SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 10
Descargar para leer sin conexión
Neurology International 2016; 8:5939
Time perception mechanism at central nerveous system
Merkezi Sinir Siteminde Zaman Algı
Mekanizmaları
ÖZET
Beş duyu ; çevresel bilgileri almak ve MSS iletmek için özel yollardır. Zaman algısı ,
bilişşsel süreçler ve çevresel değişiklikler ile ilişkili uyaranların toplamıdır. Böylece ,
zaman algısı kompleks nöral mekanizmalara ihtiyaç duyar ve duygu durum , dikkat
seviyesi , hafıza ve hastalık ile değişebilir. Bu bilgiye rağmen , zaman algısının nöral
mekanizması tamamen bilinmemektedir. İlişkili mekanizmaların amacı ; zaman algısını
anlamak için katkı koyan nörofonksiyonel yönleri , teorileri , yürütücü işlevleri ve
patolojiler içerir.
Zaman algısı ile ilgili makaleler 1980'den 2015'e ; nöroanatomi ,nörofizyoloji , teori
,zaman hücreleri , hafıza şizofreni ,depresyon, dikkat eksikliği , hiperaktivite bozukluğu
Parkinson Hastalığı anahtar kelimeleri kullanılarak araştırıldı.Çalışmanın amacı için
dahil edilme kriterlerini barındıran 158 makale değerlendirildi. Zaman algısı ile ilgili
bölgelerin anlaşılmasında ilerleme sağlamış Frontal korteks , pariatel korteks , bazal
ganglion , serebellum ve hipokampus ile ilgili araştırmaları değerlendirdik. Nörolojik ve
psikyatrik bozukluklarda ; zaman algısı hastalığın ciddiyetine ve tipine göre değişir.
GİRİŞ
Zaman algısı ; subjektif zaman deneyimi ve olay süresinin nasıl bireysel yorumlandığını
tanımlayn bir kavramdır. Koşullara bağlı olarak ; insanlar zamanın yavaş veya hızlı
geçtiğini hissedebilir. Ciddi bilişsel ve davranışsal eylemlerle ilgili olmanın yanı sıra ;
MSS'nin çevresel bilgiyi işleyiş yoluna da bağımlıdır. Zaman yorumlanmasındaki
çarpıklıklar da bazı psikayatrik ve nörolojik hastalıklarla ilişkilidir. Zaman algısı; algının
ilişkili olduğu hastalıklarla zaman algısının nöral fonksiyonlarına anlayış geliştirmek
iteyen araştırmacılar tarafından büyük ilgi gördü. Zaman algısı bozukluğundan
müzdarip kişilerin ; dış ortamdan beyine zaman geçişi ile ilgili önemli bilgiler taşıyan
belirli bir yolun eksikliği için bir konsensus vardır.
Zaman algısı tüm duyu kanallarını içerir. Ancak bu duyumların hangi ölçüde sinirsel
yapılar tarafından düzenlendiği açık değildir. Ayrıca zaman duyusu ile ilişkili çeşitli
beyin bölgeleri ( frontal korteks , bazal ganglion , pariatel korteks , serebellum ve
hipokampus ) milisaniye , saniye , dakika fraksiyonlarında bilgiyi almak , ilişkilendirmek
ve yorumlamakla sorumludur.Bu nöral işlemler ; bellek , dikat ve diğer duygusal
durumların katılımı ile algılanabilmektedir.Ancak birçok koşulda ; zaman hipo (
olduğudan az ) veya hiper ( olduğudan fazla) tahmin edilebilir. Örneğin önemli bir
olay beklediğimiz zaman , tatile gideceğimiz gün gibi- zaman tatile gitmemize yakın
günler tatilin sona yaklaştığı günlerden daha yavaş geçer ve biz işe dönmeye
kendimizi daha yakın hissederiz.
Farklı zaman algıları , günlük aktiviteleri algılama yollarındaki farklılıkların yanı sıra
nörolojik ve psikiyatrik hastalıkların etkisi altındaki farklılıklar ile ilişkili olabilir.Dikkat
eksikliği ,hiper aktivite bozukluğu ,depresyon , şizofreni veya Parkinson Hastalığından
müzdarip bireyler için çalışmalar bu koşullarda bireylerin bozulmuş bir zaman algısı
olduğunu ortaya koymuştur. Bu alandaki ilgilenim ; MSS'nin zaman algısını nasıl analiz
ettiğini ve kodladığını tanımlamak için özellikle dizayn edilen modellerin gelişimi ile
sonuçlandı.Bu modeller ; hafıza ve dikkat ile ilgili alanlar gibi ; zaman ile bağlantılı
olayların bir bölümünün daha iyi anlaşılmasını sağlar.
Bu modellerden bazıları diğerlerine nazaran daha geniş çerçevede bilimsel komiteler
tarafından kabul edilmştir; hassas modda - tümüyle MSS ve zaman algısı arasındaki
ilişkiyi tanımlayan evrensel olarak kabul görmüş bir model geliştirilmemiştir. Bunu
akılda tutarak , bu makale zaman algısı anlayışının gelişmesinde stratejik öneme
sahip olduğu düşünülen temel kavramları ve teorileri gözden geçirmeyi amaçlamıştır.
Biz geliştirilmiş farklı zaman algısı modellerini tartışacağız ve beyin bölgelerinin hafıza
katılımı ve zaman algısı ile ilişkili nörolojik hastalıklarla alakalı ortaya çıkan bazı
kuramları anlatacağız.
Yazının ilk bölümü zamansal işleme katılan nöroanatomiyi açıklar ve ikinci bölümü
bellek ile ilgili zaman algısını , anlayışını bozan patolojilerin belli bölümlerini özetleyen
açıklamaları içerir.
ZAMAN ALGISI TEORİLERİ
Zaman sayımı ve kodlamaya katılan nöral mekanizmalar henüz net , tam anlaşılmış
değildir. Zaman algısını açıklayan farklı modeller olarak ; nörobiyolojik iç saat ,
spektral zaman , bağımlı durum ve doğrusal ve hataları tanımlayan öğrenme ve
değiştirme stratejilerini tanımalayan doğrusal olmayan ağ modelleri sunulmuştur.
Bunlardan belki de en iyi biliş ; (doğruya en yakın , kabul gören ) skaler zaman (?)
teorisine dayanan dahili saat teorisidir.Bu alanda yapılan çalışmalar genellikle pace
maker anahtarı akümülatör mekanizmasını içermektedir.
Dikkat tarafından kontrol edilen anahtar kalp pilini açar ; dikkat , geciktirilmesi
gereken bir uyarıya odaklandığında, pace maker tarafındn gönderiken uyarıları
akümülatör içinde iletilmesini sağlayan anahtar kapanır . Uyarıcı değiştiren üzerinde
, anahtarı yeniden açar ve akımı keser . Böylece zaman , süre ağırlığınca biriken
uyarı sayısına göre tahmin edilebilir.
Zaman skaler teorisine ilişkin bilgi işleme modeli ; hafıza noksanlıkları , dahili zaman
yavaşlamaları , geçen sürenin değerlendirilmesi esasındaki ilişkinin objektif
kritizasyonu ile saniyeler dakikalar arasında değişen zaman dönemlerini kapsayan
bağlamlarda çalışılmıştır . Bu çalışmalar kapsamında katılımcılardan farklı gruplar ;
zaman üretim - yeniden üretim, zaman reaksiyonu , dikkat ve bellek ile ilgili farklı
başlıklara dahil edilmiştir. Çalışmaların çoğu , zaman tahmini, kognitif fonksiyonlar yaş
ve görev süresinin aralarında ilişkili olduğunu göstermiştir.
ZAMAN ALGISINDA FRONTAL KORTEKS AKTİVİTESİ
İnsan bölgelerini kapsayan adaptif fonksiyonları alınan uyarının süresine göre
düzenlenir ve bunun bir sonucu olarak süreyi işleyebilir. Böylece zaman algısı iç
saatine bağlı kortikal yapıları belirli bir görev- eylem ile ilgili olanlar arasındaki
etkleşime bağlıdır. Bu bağlamda , frontal korteks yaygın kısa ve uzun süreli bellekte
zamansal bilgiyi işleme ile ilişkili olmuştur. Özellikle , belirli bir süre bireyin tahmini
açısından prefrontal korteksin rolü depolama ve bellek ile ilgilidir.
Görevli bölgeler arasında gerekli ortak ilgi olduğundan ; biz görevimizi yaparız ve
ayrılırız , dikkatimizi subjektif şekilde düzenleriz ve sonra zaman algısı tetiklenir. Bu
anda frontal lob ; zaman tahmini deoğruluğunu izlem ve ileriye yönelik bellek
aktivasyonunu tahmin etmek arasındaki ilişkyi üstlenmek için görevdedir. Bu
bağlamda i frontal korteksin bellek depolama ilişkisi ile dolaylı zaman süresi
algılamasında önemli bir katılımı vardır.Ayrıca , dopamin tarafından vurgulanan
,artırılan beyinde beyincik , bazal ganglionlar gibi diğer beyin bölgeleri ile arasında
bağlantı ve reaksiyon aktifleşmesi ; dakika saniye algısı ile ilişkili görülmektedir. Öte
yandan ; Asetil kolin hafıza ve bellek ile ilişkili olupi frontal korteks ve priatal alanada
görüldüğü üzere zaman algısı görevini kapsamaktadır.
Frontal lobun zaman algısı açısından oynadığı rol sağ ve sol hemisfer faaliyetlerine
göre farklılık göstermektedir. Bazı yazarlar ; sağ frontal lob aktivitesi eylem süresince
durur; sol frontal lob aktivitesi sürerken bu noktaya kadar dikkatin korunmasına
yardım eder teorisini destekelemektedir. Sağ dorsolateral prefrontal korteks zaman
algısı için en fazla önem atfedilen bölge olarak kabul edilmektedir. Dorsolateral
prefrontal korteks lezyonlu hastalarda ; eylem sırasında zamansal diskrimnasyon
performansında değişiklik görülmüştür.
Bulguların ; zamanın " sözlü" tahmini motor ek alanlar ilişkili olarak göründüğünü ve bu
bölgedeki lezyonların varlığının " ritim" üretimi ve eylemlerin süresi ile ilgili algı
değişikliklerine yol açtığını ortaya çıkardı. Ayrıca baskın zaman modeli ; motor ek
alan ile dikkat ve zaman akümülatör arasındaki özel bölge ile ilişkilidir.
Öte yandan , Coull ve diğerleri ; dorsolateral prefrontal korteks ve ek motor alanının
faaliyetlerinin , eylemin bilişsel zorluğu ile bağlantılı olan zaman algısı ile ilişkisiz
olduğunu tasdik eder. Ayrıca , Meck ve Malapani dakika ve saniye temporizasyon
analizinde , hafıza çalışması ile ilgili görevlerde bilateral frontal aktivite gözledi.
BAZAL GANGLİONLARDA ZAMAN ALGISI
Bazal ganlionlar , motor korteksin yaptığı işlerin yürütülmesi kolaylaştırır. Bazal
ganglionlar , aynı zamanda duygu , motivasyon ,biliş , öğrenme , prosedürel hafıza ,
ödül ve güçlendirme , bağımlılık davranışı geliştirme , alışkanlıklar ve zaman algısı ile
ilişkilidir. Özellikle bazı araştırmacılar , BG'ların zaman algısı açısından oynadığı rolü
araştırmıştır. Mevcut çalışmalar ; Parkinson Hastalığı olanlar ile sağlıklı bireyler üzerinde
dopamin medaikasyonu ile nuc. accumbens, putamen ve nuc. kaudatusun zaman
algısı görevlerini karşılaştırmıştır.Haber , zaman periodunda BG tutulumunun dorsal
striatumda belirgin olduğunu belirtti. Zamanın ( beyinde ) temsili ; striatumun , talamik
ve kortikal benzer paternde salınımı tespit yeteneğinden ve sonra zaman algısının
farklı ihtiyaçlarına yanıtta senkronize nöral ateşlemeden etkilenir. Bu ; Jones ve
arkadaşlarının milisaniyelerin ve saniyelerin zamansal işleminde BG katılımını ve
düzenlenmesinde dopaminin rolünü doğrulaması ile uyumludur . Onlar ( Jones ve ark
) ; 12 Parkinson Hastası - dopamn alan ve almayan ile birlikte 20 sağlıklı denek
üzerinde, zaman algısını içeren üç başlık altında araştırma yaptılar. Bu araştırmanın
sonucu ; kısa zamanda zamanın (algının ) yeniden üretimi için olduğu gibi sananiyler
içinde zaman (algısı ) üretimi için , BG bağlantısının gerekliliğini önerdi. Ayrıca , Coull
