www.tlumaczenia-prawnicze.eu

1. Kilka uwag na tle statusu i ochrony prawnej
pamięci tłumaczeniowych
Wojciech Wołoszyk
IURIDICO Legal & Financial Translations sp. z o.o.
Poznań, 10 grudnia 2017 roku

2. Podmioty praw własności intelektualnej w
procesie tłumaczeniowym
• Autor tekstu źródłowego;
• Tłumacz i weryfikator tekstu docelowego;
• Autor glosariusza lub bazy terminologicznej;
• Klient zamawiający tłumaczenie;
• Biuro lub agencja tłumaczeniowa koordynująca proces
tłumaczeniowy, tworząca i zarządzająca pamięciami tłumaczeniowymi
oraz bazami terminologicznymi.
• Osoby wykonujące kolejne tłumaczenia przy wykorzystaniu
istniejących pamięci tłumaczeniowych

3. Kwestii praw do pamięci
tłumaczeniowych nie można
rozpatrywać w oderwaniu od praw
autorskich do tekstu źródłowego i
tłumaczenia

4. Definicja pamięci tłumaczeniowej - TM
• Pamięć tłumaczeniowa (ang. Translation Memory, w skrócie TM) to rodzaj
bazy danych złożonej z rekordów (segmentów) zawierających co najmniej
dwie wersje językowe danego fragmentu tekstu, najczęściej zdania. Pamięć
tłumaczeniowa występuje zwykle w formie pliku lub kilku plików, których
format obsługiwany jest przez oprogramowanie typu CAT.
• Pamięć tłumaczeniowa może być przechowywana w różnych formatach
przeznaczonych dla danego oprogramowania plików wspomagających
tłumaczenie. Większość dostępnych aplikacji tego typu pozwala na łatwą
konwersję lub eksport danych w różnych formatach do najczęściej
stosowanego formatu uniwersalnego TMX (ang. Translation Memory
eXchange) lub do prostego formatu tekstowego txt.
• Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pami%C4%99%C4%87_t%C5%82umaczeniowa

5. PAMIĘCI TŁUMACZENIOWE => BAZY DANYCH

6. Problem kluczowy dla wszystkich rozważań
Pamięci tłumaczeniowe stanowią stosunkowo nowy rodzaj baz danych,
posiadający własny specyficzny format (podział na segmenty, proces
alignmentu, tagi), właściwości i funkcjonalności i stanowią nowy
rodzaj „utworu” stworzony z fragmentów tekstów i ich opracowań
autorstwa osób trzecich, do którego przysługują prawa własności
intelektualnej odrębne od praw przysługujących autorowi tekstu
źródłowego i tłumaczowi.

7. Różnice w podejściu do pamięci tłumaczeniowych
w różnych systemach prawnych
• Konwencje międzynarodowe:
• Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z 1886 r. +
Akt paryski z 1971 r.;
• Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej
(porozumienie TRIPS) z 1994 r.;
• Traktat Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) o prawie
autorskim z 1996 r.
• Stany Zjednoczone i Kanada;
• Unia Europejska
• Prawo krajowe - Polska

8. Różnice w podejściu
Unia Europejska
Pamięci tłumaczeniowe uznawane są
za bazy danych i podlegają ochronie
prawnoautorskiej lub ochronie
samoistnej (bądź obu, jeśli spełnione
są warunki przyznania ochrony w
obu reżimach).
USA
Podejście zdecydowanie bardziej
restrykcyjne. Bazy danych podlegają
wyłącznie ochronie
prawnoautorskiej, jeśli spełniają
warunki do uznania ich za
kompilacje: „a collection and
assembling of preexisting materials
or of data that are selected in such a
way that the resulting work as a
whole constitutes an original work of
authorship” (US Code, Title 17, §
101)

