Thai studie

1. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
1
• มุงนำเสนอเกี่ยวกับสาระความรูเรื่องราวความเปนไทยในหลากหลาย
ดาน ทั้งเรื่องความเปนมาทางประวัติศาสตร% การเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ
สังคม เทคโนโลยี ศาสนา ภาษา วรรณคดี ประเพณี พฤติกรรม การละเลนพื้น
บาน ศิลปะนานาแขนง และแนวการพัฒนาบนวิถีไทย
โดยมีจุดมุงหมายที่จะใหนักศึกษามีความรูรอบเขาใจพื้นฐานวัฒน
ธรรมไทยของเรา ไดรูถึงภูมิป4ญญา การพัฒนาความคิดดานตาง ๆ การเปลี่ยน
แปลงทางวัฒนธรรม การปรับตัวการแกไขป4ญหาในแตละชวงสมัยที่เกิดขึ้นในบาน
เมืองของเรา ทำใหเราเขาใจในจุดที่เรากำลังดำรงชีวิตอยูในป4จจุบัน และทิศทางที่มี
แนวโนมวาจะเปนไปในอนาคต ซึ่งจะเกื้อหนุนใหเราปรับตัวไดดีในกระแสธารแหง
ความเปลี่ยนแปลงที่ดำรงอยูในขณะนี้ รวมทั้งใหเราไดรวมเปนเฟ:องจักรหนึ่งในการ
ชวยสรางสรรค%พัฒนาสังคมไทยไปสูอนาคตที่เจริญกาวหนาอยางกลมกลืนทั้งทาง
ดานวัตถุและจิตใจไปพรอมๆกัน
สสาาาารระะะะสสํํํำาาาคคััััญ
ปรระะะะจจํํํำาาาชชุุุุด
ววิิชิิชชาาาา 11110000111155551111
ไไไไททยศศึึึึกษษาาาา
หนวยทท่่่ีีีี่ 1111
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารดดาาาานปรระะะะวตััตตััิิศิิศศาาาาสตรใในดดิิิินแแแแดดนปรระะะะเเเเททศไไไไททย
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
เนนสาระความรูเกี่ยวกบั พฒั นาการดานประวัติศาสตรในดินแดนประเทศไทยตั้งแตสมัยกอนประวัติศาสตร ตอเนื่องมาจนถึงทุก
วันนี้ โดยแบงเปน 4 ตอน และมสี าระสำคัญดังนี้
ตอนทท่่่ีีีี่ 1111....1111
ขอพพิิิินนิิิิจเเเเบบบ้้อืื้้ออืื งตน
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....1111....1111 ปจ จยัั ยทท่่่่มีี มอีีออีีิิิิทธธิิิิพลตอพฒัั ฒนนาาาากกาาาารททาาาางปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตร 
ปจจัยที่มอีิทธิพลตอความเปนอยแู ละพฤติกรรมของมนุษยแตละสมยั ในแตละสังคม แบงออกไดเปน 3 กลมุ ใหญ ซึ่งประกอบดวย
(1.) ปจ จยัั ยดดาาาานภมููมมููิิิิศศาาาาสตร  ไดแก ที่ตั้ง ระยะทาง ลกั ษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ และทรพั ยากรธรรมชาติ สภาพภูมิศาสตรมี
อิทธิพลตอการตั้งถิ่นฐานและวิถีการดำรงชีวิต มขีอนาสังเกตวา มนุษยที่อาศัยอยูในพ้นื ที่ภมูิศาสตรที่เหมือนหรือคลายคลึงกัน อาจมคี วาม
เปนอยูที่แตกตางกันไดขึ้นอยูกับความสามารถในการปรับตัวเขากับธรรมชาติและความสามารถในการคิดคนเทคโนโลยี ดังจะเห็นไดจากวิถี
ความเปนอยขู องชนเผาเรรอนในทะเลทรายที่ตางจากกลุมคนท่ตีั้งบานตั้งเมอื งในทะเลทรายได 
(2.) ปจ จยัั ยดดาาาานวฒัั ฒนธรรม หมายถึง ทุกสิ่งทุกอยาง ทั้งรูปธรรมและนามธรรมที่มนุษยท่อี ยูรวมกนั เปนกลมุ เปนสังคมสรางขนึ้เพ่อื