ve diğerleri , bireysel zaman algısı doğruluğunun putamende dopamin değişikliğiyle
hasarlandığını zamanın akışını olduğundan az veya çok tahmin ettiğini gözlemledi.
Bu etkiler PD'lihastalar; dopamin agonist veya antagonist kullananlarda da gözlendi.
Bu nedenle frontostriatal devre ; motor eylemlerin kodlanış süresi tarafından işlenerek
zaman periodunun beyin içinde temsilini sağlar . Bazal ganglionların zaman algısı
üzerindeki etkisi ; zaman algısına ait motor komponentin ayarlanması ile ilişkili
görülmektedir.
ZAMAN ALGISINDA PARİATEL KORTEKS ORGANİZASYONU
Pariatel korteks duyusal bilginin entegrasyon merkezi olarak bilinir ve bilişsel işlevlerin
çeşitliliği ile ilgilidir.Dorsolateral preforantal korteks ve temporal korteks ile anaotmik -
fonksiyonel ilişkisi eylem kontrolü ve mekansal referansla ilişkilidir. Bu bağlamda
pariatel korteks ; duyusal bilgiler ve bilişsel işlevlerin kodlanmasına dayalı planlama
hareketlerinde esastır. Böylece , dış uyaranlar algısı , milisaniye ve saniye arasında
değişen zaman skalasına pariatel korteks tarafından entegre edilmiştir.
Pariatel korteks uzay , boyut , sayı , hız ve zaman arasındaki benzerlikleri öneren "
magnitude" teorisi ile ilişkilidir.
Zaman tahmin ve mekansal oryantasyon üzerinde pariatel korteksin oynadığı rolü
tespit etmek zordur.Mekansal düzenlemenin hem zaman aralığı algısı hem de zaman
algısının statik komponenti ile ilişkisi olmasına rağmen bunlar eşdeğer kabul
edilebilmektedir. Bu bağlamda bir çalışma sol inferior pariatel kortekste tanımlanan
aktivasyonları ve bunun komponentlerini değerlendirdi. Özellikle lateral interpariatel
alanın zaman algısı ile ilişkili olduğu görüldü. Ayrıca , Maiman ve Esad dış uyaranlara
tepki olarak hareketlerin yürütülmesinde zamanlama içinde LIA üzerinde nöronların
daha geniş katılımını gösterdi. Onlar LIA etkinliğinin bir olay gerçekleştirilmek üzere
olup olmadığını belirlemede görev aldığını önermektedir. Transkranial manyetik
stimülasyon içeren çalışmalar ; zaman işleme adaptasyonun düzenleyen posterior
pariatel korteks ile zaman algısını içeren eylem sırasında sağ posterior pariatel
kortekste değişiklikleri göstermiştir.
Hayashi ve ark. sayısal diskriminasyonu içeren eylemde TMS ve fonksiyonel MR
kullandı ve inferior frontal gyrus ve sağ infrapariatel korteksten eş zamanlı
aktivasyonun gözlemledi. Onların sonuçları , RIC'in hassas zaman tahmininin hasarı ve
çözümlenmesinin ; etkileşiminin etkisinin derecesini düzenlediğini gösterdi. Ayrıca , bir
sağ temporo-pariatel inmeye uğramış deneklerin; birbirini izleyen iki olay arasında
saniye altı zamansal süreyi ayırt etmesi mümkün değildir. Böylece , onların zaman
algısı uyaranların refraktör perioduna bağlı bozulmuştur.
ZAMAN ALGISINDA SEREBELLAR AKTİVİTE
Beyinciğin doğrudan veya dolaylı olarak , hemen hemen tüm MSS ile bağlantısı
vardır. Uzun süre , serebellum sadece motor fonksiyonlar ile ilişkili sanılırdı ; ancak
propioseptif ve dikkat ilişkili öğrenme , motivasyon proçeslerinde rol aldığı görüldü.
Özellikle , zaman algısı biyolojik olarak beyincik katılımı ile vurgulanır olmuştur; ancak
işlemi henüz iyi aydınlanmış değildir. Zamanlamanın iki sistemi olduğuna
inanılmaktadır. İlki - otomatik - Beyincik , motor devreleri üzerinde milisanik olaylardan
sorumludur. İkinci , bilişsel kontrol edilen ; dakika düzeyinde sorumlu olan ve dikkat ve
bellek bağlantılı pariatel ve prefrontal alanlardan oluşur. Bir araştırma ; 400 ms ve 4 s
aralıklarla zaman diskriminasyon gözlemini serebellar lezyonu olan hastalarda
inceledi ve milisaniye se saniyeler düzeyinde hasar kaydetti.
Beyincik ve BG motor iş ve zaman algısı mekanizmaları sırasında propioseptif bilgileri
entegre eder. Zaman senkronizasyon proçesleri , BG ile zaman akışı mekanizmaları
lateral serebellumla ilişkili görülmektedir. Bu anlamda ; BG ritmin daha düzenli
algılanmasında görev alırken beyincik zamanın ayrık dönemlerini kodlar. Özellikle
lateral serebellar hemisferlerin zaman algısına geniş katılımı olduğu gözlenmiştir.
Dahası ; Purkinje hücreleri , zaman ; şartlı ve şartsız uyaran arasındaki aralıklarla
belirlenirken geniş aktiftir. Gooch ve arkadaşları serebellar lezyonu olanlarda çalışma
yapmış en büyük etkiyi milisaniyelerle ilişkili aktiviteleri üzerinde görmüştür.Muhtemel
bir açıklama olarak ; bu bölgedeki lezyonlarda saat mekanizması yavaş yürütülür ve
daha az atım birikmesi olur. Ayrıca , beyincik ; yaygın bir eylem sırasında meydana
gelen değişiklikleri yansıtan saniye -altı- veya saniye üstü aralıklarında meydana
gelen motor faaliyetlerinin feed-back kontrolüne katılır. Bu tür değişikliklerin örnekleri ;
uzuvlar,eler ve parmakların hareketi yönünde bir değişiklik ortaya çıkarmak kasların
aktivitesinde saniye-altı aralıkları düzeyinde görülüyor. Böylece , serebellumda
geribildirim aktiviteleri ilişkili devreler ; zaman ve hız gibi dış fiziksel zaman
parametrelerini içeren başarılı motor etkileşimindeki rollerinin sonucu saniye altı ve
saniye üstü aralığında zaman bilgisi sunar. Serebellar devrelerde içinde temsil edilen
bir görev ,zaman bilgisi ; başarılı bir ekilde yürütülmesinden sonra çeşitli görevleri ile
ilişkili dahili nöronal saat mekanizmaları kalibre etmek için yardımcı olacak nodüler
bağlantıları aracılığıyla dahili osilatöre aktarılır. Beyincik aralık zamanlama işlevinde
geribildirim süreçlerinin rolü ; normal değeri,aralığı korumak için geribildirim
süreçlerinin temel rollerinden biri olarak ; serebellar lezyonlu hastalarda artan çeşitliliği
gösteren çalışma tarafından desteklenmektedir. Serebellar kortekste unipolar fırça
hücreleri zaman aralıklarını temsil edebilir. Bu hücreler beyincik presinaptik uyarıma
cevabın geceikmesi ekstitatör sinaptik girişe katılmaktadırlar ; zamansal kodlamanın
stimulasyon frekansına bağlı olduğuna inanılmaktadır ve sıfırdan yüz milisaniyeye
kadar geciktirebilmektedir. Bu yolla ; hesaplama modelleri ; serebellum bağımlı
davranışşal eylemler üzerinde zaman mekanizmalarının serebellar korteks tarafından
hesaplandığını önermektedir. Ancak bazı araştırmacılar , beyinciğin bir iç saatin
odak noktası olmadığını savunmuştur ; sadece olaylar hakkında sinyaller vermektedir.
Bu durumda serebellum ve kortikal bölgeler ; serebelumun bahsedilen bölgelerde
zamansal nöron aktivitesi düzenlediği şekilde ilişkilidir. Bunun yanı sıra ; O' Reilly ve
ark. ; algısal öngörüye zamansal yön eklendiğinde beyincik ve interpariatel bölge
arasında daha büyük etkileşim tespit ettiler.
HİPOKAMPUS VE ZAMAN HÜCRELERİ
Hipokampus ; hafıza oluşumu , çevresel keşif süreci , (bilgiyi ) elde etmek için ilk
depolama ve geçiş yeteneği , hafızada tutma ve anımsam , uzun süreli hafıza ile ilgili
bilgi edinme ile ilişkili MSS yapısıdır. Bellek türleri ( epizodik , çalışma ) pekiştirmek ve
anıları uyandırmak için olaylar arasında başarılı kodlamaların zamansal dizelerini
gerektirir. Harici sensötler aracılığıyla , giriş bilgilerine karşılık gelen bellek alıcı ;
depolanacak sinir sistemlerine yönlendirilir ve bireysel olay önemli olarak algılandığı (
çocukların evlenmesi gibi duygu durum ) veya olay gerçekleşme sıklığı ( kobay
hayvanlar için tekrarlayıcı durumlar ) ölçüsünde uygun olarak seçilir. Bilgiler uzun bir
süre için muhafaza edildikten ya da sürekli olarak oluştuktan sonra , bellekte
konsodile edilmektedir ve daha sonra akla gelebilir.Belleği uyandırmak için , zaman
algısı sıralı olayların işlenmesinde esastır ve epizodik belleğin alımı ve organizasyonu
için hipokampüs katılımını içerir.
Zaman algısında hipokampusun rolü , 1984 yılında ; görsel 5 sn sinyali ile pik değer ve
(görev) süresi ( 2 veya 8 sn) nde farklılık oluşturan işitsel sinyalleri ayırt etmek için ;
radial kol labirentinde eğitim görevlerini yürüten deneysel fareler ( kontrol ve
fimbriafornik hasarlı grup) aracılığıyla araştırılmıştır. Sonuçlar, işitsel ayrımcılık süresi ve
oranının hasar tarafından etkilenmediğini ortaya çıkardı; ancak subjektif eşitlik noktası
daha kısa süreye kaymıştır . Hasarlı farelerde bu bölgedeki lezyonlar çalışma belleğini
bozar anlamına gelecek şekilde 5 sn objektif zamanına göre sağa kayma vardı.
Böylece çeşitli çalışmlar zaman algısında hipokampus katılımını anlamak amacıyla
başlamıştır. Bu önerme için , araştırmacılar , media septal alan hasarlanması ,
temporal lob rezeksiyonu , selektif dorsal hipokampus hasarlanması ve hipokampus
total desetruksiyonunu aralarında bulunduran çeşitli müdahaleler sergiledi. Meck ,
Matell , Church ; hipokampal etkiye katkıda bulunan faktörlerin analizini sağlayan ;
geçici bellek işleme , spesifik fazlarda hipokampus etkilerini izelo etmiştir. Bu
önermede , fimbiral fornikste hasar ve çalışan hafızada bilgi tutma süresinde
gözlenen değişiklik ve referans bellek içeriğinde bozulma görülür. Bu fornikste uzun
vadeli bilgileri hatırlam güçlüğüne neden olabileceği anlamına gelir. Buna ek olarak
; nöro görüntüleme çalışmaları ; bellek oluşumu ve bakımının ; frontal ve pariatel
korteks gibi kortikal yapıların bağlantıları ile ilişkili hipokampüsün adjuvan
aktivasyonunu gösterir. Gorchetchnikov ve Grossberg, zamansal işlemede
hipokampus ; entornihal kortekse ağ geçidi oluşturan hipokampal devre bileşenine
karşılık gelen CA 3 , CA 2 ve CA 1 ve dentat gyrus ve entornihal korteks devreleri
atarafından gösterilir. Özellikle, beynin bu bölgeleri arasındaki etkileşim; hafıza
tarafından konsodile edilerek koldların ayarlanmasıyla zamansal skalaya ve uyaranın
sekansına dönüşebilir.
Uyarlanabilir öğrenme modelleri ; günlük ve koşullu olayları öğrenmede modulasyon
ve senkronizasyonda , hipokampal hücre spektrumunda farklılık göstermiştir. Olayların
organizasyon ve aktivasyon zamanlaması , örneğin , saklı bir nesneyi hatırlamak gibi
günlük görevler , zaman hücleri olarak adlandırılan hipokampal nöron hücreleri
faaliyetlerinin sonucudur. Zaman hücreleri; korku şartlanması gibi hafıza olaylarının
yer etmesinin zamansal işlenmesini ifade eder. Eichenbaum ; kendi derleme
