Społeczna psychologia rozwoju dzieci i młodzieży 5

1. PRACA Z
DZIECKIEM TRUDNYM
mgr Aneta Banach-Sałata

2. „DZIECKIEM TRUDNYM”
nazywamy dziecko które:
 ma kłopoty z przystosowaniem się do
wymagań rodziców, nauczycieli i
opiekunów.Według W. Okonia

3. ZADZIWIAJĄCE
SYTUACJE
 Dwaj chłopcy, bez jakiegokolwiek motywu, brutalnie
zamordowali spotkanego na swej drodze
przypadkowego rówieśnika.
 Nauczyciel gnębiony przez nastolatków.
 Koleżanki z zazdrości zamordowały młodą dziewczynę.
 Dewastacja przystanków, parków.
 Bijatyki na ulicach, meczach, dyskotekach..

4. DLACZEGO?
CO SIĘ STAŁO?
 Co dzień zaskakują nas takie informacje o
brutalnych zachowaniach młodzieży. Bulwersują,
budzą przerażenie i ciągłe pytania: Dlaczego ?
Co się stało ? Jaka nas czeka przyszłość ?
 Zaraz potem narasta gniew: ukarać, wyrzucić
ze społeczeństwa, zamknąć !
 Kiedy opadają emocje pytamy się:
jak to się mogło wydarzyć ? To niezrozumiałe.

5. Łatwo jest odizolować lub ignorować
istnienie trudnej młodzieży. Tymczasem
historie ich życia są przerażającym
świadectwem wielu problemów społecznych
i kryzysu dzisiejszej rodziny.

6. często używamy określeń
 "dziecko wykolejone”
 "dziecko trudne wychowawczo"
 "dziecko moralnie zaniedbane”
 "dziecko z zaburzeniami w
zachowaniu”
 „żywe srebro”
 "niedostosowane społecznie”

7. młodzież niedostosowana
społecznie
Wykazuje tendencje społecznie negatywne poprzez:
 Odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych i
chęć wyżycia się w akcji społecznie destrukcyjnej.
 Podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynników.
 Nieżyczliwy stosunek do człowieka.
 Stałe konflikty z otoczeniem, najczęściej na tle stosunku
do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, norm i
zarządzeń, nieodpowiedniego stosunku do czynów
własnych, nieumiejętność zżycia się z grupą.

8. młodzież niedostosowaną
społecznie charakteryzuje:
 Niechęć do pracy i nauki.
 Brak poczucia odpowiedzialności za swoje czyny.
 Życie chwilą, przygodą, awanturą.
 Dużą wyobraźnia.
 Brak krytycyzmu, wizji życia w płaszczyźnie
etycznej - społecznie pozytywnej.
 Nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji; brak
wiary w możliwość wyjścia z trudnej sytuacji .

9. dzieci niedostosowane
społecznie
 systematycznie opuszczają
lekcje
 nagminnie wagarują
 przerywają naukę
 zachowują się agresywnie
wobec kolegów i starszych
 uciekają z domu
 są leniwe
 piją alkohol
 palą papierosy

10. dzieci niedostosowane
społecznie
 przebywają w
towarzystwie
zdemoralizowanych
kolegów
 niszczą mienie społeczne
 dopuszczają się kradzieży
lub innego rodzaju
wykroczeń wymagających
interwencji władz
szkolnych lub policji.

11. Można zauważyć dwa zasadnicze
rodzaje niedostosowanego
zachowania się
 zachowania związane z
depresją,
cofaniem się,
niepokojem,
niepewnością,
brakiem zaufania do
nowych ludzi, do
nowych rzeczy,
 zachowania
demonstracyjno -
bojowe (wrogość)

12. zachowania związane
z depresją
 Przejawiają się one brakiem zaufania do
obcych i nowych sytuacji, dużą ostrożnością
w postępowaniu wymagającym pokonywania
trudności lub podejmowania konkretnych
decyzji.
 Dzieci takie żyją jak gdyby we własnym
świecie, zamknięte w sobie, ostrożne i
czujne, trzymają się z dala od innych, są
skryte i nieprzyjazne, wydaje się,że ciągle
podejrzewają otoczenie o działania przeciw
nim.