ดำรงชีวิตอยรูวมกัน และสั่งสมสบื ทอดกนั มา
(3.) ปจ จยัั ยดดาาาานปจ เเเเจจกบคุุ คคล ไดแก ความรู สติปญญา ความสามารถ และเหตุผลสวนตัว โดยเฉพาะอยางยิ่งของผูนำหรือผบู ริหาร
ประเทศ เปนปจ จัยที่เล็กที่สุดในปจ จัย 3 กลมุ แตอยูใกลกับพฤติกรรมและการตัดสินใจของมนุษยมากที่สุด
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....1111....2222 สภภาาาาพภมููมมููิิิิศศาาาาสตรท่่่่มีี มผีี ผลตอพฒัั ฒนนาาาากกาาาารททาาาางปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตรของไไไไททย
สภาพภูมิศาสตรของประเทศไทยไดกอผลสำคัญตอพัฒนาการทางประวัติศาสตรอยางไรบาง? ประมวลผลได 3 ประการ ดังนี้
(1.) การเปนดินแดนที่อุดมสมบูรณ เปดกวางตอการตั้งถนิ่ฐาน มกี ารผสมผสานดานเผาพันธแุ ละวฒั นธรรม จนพฒั นามาเปน
วฒัั ฒนธรรมไไไไททยปจจบุ ัน

2. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
2
(2.) การเปดกวางตอการรับวฒั นธรรมอื่นจากตางประเทศ
(3.) การเปนดินแดนเปด ศักยภาพในการปรบั ประเทศจึงมีความสาํ คัญอยูมากตอพฒั นาการของประวัตศาสตรไทย
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....1111....3333 ภภาาาาพรวมของววิิิิวฒัั ฒนนาาาากกาาาารททาาาางวฒัั ฒนธรรม
วัฒนธรรมในแตละสังคมมีข้นั ตอนการวิวัฒนเปนลำดับคลายๆกนั ตางกันที่ ความชา ความเร็ว และความเรียบงาย ซับซอนของ
การวิวฒั น ทท่่่่สีี สาาํำาํํ คญัั ญกก็็็็คอืื อวฒั นธรรมไมหยุดนิ่ง หากแตพัฒนาปรบั เปลี่ยนตามการเปลี่ยนแปลงของปจจัยแวดลอม
ตอนทท่่่ีีีี่ 1111....2222
จจาาาากยคุุ คหหิิิินถถึึึึงกกาาาารเเเเขขขาาาาสสููู มมััยััยปรระะะะวตตััตััิิศศิศาาาาสตร 
สมยัั ยกอนปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตร หมายถึง ชวงเวลาที่มนุษยยังไมไดคิดประดิษฐตัวอักษรขึ้นใชในการบันทึกเรื่องตางๆ แบงกวางๆตามวัสดุ
ที่นำมาใชประโยชนทำขาวของเครื่องใชเพื่อการยังชีพ เปนยคุุ คหหิิิินและยคคุุ โโโโลลหหะะะะ
สมยัั ยปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตร หมายถึง สมัยที่มนุษยไดคิดตัวอักษรขึ้นมาใชในการขีดเขียน บันทึกเรื่องราวของกลุมสังคมตนไวเปนหลักฐาน
การเขาสูสมัยประวตัิศาสตรของแตละสังคมจึงชาหรือเร็วขนึ้อยูกบั ความสามารถในการประดิษฐตัวอักษรมาใชในสังคมน้นั ๆ
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....2222....1111 ยคุุ คหหิิิินใใใในนดดิิิินแแแแดดนปรระะะะเเเเททศไไไไททย
แบงแยกยอยเปน ยุคหินเกา ยุคหินกลาง และยุคหินใหม
(1.) ยคุุ คหหิิิินเเเเกกกาา าาเปนสมัยท่มี นุษยรูจักนำหินซึ่งเปนวัสดุธรรมชาติท่อี ยูใกลตัว มากะเทาะหยาบๆเพื่อทำเครื่องมือเครื่องใช ยังชีพ