makalesinde ; insan ve hayvanların fizyolojik ve davranışsal yaklaşımını içeren
çalışmasında zaman hücreleri aktivitesini gösterdi. Benzer şekilde , basit bir tepki veya
belirli uyaranlara karşı tepkinin kompleks dizisini içeren öğrenmenin temel formuna
karşılık gelen klasik şartlandırma kullanan nörofizyolojik çalışmalar ; tekrarlayan
görevler sonucu konsodile hafızanın çağrışıma katılan zaman serilerini ortaya çıkardı.
Ayrıca , baika bir çalışma ; koku uyaranı ile zaman aralığının farklı süreleri ile ilişkili
öğrenen deneysel fareleri kullanarak standart zaman ayrımında hipokampus
katılımını önerdi. Araştırmacılar , Hipokampusun kokulara dayalı bir labirent ( yolak )
keşfetmek için ve birkaç dakika boyunca geçen süreyi takip edebilme yeteneği
açısından sıçanların davranışında önemli bir rol oynadığını ortaya koymuştur.
Zaman hücrelerinin performansı yaşanmış bir deneyim oluşturan ardışık olayların
zamansal organizasyonunda gösterilmiştir, örneğin travmatik veya heyecan verici bir
olay. Kraus ve ark. ;ratların labirentte mekansal konum algılamasında zaman
hücrelerinin etkisi olduğunu kabul edip, bunu çalışmada gözlemledi. Koşu bandı
görevinde zaman tutma ,eylem gerçekleşirken nöronal ateşleme aktivitesini
kaydeden nörogörüntüleme ile eşzamanlı gözlemlendi. Araştırmacılar , hipokampal
nöronların geniş kısmında rat eylem gerçekleştirdiği sırada nöral ateşleme
gözlemledi. Bu sonuç , nöronal aktivasyonun kalıntı kokuya isnat edilemeyeceğini
gösterdi; örneğin , rehber gibi bir şey rutin eylem sırasında performansı iyi hale
getirebilir, bu ; ratların davranışlarının zaman ve mekandan şiddetle etkilendiğinin
kanıtıdır. Bu bulgu , deneyim hafızasının olayların sıklığı ya da önemi açısından
hipokampusun aktif katılımı ile organize olduğunu göstermektedir.
ZAMAN ALGISI VE HAFIZA
Bütün insalar sürekli geçmiş olayları hatırlama ve olayları sunma , genel bilgiyi ifade
etme i hareketin zamanını kontrol etme gibi zamansal faaliyetlere katılır. Bu bilgi (
geçmiş bilgisi) depolama yeri (hafıza)nın sistemine konulur ve istenildiği zaman geri
kazanılabilir. Bu bağlamda insan hafızası algılarımız için önemli bir rol oynar. Özellikle
, hafızanın dört sistemi farklı deneyimlere daha fazla veya daha az ölçüde
katılmakradır. Yani ,semantik bellek ( bilgiyi işlemek için sorumlu ; kavramlar, dilsel
ifadeler , olaylar ) , işevsel bellek ( nispeten otomatik hareketlerin ve öğrenilmiş
hareketlerin performansına katılır ) , çalışan bellek ( mevcut ya da yakın geçmişle
ilgili bilgiyi işlemek için sorumlu ) ve epizodik bellek ( geçmiş kişisel bilgileri işlemek
adına sorumlu ). Pan ve Luo , çalışan hafızanın zaman algısına müdahil olduğunu
gözlemledi. Bu durum , otomatik hareketlerin sekansına atıf yapan aralık zamanlama
hareketlerinin zaman kontrolü ve planlaması gerektiren eylemlerde tespit edildi .
Ayrıca , zaman algısı , farklı bilişsel süreçler ile ilgilidir. Mevcut çalışmalar ;bir görev için
azalmış dikkatin , subjektif zaman algısında çok büyük azalmaya yol açtığını kaydetti.
Amnezili hastalarda yapılan çalışmalar, bu durumdan müzdarip bireylerin hassas, kısa
süreyi ( 10 sn'den az ) değerlendirmede daha az yetenekli olduğunu ve uzun zaman
süreyi ( 10 ya da 20 sn'den daha fazla ) göz ardı etmesinin daha muhtemel
olduğunu gösterdi ; ancak bu çalışma sadece uzun süreli hafızanın bir işlev
bozukluğundaki eksiklik ile bağlantılı . Bu fikre dayanarak ; Poutlas ve Perbal ,
epizodik hafızada selektif defisit göstermesi bakımından amnezili hastaların dağıtım
kapasitesini değerlendirmek için , zaman üremesi ve üretimini içeren görevleri
kullanrak birden fazla çalışma yaptı. Parkinson hastalarında zaman algısı işlev
bozukluğu üzerine bazı çalışmalar; bir iç zamanlama mekanizmasında böyle bir
bozulmayı açıkladı. Bu şekilde , hafıza ; PD'li hastaların zaman yorumlanmasında
görülen zorluğa kaynaklık etmektedir. Benzer şekilde ; PD ' li hastaların performansı ,
hafızaya bağımlı olan zaman üremesi ve zamanlamanın iç dönemlerini
tanımlamaya katılması gereken zaman üretimine göre değerlendirildi . ( zaman )
Üreme görevi sırasında , PD'li olmayanlara göre hastalarda süre ile ilgili yargılar daha
çeşitlidir ve hafıza bozukluğunun yaygınlığı ve hastalığın ağırlığı ile koreledir.
HASTALIKLAR ZAMAN ALGISINDA BOZULMAYA NEDEN OLUR
Gerçekliğin yorumlanmasına katılan çeşitli bileşenlere rağmen, zamanın bilginin
işlenmesinde esansiyel olduğu iyi bilinmektedir çünkü birçok olayın tespiti ile ilişkilidir
ve bireylere çevrelerini algılama için fırsat vermektedir. Zaman terimi bir olayın
süresinin tahmini ifade etmek için kullanılır olmuştur. Zaman tahmin etme yeteneği ;
bazı hastalıklar , toksik durumlarda ,psiiyatrik bozukluk gelişim sonucunda değişebilen
, istikrarlı bir fonksiyon olarak kabul edilebilir. Zaman , subjektif olarak durumlardan
etkilenebilir ve eksternal uyarı etkisi olmaksızın objektif zamanı ölçmek için sorumlu
dahili saatin katılımını gerektirir. Bu bölüme zaman algısını bozma ile ilişkili yaygın
hastalıkların bazıları açıklanmaktadır.
Depresyon boşluk ya da üzüntü hissi ile karakterize yaygın bir duygu durum
bozukluğudur. Bazı insanlar için depresyon zaman çok yavaş geçiyor algısı ile ilişkilidir;
yani depresyon bireyin öznel zaman deneyimini değiştirebilir. Depresyonlu bazı
hastalar , zamanın normalden daha yavaş geçtiğini veya tamamen durduğunu
rapor ederler. Ancak, subjektif his, zaman algısında intrinsik değişimi göstermez ; bu
bize etkilenmiş bireysel zaman deneyimlerinin diğerleri gibi aynı yolla fakat
disinkronizasyondan bir türle olduğunu ifade eder. Bu durum deneklerin , kısa ya da
uzun olarak 400 ile 1600 ms arasında bir sinyal ile sınıflandırılmış olan bir çalışmada
görülmektedir. Sonuçlar , depresyon şiddetlendikçe algılanan zaman süresinin
bozulduğunu göstermektedir. Bundan başka , Oberfeld ve diğ. depresyonlu
hastalarda aralık zamanı ( sözel thmin , zamanın üretimi ve üremesi ) çalıştı fakat
zaman aralığında herhangi bir değişiklik tanımlamadı.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, yürütme fonksiyonunun bozulması ile
karakterize bir nörolojik hastalıktır. Zaman algısının yürütme fonksiyonu olduğu göz
önüne alındığında ; DEHB'lı hastalarda değişiklikler ile ilişki kurulabilir. Ayrıca zaman
algısı sık sık, bu aralıkların süresinde farklılıkları değerlendirilmesi gereken konu (nesne ,
durum )ya görece daha kısa süreli uyarı çiftlerinin sunumunu içerir. DEHB olan
çocukların katıldığı bir çalışmada ( 1000 - 1300 ms arasında ) çok kısa sürelerde
zamansal diskriminasyon açığı bildirildi. Diğer taraftan bazı çalışmalar , DEHB olan
bireylerde zaman süresi diskriminasyon farkı oluştuğunu ancak bu durumda
deneklerin daha uzun zaman süresi diskriminasyonunda daha hassas olduğunu teyit
eder.
Şizofreni düşünce değişikliği ilişkili halüsünasyon ve hezeyan semptımları ile karakterize
karmaşık ve ciddi psikayatrik hastalık olarak kabul edilir. Patogenezi hala
bilinmemektedi.r ancak dikkat süreleri , hafıza , yürütücü işlevler, algı ve bilinçte
eksiklikler oluşturabilmektedir. Araştırmacılar şizofreninin , zamanın işlenmesinde
değişiklikler ile ilişkili olabileceğine işaret etti. Şizofreni düşündüren duygudurumla
alakalı müspet bulgular ; halüsinasyon , psikomotor yoksulluk , deliryum ve konuşma
yoksulluğudur. Klinik ve deneysel sonuçlar , şizofreniden müzdarip hastaların sağlıklı
deneklere nazaran zamanı daha az tahmin etme yeteneğinde olduğunu
göstermektedir. Dikkat bozukluğuna ek olarak, şizofreni çalışma hafızası bozukluğu ile
ilişkilidir. Ancak , epizodik bellek çalışmaları , şizofreniden muzdarip hastaların
olayların ne zaman olduğunu bilmediğini ancak gerçekleitiğini hatırlayabileceğini
ileri sürmüştür. Bu sonuçlar, hastaların hafızalarını kaybetmediğini , zaman algısı
organizasyon bozukluğu deneyimini bildirmektedir. Böylece, şizofrenin sonuçlarını
ortaya çıkaran değişiklikleri daha iyi anlamak için; şizofreni ve zaman algısını işleyen
beyin bölgeleri arasında ilişkiye bağlı zaman algısını değerlendirmek gerekmektedir.
Parkinson Hastalığına , bozulmuş hareket zamanı genellikle bradikinezi/akinezi olarak
sunulan ve bradifreni olarak adlandırılan uzamış bilgiyi işleme süresini içeren kognitif
ve motor değişikliler tarafından eşlik edilir. PH; sunstantia nigra kompakt kısmında
hücrelerin ilerleyici ölümüne neden olan nigrostriatal yol üzerinde dejeneratif bir
süreç nedeniyle BG devrelerinin disfonksiyonu ile karakterizedir. Bu striada dopamin
azlığını ve indirekt zaman algısı disfonksiyonu oluşumuna neden olur. PD'li hastalar
uzamış reaksiyon zamanı i bilgi işleme ve harekette zayıflama ile prezente olur. Onlar ,
konuşma bozukluğu ve motor eylemleri sabit ritimlerde tutmada azalmış yetenek
gösterir. PH içeren çalışmalar sık sık ; saniyeler ve dakikalar üzerinde zamansal
işlemeyi gözlemek için skaler teori dahilinde gerçekleştirilir. Frontostriatal devreler
zamanın uzun aralıklarının tahminine katılabilirler ve bu PH'lı hastalarda zaman algısı
değişikliklerini açıklayan teorilerden birisi olmuştur.
SONUÇ
Duyguyla ,aceleci , rahatlamış veya relefonla aktarılıyor olmasına bakılmaksızın,
zaman günümüz için günümüzün bir parçasıdır ve tüm anlarda mevcuttur. Bu
bağlamda zaman algısı ve modelleme teorileri , işlevselliğin kesin formunu
açıklayamadan multipl saatlerin varlığını destekler. Ayrıca nörolojik ve psikiyatrik
hastalığa sahip denekler ; sıklıkla dikkat , hafıza ve dopamin,asetilkolin gibi
nörotransmitter aksiyon bozukluğuna bağlı olarak , bundan dolayı zamanı
algılamada zorluk ve geçmiş ve gelecek aksiyonları ile ilişkili kognitif ve motor
kaynakları etkileyen zamanı algılamada ve organize etmede zorluk yaşamaktadır.
Buna ek olarak ; frontal beyin , BG , serebellum , hipokampus ve pariatel korteks
lezyonlarının sonuçlanan hastalık belirtileri ; zaman algısı ilişkili nöral fonksiyonlar ve
hangi modeli içermektedir sorusuna cevap verebilmek için incelenmiştir.

