
/ прогестерон сулруулах/
o биений юм хожуу, их хэмжээтэй ирэх
o Хошногоны халуун 12-14 өдөр халуун байх
Онош
 Хошногны халуун хэмжих
 Умайн салстаас хусам авч шинжлэх

23. Эмчилгээ
1. Фолликулины шатны мөчлөг богиносолттой-биений
юм ирээд дууссны дараа эхний хэдэн өдөр эстроген
даавар бага тунгаар тарих
2. Лютейны шат богиносох- биений юм ирэхээс 6-8
өдрийн өмнө прогестерон, нйилэгжүүлсэн
гестагенаар эмчлэх
3. Лютейны шатны мөчлөг уртсах- эстроген, гестагены
бэлдмэл / 5-25 дахь өдөр нь 1 шахмалаар өдөрт 1
удаа уулгана/ курс эмчилгээг 1-3 сар хийнэ.

24. Оношилгоо
Анамнез
 Цус алдалтын шинж чанар
 Биений юмны өвдөлттэй ирэх
 Хэвлийн дүүрэлт
 Хөх хөндүүрлэлт
 Сэтгэл санаа хямрал
 Бэлгийн харьцааны дараа, биений юм ирэх хооронд цусархаг
ялгадас гардаг эсэх
Бодит үзлэг
 Өндөр, жин
 Дотоод шүүрлийн өвчний шинж тэмдэг байгаа эсэх / хэвийн бишш
үсжилт, язрал, арьс өнгө өөрчлөлт, бэлгийн хоѐрдогч шинж/
 Бүлэгнэлтийн алдагдал/цусан толбо, бэржрүүт толбо/
 Хэвлийг тэмтрэх /элэг томрол, тунгалгийн зангилаа /
 Толины тусламжтай харах, наац авах
 Хоѐр гарын хавсарсан үзлэг, хошногон үзлэг

25. Оношилгоо
Лабораторийн шинжилгээ
 Цусны ерөнхий шинжилгээ
 Бүлэгнэлтийн шинжилгээ /бүлэгнэлтийн алдагдал/
 ЦД-н бета субъденицийн түвшин /умайн гаднах жирэмсэнг
сэжиглэсэн/
 Бамбай булчирхайн үйл ажиллагааны сорил
 Прогестерон, андроген, пролактин тодорхойлох
Дүрс оношилгооны арга
 Үтрээний хэт авиан шинжилгээ
 CT
 Умайн салтсын биопси
 Дурангийн хяналтанд биопси авах
 Соролт аспирация

26. Эмчилгээ
Эмэн эмчилгээ
Даавар эмчилгээ гестаген
Уудаг хавсармал дааврын
ерөндөг/жирэмслэлтээс хамгаалах
дааврын бэлдмэл/
Даназол-
Фибринолизийн ингибитор
антипростагландин
Мэс засал эмчилгээ
Салстыг хэсэгчилж авах,
эсвэл түлэх
Миом тайрах
миомэктомия
Умай тайрах Гистероэктомтия

27. Биений юм өвдөлттэй ирэх хам шинж
ICD10 N94.6
Dysmenorhhea
Дисменорея

28. Ихэнх эмэгтэйд биений юм ирэхээс 1-2 өдрийн өмнө
бие ялимгүй эвгүйрхэх
цочромтгой болох
 мээм томорч хатуурах
хэвлийн доод талаар хүндрэх
/бага аарцгийн эрхтэнд цус хурах, дааврын өөрчлөлтэй
холбоотой вегататив урвалын дүнд үүснэ /
Зарим эмэгтэйд биений юм ирж байгаа хугацаанд
хэвлийн доод талаар хөндүүрлэх
түр зуурын шинжтэй,
Биений юм өвдөлттэй ирэх хам шинж

29. • Голдуу төрөөгүй эмэгтэй
• Анхны биений юм ирснээс хойш
эхлэх
• Бэлэг эрхтний өвчинтэй холбоогүй
Анхдагч
• Бэлэг эрхтний талаас ямар нэгэн
эмгэгтэй
• Биений юм ирэх хугацаанд
өвдөлтийн шинж тод илэх
Хоѐрдогч
Биений юм өвдөлттэй ирэх

30. Шалтгаан эмгэг жам

31. Анхдагч өвдөлт
 өвдөлт хүчтэй хурц,базлаж байгаа маягтай, байнгын
шинж чанартай, /үр хөндөлт, төрөх үеийн базлалт шиг /
Бие сулрах, нойрмог, ой тогтоолт буурах
Нойр хулжих, толгой эргэх, өвдөх
Судасны лугшилт олшрох, цөөрөх
Огиулж бөөлжих, Шүлс гоожих
Гэдэсний ажиллагаа хямрах, биеэр загатнах, үеэр
өвдөх
Ажлын чадвар буурах
Эмнэлзүйн шинж