ดวยการลาสัตว เก็บอาหารตามธรรมชาติ อาศัยอยูตามถ้ำ เพิงผา เรรอนยายถิ่นตามแหลงอาหาร
(2.) ยคุุ คหหิิิินกลลาาาาง มนุษยสมัยนี้มวีิถีชีวิตที่ไมตางจากมนุษยยุคหินเกาเทาไหรนัก แตไดปรบั ปรุงเคร่อื งใชเครื่องมือหินใหมีคณุ ภาพที่
ดียิ่งขึ้น ดวยการกะเทาะหินใหเรยี บและคมขนึ้ มีพิธีกรรมฝงศพ
(3.) ยคุุ คหหิิิินใใใใหหม  รจู ักทำเครื่องมือเครื่องใชใหมีคุณภาพดียิ่งขึ้น ขัดใหเรียบทั้ง 2 ดาน ที่สำคัญยิ่งก็คอื รจููู กัั กเเเเพพพาาาาะะะะปลกูู กเเเเลลล้้้้ยีี ยงสตัั ตว ตั้ง
ถิ่นฐานอยูกับที่เปนชมุ ชน การไมตองเรรอนทำใหมีเวลาคิดคน สรางสรรควฒั นธรรมในดานตางๆท่จี ะพัฒนาสืบตอมา มนุษยในยุคน้มี ีหลาย
พวก หลายเหลาอพยพเคลื่อนยายจากที่ตางๆมาอยูในดินแดนประเทศไทย
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....2222....2222 ยคุุ คโโโโลลหหะะะะใใใในนดดิิิินแแแแดดนปรระะะะเเเเททศไไไไททย
เปนพัฒนาการในสมัยกอนประวตัิศาสตรท่ตีอเนื่องจากยุคหินใหม มีอายุประมาณ 3,000 ถึง 5,000 ปกอนสมัยพทุ ธศักราชถึง
พุทธศักราช 1,000 เปนยุคที่มนุษยรูจักนำโลหะบางชนิดมาทำเครื่องมือเครื่องใชแทนหิน เริ่มจากการนำเอาทองแดงและดีบุกมาหลอมผสม
กันเปนสสาาํำาํํ รริิิิดทำสิ่งของตางๆที่ใชในชีวิตประจำวนั และพัฒนาตอมาจนรจู ักใชเเเเหหลล็็็็ก
มนุษยในยุคโลหะอยกู ันเปนชุมชนใหญ และพฒั นาเปนชุมชนเมอื ง มีเทคนิควิทยาและความรูในดานตางๆ ตั้งแต การปลูกขาวและ
พืชผลอื่นๆ การเลี้ยงสัตว การใชควายไถนา การทอผา การทำเครื่องปนดินเผาลายตางๆ การใชโลหะทำสิ่งของหลายชนิด การขุดสระเก็บน้ำ
การทำคูน้ำ คันดินลอมรอบที่อยูอาศัยของชุมชน การรูจักเดินเรือในทะเล มีประเพณีและพิธีกรรม งานศิลปะ ภาพเขียนสีบนผนังถา้ํ และอ่นื ๆ
ในยุคโลหะตอนปลาย มีชุมชนเมอื งของมนุษยหลายกลุม หลายชาติภาษา กระจายอยูในพื้นที่หลายแหงของประเทศไทย ชุมชน
เหลานี้เปนพ้นื ฐานในการเขาสสู ังคมบานเมืองท่รี วมตัวกนั เปนปกแผน
ยุคโลหะตอนปลายจึงเปนชวงเวลาที่คาบเกี่ยวกนั อย ู ระหวางสมัยกอนประวัติศาสตรและสมัยประวตัิศาสตรในดินแดนประเทศไทย
ซึ่งเริ่มเมื่อพุทธศักราช 1,000 ตามการศึกษาคนควาของอ.ชิน อยูดี
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....2222....3333 กกาาาารเเเเขขขาาาาสสููสููมยัั ยปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตร 
การเขาสสูมยยัั ปรระะะะวตตััตััิิิิศศาาาาสตรหรือการพัฒนาเขาสกู ารเปนสังคมบานเมอื งในดินแดนประเทศไทย เม่อื ตนพุทธศตวรรษที่ 11 นั้นเกิด
จาการติดตอคาขายกบั ดินแดนท่อี ยูหางไกลออกไป เชน อินเดยี จนี โรมนั
และการรบั วัฒนธรรมหลากหลายดานจากอินเดียมาผสมผสานใหเขากับวฒั นธรรมพ้นื ถนิ่และพฒั นาขยายมาเปนแควนเล็กๆที่