13. zachowania związane
z depresją
Towarzyszą często w tych przypadkach objawy
zaburzeń emocjonalnych i nerwicowych np.
 nadmierne obgryzanie paznokci,
 niepewność spojrzenia,
 ogólne zmęczenie rysujące się na twarzy,
 smutek,
 niespokojny sen,
 są to charakterystyczne symptomy, które w pewnych sytuacjach
mogą pomóc w rozpoznawaniu rodzaju niedostosowania

14. zachowania demonstracyjno -
bojowe (wrogość)
 wrogie nastawienie do dorosłych lub innych dzieci
 ich reakcje są bardzo ostre i gwałtowne,
nieadekwatne do działających w danych sytuacjach
bodźców
 wyraźne przejawy agresji
 wybuchy gniewu
 postawa skłonna do bójek i zatargów
 dzieci takie pragną bez przerwy być obiektem
zainteresowania otoczenia

15. zachowania demonstracyjno
- bojowe (wrogość)
reakcja na dezaprobatę lub odrzucenie ich, może
wyrazić się
 agresywną postawą w momencie zwracania uwagi,
 "złym humorem",
 odmawianiem wypełnienia poleceń.
 Niedostosowani społecznie najczęściej są
 aroganccy,
 bezczelni,
 w niechlujnym wyglądzie i zaniedbani,
 skłonni do intryg oraz agresji.

16. zachowania demonstracyjno
- bojowe (wrogość)
Są też nieletni, u których występują pewne objawy jako
cechy dominujące:
 kłamstwo,
 kradzieże,
 włóczęgostwo,
 zaburzenia seksualne
 agresywność,
 samobójstwa,
 samouszkadzanie
 używki.

17. DZIECI TRUDNE REKRUTUJĄ
SIĘ Z
 rodzin nieprzychylnych dziecku- rodzice
uzasadniają zachowanie: przemęczeniem, kłopotami
materialnymi, alkoholizmem.Metody wychowania polegają tu na
karach, bardzo surowych nieproporcjonalnych do przewinień.
 rodzin obojętnych dziecku – rodzice mają
własne ważniejsze sprawy. Dziecko mocno zmienia się w typ
bojowy, agresywny.
 rodzin rozpieszczających dziecko – rodzice
nie potrafią niczego dziecku odmówić.Dołącza się do tego
przesadna troska o zdrowie dziecka.

18. W poszukiwaniu
przyczyn
 ZESPÓŁ
NADPOBUDLIWOŚCI
RUCHOWEJ z
DEFICYTEM UWAGI
(attention - eaficit
hyperactivity discorder
- ADHD )
 w/g badań z połowy lat 90
ADHD uwarunkowany jest w
dużej mierze genetycznie , a
więc jeżeli matka lub ojciec byli
dziećmi nadpobudliwymi to
prawdopodobieństwo, że będą
borykali się z tym problemem u
swoich dzieci jest dość duże
( 50 % ).

19. WINNY : ADHD
 Dzieci te nie potrafią odraczać reakcji ani hamować
swojego zachowania. Dzieje się tak z powodu
nieprawidłowej przemiany neuroprzekaźników w
mózgu, zwłaszcza dopaminy. Dziecko nie potrafi
działać planowo, realizować celu, tylko reaguje na
doraźne bodźce. Nie jest nawet w stanie
selekcjonować napływających bodźców według ich
ważności. Reaguje na ten, który jest w danej chwili
najsilniejszy

20. Jak pomóc dziecku
nadpobudliwemu
psychoruchowo ?
  Każde dziecko potrzebuje
wiele zrozumienia, ale
dziecku nadpobudliwemu
jest ono szczególnie
potrzebne. Warto
pamiętać, że jego
zachowanie, męczące dla
otoczenia jemu samemu
sprawia również poważne
problemy.

21. dzieciom z ADHD można
pomóc :
 organizując im środowisko zewnętrzne
-uporządkowane otoczenie to ważny element
ewentualnego leczenia farmakologicznego.Takie dziecko
żyje w świecie wewnętrznego niepokoju i dlatego świat
wokół niego powinien być uporządkowany

22. dzieciom z ADHD można
pomóc :
 wykazując więcej zrozumienia ,
tolerancji i cierpliwości -warto pamiętać, że
jego zachowania, męczące dla otoczenia, jemu samemu
sprawiają również poważne problemy, trudniej mu
znaleźć przyjaciół, trudno odnieść sukces, trudniej
usłyszeć pochwały

23. dzieciom z ADHD można
pomóc :
• wprowadzając porządek i
rutynę. Większość dzieci lubi, kiedy rytm dnia
jest stały.

24. dzieciom z ADHD można
pomóc :
 Ograniczając bodźce. Ponieważ dziecko łatwo
się rozprasza, należy się starać by w otoczeniu był
spokój i mogło skupić się na jednym poleceniu.