32. Биений юм өвдөлттэй ирэх
хам шинж

33. Анамнез
Бодит үзлэг
Сэтгэл санаанд хүчтэй нөлөөлсөн хүчин зүйлс
Эрхтэн тогтолцооны өвчин
Бэлэг эрхтний үрэвсэл
Дааврын шинжилгээ
Лапароскопия
Эхо
Гистеросальпингография /умайн хөндийн наалдац/
Оношилгоо

34.  Бэлгийн дааварт эмзэгшилгүй болох эмчилгээ
Дааварт мэдрэг байдал урьдчилан тодорхойлох
/мөчлөгийн 2р шатны эхэнд 16-18 дахь өдөрт гарын шууны дотор талын арьсан дээр
3см хэмжээд 0,02 мл тосон уусмал тарина. /
8мм-с том цэврүү үүсч, 20мм-с их диаметрт улаан- эерэг
Уудаг дааврын ерөндөг
 Биеийн эсэргүүцэл сайжруулах
 Витамин
 Сэтгэл засал эмчилгээ
 Индометацин 0,025г өдөрт 2-3 удаа /простагландины ялгарал багасгах зорилгоор/
 Өвдөлтийн үед-тайван хэвтүүлэх, бүлээн жин тавих, агчил арилгах эм өгнө.
Эмчилгээ /анхдагч/

35. Бэлгийн дааварт эмзэгшилгүй болох эмчилгээ
Үндсэн өвчний эсрэг эмчилгээ
Умайн байрлал буруу- физик эмчилгээ
Эндометриоз-нийлэгжүүлсэн прогестин, мэс засал
Эмчилгээ /хоѐрдогч/

36. Киари фроммелийн хам шинж
Chiari frommel syndrome

37. • Биений юмгүйдэх, сүүжих, бэлэг эрхтэн хатингарших
гэсэн шинжүүдээр илэрдэг.
• Ховор тохиолддог
Киари фроммелийн хам шинж

38.  Өнчин тархины өмнөт хэсгийн пролактин ялгаруулдаг
ацидофил эсүүдийн алдагдалтай
 ФСД ялгардаг базофил эсүүдийн ажиллагаа
дарангуйлагдасан
 Пролактин ялгарлын саатуулан саармагжуулдаг
хүчин зүйлс ялгаруулдаг харааны товгорын
ажилаагны хямрал
Эмгэг жам

39. • Жирэмсэн болох
• Төрсний дараа удаан хугацаанд хөхүүлснээс
• Жирэмсэнтэй холбоогүйгээр хэт цочрол, дааврын
бэлдмэл, аминазин, резерпин зэрэг эм удаан хэрэглэх
• Хэрлэг өвчин
• Өндгөвчний аденом хавдар
Шалтгаан

40. • 17-35 насанд тохиолдоно.
Жирэмсэн хөхүүл үетэй холбоогүйгээр
• Сүүжих
• Биений юмгүйдэх
Толгой өвдөх
Биеийн жин өөрчлөгдөх
Нүдний хараа муудах
Бэлэг эрхтэн хатингарших /удаан хугацаанд өвчин
үргэлжлэх /
Эмнэлзүйн шинж

41. • galactorrhea
amenorrhea
Эмнэлзүйн шинж

42. 1) Анамнез /жирэмсэн, төрөлттэй холбоотой/
2) Эмнэлзүйн өвөрмөц шинж
3) Рентген шинжилгээ
4) Тархины цахилгаан бичлэг
5) Нүдний өнгөний талбайн шинжилгээ
6) Цусанд ФСД, пролактин, эстроген, прогестерон
тодорхойлох
Оношилгоо

43. Шинжилгээ

44. Төрсний дараах Киари Фроммелийн хам шинжтэй
/гипоталамус, гипофиз тогтолцооны ажиллагаа хямарсан/
1) Сэдээх эмчилгээ /гипоталамус, гипофиз орчмыг шууд биш
цахилгаанаар сэдээх/
2) Эстроген
3) Кломифен, L-ДОФА /пролактин ялгарлыг дарангуйлагч
хүчин зүйл үүснэ. /
4) Парлодел /пролактин дарангуйлах/
5) Физик эмчилгээ/хамраар В1 витамин электрофорез/
Эмчилгээ

45. Хавдар
1. Гэрлээр, цацраг идэвхитэй кобальт, телегамма
туяагаар шарах
2. Цацраг идэвхит алт хийх
3. Гипоталамус, гипофиз хэсэгт 5000-6000 рад туяа
эмчилгээ / 1 курс эмчилгээ/
4. 1-2 курс эмчилгээний дараа үр дүнгүй – мэс засал
Халдвар
1. Анбиотик эмчилгээ
Эмчилгээ

46. Адреногенитальны хам шинж
ICD10 E25.9
Adrenogenital disorder
Адреногенитальный синдром

47. Бөөрний дээд булчирхайн эмгэгээс нөхцөлдөж эрших
шинжээр адреногенитальны хам шинж илэрнэ.
 Төрөлхийн
 Өсвөр үеийн өмнөх
 Өсвөр үеийн дараах
Адреногенитальны хам шинж

