سنجش سطح توسعه یافتگی استان مازندران با روش تاکسونومی عددی

1. ‫مازندران‬ ‫استان‬ ‫های‬ ‫شهرستان‬ ‫یافتگی‬ ‫توسعه‬ ‫سطح‬ ‫سنجش‬
‫در‬ ‫عددی‬ ‫تاکسونومی‬ ‫ازروش‬ ‫استفاده‬ ‫با‬SPSS
‫دانش‬‫گ‬‫ایران‬ ‫صنعت‬ ‫و‬ ‫علم‬ ‫اه‬
‫شهرسازی‬ ‫و‬ ‫معماری‬ ‫دانشکده‬
‫آموزشی‬ ‫گروه‬‫شهرسازی‬
‫شهرسازی‬ ‫در‬ ‫کمی‬ ‫های‬ ‫مدل‬
‫مدرس‬:‫زاده‬ ‫خراشادی‬ ‫حسین‬
‫دانشجو‬:‫افشار‬ ‫یاسمین‬91751501
‫اول‬ ‫نیمسال‬92-1391

2. ‫مقدمه‬
•‫ب‬‫ه‬‫طور‬‫عالی‬ ‫روش‬ ‫یک‬ ‫عددی‬ ‫تاکسونومی‬ ‫آنالیز‬ ‫کلی‬‫بندی‬ ‫طبقه‬ ، ‫بندی‬ ‫درجه‬‫فعالی‬ ‫مقایسه‬ ‫و‬‫های‬ ‫ت‬
‫می‬ ‫بررسی‬ ‫مورد‬ ‫های‬ ‫شاخص‬ ‫از‬ ‫ها‬ ‫فعالیت‬ ‫آن‬ ‫برخورداری‬ ‫و‬ ‫مندی‬ ‫بهره‬ ‫درجه‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫مختلف‬‫باشد‬.
•‫از‬‫روش‬ ‫این‬ ‫عمده‬ ‫های‬ ‫توانایی‬:‫مجموعه‬‫مجموعه‬ ‫زیر‬ ‫به‬ ‫شده‬ ‫ارائه‬ ‫های‬ ‫شاخص‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫بررسی‬ ‫مورد‬
‫کند‬ ‫بندی‬ ‫درجه‬ ‫را‬ ‫همگن‬ ‫مجموعه‬ ‫زیر‬ ‫هر‬ ‫اعضاء‬ ‫و‬ ‫عناصر‬ ‫آنکه‬ ‫دیگر‬ ‫و‬ ‫کند‬ ‫تقسیم‬ ‫همگن‬ ‫های‬.
•‫این‬‫دارای‬ ‫که‬ ‫بوده‬ ‫مطرح‬ ‫ای‬ ‫منطقه‬ ‫های‬ ‫ریزی‬ ‫برنامه‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫شناخته‬ ‫مدلی‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫همچنین‬ ‫روش‬
‫باشد‬ ‫می‬ ‫متنوع‬ ‫و‬ ‫گسترده‬ ‫کاربردهای‬.
•‫در‬‫مطا‬ ‫انجام‬ ‫هدف‬ ‫به‬ ‫زیادی‬ ‫بسیار‬ ‫وابستگی‬ ‫گردند‬ ‫تعیین‬ ‫بایستی‬ ‫که‬ ‫اطالعاتی‬ ‫نوع‬ ‫روش‬ ‫این‬‫دارند‬ ‫لعه‬،
‫تعداد‬‫تع‬ ‫چه‬ ‫هر‬ ‫که‬ ‫ای‬ ‫گونه‬ ‫به‬ ،‫گذارد‬ ‫می‬ ‫بندی‬ ‫درجه‬ ‫کیفیت‬ ‫بر‬ ‫بسزایی‬ ‫تاثیر‬ ‫نیز‬ ‫اطالعات‬ ‫این‬‫این‬ ‫داد‬
‫د‬ ، ‫باشد‬ ‫هدف‬ ‫کننده‬ ‫توجیه‬ ‫بیشتر‬ ‫اطالعات‬ ‫این‬ ‫موضوع‬ ‫چند‬ ‫هر‬ ‫اینکه‬ ‫یا‬ ‫و‬ ‫باشد‬ ‫بیشتر‬ ‫اطالعات‬‫بندی‬ ‫رجه‬
‫بود‬ ‫خواهد‬ ‫تر‬ ‫عادالنه‬ ‫و‬ ‫تر‬ ‫دقیق‬.