Más contenido relacionado

Destacado

Parkinson Hastalığında motor olmayan semptomların değerlendirilmesi
Parkinson Hastalığında motor olmayan semptomların değerlendirilmesiParkinson Hastalığında motor olmayan semptomların değerlendirilmesi
Parkinson Hastalığında motor olmayan semptomların değerlendirilmesiOğuzhan Ay
 
Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu- (OHSS)
Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu- (OHSS)Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu- (OHSS)
Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu- (OHSS)Oğuzhan Ay
 
Mesanenin Nadir Görülen Kanserleri
Mesanenin Nadir Görülen KanserleriMesanenin Nadir Görülen Kanserleri
Mesanenin Nadir Görülen KanserleriOğuzhan Ay
 
IgG4 ilişkili hastalık: Nörooftalmolojik Perspektif
IgG4 ilişkili hastalık: Nörooftalmolojik PerspektifIgG4 ilişkili hastalık: Nörooftalmolojik Perspektif
IgG4 ilişkili hastalık: Nörooftalmolojik PerspektifOğuzhan Ay
 
Erişkin Lenfadenopatilerine Yaklaşım
Erişkin Lenfadenopatilerine YaklaşımErişkin Lenfadenopatilerine Yaklaşım
Erişkin Lenfadenopatilerine YaklaşımOğuzhan Ay
 
Merkezi sinir sisteminde zaman algısı mekanizmaları
Merkezi sinir sisteminde zaman algısı mekanizmalarıMerkezi sinir sisteminde zaman algısı mekanizmaları
Merkezi sinir sisteminde zaman algısı mekanizmalarıOğuzhan Ay
 
Sistemik Lupus Eritematozus SLE
Sistemik Lupus Eritematozus SLESistemik Lupus Eritematozus SLE
Sistemik Lupus Eritematozus SLEOğuzhan Ay
 
Gastrointestinal Semiyoloji ve Karın Ağrısı ile Gelen Hastaya Yaklaşım
Gastrointestinal Semiyoloji ve Karın Ağrısı ile Gelen Hastaya YaklaşımGastrointestinal Semiyoloji ve Karın Ağrısı ile Gelen Hastaya Yaklaşım
Gastrointestinal Semiyoloji ve Karın Ağrısı ile Gelen Hastaya YaklaşımOğuzhan Ay
 
Kanama Diatezi Olan Hastaya Yaklaşım
Kanama Diatezi Olan Hastaya YaklaşımKanama Diatezi Olan Hastaya Yaklaşım
Kanama Diatezi Olan Hastaya Yaklaşımoguzhanhk
 

Destacado (9)

Parkinson Hastalığında motor olmayan semptomların değerlendirilmesi
Parkinson Hastalığında motor olmayan semptomların değerlendirilmesiParkinson Hastalığında motor olmayan semptomların değerlendirilmesi
Parkinson Hastalığında motor olmayan semptomların değerlendirilmesi
 
Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu- (OHSS)
Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu- (OHSS)Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu- (OHSS)
Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu- (OHSS)
 
Mesanenin Nadir Görülen Kanserleri
Mesanenin Nadir Görülen KanserleriMesanenin Nadir Görülen Kanserleri
Mesanenin Nadir Görülen Kanserleri
 
IgG4 ilişkili hastalık: Nörooftalmolojik Perspektif
IgG4 ilişkili hastalık: Nörooftalmolojik PerspektifIgG4 ilişkili hastalık: Nörooftalmolojik Perspektif
IgG4 ilişkili hastalık: Nörooftalmolojik Perspektif
 
Erişkin Lenfadenopatilerine Yaklaşım
Erişkin Lenfadenopatilerine YaklaşımErişkin Lenfadenopatilerine Yaklaşım
Erişkin Lenfadenopatilerine Yaklaşım
 
Merkezi sinir sisteminde zaman algısı mekanizmaları
Merkezi sinir sisteminde zaman algısı mekanizmalarıMerkezi sinir sisteminde zaman algısı mekanizmaları
Merkezi sinir sisteminde zaman algısı mekanizmaları
 
Sistemik Lupus Eritematozus SLE
Sistemik Lupus Eritematozus SLESistemik Lupus Eritematozus SLE
Sistemik Lupus Eritematozus SLE
 
Gastrointestinal Semiyoloji ve Karın Ağrısı ile Gelen Hastaya Yaklaşım
Gastrointestinal Semiyoloji ve Karın Ağrısı ile Gelen Hastaya YaklaşımGastrointestinal Semiyoloji ve Karın Ağrısı ile Gelen Hastaya Yaklaşım
Gastrointestinal Semiyoloji ve Karın Ağrısı ile Gelen Hastaya Yaklaşım
 