48. Төрөлхийн адреногениталь хам шинж
 Удамшлын өвчин
 Ферментийн тогтолцооны дутагдал /21- гидроксилаз/
Глюкортикойд дутагдал АКТД их ялгарах
андроген их ялгарах
Эмгэг жам

50. Өсвөр үеийн өмнөх, өсвөр үеийн дараах адреногенитал
хам шинж
 Бөөрний булчирхайн гадаргийн хэт хөвсийлт
 Хавдар
 Удамшлын шнж чанар / 21 гидроксилаза фермент их
биш дутагдалтай байснаа халдвар, жирэслэлт
төрөлтөөс болж даамжрах /
Эмгэг жам

51. Төрөлхийн адреногениталь хам шинж
Хуурамч манин
 Охидын гадна бэлэг эрхтэн гадаад байдлаара
эрэгтэйнх шиг
 Хэлүү томорч эрхтэн шиг төстэй
 Заримдаа эхийн хэвлийд байхдаа эрших шинж тод
илрэх, төрөх үед эрэгтэй хүүхэд гэж андуурагдах
 Бэлгийн хромосом тодорхойлж хүйс тогтоох
Эмнэлзүйн шинж

52. Хуурамч манин -Хэлүү томорч эрэгтэй эрхтэн шиг болох
Төрөлхийн адреногениталь хам шинж

53. Өсвөр насны өмнөх адреногениталь хам шинж
 Бэлгийн бойжилт эрт эхлэх
 Хоолой баргил болох, хэлүү томрох
 Нүүр цээж нуруугаар ягаавтар батга гарна
 Ясны хөгжил түргэн явагдснаас- биений юм анх
ирэхээс өмнө үе тэнгийн охидоосоо өндөр
 Цаашдаа ясны өсөлт хэмт мөгөөрсны өсөлт
хаагдснаас- өсөлт зогсож намхан, богино мөчтэй
Эмнэлзүйн шинж

54. Өсвөр насны өмнөх адреногениталь хам шинж

55. Өсвөр насны дараах адреногениталь хам шинж
 Эрших хам шинж
 Эмэгтэй шинжүүд арилах /мээм жижигрэх,биений юм
хомсдох, биений юмгүйдэл /
 Сахалжилт
 Дууны өнгө баргил, бүдүүн болох
 Хэлүү томрох
Эмнэлзүйн шинж

56. Өсвөр насны дараах адреногениталь
хам шинж

57. Оношилгоо
1. Анамнез
2. Эмнэлзүйн шинж
3. Дааврын шинжилгээ
/хоногийн шээсэнд 17КС, 17 оксикетостеройд ихсэх/
4. Үйл ажиллагааны оношийн сорил- эстроген багасах
КПИ бага, хүүхэн харааны шинж сул илэрнэ.

58. Ялган оношилгоо
1. Иценко-Кушингийн өвчин
2. Бөөрний дээд булчирхайн хавдар
3. Штейн-Леванталийн хам шинж
Нэмэлт шинжилгээ
 Пневмопельвиграф
 Ретропневмоперитониум
 Преднизолон, прогестерон, АКТД ажиллагааны сорил

59. Төрөлхийн адреногениталь хам шинж
 Эмчилгээг эрт эхлэх
 Удаан хугацаанд 1-15 жил үргэлжлүүлэх
 Преднизолон 5-6мг , дексаметазоноор 0,5 мг /хүн
бүрт тохирсон тунг сонгох/
 Гадна бэлэг эрхтэнг мэс заслаар засах эмчилгээ
/томорсон хэлүүг авах/
Эмчилгээ

60. Өсвөр наснаас өмнөх, дараах адреногениталь хам шинж
 Хоногийн шээсэнд 17 КС тодорхойлж глюкокортикойд
орлуулах эмчилгээ
 Их тунгаар 7 өдрийн турш /15-20 мг преднизолон, 2мг
дексаметазон/ хийгээд, аажмаар багасгаж, барих тунд
хүргэх
 17 Кс хэвийн болох, биений юмны мөчлөг хэвийн болох-
БЮМ нэгдэгүүр шатанд преднизолоноор эмчлэх
Эмчилгээ

61. Өсвөр наснаас өмнөх, дараах адреногениталь хам шинж
 Хоногийн шээсэнд 17 КС тодорхойлж глюкокортикойд
орлуулах эмчилгээ
 Их тунгаар 7 өдрийн турш /15-20 мг преднизолон, 2мг
дексаметазон/ хийгээд, аажмаар багасгаж, барих тунд
хүргэх
 17 Кс хэвийн болох, биений юмны мөчлөг хэвийн болох-
БЮМ нэгдэгүүр шатанд преднизолоноор эмчлэх
Эмчилгээ

62. Анхаарал тавьсанд баярлалаа