3. 3
‫ض‬‫اهمیت‬ ‫و‬ ‫رورت‬:‫فضایی‬ ‫ریزی‬ ‫برنامه‬ ‫بندی‬ ‫اولویت‬‫اقدامات‬ ‫و‬
‫تحقیق‬ ‫چارچوب‬
‫مساله‬ ‫طرح‬:
‫تحقیق‬ ‫سوال‬:‫دا‬ ‫وضعیتی‬ ‫چه‬ ‫توسعه‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫مازندران‬ ‫استان‬ ‫های‬ ‫شهرستان‬‫رند؟‬
‫هدف‬:‫یافتگ‬ ‫توسعه‬ ‫سطح‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫مازندران‬ ‫استان‬ ‫های‬ ‫شهرستان‬ ‫بندی‬ ‫رتبه‬‫ی‬
‫تحقیق‬ ‫روش‬:‫کمی‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫ای‬ ‫منطقه‬ ‫تحلیل‬-‫تحلیلی‬:SPSS, Excel
‫چارچوب‬‫تحقیق‬
‫چارچوب‬‫نظری‬
‫نمونه‬ ‫شناخت‬
‫یافتگی‬ ‫توسعه‬ ‫سطح‬ ‫سنجش‬
‫گیری‬ ‫نتیجه‬

4. .3‫ها‬ ‫شاخص‬ ‫انتخاب‬:
‫نظری‬ ‫چارچوب‬
.1‫مطالعه‬ ‫سطح‬:‫استان‬ ‫یک‬ ‫های‬ ‫شهرستان‬ ‫تحلیل‬ ‫و‬ ‫بررسی‬ ‫؛‬ ‫ای‬ ‫منطقه‬
.2‫آمار‬ ‫نوع‬ ‫شناخت‬:
.4‫توسعه‬ ‫سطح‬ ‫سنجش‬:
‫چارچوب‬‫تحقیق‬
‫نظری‬ ‫چارچوب‬
‫نمونه‬ ‫شناخت‬
‫یافتگی‬ ‫توسعه‬ ‫سطح‬ ‫سنجش‬
‫گیری‬ ‫نتیجه‬
‫سالنامه‬ ‫استانی‬ ‫اطالعات‬‫آماری‬1389
‫سرشماری‬ ‫استانی‬ ‫تفصیلی‬ ‫گزارش‬‫مسکن‬ ‫و‬ ‫نفوس‬1390‫و‬1385
‫گزارش‬‫اقتصادی‬ ‫توسعه‬‫استان‬1388
‫مرتبط‬‫با‬‫نمونه‬ ‫با‬ ‫منطبق‬ ‫و‬ ‫توسعه‬ ‫سطح‬
‫هم‬‫یکدیگر‬ ‫با‬ ‫راستا‬
‫مناسب‬ ‫تعداد‬ ‫انتخاب‬‫گروه‬ ‫هر‬ ‫در‬
‫قبول‬ ‫قابل‬ ‫و‬ ‫منطقی‬ ‫های‬ ‫شاخص‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫یک‬ ‫ایجاد‬ ‫با‬ ‫متغیرها‬ ‫تبدیل‬.
‫هم‬ ‫عدم‬‫یکدیگر‬ ‫با‬ ‫پوشانی‬
‫انتخاب‬ ‫در‬ ‫ای‬ ‫منطقه‬ ‫توسعه‬ ‫توان‬ ‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬
‫ساده‬(‫دستی‬ ‫اسکالوگرام‬ ، ‫موریس‬ ‫ناموزونی‬ ‫شاخص‬ ، ‫شده‬ ‫استاندارد‬ ‫امتیاز‬ ‫مدل‬)
‫پیچیده‬(‫عددی‬ ‫تاکسونومی‬‫ای‬ ‫خوشه‬ ‫تحلیل‬ ‫و‬ ‫عاملی‬ ‫تحلیل‬ ،)