ประกอบดวย เมืองใหญเปนศนู ยกลาง มีเมืองเล็กๆเปนเมืองบริวารอยูไมไกลนัก ตัวเมอื งใหญหรือเมืองหลวงที่เปนศนู ยกลางจะมีความ
สมบรู ณในตัวเอง คอื เปนทั้งศูนยกลางการคาขาย การคมนาคม การปกครองและวัฒนธรรม การดำรงอยูของแควนเหลาน้ขีึ้นอยกู บั การ
ขึ้นลงของการคาในภูมิภาคจึงมีความไมแนนอนอยูมาก

3. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
3
ตอนทท่่่ีีีี่ 1111....3333
แแแแคควนโโโโบบรราาาาณใใใในนปรระะะะเเเเททศไไไไททย ((((พททุุ ธศตวรรษทท่ีี่ี่ี่ 11112222-11119999)
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....1111 แแแแคควนใใใในนภภาาาาคกลลาาาาง
พื้นท่ภี าคกลางซึ่งอยูบริเวณลุมแมน้ำเจาพระยาตอนลางที่ รวมไปถึงพื้นที่ทางฟากตะวนั ตก และฟากตะวันออกของลุมน้ำดวยน้นั
มีแควนสำคัญที่ตอเนื่องกนั มาคอื
(1.) แแแแคควนทววาาาารวดดีีีี ชวงพุทธศตวรรษที่ 12-16 (2.) แแแแคควนลละะะะโโโโวว  ชวงพทุ ธศตวรรษที่ 12-18
(3.) แแแแคควนอโโโโยยธยยาาาา ชวงพทุ ธศตวรรษที่ 18-19 (4.) แแแแคควนสพุุ พรรณภมููมมููิิิิ ชวงพุทธศตวรรษที่ 18-19
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....2222 แแแแคควนใใใในนภภาาาาคเเเเหหนอืื
อในชวงพุทธศตวรรษที่ 14-19 มีแควนสำคัญ คือ
(1.) แแแแคควนหรริิิิภญญุุ ชยยัั (2.) แแแแคควนลลาาาานนนาาาา (3.) แแแแคควนสโโุุ ขทยัั
ยเเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....3333 แแแแคควนใใใในนภภาาาาคตตะะะะวนัั นออกเเเเฉฉยีี ยงเเเเหหนอืื
อในชวงพุทธศตวรรษที่ 13-19 มีแควนสำคัญ คือ
(1.) แแแแคควนโโโโคคตรบรรูู (2.) กลมุุุ เเเเมมอืื องทท่่่่รรีี บัั บออิิิิทธธิิิิพลวฒัั ฒนธรรมกมัั มพชูู ชาาาา
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....4444 แแแแคควนใใใในนททาาาางดดาาาานภภาาาาคตตะะะะวนัั นออก
ระหวางพุทธศตวรรษที่ 16-19 บานเมืองในภาคนี้มีความสัมพันธที่ใกลชิดกบั อาณาจักรกมั พูชา จนกระทั่งอยุธยามีชัยชนะเหนอื
เขมรอยางเด็ดขาด ในพุทธศกั ราช 1974 จึงผนวกดินแดนแถบนี้เขาเปนสวนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาไดสำเร็จ
ใใใในนสมยัั ยอยธุุ ธยยาาาา หัวเมืองภาคตะวนั ออกมีความสำคัญในฐานะเมืองทาคาขาย ในเสนทางการคาระหวางอยุธยากับจีนและญวน
รวมทั้งบานเมืองอื่นในเอเชียตะวนั ออกดวย
บทบาททางเศรษฐกิจไดสืบเนื่องตอมาถึงสมยัั ยธนบรุุ รีีีี และสมยัั ยรตตัั นโโโโกกสสิิิินทร
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....5555 แแแแคควนใใใในนภภาาาาคใใใใตต 
ในชวงพุทธศตวรรษที่ 13-20 มีแควนสำคัญ คือ แแแแคควนตตาาาามพรลลิิิิงค ซึ่งตั้งขึ้นเมื่อพทุ ธศตวรรษที่ 13 และไดพัฒนาตอมาเปนแแแแคควน