Kanama Diatezi Olan Hastaya Yaklaşım
Kanama Diatezi Olan Hastaya YaklaşımKanama Diatezi Olan Hastaya Yaklaşım
Kanama Diatezi Olan Hastaya Yaklaşım
 

Similar a Merkezi Sinir Sisteminde Zaman Algı Mekanizmaları

Bellek (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bellek (fazlası için www.tipfakultesi.org)Bellek (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bellek (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI
BİLGİYİ İŞLEME KURAMIBİLGİYİ İŞLEME KURAMI
BİLGİYİ İŞLEME KURAMINeslihanKara3
 
Duygudurum Bozuklukları: Nörobiyoloji (Dr Fuad Bashirov)
Duygudurum Bozuklukları: Nörobiyoloji (Dr Fuad Bashirov)Duygudurum Bozuklukları: Nörobiyoloji (Dr Fuad Bashirov)
Duygudurum Bozuklukları: Nörobiyoloji (Dr Fuad Bashirov)Fuad Bashirov
 
Acik ve uzaktan ogrenme
Acik ve uzaktan ogrenmeAcik ve uzaktan ogrenme
Acik ve uzaktan ogrenmehilaltosun2
 
Ulusal 2009
Ulusal 2009Ulusal 2009
Ulusal 2009hakana
 
Davranisin norobiyolojik kokenleri (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Davranisin norobiyolojik kokenleri (fazlası için www.tipfakultesi.org)Davranisin norobiyolojik kokenleri (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Davranisin norobiyolojik kokenleri (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI.pdf
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI.pdfBİLGİYİ İŞLEME KURAMI.pdf
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI.pdfSenakszolu
 
Bilgiyi işleme kuramı.pdf
Bilgiyi işleme kuramı.pdfBilgiyi işleme kuramı.pdf
Bilgiyi işleme kuramı.pdfHatice Genç
 
bilgiilemekuram-230324212005-0e602f07.pptx
bilgiilemekuram-230324212005-0e602f07.pptxbilgiilemekuram-230324212005-0e602f07.pptx
bilgiilemekuram-230324212005-0e602f07.pptxMustafaKoyun6
 
Açık ve Uzaktan Öğrenme- Bazı Kuramlar
Açık ve Uzaktan Öğrenme- Bazı KuramlarAçık ve Uzaktan Öğrenme- Bazı Kuramlar
Açık ve Uzaktan Öğrenme- Bazı KuramlarMerveKarako2
 
bilgi işleme kuramı.pptx
bilgi işleme kuramı.pptxbilgi işleme kuramı.pptx
bilgi işleme kuramı.pptxNazmiye KOYUN
 

Similar a Merkezi Sinir Sisteminde Zaman Algı Mekanizmaları (14)

Bellek (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bellek (fazlası için www.tipfakultesi.org)Bellek (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bellek (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
93
9393
93
 
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI
BİLGİYİ İŞLEME KURAMIBİLGİYİ İŞLEME KURAMI
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI
 
Duygudurum Bozuklukları: Nörobiyoloji (Dr Fuad Bashirov)
Duygudurum Bozuklukları: Nörobiyoloji (Dr Fuad Bashirov)Duygudurum Bozuklukları: Nörobiyoloji (Dr Fuad Bashirov)
Duygudurum Bozuklukları: Nörobiyoloji (Dr Fuad Bashirov)
 
Acik ve uzaktan ogrenme
Acik ve uzaktan ogrenmeAcik ve uzaktan ogrenme
Acik ve uzaktan ogrenme
 
Ulusal 2009
Ulusal 2009Ulusal 2009
Ulusal 2009
 
Davranisin norobiyolojik kokenleri (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Davranisin norobiyolojik kokenleri (fazlası için www.tipfakultesi.org)Davranisin norobiyolojik kokenleri (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Davranisin norobiyolojik kokenleri (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI.pdf
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI.pdfBİLGİYİ İŞLEME KURAMI.pdf
BİLGİYİ İŞLEME KURAMI.pdf
 
Bilgiyi işleme kuramı.pdf
Bilgiyi işleme kuramı.pdfBilgiyi işleme kuramı.pdf
Bilgiyi işleme kuramı.pdf
 
bilgiilemekuram-230324212005-0e602f07.pptx
bilgiilemekuram-230324212005-0e602f07.pptxbilgiilemekuram-230324212005-0e602f07.pptx
bilgiilemekuram-230324212005-0e602f07.pptx
 
Di̇kkat nörobiyolojisi
Di̇kkat nörobiyolojisiDi̇kkat nörobiyolojisi
Di̇kkat nörobiyolojisi
 
Açık ve Uzaktan Öğrenme- Bazı Kuramlar
Açık ve Uzaktan Öğrenme- Bazı KuramlarAçık ve Uzaktan Öğrenme- Bazı Kuramlar
Açık ve Uzaktan Öğrenme- Bazı Kuramlar
 
bilgi işleme kuramı.pptx
bilgi işleme kuramı.pptxbilgi işleme kuramı.pptx
bilgi işleme kuramı.pptx
 