5. ‫ها‬ ‫شاخص‬
‫آموزشی‬
‫مسکن‬
‫درمانی‬
‫به‬ ‫دسترسی‬
‫خدمات‬
‫اجتماعی‬
‫اقتصادی‬
5
•‫تعداد‬‫ازای‬ ‫به‬ ‫دبستان‬5000‫نفر‬
•‫ازای‬ ‫به‬ ‫راهنمایی‬ ‫تعداد‬10000‫نفر‬
•‫ازای‬ ‫به‬ ‫دبیرستان‬ ‫تعداد‬10000‫نفر‬
•‫ازای‬ ‫به‬ ‫بیمارستان‬ ‫تعداد‬50000‫نفر‬
•‫ازای‬ ‫به‬ ‫بیمارستان‬ ‫تخت‬ ‫تعداد‬10000‫نفر‬
•‫ازای‬ ‫به‬ ‫متخصص‬ ‫پزشک‬ ‫تعداد‬10000‫نفر‬
•‫هر‬ ‫در‬ ‫داروخانه‬ ‫تعداد‬100‫کیلومتر‬‫مربع‬
•‫تعداد‬‫ازای‬ ‫به‬ ‫سینما‬50000‫نفر‬
•‫ازای‬ ‫به‬ ‫کتابخانه‬ ‫تعداد‬10000‫نفر‬
•‫ازای‬ ‫به‬ ‫عمومی‬ ‫پارک‬ ‫تعداد‬10000‫نفر‬
•‫سبز‬ ‫فضای‬ ‫سرانه‬‫شهری‬
•‫هر‬ ‫در‬ ‫راه‬ ‫طول‬100‫کیلومتر‬‫مربع‬
•‫شهرنشینی‬ ‫درصد‬
•‫با‬ ‫نسبت‬‫سوادی‬
•‫درصد‬‫شاغالن‬
•‫صنعت‬ ‫بخش‬ ‫شاغالن‬ ‫درصد‬
•‫خدمات‬ ‫بخش‬ ‫شاغالن‬ ‫درصد‬
•‫معکوس‬‫بیکاری‬ ‫نرخ‬
•‫معکوس‬‫تکفل‬ ‫بار‬
•‫معکوس‬‫سکونت‬ ‫ضریب‬
•‫با‬ ‫مسکونی‬ ‫واحد‬ ‫درصد‬‫دوام‬

6. .1‫اولیه‬ ‫ماتریس‬ ‫تشکیل‬m*n‫که‬m‫و‬ ‫گزینه‬
n‫دارد‬ ‫شاخص‬.
.2‫محاسبه‬‫محا‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫با‬ ‫همسایگی‬ ‫ماتریس‬‫سبه‬
‫فواصل‬‫اقلیدسی‬Approximity Matrix
.3‫مشخص‬‫مناطق‬ ‫کردن‬‫همگن‬
.4‫ماتریس‬ ‫تشکیل‬‫استاندارد‬(‫بر‬ ‫تقسیم‬ ‫روش‬
‫میانگین‬)
.5‫از‬ ‫نقطه‬ ‫هر‬ ‫مرکب‬ ‫فواصل‬ ‫محاسبه‬‫اید‬ ‫منطقه‬‫ه‬‫آل‬
.6‫توسعه‬ ‫درجه‬ ‫شاخص‬ ‫محاسبه‬DL
.7‫بندی‬ ‫سطح‬
.8
6
‫در‬ ‫عددی‬ ‫تاکسونومی‬ ‫محاسبه‬ ‫روش‬SPSS
.1‫اولیه‬ ‫ماتریس‬ ‫تشکیل‬m*n‫که‬m‫و‬ ‫گزینه‬
n‫دارد‬ ‫شاخص‬.
.2‫استاندارد‬ ‫ماتریس‬ ‫تشکیل‬(‫تقس‬ ‫روش‬‫بر‬ ‫یم‬
‫میانگین‬)
.3‫محاسبه‬‫شاخص‬ ‫حسابی‬ ‫میانگین‬i‫منطقه‬ ‫در‬
j
.4‫میانگین‬ ‫نمرات‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫بندی‬ ‫رتبه‬
‫در‬ ‫شده‬ ‫استاندارد‬ ‫امتیاز‬ ‫محاسبه‬ ‫روش‬SPSS

7. 77
‫مساحت‬:23756.4‫کیلومترمربع‬
‫جمعیت‬1390:3073943‫نفر‬4%‫ایران‬ ‫جمعیت‬
‫شهرستان‬ ‫تعداد‬1389:18‫شهرستان‬
‫چارچوب‬‫تحقیق‬
‫نظری‬ ‫چارچوب‬
‫نمونه‬ ‫شناخت‬
‫یافتگی‬ ‫توسعه‬ ‫سطح‬ ‫سنجش‬
‫گیری‬ ‫نتیجه‬

8. 8
1-‫تشکیل‬‫ماتریس‬‫اولیه‬:21‫و‬ ‫شاخص‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫ستون‬18‫شهرستان‬ ‫معرف‬ ‫سطر‬

9. 9
2-‫محاسبه‬‫فواصل‬ ‫محاسبه‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫با‬ ‫همسایگی‬ ‫ماتریس‬‫اقلیدسی‬
𝐷 = (𝑌𝑖 − 𝑌𝑜)2 + (𝑋𝑖 − 𝑋 𝑜)2