9. Podstawy prawne
• Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz.U.2001.128.1402 z
dnia 2001.11.09)
• Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
(Dz.U.2017.880 t.j. z dnia 2017.05.05)
• Dyrektywa 96/9/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 1996
r.w sprawie ochrony prawnej baz danych
• Dyrektywa 2003/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada
2003 r. w sprawie ponownego wykorzystywania informacji sektora
publicznego
• Ustawa z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym wykorzystywaniu informacji
sektora publicznego (Dz.U.2016.352 z dnia 2016.03.15)

10. Unia Europejska wypracowała unikalny model ochrony baz danych w
postaci ochrony samoistnej (praw sui generis)
DYREKTYWA 96/9/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
z dnia 11 marca 1996 r.
w sprawie ochrony prawnej baz danych
Uznając, że „sporządzanie bazy danych wymaga zaangażowania znacznych zasobów ludzkich,
środków technicznych i finansowych”, a jednocześnie dostrzegając, że takie bazy „mogą być
kopiowane lub można mieć do nich dostęp, ponosząc tylko ułamkową część kosztu potrzebnego
do ich niezależnego sporządzenia” - prawodawca unijny postanowił stworzyć mechanizmy ochrony,
która przysługuje niezależnie od tego, czy dana baza ma cechy utworu (w rozumieniu prawa
autorskiego), czy też takich cech nie posiada. W tym ostatnim przypadku będziemy mówić o
ochronie sui generis bazy danych (a więc ochronie samoistnej).

11. Dyrektywa 96/9/WE
Rozdział III PRAWO SUI GENERIS - Artykuł 7 Przedmiot ochrony
1.Państwa Członkowskie ustanawiają prawo dla producenta bazy danych, wymagającej jakościowej i/lub
ilościowej, istotnej inwestycji dla uzyskania weryfikacji lub prezentacji jej zawartości, prawo do ochrony
przed pobieraniem danych i/lub wtórnym ich wykorzystaniem w całości lub w istotnej części, co do jakości
i/lub ilości.
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o ochronie baz danych
Art. 2. ust. 1. W rozumieniu ustawy:
1) baza danych oznacza zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych
według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym
środkami elektronicznymi, wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w
celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości,

12. Dwojaki charakter ochrony pamięci
tłumaczeniowych jako baz danych
1) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
Art. 3. [Zbiory utworów]
Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy utworu są przedmiotem
prawa autorskiego, nawet jeżeli zawierają niechronione materiały, o ile przyjęty w
nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do
wykorzystanych utworów.
2) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych:
Art. 1. Bazy danych podlegają ochronie określonej w ustawie niezależnie od
ochrony przyznanej na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim
i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, Nr 94, poz. 658, Nr 121, poz.
843 oraz z 2007 r. Nr 99, poz. 662) bazom danych spełniającym cechy utworu.

13. Okres ochrony w prawie polskim
• Ochrona prawnoautorska – 70 lat od śmierci autora w przypadku
autorskich praw majątkowych (art. 36 pr. aut.); brak ograniczenia
czasowego w zakresie praw autorskich osobistych
• Ochrona samoistna – 15 lat (art. 10 ustawy o ochronie baz danych)

14. Zakres roszczeń
Art. 11. 1. Producent, którego prawa do bazy danych zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
1) zaniechania naruszania;
2) usunięcia skutków naruszenia;
3) naprawienia wyrządzonej szkody:
a) na zasadach ogólnych albo
b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione
- trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez
uprawnionego zgody na korzystanie z bazy danych;
4) wydania uzyskanych korzyści.
2. Niezależnie od roszczeń, określonych w ust. 1, producent może się domagać jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia
w prasie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości
orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd.
3. Sąd może nakazać osobie, która naruszyła prawa do bazy danych, na jej wniosek i za zgodą producenta, w przypadku gdy
naruszenie jest niezawinione, zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz producenta, jeżeli zaniechanie naruszania lub
usunięcie skutków naruszenia byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe.
4. Sąd, rozstrzygając o naruszeniu prawa, może orzec na wniosek producenta, którego prawa zostały naruszone, o bezprawnie
wytworzonych przedmiotach oraz środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia, w szczególności może orzec o ich
wycofaniu z obrotu, przyznaniu producentowi na poczet należnego odszkodowania lub zniszczeniu. Orzekając, sąd uwzględnia
wagę naruszenia oraz interesy osób trzecich.