นครศรธีี ธรรมรราาาาช เมื่อราวพทุ ธศตวรรษที่ 18 และผนวกเขาเปนสวนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาในพทุ ธศตวรรษที่ 20
ตอนทท่่่ีีีี่ 1111....4444
อยธุุ ธยยาาาา ธนบรุุ รีีีี แแแแลลละะะะรตัั ตนโโโโกกสสิิิินทร 
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....4444....1111 สมยัั ยอยธุุ ธยยาาาา
ออาาาาณณาาาาจกัั กรอยธุุ ธยยาาาากอเกิดขึ้นในพทุ ธศักราช 1893 จากรากฐานการรวมตัวกันของแแแแคควนลละะะะโโโโวว-อโโโโยยธยยาาาาและแแแแคควนสพพุุ รรณภมมููมููิิิิท่มี ี
ความสัมพนั ธดานเครือญาติ จากการอภิเษกสมรสระหวางพระเจาอูทองแหงแควนละโว-อโยธยา และเจาหญิงแหงสุพรรณภูมิ
การมรี ากฐานจากการกอเกิดจากแควนละโว-อโยธยาและแควนสุพรรณภูมิ อยุธยาจึงมพีื้นฐานท่ดี ีตั้งแตแรกกอต้งั ทำให
เจริญรุงเรอื งไดรวดเร็ว แผขยายอำนาจออกไปไดกวางขวาง สามารถผนวกแวนแควนไทยหลายแควนไวในอำนาจ จนเกิดสภาพกกาาาารเเเเปปน
รราาาาชออาาาาณณาาาาจกัั กรท่มี ีกรุงศรอี ยุธยาเปนราชธานีศูนยกลาง และเปนอาณาจักรหนึ่งที่มบี ทบาทสำคัญในเอเชียตะวันออกเฉียงใตในสมัยจารีต ที่
สำคัญยิ่งก็คือ อยุธยาไดสืบทอดมรดกทางวฒั นธรรมจากแวนแควนไทยหลายแควนมาสรางสรรคใหแตกแขนงไปอีกมากมาย
ดวยการจัดระบบการเมือง การปกครอง สังคม เศรษฐกิจท่มี ปี ระสิทธิภาพ อาณาจักรอยุธยาจึงดำรงความเปนศนู ยกลางของโลก
คนไทยอยูยั่งยนื นานถึง 417 ป ระหวางพ.ศ. 1893-2310 หลังจากนั้นไดลมสลายไปเน่อื งจากเสียกรงุ ศรีอยุธยาแกพมาในพ.ศ. 2310
สาเหตุพ้นื ฐานของการลมสลาย ปจ จยยัั ภภาาาายใใใในน มาจาก กกาาาารแแแแยยงชชิิิิงออาาํำาํํ นนาาาาจททาาาางกกาาาารเเเเมมออืื งใใใในนหมชููู นชช้้้้นนัั ปกครอง ที่เกิดขนึ้บอยครั้งใน
สมัยอยุธยาตอนปลายและคววาาาามรระะะะสสาา่่ํำา่ํ่ํ รระะะะสสาาาายของรระะะะบบไไไไพพร ผสานกบั ปจ จยยัั ภภาาาายนอก คือ สงครราาาามไไไไททย-พมมาา าาระหวางพ.ศ. 2308-2310 เปน
ตัวเรงใหอาณาจักรอยุธยาลมสลายไปไวยิ่งขึ้น หลังจากน้นั ศนู ยกลางของอาณาจักรไดยายมาอยูท่ธี นบรุ ี และกรุงเทพ ตามลำดับ
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....4444....2222 สมยัั ยธนบรุุ รีีีี
เปนชวงหัวเลี้ยวหวั ตอระหวางการแตกสลายของอาณาจักรอยุธยา และการฟน ฟูสรางบรู ณภาพของอาณาจักรขึ้นมาใหม แมเปน
สมัยที่มีชวงระยะสั้นๆเพียง 15 ป ระหวางพ.ศ. 2310-2325 แตก็มีความสำคัญยิ่งและมกี ารดำเนินการดานตางๆหลายดาน ต้งั แต
(1.) การปราบปรามชุมนุมการเมอื งตางๆระหวางพ.ศ. 2311-2313 เพื่อรวบรวมบานเมอื งใหเปนอนั หนึ่งอันเดียวกัน
(2.) การทำสงครามกับพมา เพื่อปองกันอาณาจกั ร

4. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
4
(3.) การทำสงครามกับลาว เขมร เพื่อขยายอาณาเขตใหกวางขวาง