10. 10
3-‫همگن‬ ‫مناطق‬ ‫تشخیص‬
‫آب‬ ‫عباس‬ ‫و‬ ‫کنار‬ ‫فریدون‬ ‫های‬ ‫شهرستان‬ ‫های‬ ‫داده‬‫اد‬
‫روند‬ ‫می‬ ‫کنار‬ ‫بعدی‬ ‫محاسبات‬ ‫از‬. 0.7 < 𝐷 < 6.92
𝐷 ±= 𝑑 ± 2𝑠𝑑

11. 11
4-‫ماتریس‬ ‫تشکیل‬‫استاندارد‬(‫میانگین‬ ‫بر‬ ‫تقسیم‬ ‫شاخص‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬)
𝒁 =
𝑿𝒊𝒋
𝑿𝒊
‫مقادیر‬ ‫یافتن‬‫ماکسیمم‬(‫آل‬ ‫ایده‬)‫س‬ ‫هر‬ ‫از‬‫تون‬

12. 12
5-‫آل‬ ‫ایده‬ ‫منطقه‬ ‫از‬ ‫نقطه‬ ‫هر‬ ‫مرکب‬ ‫فواصل‬ ‫محاسبه‬
𝐶𝑖𝑜 = (𝑍𝑖 − 𝑍 𝑜)2
𝐶 𝑜 = 𝐶𝑖𝑜 + 2𝑠𝑑𝑖𝑜
𝐶 𝑜 =13.06

13. 13
6-‫توسعه‬ ‫درجه‬ ‫محاسبه‬
𝐷𝐿 =
𝐶𝑖𝑜
Co
C(io) DL shahr
10.36 0.79 ‫امل‬
9.43 0.72 ‫بابل‬
8.35 0.64 ‫بابلسر‬
10.64 0.81 ‫بهشهر‬
10.05 0.77 ‫تنکابن‬
10.55 0.81 ‫جویبار‬
8.59 0.66 Chaloos
8.62 0.66 Ramsar
10.24 0.78 Sari
11.65 0.89 Savadkooh
11.47 0.88 Ghaemshahr
12.19 0.93 Galoogah
11.80 0.90 MamoudAbad
12.08 0.93 Neka
9.83 0.75 Noor
11.85 0.91 Noshahr
•‫مقادیر‬DL, 𝐶𝑖𝑜‫همواره‬‫بین‬0‫و‬1‫است‬.
•‫میزان‬ ‫قدر‬ ‫هر‬DL‫ب‬ ‫یافتگی‬ ‫توسعه‬ ‫بیانگر‬ ‫کند‬ ‫میل‬ ‫صفر‬ ‫به‬‫و‬ ‫خش‬
‫منطق‬ ‫ماندگی‬ ‫عقب‬ ‫دهنده‬ ‫نشان‬ ‫باشد‬ ‫نزدیکتر‬ ‫یک‬ ‫به‬ ‫قدر‬ ‫هر‬‫ه‬
‫بود‬ ‫خواهد‬.

14. 14
7-‫توسعه‬ ‫بندی‬ ‫سطح‬
‫نام‬
‫شهرستان‬
‫ضریب‬
DL
‫رتبه‬ ‫نام‬
‫شهرستان‬
‫ضریب‬
DL
‫رتبه‬
‫بهشهر‬ 0.81 10 ‫بابلسر‬ 0.64 1
‫قائمشهر‬ 0.88 11 ‫چالوس‬ 0.66 2
‫سوادکوه‬ 0.89 12 ‫رامسر‬ 0.66 3
‫آباد‬ ‫محمود‬ 0.90 13 ‫بابل‬ 0.72 4
‫نوشهر‬ 0.91 14 ‫نور‬ 0.75 5
‫نکا‬ 0.93 15 ‫تنکابن‬ 0.77 6
‫گلوگاه‬ 0.93 16 ‫ساری‬ 0.78 7
‫آباد‬ ‫عباس‬ -- 17 ‫آمل‬
0.79
8
‫فریدونکنار‬ -- 18 ‫جویبار‬
0.81
9
‫چارچوب‬‫تحقیق‬
‫نظری‬ ‫چارچوب‬
‫نمونه‬ ‫شناخت‬
‫یافتگی‬ ‫توسعه‬ ‫سطح‬ ‫سنجش‬
‫گیری‬ ‫نتیجه‬