K
KK
K
 

Merkezi Sinir Sisteminde Zaman Algı Mekanizmaları

  • 1. Neurology International 2016; 8:5939 Time perception mechanism at central nerveous system Merkezi Sinir Siteminde Zaman Algı Mekanizmaları ÖZET Beş duyu ; çevresel bilgileri almak ve MSS iletmek için özel yollardır. Zaman algısı , bilişşsel süreçler ve çevresel değişiklikler ile ilişkili uyaranların toplamıdır. Böylece , zaman algısı kompleks nöral mekanizmalara ihtiyaç duyar ve duygu durum , dikkat seviyesi , hafıza ve hastalık ile değişebilir. Bu bilgiye rağmen , zaman algısının nöral mekanizması tamamen bilinmemektedir. İlişkili mekanizmaların amacı ; zaman algısını anlamak için katkı koyan nörofonksiyonel yönleri , teorileri , yürütücü işlevleri ve patolojiler içerir. Zaman algısı ile ilgili makaleler 1980'den 2015'e ; nöroanatomi ,nörofizyoloji , teori ,zaman hücreleri , hafıza şizofreni ,depresyon, dikkat eksikliği , hiperaktivite bozukluğu Parkinson Hastalığı anahtar kelimeleri kullanılarak araştırıldı.Çalışmanın amacı için dahil edilme kriterlerini barındıran 158 makale değerlendirildi. Zaman algısı ile ilgili bölgelerin anlaşılmasında ilerleme sağlamış Frontal korteks , pariatel korteks , bazal ganglion , serebellum ve hipokampus ile ilgili araştırmaları değerlendirdik. Nörolojik ve psikyatrik bozukluklarda ; zaman algısı hastalığın ciddiyetine ve tipine göre değişir. GİRİŞ Zaman algısı ; subjektif zaman deneyimi ve olay süresinin nasıl bireysel yorumlandığını tanımlayn bir kavramdır. Koşullara bağlı olarak ; insanlar zamanın yavaş veya hızlı geçtiğini hissedebilir. Ciddi bilişsel ve davranışsal eylemlerle ilgili olmanın yanı sıra ; MSS'nin çevresel bilgiyi işleyiş yoluna da bağımlıdır. Zaman yorumlanmasındaki çarpıklıklar da bazı psikayatrik ve nörolojik hastalıklarla ilişkilidir. Zaman algısı; algının ilişkili olduğu hastalıklarla zaman algısının nöral fonksiyonlarına anlayış geliştirmek iteyen araştırmacılar tarafından büyük ilgi gördü. Zaman algısı bozukluğundan müzdarip kişilerin ; dış ortamdan beyine zaman geçişi ile ilgili önemli bilgiler taşıyan belirli bir yolun eksikliği için bir konsensus vardır. Zaman algısı tüm duyu kanallarını içerir. Ancak bu duyumların hangi ölçüde sinirsel yapılar tarafından düzenlendiği açık değildir. Ayrıca zaman duyusu ile ilişkili çeşitli beyin bölgeleri ( frontal korteks , bazal ganglion , pariatel korteks , serebellum ve
  • 2. hipokampus ) milisaniye , saniye , dakika fraksiyonlarında bilgiyi almak , ilişkilendirmek ve yorumlamakla sorumludur.Bu nöral işlemler ; bellek , dikat ve diğer duygusal durumların katılımı ile algılanabilmektedir.Ancak birçok koşulda ; zaman hipo ( olduğudan az ) veya hiper ( olduğudan fazla) tahmin edilebilir. Örneğin önemli bir olay beklediğimiz zaman , tatile gideceğimiz gün gibi- zaman tatile gitmemize yakın günler tatilin sona yaklaştığı günlerden daha yavaş geçer ve biz işe dönmeye kendimizi daha yakın hissederiz. Farklı zaman algıları , günlük aktiviteleri algılama yollarındaki farklılıkların yanı sıra nörolojik ve psikiyatrik hastalıkların etkisi altındaki farklılıklar ile ilişkili olabilir.Dikkat eksikliği ,hiper aktivite bozukluğu ,depresyon , şizofreni veya Parkinson Hastalığından müzdarip bireyler için çalışmalar bu koşullarda bireylerin bozulmuş bir zaman algısı olduğunu ortaya koymuştur. Bu alandaki ilgilenim ; MSS'nin zaman algısını nasıl analiz ettiğini ve kodladığını tanımlamak için özellikle dizayn edilen modellerin gelişimi ile sonuçlandı.Bu modeller ; hafıza ve dikkat ile ilgili alanlar gibi ; zaman ile bağlantılı olayların bir bölümünün daha iyi anlaşılmasını sağlar. Bu modellerden bazıları diğerlerine nazaran daha geniş çerçevede bilimsel komiteler tarafından kabul edilmştir; hassas modda - tümüyle MSS ve zaman algısı arasındaki ilişkiyi tanımlayan evrensel olarak kabul görmüş bir model geliştirilmemiştir. Bunu akılda tutarak , bu makale zaman algısı anlayışının gelişmesinde stratejik öneme sahip olduğu düşünülen temel kavramları ve teorileri gözden geçirmeyi amaçlamıştır. Biz geliştirilmiş farklı zaman algısı modellerini tartışacağız ve beyin bölgelerinin hafıza katılımı ve zaman algısı ile ilişkili nörolojik hastalıklarla alakalı ortaya çıkan bazı kuramları anlatacağız. Yazının ilk bölümü zamansal işleme katılan nöroanatomiyi açıklar ve ikinci bölümü bellek ile ilgili zaman algısını , anlayışını bozan patolojilerin belli bölümlerini özetleyen açıklamaları içerir. ZAMAN ALGISI TEORİLERİ Zaman sayımı ve kodlamaya katılan nöral mekanizmalar henüz net , tam anlaşılmış değildir. Zaman algısını açıklayan farklı modeller olarak ; nörobiyolojik iç saat , spektral zaman , bağımlı durum ve doğrusal ve hataları tanımlayan öğrenme ve değiştirme stratejilerini tanımalayan doğrusal olmayan ağ modelleri sunulmuştur. Bunlardan belki de en iyi biliş ; (doğruya en yakın , kabul gören ) skaler zaman (?) teorisine dayanan dahili saat teorisidir.Bu alanda yapılan çalışmalar genellikle pace maker anahtarı akümülatör mekanizmasını içermektedir. Dikkat tarafından kontrol edilen anahtar kalp pilini açar ; dikkat , geciktirilmesi gereken bir uyarıya odaklandığında, pace maker tarafındn gönderiken uyarıları akümülatör içinde iletilmesini sağlayan anahtar kapanır . Uyarıcı değiştiren üzerinde , anahtarı yeniden açar ve akımı keser . Böylece zaman , süre ağırlığınca biriken uyarı sayısına göre tahmin edilebilir. Zaman skaler teorisine ilişkin bilgi işleme modeli ; hafıza noksanlıkları , dahili zaman yavaşlamaları , geçen sürenin değerlendirilmesi esasındaki ilişkinin objektif
  • 3. kritizasyonu ile saniyeler dakikalar arasında değişen zaman dönemlerini kapsayan bağlamlarda çalışılmıştır . Bu çalışmalar kapsamında katılımcılardan farklı gruplar ; zaman üretim - yeniden üretim, zaman reaksiyonu , dikkat ve bellek ile ilgili farklı başlıklara dahil edilmiştir. Çalışmaların çoğu , zaman tahmini, kognitif fonksiyonlar yaş ve görev süresinin aralarında ilişkili olduğunu göstermiştir. ZAMAN ALGISINDA FRONTAL KORTEKS AKTİVİTESİ İnsan bölgelerini kapsayan adaptif fonksiyonları alınan uyarının süresine göre düzenlenir ve bunun bir sonucu olarak süreyi işleyebilir. Böylece zaman algısı iç saatine bağlı kortikal yapıları belirli bir görev- eylem ile ilgili olanlar arasındaki etkleşime bağlıdır. Bu bağlamda , frontal korteks yaygın kısa ve uzun süreli bellekte zamansal bilgiyi işleme ile ilişkili olmuştur. Özellikle , belirli bir süre bireyin tahmini açısından prefrontal korteksin rolü depolama ve bellek ile ilgilidir. Görevli bölgeler arasında gerekli ortak ilgi olduğundan ; biz görevimizi yaparız ve ayrılırız , dikkatimizi subjektif şekilde düzenleriz ve sonra zaman algısı tetiklenir. Bu anda frontal lob ; zaman tahmini deoğruluğunu izlem ve ileriye yönelik bellek aktivasyonunu tahmin etmek arasındaki ilişkyi üstlenmek için görevdedir. Bu bağlamda i frontal korteksin bellek depolama ilişkisi ile dolaylı zaman süresi algılamasında önemli bir katılımı vardır.Ayrıca , dopamin tarafından vurgulanan ,artırılan beyinde beyincik , bazal ganglionlar gibi diğer beyin bölgeleri ile arasında bağlantı ve reaksiyon aktifleşmesi ; dakika saniye algısı ile ilişkili görülmektedir. Öte yandan ; Asetil kolin hafıza ve bellek ile ilişkili olupi frontal korteks ve priatal alanada görüldüğü üzere zaman algısı görevini kapsamaktadır. Frontal lobun zaman algısı açısından oynadığı rol sağ ve sol hemisfer faaliyetlerine göre farklılık göstermektedir. Bazı yazarlar ; sağ frontal lob aktivitesi eylem süresince durur; sol frontal lob aktivitesi sürerken bu noktaya kadar dikkatin korunmasına yardım eder teorisini destekelemektedir. Sağ dorsolateral prefrontal korteks zaman algısı için en fazla önem atfedilen bölge olarak kabul edilmektedir. Dorsolateral prefrontal korteks lezyonlu hastalarda ; eylem sırasında zamansal diskrimnasyon performansında değişiklik görülmüştür. Bulguların ; zamanın " sözlü" tahmini motor ek alanlar ilişkili olarak göründüğünü ve bu bölgedeki lezyonların varlığının " ritim" üretimi ve eylemlerin süresi ile ilgili algı
  • 4. değişikliklerine yol açtığını ortaya çıkardı. Ayrıca baskın zaman modeli ; motor ek alan ile dikkat ve zaman akümülatör arasındaki özel bölge ile ilişkilidir. Öte yandan , Coull ve diğerleri ; dorsolateral prefrontal korteks ve ek motor alanının faaliyetlerinin , eylemin bilişsel zorluğu ile bağlantılı olan zaman algısı ile ilişkisiz olduğunu tasdik eder. Ayrıca , Meck ve Malapani dakika ve saniye temporizasyon analizinde , hafıza çalışması ile ilgili görevlerde bilateral frontal aktivite gözledi. BAZAL GANGLİONLARDA ZAMAN ALGISI Bazal ganlionlar , motor korteksin yaptığı işlerin yürütülmesi kolaylaştırır. Bazal ganglionlar , aynı zamanda duygu , motivasyon ,biliş , öğrenme , prosedürel hafıza , ödül ve güçlendirme , bağımlılık davranışı geliştirme , alışkanlıklar ve zaman algısı ile ilişkilidir. Özellikle bazı araştırmacılar , BG'ların zaman algısı açısından oynadığı rolü araştırmıştır. Mevcut çalışmalar ; Parkinson Hastalığı olanlar ile sağlıklı bireyler üzerinde dopamin medaikasyonu ile nuc. accumbens, putamen ve nuc. kaudatusun zaman algısı görevlerini karşılaştırmıştır.Haber , zaman periodunda BG tutulumunun dorsal striatumda belirgin olduğunu belirtti. Zamanın ( beyinde ) temsili ; striatumun , talamik ve kortikal benzer paternde salınımı tespit yeteneğinden ve sonra zaman algısının farklı ihtiyaçlarına yanıtta senkronize nöral ateşlemeden etkilenir. Bu ; Jones ve arkadaşlarının milisaniyelerin ve saniyelerin zamansal işleminde BG katılımını ve düzenlenmesinde dopaminin rolünü doğrulaması ile uyumludur . Onlar ( Jones ve ark ) ; 12 Parkinson Hastası - dopamn alan ve almayan ile birlikte 20 sağlıklı denek üzerinde, zaman algısını içeren üç başlık altında araştırma yaptılar. Bu araştırmanın sonucu ; kısa zamanda zamanın (algının ) yeniden üretimi için olduğu gibi sananiyler içinde zaman (algısı ) üretimi için , BG bağlantısının gerekliliğini önerdi. Ayrıca , Coull ve diğerleri , bireysel zaman algısı doğruluğunun putamende dopamin değişikliğiyle hasarlandığını zamanın akışını olduğundan az veya çok tahmin ettiğini gözlemledi. Bu etkiler PD'lihastalar; dopamin agonist veya antagonist kullananlarda da gözlendi. Bu nedenle frontostriatal devre ; motor eylemlerin kodlanış süresi tarafından işlenerek zaman periodunun beyin içinde temsilini sağlar . Bazal ganglionların zaman algısı üzerindeki etkisi ; zaman algısına ait motor komponentin ayarlanması ile ilişkili görülmektedir. ZAMAN ALGISINDA PARİATEL KORTEKS ORGANİZASYONU Pariatel korteks duyusal bilginin entegrasyon merkezi olarak bilinir ve bilişsel işlevlerin çeşitliliği ile ilgilidir.Dorsolateral preforantal korteks ve temporal korteks ile anaotmik - fonksiyonel ilişkisi eylem kontrolü ve mekansal referansla ilişkilidir. Bu bağlamda pariatel korteks ; duyusal bilgiler ve bilişsel işlevlerin kodlanmasına dayalı planlama hareketlerinde esastır. Böylece , dış uyaranlar algısı , milisaniye ve saniye arasında değişen zaman skalasına pariatel korteks tarafından entegre edilmiştir. Pariatel korteks uzay , boyut , sayı , hız ve zaman arasındaki benzerlikleri öneren " magnitude" teorisi ile ilişkilidir.