25. dzieciom z ADHD można
pomóc :
• Mówiąc jasno i wyraźnie. Staraj się, by
to, co mówisz, było jak najbardziej konkretne- nie
dawaj dziecku zbyt dużo możliwości wyboru.

26. dzieciom z ADHD
można pomóc :
 Nie krytykując ich.
 Starając się planować. Dzieci nadpobudliwe
wytrąca z równowagi wszystko, co jest nagłe i
niespodziewane
 Przewiduj za dziecko wydarzenia.
Rozkładaj jego przyszłe zadania na prostsze, mniej
odległe czynności i natychmiast nagradzaj dziecko.

27. dzieciom z ADHD można
pomóc :
 Starając się interweniować w sytuacjach
konfliktowych
 Starając się dostosować tempo pracy do możliwości
psychofizycznych dziecka.
 Zapewniając dziecku specjalistyczną pomoc
psychologiczno - pedagogiczną w momencie, gdy
dziecko zaczyna mieć problemy w nauce.

28. dzieciom z ADHD można
pomóc :
 Dając dziecku szansę wypowiadania się,
jednocześnie porządkuj jego wypowiedzi,
 Starając się budzić zainteresowania
dziecka i angażować go w bardzo
konkretnym działaniu.

29. dzieciom z ADHD można
pomóc :
 Podsuwając dziecku rozwiązania
alternatywne. Zamiast mówić, żeby przestało coś
robić, staraj się mu posunąć, co mogłoby zacząć robić.

30. PROŚBA DZIECKA
NADPOBUDLIWEGO
 1. Pomóż mi skupić się na jednej czynności.
 2. Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę.
 3. Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić.
 4. Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż
mi wyjście z tej sytuacji.
 5. Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest
zrobione dobrze.

31. PROŚBA DZIECKA
NADPOBUDLIWEGO
 6. Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz.
 7. Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał.
 8. Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel
jest daleko gubię się.
 9. Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego
potrzebuję.
 10. Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, ze
rosnę, kiedy okazujesz mi, że ci na mnie zależy

32. Reguły działania
 Zauważanie pozytywnych zachowań dziecka-
natychmiastowe chwalenie słowem uśmiechem ...
Pamiętając, że dziecko na to czeka.
 Podawanie następnych poleceń po upewnieniu się, że
poprzednie zostało wykonane.
 Określenie jednoznacznych i zrozumiałych zasad pracy
oraz oceniania przed rozpoczęciem zadania.
 Wykonywanie przez nauczyciela jednej czynności w
jednym czasie.

33. Reguły działania
 Stwarzanie atmosfery, że to co mówi nauczyciel i jakie
wydaje polecenia jest ważne.
 Pilnowanie, aby na ławce nie było rzeczy nie
potrzebnych na lekcji, które mogą rozpraszać uwagę.
 Pilnowanie, aby dziecko zadawało pytania dotyczące
tylko bieżącej lekcji.
 Reagowanie na zachowania ucznia pamiętając, że
odpowiada on za skutki swojego zachowania.

34. ZALECENIA
 ZALECANE JEST
USTALENIE
REGUŁ I ZASAD
WSPÓŁPRACY.
 Najlepiej aby były one
spisane wspólnie z
uczniami i powieszone
w widocznym miejscu.
 Ustalone zasady należy
przestrzegać
konsekwentnie w
atmosferze akceptacji
dzieci.
 Pod żadnym pozorem
nauczycielowi nie wolno
ich zmienić.

35. Pigułka na trudne
dziecko
 W USA leki psychotropowe
coraz częściej zastępują
tradycyjne metody
wychowawcze. Miliony dzieci
są codziennie faszerowane
pigułkami, które mają
poprawić im nastrój i stopnie,
zwiększyć koncentrację,
uspokoić nadaktywnych, zaś
nieśmiałych zamienić w
przebojowych zwycięzców.
Nikt nie wie, jak wpłynie to
na ich rozwój.
 Stymulant ritalina jest gwiazdą
dziecięcej psychofarmakologii.
Stosuje się ją dla doraźnego
łagodzenia objawów zespołu
hiperaktywności i braku uwagi
(ang. ADHD).

36. Pigułka na trudne
dziecko
 Dlaczego
amerykańskie dzieci
spożywa ją aż 80
proc. światowej
produkcji ritaliny?
 Odpowiedzi należy szukać w
specyfice opieki medycznej i
stosunków społecznych w
USA. Przemęczeni
nauczyciele, nękani przez
zakłócających porządek
uczniów, naciskają rodziców,
by dla uspokojenia dzieci
zaczęli podawać im ritalinę.