(4.) การรื้อฟน เจริญสัมพนั ธไมตรกี ับจนี เพ่อื ผลประโยชนทางเศรษฐกิจและการรบั รองจากจนี ซึ่งเปนมหาอำนาจในโลก
ตะวันออกขณะนั้น
(5.) การจัดระบบการปกครอง
(6.) การฟน ฟูเศรษฐกิจ ศาสนา ศิลปะ วรรณคดแี ละวฒั นธรรมดานอื่นๆ
การฟนฟูวางรากฐานบานเมอื งใหมั่นคง ไดสานตอมาในสมัยรตั นโกสินทร 
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....4444....3333 สมยัั ยรตัั ตนโโโโกกสสิิิินทร
สมัยรัตนโกสินทรเริ่มเบิกฟาในประวัติศาสตรไทย เมื่อพ.ศ. 2325 และไดพัฒนาตามสภาพความเปล่ยี นแปลงตอเนื่องมาถึงทกุ วนั นี้
ชวง 69 ปแรก ซึ่งตรงกับสมัยรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 3 นั้นเปนสมยัั ยแแแแหหงกกาาาารฟน ฟวูู วาาาางรราาาากฐฐาาาานของออาาาาณณาาาาจกัั กรใใใใหหม่่่่นัั นคงในทุกๆดาน โดยรวม
แลวกลาวไดวา การกอรางพัฒนาประสบผลสำเร็จตามเปาหมาย ทางดานการเมือง เศรษฐกิจและสังคม รวมทั้งไดปพูื้นฐานใหแกการรวม
ประเทศสรราาาางรฐฐัั ชชาาาาตติิิิไไไไททยในสมัยรชั กาลที่ 5
การเขาสูระบบทุนนิยมในสมัยรัชกาลที่ 4 การทำใหเกิดความเปล่ยี นแปลงทางสังคม เชน การเริ่มเกิดคคาาาานนิิิิยมเเเเรรร่่่่อืื องทรพัั พยสิิิินเเเเงงงิิิิน
ทอง กกาาาารตต่่่่นืื นตวัั วใใใใฝฝหาาาาคววาาาามร ููู และกกาาาารมโโีี ลกทศศัั นท่่่่เเีี นนคววาาาามมเเีี หตผผุุ ลมมาาาากกววาาาาสมยยัั กอน ความสำเร็จของการฟน ฟูบานเมืองในสมัย
รัตนโกสินทรตอนตน จึงเปนเสมอื นหนึ่งการเตรียมตัวโดยมิไดคาดฝนใหแกการเผชิญภัยจากจักรวรรดินิยมในสมัยรัชกาลที่ 4 ที่ตอเนื่องมา
อีกหลายรัชกาล
ผูนำไทยเผชิญภัยจากจกั รวรรดินิยม ดวยการดำเนินการทางการทูตผสานกับการปรบั ปรุงบานเมอื งใหทันสมัยที่เรมิ่ตนในรัชกาล
ที่ 4 ดำเนินการมากยิ่งขึ้นในรัชกาลที่ 5 และสานผลตางๆสืบตอมาไมขาดสาย
กกาาาารปรบัั บปรงุุ งบบาาาานเเเเมมอืื องใใใใหหทนัั นสมยัั ยเปนกระบวนการเปลี่ยนแปลงปรับปรุงบานเมืองในทกุ ๆดาน ทั้งขนบประเพณี คานิยม การ
บริหารจัดการ ความเปนอยูและเรื่องอื่นๆอีกมาก มักดำเนินการปรับปรุงไปตามแบบแผนอารยธรรมตะวนั ตก เพื่อใหเปนที่ยอมรับของชาติ
มหาอำนาจในขณะนั้น
นอกจากนี้ยังสงผลตอเน่อื งใหสามารถรวมอำนาจเขาสูศนู ยกลางภายใตสถาบนั พระมหากษัตริย แตในเวลาตอมาก็เปนสาเหตุ
สำคัญประการหนึ่ง ที่ทำใหเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบประชาธิปไตยในพ.ศ. 2475
โดยสรุปแลว การปรบั ปรุงบานเมืองใหทันสมัยทำใหสังคมจารตี ของไทยเสื่อมสลายไป เปลี่ยนแปลงเขาสสูงงัั คมสมยัั ยใใใใหหม และชวย
วางรากฐานใหสังคมไทยพรอมท่จี ะรับการพฒั นาและการขยายตวั ทางเศรษฐกิจครั้งใหญในสมัย กกาาาารพฒฒัั นนาาาาปรระะะะเเเเททศตตาาาามแแแแผผนพฒฒัั นนาาาาฉบบัั
บตตาาาางๆๆๆๆดวย