15. Orzecznictwo TSUE
• C-604/10, Football Dataco Ltd i inni v. Yahoo! UK Ltd i inni - Wyrok Trybunału Sprawiedliwości - wyrok z dnia 1 marca 2012 r.
1. Z porównania treści, odpowiednio art. 3 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 96/9 w sprawie ochrony prawnej baz danych jak i innych
przepisów lub motywów tej dyrektywy, w szczególności jej art. 7 ust. 4 oraz motywu 39 wynika, że prawo autorskie i prawo sui
generis stanowią dwa niezależne prawa, których przedmiot i przesłanki stosowania są odmienne. W rezultacie okoliczność, że baza
danych w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 96/9 nie spełnia przesłanek, które umożliwiają objęcie jej ochroną prawem sui generis na
podstawie art. 7 rzeczonej dyrektywy nie oznacza automatycznie, że ta baza danych nie może być również objęta ochroną prawa
autorskiego na mocy art. 3 tej dyrektywy.
2. Wykładni art. 3 ust. 1 dyrektywy 96/9 w sprawie ochrony prawnej baz danych należy dokonywać w ten sposób, że baza danych w
rozumieniu art. 1 ust. 2 tej dyrektywy jest chroniona prawem autorskim ustanowionym w tej dyrektywie, pod warunkiem że wybór
lub uporządkowanie danych, które ta baza zawiera, stanowi oryginalny wyraz swobody twórczej autora bazy danych, a dokonanie
oceny w tym zakresie należy do sądu krajowego.
W rezultacie:
- wysiłek intelektualny i umiejętności wykorzystane przy tworzeniu rzeczonych danych nie są istotne w celu ustalenia, czy możliwe jest
objęcie wskazanej bazy danych ochroną z tytułu tego prawa;
- nie ma znaczenia w tym względzie, czy wybór lub uporządkowanie tych danych obejmuje bądź nie nadanie im dużego znaczenia oraz
- znaczący nakład pracy i duże umiejętności wymagane do stworzenia tej bazy nie mogą jako takie uzasadniać takiej ochrony, jeżeli nie
odznaczają się żadną oryginalnością w wyborze lub uporządkowaniu danych, które ta baza danych zawiera.

16. W istocie w pierwszej kolejności z analizy art. 3 ust. 2 i motywu 15 dyrektywy 96/9 wynika, że ochrona
prawa autorskiego, przewidziana w tej dyrektywie, dotyczy 'struktury' bazy danych, a nie jej 'zawartości'
czy też w rezultacie elementów, które składają się na tę zawartość. Pojęcia 'wyboru" i 'uporządkowania' w
rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 96/9 odnoszą się odpowiednio do selekcji i układu danych, w wyniku
których jej autor nadaje bazie danych jej strukturę. Natomiast pojęcia te nie obejmują tworzenia danych
zawartych w tej bazie danych.'
W drugiej kolejności, jak wynika z motywu 16 dyrektywy 96/9, pojęcie własnej intelektualnej twórczości
autora odsyła do kryterium oryginalności. Co się tyczy tworzenia bazy danych, to kryterium oryginalności
jest spełnione, jeżeli poprzez wybór lub uporządkowanie zawartych w niej danych jej autor w sposób
oryginalny wyraża swe możliwości twórcze poprzez dokonywanie swobodnych i twórczych wyborów.
Natomiast wskazane kryterium nie jest spełnione, gdy utworzenie bazy danych jest uwarunkowane
względami technicznymi, zasadami lub ograniczeniami, które nie pozostawiają miejsca na swobodę
twórczą. Zatem żadne inne kryterium niż kryterium oryginalności nie znajduje zastosowania w celu
dokonania oceny, czy możliwe jest objęcie bazy danych ochroną prawa autorskiego, przewidzianą w tej
dyrektywie.