  • 5. Zaman tahmin ve mekansal oryantasyon üzerinde pariatel korteksin oynadığı rolü tespit etmek zordur.Mekansal düzenlemenin hem zaman aralığı algısı hem de zaman algısının statik komponenti ile ilişkisi olmasına rağmen bunlar eşdeğer kabul edilebilmektedir. Bu bağlamda bir çalışma sol inferior pariatel kortekste tanımlanan aktivasyonları ve bunun komponentlerini değerlendirdi. Özellikle lateral interpariatel alanın zaman algısı ile ilişkili olduğu görüldü. Ayrıca , Maiman ve Esad dış uyaranlara tepki olarak hareketlerin yürütülmesinde zamanlama içinde LIA üzerinde nöronların daha geniş katılımını gösterdi. Onlar LIA etkinliğinin bir olay gerçekleştirilmek üzere olup olmadığını belirlemede görev aldığını önermektedir. Transkranial manyetik stimülasyon içeren çalışmalar ; zaman işleme adaptasyonun düzenleyen posterior pariatel korteks ile zaman algısını içeren eylem sırasında sağ posterior pariatel kortekste değişiklikleri göstermiştir. Hayashi ve ark. sayısal diskriminasyonu içeren eylemde TMS ve fonksiyonel MR kullandı ve inferior frontal gyrus ve sağ infrapariatel korteksten eş zamanlı aktivasyonun gözlemledi. Onların sonuçları , RIC'in hassas zaman tahmininin hasarı ve çözümlenmesinin ; etkileşiminin etkisinin derecesini düzenlediğini gösterdi. Ayrıca , bir sağ temporo-pariatel inmeye uğramış deneklerin; birbirini izleyen iki olay arasında saniye altı zamansal süreyi ayırt etmesi mümkün değildir. Böylece , onların zaman algısı uyaranların refraktör perioduna bağlı bozulmuştur. ZAMAN ALGISINDA SEREBELLAR AKTİVİTE Beyinciğin doğrudan veya dolaylı olarak , hemen hemen tüm MSS ile bağlantısı vardır. Uzun süre , serebellum sadece motor fonksiyonlar ile ilişkili sanılırdı ; ancak propioseptif ve dikkat ilişkili öğrenme , motivasyon proçeslerinde rol aldığı görüldü. Özellikle , zaman algısı biyolojik olarak beyincik katılımı ile vurgulanır olmuştur; ancak işlemi henüz iyi aydınlanmış değildir. Zamanlamanın iki sistemi olduğuna inanılmaktadır. İlki - otomatik - Beyincik , motor devreleri üzerinde milisanik olaylardan sorumludur. İkinci , bilişsel kontrol edilen ; dakika düzeyinde sorumlu olan ve dikkat ve bellek bağlantılı pariatel ve prefrontal alanlardan oluşur. Bir araştırma ; 400 ms ve 4 s aralıklarla zaman diskriminasyon gözlemini serebellar lezyonu olan hastalarda inceledi ve milisaniye se saniyeler düzeyinde hasar kaydetti. Beyincik ve BG motor iş ve zaman algısı mekanizmaları sırasında propioseptif bilgileri entegre eder. Zaman senkronizasyon proçesleri , BG ile zaman akışı mekanizmaları lateral serebellumla ilişkili görülmektedir. Bu anlamda ; BG ritmin daha düzenli
  • 6. algılanmasında görev alırken beyincik zamanın ayrık dönemlerini kodlar. Özellikle lateral serebellar hemisferlerin zaman algısına geniş katılımı olduğu gözlenmiştir. Dahası ; Purkinje hücreleri , zaman ; şartlı ve şartsız uyaran arasındaki aralıklarla belirlenirken geniş aktiftir. Gooch ve arkadaşları serebellar lezyonu olanlarda çalışma yapmış en büyük etkiyi milisaniyelerle ilişkili aktiviteleri üzerinde görmüştür.Muhtemel bir açıklama olarak ; bu bölgedeki lezyonlarda saat mekanizması yavaş yürütülür ve daha az atım birikmesi olur. Ayrıca , beyincik ; yaygın bir eylem sırasında meydana gelen değişiklikleri yansıtan saniye -altı- veya saniye üstü aralıklarında meydana gelen motor faaliyetlerinin feed-back kontrolüne katılır. Bu tür değişikliklerin örnekleri ; uzuvlar,eler ve parmakların hareketi yönünde bir değişiklik ortaya çıkarmak kasların aktivitesinde saniye-altı aralıkları düzeyinde görülüyor. Böylece , serebellumda geribildirim aktiviteleri ilişkili devreler ; zaman ve hız gibi dış fiziksel zaman parametrelerini içeren başarılı motor etkileşimindeki rollerinin sonucu saniye altı ve saniye üstü aralığında zaman bilgisi sunar. Serebellar devrelerde içinde temsil edilen bir görev ,zaman bilgisi ; başarılı bir ekilde yürütülmesinden sonra çeşitli görevleri ile ilişkili dahili nöronal saat mekanizmaları kalibre etmek için yardımcı olacak nodüler bağlantıları aracılığıyla dahili osilatöre aktarılır. Beyincik aralık zamanlama işlevinde geribildirim süreçlerinin rolü ; normal değeri,aralığı korumak için geribildirim süreçlerinin temel rollerinden biri olarak ; serebellar lezyonlu hastalarda artan çeşitliliği gösteren çalışma tarafından desteklenmektedir. Serebellar kortekste unipolar fırça hücreleri zaman aralıklarını temsil edebilir. Bu hücreler beyincik presinaptik uyarıma cevabın geceikmesi ekstitatör sinaptik girişe katılmaktadırlar ; zamansal kodlamanın stimulasyon frekansına bağlı olduğuna inanılmaktadır ve sıfırdan yüz milisaniyeye kadar geciktirebilmektedir. Bu yolla ; hesaplama modelleri ; serebellum bağımlı davranışşal eylemler üzerinde zaman mekanizmalarının serebellar korteks tarafından hesaplandığını önermektedir. Ancak bazı araştırmacılar , beyinciğin bir iç saatin odak noktası olmadığını savunmuştur ; sadece olaylar hakkında sinyaller vermektedir. Bu durumda serebellum ve kortikal bölgeler ; serebelumun bahsedilen bölgelerde zamansal nöron aktivitesi düzenlediği şekilde ilişkilidir. Bunun yanı sıra ; O' Reilly ve ark. ; algısal öngörüye zamansal yön eklendiğinde beyincik ve interpariatel bölge arasında daha büyük etkileşim tespit ettiler. HİPOKAMPUS VE ZAMAN HÜCRELERİ Hipokampus ; hafıza oluşumu , çevresel keşif süreci , (bilgiyi ) elde etmek için ilk depolama ve geçiş yeteneği , hafızada tutma ve anımsam , uzun süreli hafıza ile ilgili bilgi edinme ile ilişkili MSS yapısıdır. Bellek türleri ( epizodik , çalışma ) pekiştirmek ve anıları uyandırmak için olaylar arasında başarılı kodlamaların zamansal dizelerini gerektirir. Harici sensötler aracılığıyla , giriş bilgilerine karşılık gelen bellek alıcı ; depolanacak sinir sistemlerine yönlendirilir ve bireysel olay önemli olarak algılandığı (
  • 7. çocukların evlenmesi gibi duygu durum ) veya olay gerçekleşme sıklığı ( kobay hayvanlar için tekrarlayıcı durumlar ) ölçüsünde uygun olarak seçilir. Bilgiler uzun bir süre için muhafaza edildikten ya da sürekli olarak oluştuktan sonra , bellekte konsodile edilmektedir ve daha sonra akla gelebilir.Belleği uyandırmak için , zaman algısı sıralı olayların işlenmesinde esastır ve epizodik belleğin alımı ve organizasyonu için hipokampüs katılımını içerir. Zaman algısında hipokampusun rolü , 1984 yılında ; görsel 5 sn sinyali ile pik değer ve (görev) süresi ( 2 veya 8 sn) nde farklılık oluşturan işitsel sinyalleri ayırt etmek için ; radial kol labirentinde eğitim görevlerini yürüten deneysel fareler ( kontrol ve fimbriafornik hasarlı grup) aracılığıyla araştırılmıştır. Sonuçlar, işitsel ayrımcılık süresi ve oranının hasar tarafından etkilenmediğini ortaya çıkardı; ancak subjektif eşitlik noktası daha kısa süreye kaymıştır . Hasarlı farelerde bu bölgedeki lezyonlar çalışma belleğini bozar anlamına gelecek şekilde 5 sn objektif zamanına göre sağa kayma vardı. Böylece çeşitli çalışmlar zaman algısında hipokampus katılımını anlamak amacıyla başlamıştır. Bu önerme için , araştırmacılar , media septal alan hasarlanması , temporal lob rezeksiyonu , selektif dorsal hipokampus hasarlanması ve hipokampus total desetruksiyonunu aralarında bulunduran çeşitli müdahaleler sergiledi. Meck , Matell , Church ; hipokampal etkiye katkıda bulunan faktörlerin analizini sağlayan ; geçici bellek işleme , spesifik fazlarda hipokampus etkilerini izelo etmiştir. Bu önermede , fimbiral fornikste hasar ve çalışan hafızada bilgi tutma süresinde gözlenen değişiklik ve referans bellek içeriğinde bozulma görülür. Bu fornikste uzun vadeli bilgileri hatırlam güçlüğüne neden olabileceği anlamına gelir. Buna ek olarak ; nöro görüntüleme çalışmaları ; bellek oluşumu ve bakımının ; frontal ve pariatel korteks gibi kortikal yapıların bağlantıları ile ilişkili hipokampüsün adjuvan aktivasyonunu gösterir. Gorchetchnikov ve Grossberg, zamansal işlemede hipokampus ; entornihal kortekse ağ geçidi oluşturan hipokampal devre bileşenine karşılık gelen CA 3 , CA 2 ve CA 1 ve dentat gyrus ve entornihal korteks devreleri atarafından gösterilir. Özellikle, beynin bu bölgeleri arasındaki etkileşim; hafıza tarafından konsodile edilerek koldların ayarlanmasıyla zamansal skalaya ve uyaranın sekansına dönüşebilir. Uyarlanabilir öğrenme modelleri ; günlük ve koşullu olayları öğrenmede modulasyon ve senkronizasyonda , hipokampal hücre spektrumunda farklılık göstermiştir. Olayların organizasyon ve aktivasyon zamanlaması , örneğin , saklı bir nesneyi hatırlamak gibi günlük görevler , zaman hücleri olarak adlandırılan hipokampal nöron hücreleri faaliyetlerinin sonucudur. Zaman hücreleri; korku şartlanması gibi hafıza olaylarının yer etmesinin zamansal işlenmesini ifade eder. Eichenbaum ; kendi derleme makalesinde ; insan ve hayvanların fizyolojik ve davranışsal yaklaşımını içeren çalışmasında zaman hücreleri aktivitesini gösterdi. Benzer şekilde , basit bir tepki veya belirli uyaranlara karşı tepkinin kompleks dizisini içeren öğrenmenin temel formuna karşılık gelen klasik şartlandırma kullanan nörofizyolojik çalışmalar ; tekrarlayan görevler sonucu konsodile hafızanın çağrışıma katılan zaman serilerini ortaya çıkardı.