37. Pierwsze kroki leczenia
informacje dla rodziców
Warto uzyskać dokument stwierdzający chorobę naszego
dziecka. Daje on nam możliwość leczenia
farmakologicznego oraz uzyskania indywidualnego
nauczania w szkole. Nasze dziecko nabiera uprawnień
dziecka szczególnej troski zamiast dotychczasowego
piętna łobuziaka. Rodzice lub opiekunowie nabierają
prawa do bycia traktowanymi jako rodzice dziecka
chorego genetycznie. Dotąd większość z nich była
traktowana jako niewydolni wychowawczo.
Przedstawiamy kolejne kroki postępowania:

38. Pierwsze kroki leczenia
informacje dla rodziców
 Najpierw ktoś opiekujący się dzieckiem dostrzega u
niego objawy nadpobudliwości psychoruchowej.
Może być to rodzic, wychowawczyni w przedszkolu
lub szkole, lekarz pierwszego kontaktu.
 Rodzice lub prawni opiekunowie dziecka, którzy
dowiedzieli się o tym, że ich dziecko ma objawy
ADHD lub ADD zapisują się na wizytę do rejonowego
lekarza psychiatry. Psychiatra powinien dać
skierowanie na badania stężenia poziomu hormonów
we krwi oraz inne, tak, aby wykluczyć przyczyny
nadpobudliwości spowodowane czymś innym niż
wrodzoną wadą systemu nerwowego. Można udać
się do lekarza psychiatry mając już ze sobą wyniki
odpowiednich badań.

39. Pierwsze kroki leczenia
informacje dla rodziców
 Lekarz psychiatra wydaje diagnozę na piśmie. Tekst
powinien zawierać zalecenia dotyczące
postępowania pedagogiczno - wychowawczego
wobec dziecka. Lekarz psychiatra przepisuje łagodne
środki psychotropowe dobrane indywidualnie do
każdego pacjenta. Co miesiąc podczas wizyty
kontrolnej lekarz może skorygować stosowaną przez
siebie terapię w zależności od jej skuteczności.
 Rodzice lub opiekunowie powinni nawiązać i
utrzymywać ścisłą współpracę z wychowawcami i
nauczycielami aby otoczyć dziecko serdeczną,
spójną i konsekwentną opieką.

40. Pierwsze kroki leczenia
informacje dla rodziców
 Z zaburzeniami koncentracji uwagi często występuje
dysleksja i dysgrafia, toteż warto skorzystać z
pomocy w tych dziedzinach. Po diagnozę i
skierowanie na zajęcia wyrównawcze należy się udać
do rejonowej poradni psychologiczno -
pedagogicznej. Mając orzeczenie o dysleksji czy
dysgrafii zyskujemy prawo do pozytywnego
rozpatrzenia naszego podania do dyrekcji szkoły o
zapewnienie dziecku szczególnych warunków
zdawania egzaminów. Są one określone przepisami
ustawy i znane dyrektorom szkół.

41. PODSUMOWANIE

42. zaburzona koncentracja
uwagi
 - uczniowie bardzo szybko się rozpraszają:
 - zapominają polecenia;
 - nudzą się szybko;
 - szybko przerywają pracę, w połowie;
 - czytają bez zrozumienia;
 - wracają do początku, gdy przerwą pracę;
 - charakteryzuje je chaos odpowiedzi i natłok myśli;
 - bardzo dużo gestykulują;
 - mają trudności z zorganizowaniem sobie pracy;
 - unikają zadań wymagających wysiłku umysłowego;
 - gubią rzeczy potrzebne do pracy;
 - zapominają co było zadane.

43. Co może zrobić nauczyciel?
 Dawać bardzo krótkie komunikaty, formułowane w
pozytywie:
np.: Teraz otwórz zeszyt!, Kopiesz w ławkę!, Spakuj
rzeczy!,
Uwaga, zaczynamy pisać!, Spójrz w zeszyt!
 Powtórzyć polecenie krótko i czytelnie.
 Zapisać polecenie.