17. Orzecznictwo TSUE
• C-46/02, Fixtures Marketing Ltd v. Oy Veikkaus Ab - Wyrok Trybunału
Sprawiedliwości - ZOTSiS 2004/11A/I-10365 - wyrok z dnia 9 listopada
2004 r.
• Pojęcie inwestycji związanej z uzyskaniem zawartości bazy danych w
rozumieniu art. 7 ust. 1 dyrektywy 96/9 w sprawie ochrony prawnej
baz danych należy rozumieć jako oznaczające inwestycję w
sporządzenie tej bazy danych. Określa ono zatem nakłady na
poszukiwanie już istniejących elementów i ich gromadzenie w tej
bazie danych, lecz nie obejmuje nakładów na stworzenie elementów
składających się na zawartość bazy danych.

18. Wyrok
Sądu Najwyższego
z dnia 14 marca 2012 r.
II CSK 188/11
Sposób eksploatacji wkładów twórczych poszczególnych
współtwórców dzieła wspólnego nierozłącznego.
TEZA
Przy dziełach mających charakter dzieła wspólnego nierozłącznego nie występują
dające się wyodrębnić i nadające się tym samym do samodzielnej eksploatacji
wkłady twórcze poszczególnych współtwórców dzieła jako całości. Zgodnie z art.
9 ust. 1 u.p.a.p.p., możliwe jest jednak określenie wielkości udziałów twórczych
każdego ze współautorów dzieła wspólnego nierozłącznego.

19. Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trzeba zauważyć, że Sąd Apelacyjny "utrzymując" wyrok Sądu Okręgowego nakazujący
powodowi (pozwanemu wzajemnemu) zaniechanie rozpowszechniania programu
komputerowego o nazwie "Komputerowy Tłumacz i Słownik Języka Angielskiego", w którym
mieści się słownik angielsko - polski i polsko - angielski uznał, że słownik ten stanowi integralną
część bliżej określonego innego programu komputerowego ("Tłumacz komputerowy"). Przyjął, że
słownik w postaci pliku tekstowego nie może być oceniany w oderwaniu od pracy programisty,
gdyż stanowi on element programu komputerowego "Tłumacz komputerowy", którego
współautorami są bracia D. Uznał, że utworem w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.o pr. aut. jest
wprawdzie słownik w postaci pliku tekstowego, jednakże stanowi on część składową programu
komputerowego "Tłumacz komputerowy" i nie może zostać od niego odłączony, gdyż ten nie
może działać bez tego zbioru.
Przy dziełach mających charakter dzieła wspólnego nierozłącznego nie występują dające się
wyodrębnić i nadające się tym samym do samodzielnej eksploatacji wkłady twórcze
poszczególnych współtwórców dzieła jako całości. Zgodnie z art. 9 ust. 1 u.o pr. aut., możliwe
jest jednak określenie wielkości udziałów twórczych każdego ze współautorów dzieła wspólnego
nierozłącznego.
Zagadnieniem wymagającym rozstrzygnięcia jest więc rozgraniczenie wkładów o charakterze
twórczym, predestynujących do miana współautora i uzależniających przyznanie udziału we
wspólnym prawie od wkładów niemających charakteru twórczego.

20. Translation and Intellectual Property Rights
(DGT/2013/TIPRs)
Final Report - July 2014 - Bird & Bird LLP
The complexity of the situation depicted above, yet already simplified,
leads to the conclusion that each particular situation is different and
requires a case-by-case legal analysis in light of factual elements and of
the existing contractual relationships. Also, it can certainly be
concluded that great attention shall be paid to the contractual issues,
which shall necessarily take into consideration joint-authorship issues,
the specificities of each national legal regime and foresee questions in
relation to private international law due to the cross-border flow of
data.

21. Problemy praktyki branżowej
• Brak wykształconych standardów branżowych, co do sposobu
postępowania z pamięciami tłumaczeniowymi;
• Częsty brak regulacji umownych;
• Brak wiedzy po stronie zleceniodawców i zleceniobiorców;
• Ignorancja i brak rozumienia podstawowych pojęć po stronie
zamawiających publicznych;
• Brak stosowania narzędzi CAT oraz brak obowiązku stosowania tych
narzędzi w zamówieniach publicznych;
• Sprzeczność z interesami dużych graczy.