15. 15
‫نام‬‫ها‬ ‫شهرستان‬ ‫حدود‬‫توسعه‬ ‫ضریب‬ ‫توسعه‬ ‫سطوح‬
‫رامسر‬ ، ‫،چالوس‬ ‫بابلسر‬ 07-06 ‫یافته‬ ‫توسعه‬
، ‫ساری‬‫تنکاب‬ ، ‫نوشهر‬ ، ‫نور‬ ، ‫قائمشهر‬ ، ‫آمل‬ ، ‫بابل‬، ‫ن‬
‫بهشهر‬ ، ‫،جویبار‬ ‫کوه‬ ‫سواد‬
08-07 ‫یافت‬ ‫توسعه‬ ‫میان‬‫ه‬
، ‫نکا‬ ، ‫گلوگاه‬‫آباد‬ ‫محمود‬ 0.9-0.8 ‫فرو‬‫توسعه‬

16. 16
‫منابع‬
.1‫کالنتری‬، ‫روستایی‬ ، ‫ای‬ ‫منطقه‬ ، ‫شهری‬ ‫ریزی‬ ‫برنامه‬ ‫در‬ ‫کمی‬ ‫های‬ ‫،خلیل؛مدل‬‫صبا‬ ‫فرهنگ‬ ‫انتشارات‬،، ‫اول‬ ‫چاپ‬1391.
.2‫کالنتری‬‫اقتصادی‬ ‫تحقیقات‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫داده‬ ‫تحلیل‬ ‫و‬ ‫،خلیل؛پردازش‬-، ‫پنجم‬ ‫چاپ‬ ،‫شریف‬ ‫انتشارات‬ ، ‫اجتماعی‬1382.
.3،‫خوزستان‬ ‫استان‬ ‫شهری‬ ‫نظام‬ ‫برای‬ ‫الگویی‬ ‫ارائة‬ ‫و‬ ‫تحلیل‬ ،‫،بررسی‬ ‫زبردست‬ ‫اسفندیار‬ ‫و‬ ‫خلیل‬ ،‫پور‬ ‫حاجی‬‫مجلة‬‫هنرهای‬‫زیب‬‫دانشگاه‬ ‫ا‬
،‫تهران‬.‫دوره‬23،1384.
.4‫کریم‬ ،‫دلیر‬ ‫زاده‬ ‫حسین‬‫سمت‬ ‫انتشارات‬ ، ‫ای‬ ‫ناحیه‬ ‫ریزی‬ ‫برنامه‬ ،،،‫هفتم‬ ‫چاپ‬1380.
.5‫نیا‬ ‫حکمت‬،، ‫میرنجف‬ ، ‫موسوی‬ ، ‫حسن‬‫کاربرد‬‫برنامه‬ ‫بر‬ ‫تاکید‬ ‫با‬ ‫جغرافیا‬ ‫در‬ ‫مدل‬‫ریزی‬‫و‬ ‫شهری‬‫ناحیه‬‫ای‬‫نو‬ ‫علم‬ ‫انتشارات‬ ،، ‫ین‬1385.
.6‫گلستان‬ ‫استان‬ ‫شهرستانهای‬ ‫و‬ ‫شهرها‬ ‫یافتگی‬ ‫توسعه‬ ‫سطوح‬ ‫تحلیل‬ ‫و‬ ‫سنجش‬ ،‫کیومرث‬ ‫حبیبی‬ ،‫مجتبی‬ ‫معصوم‬ ‫قدیری‬‫علوم‬ ‫نامه‬ ،
‫شماره‬ ،‫اجتماعی‬23،1383.
.7‫تهران‬ ‫کالنشهر‬ ‫اطلس‬‫شهرداری‬ ‫ارتباطات‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫فناوری‬ ‫معاونت‬ ،، ‫تهران‬1389.
.8، ‫مازندران‬ ‫استانداری‬ ‫ریزی‬ ‫برنامه‬ ‫معاونت‬ ، ‫مازندران‬ ‫استان‬ ‫آمایش‬ ‫طرح‬ ، ‫طرح‬ ‫مازند‬ ‫مشاور‬ ‫مهندسین‬1390.
.9‫استان‬ ‫ریزی‬ ‫برنامه‬ ‫و‬ ‫مدیریت‬ ‫سازمان‬‫مازندران‬.‫سالنامه‬‫استان‬ ‫آماری‬،‫مازندران‬‫و‬ ‫آمار‬ ‫معاونت‬، ‫اطالعات‬1389.
.10‫استان‬ ‫کلی‬ ‫،نتایج‬ ‫مسکن‬ ‫و‬ ‫نفوس‬ ‫عمومی‬ ‫سرشماری‬ ، ‫ایران‬ ‫آمار‬ ‫مرکز‬ ، ‫جمهوری‬ ‫ریاست‬ ‫راهبردی‬ ‫نظارت‬ ‫و‬ ‫ریزی‬ ‫برنامه‬ ‫معاونت‬
‫مازندران‬1385‫و‬1390.