44. Co może zrobić nauczyciel?
 Sprawdzić, czy uczeń wykonał to polecenie ( czy rzeczywiście
otworzył zeszyt), teraz dopiero przechodzimy do następnego
polecenia:
np..: A teraz otwórz książkę na stronie 20.
następnie:
Spójrz na zadanie 2 na stronie 20. następnie:
Zrób to zadanie.
 Zwracać uwagę hasłowo:
Spójrz na mnie!, Halo!, Zobacz!, Uwaga! – i zatrzymać wzrok na
dziecku.
 Stanąć przy dziecku, poklepać po ramieniu, kucnąć i popatrzyć
mu w oczy, prosić o powtórzenie jego słów – utrzymać kontakt
wzrokowy.

45. Nadmierna ruchliwość
 - nerwowe ruchy rąk i stóp;
 - często wstają z miejsca, chodzą po klasie;
 - nadmiernie gadatliwe;
 - ciągle kręcą się;
 - grzebią w teczce;
 - gryzą ołówki;
 - wyrywają się do odpowiedzi, choć nie zawsze znają
właściwą odpowiedź;
 - zaczepiają, potrącają.

46. Co może zrobić nauczyciel?
 Prosić ucznia o wykonanie drobnych czynności np.:
- zawieszanie mapy;
- zbieranie zeszytów;
- przyniesienie kredy;
- zmoczenie gąbki;
- przyniesienie wody do kwiatków; podlanie kwiatków;
- zmycie tablicy.
 Chwalić za każdy etap pracy, mówić powoli - to
uspakaja.

47. Co może zrobić nauczyciel?
 Mało dopytywać, bo ucieknie od kontaktu; unikać
pytania „DLACZEGO?”, w zamian: „CO SKŁONIŁO
CIĘ DO ....?”
 Za każdym razem pokazywać mu, co robi dobrze, z
czego się cieszymy.
 Gdy biegnie na korytarzu, to zatrzymać go i utrzymać
kontakt wzrokowy, spytać o imię, odciągnąć uwagę
„CHODŹ, POMÓŻ MI ...”
 Wzmacniać pozytywnie, pochwalić jak coś zrobił
dobrze np. spokojnie przesiedział 5 minut.

48. Nadmierna impulsywność
 - impuls tzn. działam już;
 - reakcja jest nieproporcjonalna do bodźców (agresja
słowna, fizyczna);
 - działają nie przewidując konsekwencji swojego
działania, łatwiej podpadają, bo nie sprawdzają czy
nauczyciel jest obok;
 - wiedzą, co powinni zrobić, ale tego nie robią; znają
reguły, ale mają kłopoty z ich zastosowaniem;
 - są niecierpliwe, często wtrącają się do rozmowy, nie
czekają na swoją kolej;

49. Nadmierna impulsywność
 - przypadkowo, nieumyślnie niszczą rzeczy;
 - prowokują, kłócą się;
 - obrażają się, kłamią;
 - odpowiadają nie na temat, wolą mówić niż słuchać;
 - generalizują: „nikt mnie nie lubi , nikomu na mnie nie
zależy”.

50. Co może zrobić nauczyciel?
 Dzień po dniu przypominać o zasadach.
 Proponować: weź ołówek i pokaż na kartce jaki jesteś
zły, narysuj to;
 Wykorzystać „kartkę bezpieczeństwa” „Zgnieć ją,
podrzyj, podeptaj, wyrzuć”
 Odwrócić uwagę dziecka „Chodź pomożesz mi przy ”
 Posadzić pomiędzy dwoma flegmatycznymi prymusami.
 Mówić często: np. chciałbym żebyś to jutro poprawił;
zależy mi na tym żebyś……

51. literatura
 Materiały Ireny Wielowiejskiej ze
Stowarzyszenie Pomocy
Dzieciom Nadpobudliwym
"Ponad"
M. Grzegorzewska:
Pedagogika specjalna
H. Spionek: Zaburzenia
psychoruchowego rozwoju
dziecka
J. Konopnicki
"Niedostosowanie społeczne„
 M. Marek - Ruka:
Niepowodzenie szkolne a
niedostosowanie społeczne
młodzieży
J. Konopnicki
"Niedostosowanie społeczne"
 M. Ziemska "Rodzina a
osobowość"
Z. Tyszka "Socjologia rodziny"
Z. Tyszka "Socjologia rodziny"
M. Ziemska "Rola rodziny w
kształtowaniu osobowości
społecznej dziecka"
St. Kowalski "Socjologia
wychowania w zarysie"
K. Obuchowski: "Psychologia
dążeń ludzkich"
 „Nadpobudliwość
psychoruchowa u dzieci”
Wolańczyk, Kołakowski
 „Zaburzenia emocjonalne u
dzieci” A.Kozłowska

53. Dziękujemy za uwagęDziękujemy za uwagę