22. Właściwe regulacje umowne
• Umowy licencyjne – licencje wyłączne i niewyłączne;
• Przenoszenie praw własności intelektualnej;
• Kto jest autorem pamięci tłumaczeniowej?

23. PAMIĘCI TŁUMACZENIOWE
wytworzone w wyniku realizacji zamówienia publicznego na
usługi tłumaczeniowe
INFORMACJE SEKTORA PUBLICZNEGO

24. Ponowne wykorzystywanie informacji sektora
publicznego
• Komunikat Komisji do Parlamentu europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów - Ponowne wykorzystywanie
informacji sektora publicznego: przegląd dyrektywy 2003/98/WE – [SEC(2009)
597] /* COM/2009/0212 końcowy */
• Komisja stosuje przepisy dyrektywy ISP również w przypadku własnych
dokumentów poprzez swoją politykę ponownego wykorzystywania. Decyzja
Komisji 2006/291/WE, Euratom wykracza poza ramy dyrektywy, wprowadzając
opłaty oparte (maksymalnie) na kosztach krańcowych oraz umożliwiając ponowne
wykorzystanie wszystkich dokumentów. Do przykładów należą dane statystyczne
EUROSTAT, pamięci tłumaczeniowe Komisji, baza danych EUR-Lex zawierająca
akty prawne WE czy też analizy. Informacje są często udostępniane przez Komisję
w 22 lub nawet 23 językach, przez co zyskują szczególną wartość, np. na potrzeby
narzędzi do tłumaczenia maszynowego.

25. Definicja ponownego wykorzystywania
• Art. 2 ust. 2 ustawy o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora
publicznego:
„Przez ponowne wykorzystywanie należy rozumieć wykorzystywanie
przez osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej, zwane dalej „użytkownikami”,
informacji sektora publicznego, w celach komercyjnych lub
niekomercyjnych innych niż pierwotny publiczny cel, dla którego
informacja została wytworzona.”

26. Ograniczenia w ponownym wykorzystaniu
informacji sektora publicznego
• Art. 6 ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym
wykorzystywaniu informacji sektora publicznego
„4. Prawo do ponownego wykorzystywania podlega ograniczeniu w
zakresie informacji sektora publicznego:
3) do których prawa autorskie i prawa pokrewne w rozumieniu
przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych (…), prawa do baz danych w rozumieniu przepisów ustawy
z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (…), (…) lub prawa
własności przemysłowej podlegającego ochronie na podstawie umów
międzynarodowych lub przepisów prawa Unii Europejskiej, przysługują
podmiotom innym niż podmioty zobowiązane;”

27. Inne ograniczenia:
• Przepisy o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych
tajemnic ustawowo chronionych;
• Ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę
przedsiębiorcy;
• W zakresie informacji będących informacjami sektora publicznego, do
których dostęp jest ograniczony na podstawie innych ustaw.

28. Postulaty de lege ferenda
• Problematyka ochrony prawnoautorskiej oraz ochrony sui generis do
„utworów” powstających w wyniku procesów tłumaczeniowych, m.in.
w kontekście regulacji dotyczących ponownego wykorzystywania
informacji sektora publicznego, wymaga dalszych badań, a przede
wszystkim praktyki orzeczniczej.
• Problematyka praw do pamięci tłumaczeniowych, ich ochrony i
ponownego wykorzystania jest niedoceniana i bagatelizowana w
branży tłumaczeniowej, a sektor publiczny w Polsce wykazuje zupełną
ignorancję w tym zakresie.

29. Dziękuję za uwagę!
Zapraszam do kontaktu:
Wojciech Wołoszyk
IURIDICO LEGAL & FINANCIAL TRANSLATIONS sp. z o.o.
www.tlumaczenia-prawnicze.eu
office@iuridico.pl