  • 8. Ayrıca , baika bir çalışma ; koku uyaranı ile zaman aralığının farklı süreleri ile ilişkili öğrenen deneysel fareleri kullanarak standart zaman ayrımında hipokampus katılımını önerdi. Araştırmacılar , Hipokampusun kokulara dayalı bir labirent ( yolak ) keşfetmek için ve birkaç dakika boyunca geçen süreyi takip edebilme yeteneği açısından sıçanların davranışında önemli bir rol oynadığını ortaya koymuştur. Zaman hücrelerinin performansı yaşanmış bir deneyim oluşturan ardışık olayların zamansal organizasyonunda gösterilmiştir, örneğin travmatik veya heyecan verici bir olay. Kraus ve ark. ;ratların labirentte mekansal konum algılamasında zaman hücrelerinin etkisi olduğunu kabul edip, bunu çalışmada gözlemledi. Koşu bandı görevinde zaman tutma ,eylem gerçekleşirken nöronal ateşleme aktivitesini kaydeden nörogörüntüleme ile eşzamanlı gözlemlendi. Araştırmacılar , hipokampal nöronların geniş kısmında rat eylem gerçekleştirdiği sırada nöral ateşleme gözlemledi. Bu sonuç , nöronal aktivasyonun kalıntı kokuya isnat edilemeyeceğini gösterdi; örneğin , rehber gibi bir şey rutin eylem sırasında performansı iyi hale getirebilir, bu ; ratların davranışlarının zaman ve mekandan şiddetle etkilendiğinin kanıtıdır. Bu bulgu , deneyim hafızasının olayların sıklığı ya da önemi açısından hipokampusun aktif katılımı ile organize olduğunu göstermektedir. ZAMAN ALGISI VE HAFIZA Bütün insalar sürekli geçmiş olayları hatırlama ve olayları sunma , genel bilgiyi ifade etme i hareketin zamanını kontrol etme gibi zamansal faaliyetlere katılır. Bu bilgi ( geçmiş bilgisi) depolama yeri (hafıza)nın sistemine konulur ve istenildiği zaman geri kazanılabilir. Bu bağlamda insan hafızası algılarımız için önemli bir rol oynar. Özellikle , hafızanın dört sistemi farklı deneyimlere daha fazla veya daha az ölçüde katılmakradır. Yani ,semantik bellek ( bilgiyi işlemek için sorumlu ; kavramlar, dilsel ifadeler , olaylar ) , işevsel bellek ( nispeten otomatik hareketlerin ve öğrenilmiş hareketlerin performansına katılır ) , çalışan bellek ( mevcut ya da yakın geçmişle ilgili bilgiyi işlemek için sorumlu ) ve epizodik bellek ( geçmiş kişisel bilgileri işlemek adına sorumlu ). Pan ve Luo , çalışan hafızanın zaman algısına müdahil olduğunu gözlemledi. Bu durum , otomatik hareketlerin sekansına atıf yapan aralık zamanlama hareketlerinin zaman kontrolü ve planlaması gerektiren eylemlerde tespit edildi . Ayrıca , zaman algısı , farklı bilişsel süreçler ile ilgilidir. Mevcut çalışmalar ;bir görev için azalmış dikkatin , subjektif zaman algısında çok büyük azalmaya yol açtığını kaydetti. Amnezili hastalarda yapılan çalışmalar, bu durumdan müzdarip bireylerin hassas, kısa süreyi ( 10 sn'den az ) değerlendirmede daha az yetenekli olduğunu ve uzun zaman süreyi ( 10 ya da 20 sn'den daha fazla ) göz ardı etmesinin daha muhtemel olduğunu gösterdi ; ancak bu çalışma sadece uzun süreli hafızanın bir işlev bozukluğundaki eksiklik ile bağlantılı . Bu fikre dayanarak ; Poutlas ve Perbal , epizodik hafızada selektif defisit göstermesi bakımından amnezili hastaların dağıtım kapasitesini değerlendirmek için , zaman üremesi ve üretimini içeren görevleri kullanrak birden fazla çalışma yaptı. Parkinson hastalarında zaman algısı işlev bozukluğu üzerine bazı çalışmalar; bir iç zamanlama mekanizmasında böyle bir bozulmayı açıkladı. Bu şekilde , hafıza ; PD'li hastaların zaman yorumlanmasında görülen zorluğa kaynaklık etmektedir. Benzer şekilde ; PD ' li hastaların performansı , hafızaya bağımlı olan zaman üremesi ve zamanlamanın iç dönemlerini
  • 9. tanımlamaya katılması gereken zaman üretimine göre değerlendirildi . ( zaman ) Üreme görevi sırasında , PD'li olmayanlara göre hastalarda süre ile ilgili yargılar daha çeşitlidir ve hafıza bozukluğunun yaygınlığı ve hastalığın ağırlığı ile koreledir. HASTALIKLAR ZAMAN ALGISINDA BOZULMAYA NEDEN OLUR Gerçekliğin yorumlanmasına katılan çeşitli bileşenlere rağmen, zamanın bilginin işlenmesinde esansiyel olduğu iyi bilinmektedir çünkü birçok olayın tespiti ile ilişkilidir ve bireylere çevrelerini algılama için fırsat vermektedir. Zaman terimi bir olayın süresinin tahmini ifade etmek için kullanılır olmuştur. Zaman tahmin etme yeteneği ; bazı hastalıklar , toksik durumlarda ,psiiyatrik bozukluk gelişim sonucunda değişebilen , istikrarlı bir fonksiyon olarak kabul edilebilir. Zaman , subjektif olarak durumlardan etkilenebilir ve eksternal uyarı etkisi olmaksızın objektif zamanı ölçmek için sorumlu dahili saatin katılımını gerektirir. Bu bölüme zaman algısını bozma ile ilişkili yaygın hastalıkların bazıları açıklanmaktadır. Depresyon boşluk ya da üzüntü hissi ile karakterize yaygın bir duygu durum bozukluğudur. Bazı insanlar için depresyon zaman çok yavaş geçiyor algısı ile ilişkilidir; yani depresyon bireyin öznel zaman deneyimini değiştirebilir. Depresyonlu bazı hastalar , zamanın normalden daha yavaş geçtiğini veya tamamen durduğunu rapor ederler. Ancak, subjektif his, zaman algısında intrinsik değişimi göstermez ; bu bize etkilenmiş bireysel zaman deneyimlerinin diğerleri gibi aynı yolla fakat disinkronizasyondan bir türle olduğunu ifade eder. Bu durum deneklerin , kısa ya da uzun olarak 400 ile 1600 ms arasında bir sinyal ile sınıflandırılmış olan bir çalışmada görülmektedir. Sonuçlar , depresyon şiddetlendikçe algılanan zaman süresinin bozulduğunu göstermektedir. Bundan başka , Oberfeld ve diğ. depresyonlu hastalarda aralık zamanı ( sözel thmin , zamanın üretimi ve üremesi ) çalıştı fakat zaman aralığında herhangi bir değişiklik tanımlamadı. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, yürütme fonksiyonunun bozulması ile karakterize bir nörolojik hastalıktır. Zaman algısının yürütme fonksiyonu olduğu göz önüne alındığında ; DEHB'lı hastalarda değişiklikler ile ilişki kurulabilir. Ayrıca zaman algısı sık sık, bu aralıkların süresinde farklılıkları değerlendirilmesi gereken konu (nesne , durum )ya görece daha kısa süreli uyarı çiftlerinin sunumunu içerir. DEHB olan çocukların katıldığı bir çalışmada ( 1000 - 1300 ms arasında ) çok kısa sürelerde zamansal diskriminasyon açığı bildirildi. Diğer taraftan bazı çalışmalar , DEHB olan bireylerde zaman süresi diskriminasyon farkı oluştuğunu ancak bu durumda deneklerin daha uzun zaman süresi diskriminasyonunda daha hassas olduğunu teyit eder.
  • 10. Şizofreni düşünce değişikliği ilişkili halüsünasyon ve hezeyan semptımları ile karakterize karmaşık ve ciddi psikayatrik hastalık olarak kabul edilir. Patogenezi hala bilinmemektedi.r ancak dikkat süreleri , hafıza , yürütücü işlevler, algı ve bilinçte eksiklikler oluşturabilmektedir. Araştırmacılar şizofreninin , zamanın işlenmesinde değişiklikler ile ilişkili olabileceğine işaret etti. Şizofreni düşündüren duygudurumla alakalı müspet bulgular ; halüsinasyon , psikomotor yoksulluk , deliryum ve konuşma yoksulluğudur. Klinik ve deneysel sonuçlar , şizofreniden müzdarip hastaların sağlıklı deneklere nazaran zamanı daha az tahmin etme yeteneğinde olduğunu göstermektedir. Dikkat bozukluğuna ek olarak, şizofreni çalışma hafızası bozukluğu ile ilişkilidir. Ancak , epizodik bellek çalışmaları , şizofreniden muzdarip hastaların olayların ne zaman olduğunu bilmediğini ancak gerçekleitiğini hatırlayabileceğini ileri sürmüştür. Bu sonuçlar, hastaların hafızalarını kaybetmediğini , zaman algısı organizasyon bozukluğu deneyimini bildirmektedir. Böylece, şizofrenin sonuçlarını ortaya çıkaran değişiklikleri daha iyi anlamak için; şizofreni ve zaman algısını işleyen beyin bölgeleri arasında ilişkiye bağlı zaman algısını değerlendirmek gerekmektedir. Parkinson Hastalığına , bozulmuş hareket zamanı genellikle bradikinezi/akinezi olarak sunulan ve bradifreni olarak adlandırılan uzamış bilgiyi işleme süresini içeren kognitif ve motor değişikliler tarafından eşlik edilir. PH; sunstantia nigra kompakt kısmında hücrelerin ilerleyici ölümüne neden olan nigrostriatal yol üzerinde dejeneratif bir süreç nedeniyle BG devrelerinin disfonksiyonu ile karakterizedir. Bu striada dopamin azlığını ve indirekt zaman algısı disfonksiyonu oluşumuna neden olur. PD'li hastalar uzamış reaksiyon zamanı i bilgi işleme ve harekette zayıflama ile prezente olur. Onlar , konuşma bozukluğu ve motor eylemleri sabit ritimlerde tutmada azalmış yetenek gösterir. PH içeren çalışmalar sık sık ; saniyeler ve dakikalar üzerinde zamansal işlemeyi gözlemek için skaler teori dahilinde gerçekleştirilir. Frontostriatal devreler zamanın uzun aralıklarının tahminine katılabilirler ve bu PH'lı hastalarda zaman algısı değişikliklerini açıklayan teorilerden birisi olmuştur. SONUÇ Duyguyla ,aceleci , rahatlamış veya relefonla aktarılıyor olmasına bakılmaksızın, zaman günümüz için günümüzün bir parçasıdır ve tüm anlarda mevcuttur. Bu bağlamda zaman algısı ve modelleme teorileri , işlevselliğin kesin formunu açıklayamadan multipl saatlerin varlığını destekler. Ayrıca nörolojik ve psikiyatrik hastalığa sahip denekler ; sıklıkla dikkat , hafıza ve dopamin,asetilkolin gibi nörotransmitter aksiyon bozukluğuna bağlı olarak , bundan dolayı zamanı algılamada zorluk ve geçmiş ve gelecek aksiyonları ile ilişkili kognitif ve motor kaynakları etkileyen zamanı algılamada ve organize etmede zorluk yaşamaktadır. Buna ek olarak ; frontal beyin , BG , serebellum , hipokampus ve pariatel korteks lezyonlarının sonuçlanan hastalık belirtileri ; zaman algısı ilişkili nöral fonksiyonlar ve hangi modeli içermektedir sorusuna cevap verebilmek için incelenmiştir.