ในพ.ศ. 2504 รัฐบาลเรมิ่ใชแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ เปนแนวทางกำกบั การพัฒนาประเทศ แผนพฒั นาฯฉบับที่ 1
ดำเนินการระหวาง พทุ ธศักราช 2504-2509 หลังจากน้นั มแี ผนพฒั นาฯฉบับตางๆตอเนื่องกนั มาตลอดจนถึงปจจุบนั ที่เขาสแู ผนพัฒนาฯฉบบั
ที่ 9 ในพุทธศกั ราช 2545 แผนพฒั นาฯแตละฉบับ กำหนดชวงเวลาดำเนินการไวแผนละ 5 ป ยกเวนแผนพฒั นาฯฉบับแรกท่นี าน 6 ป
โดยรวมแลวการพัฒนาประเทศในชวง 40 ปที่ผานมา ไดสรางสรรคความเจริญกาวหนาทางดานวตั ถแุ ละความสะดวกสบายหลาย
ดาน แตในขณะเดียวกนั ก็กอใหเกิดปญหาทางเศรษฐกิจและสังคมหลายประการ จนนำไปสูวิกฤตการณทางเศรษฐกิจที่สำคัญในพ.ศ. 2540
และสงผลตอเนื่องใหเกิดปญหาอเนกอนันตทางสังคมดวย
ปจจุบนั จึงเปนชวงหัวเลี้ยวหัวตอท่สี ำคัญยิ่งอีกครั้งหนึ่งของสังคมไทยในการแสวงหาแนวทางการพฒั นาที่เหมาะสมและเพิ่ม
ศักยภาพในการปรับตัวใหรบั กนั ไดกับความเปลี่ยนแปลงในยุคโลกาภิวัตน รวมทั้งใหความมุงหวังที่จะพัฒนาประชาธิปไตยตามแนวทาง
รัฐธรรมนูญพ.ศ. 2540 บรรลุสูฝงฝน
หนวยทท่่่ีีีี่ 2
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารกกาาาารปกครองไไไไททย
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
การปกครองหรอื ภาษาอังกฤษใชคำวา Government แปลวา การดูแล การคมุ ครอง และการบริหาร สวนกกาาาารเเเเมมออืื งนน้้้้นัั นจจะะะะหมมาาาาย
รวมถถึึึึงกรระะะะบวนกกาาาารทท้้้้งัั งหมดของกกาาาารใใใใชชอาาํำาํํ นนาาาาจเเเเพพพ่่่่อืื อทท่่่่ดีี ดแแูู ลแแแแลลละะะะบรริิิิหหาาาารปรระะะะเเเเททศ ในหนวยที่ 2 นี้ จะมีใชคาํ ทั้ง 2 แบบปะปนกันไปโดยตลอด แตก็

5. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
5
ขอใหเขาใจวามีความหมายในทำนองเดียวกนั ทั้งนี้มขีอสังเกตวา ถาเปนเรื่องในสมัยโบราณจะใชคาํ วาการปกครอง เปนหลกั แตใน
สมัยใหมนั้นใชคำวาการเมือง เปนสวนใหญ
เราอาจแบงปรระะะะวตตััตััิิิิศศาาาาสตรทาาาางดดาาาานกกาาาารปกครองของไไไไททย ออกเปน 6 ชวงสำคัญๆ คือ
ชวงทท่่่ีีีี่ 1111 สมยัั ยกกาาาารปกครองของไไไไททยแแแแบบบจจาาาารตีี ตปรระะะะเเเเพพณณีีีี หมายถึง การปกครองตั้งแตสมัยสุโขทัย อยธุ ยา กรุงธนบรุ ี เร่อื ยมาจนถึง
มาจนถึงกรุงรัตนโกสินทรตอนตนที่ยังมีการปกครองแบบสมบรู ณาญาสิทธิราชย
ชวงทท่่่ีีีี่ 2222 สมยัั ยกกาาาารปกครองของไไไไททยแแแแบบบตตะะะะวนัั นตก เรมิ่มาตั้งแตรัชกาลที่ 4 แหงกรุงรตั นโกสินทร ในยุคนี้นบั มาจนถึงชวงการ
เปลี่ยนแปลงการปกครอง เม่อื วนั ที่ 24 มิถนุ ายน 2475
ชวงทท่่่ีีีี่ 3333 สมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยแแแแบบบอมมาาาาตยยาาาาธธิิิิปไไไไตตย เปนชวงหลังจากที่เราเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเปนการปกครองแบบ
ประชาธิปไตย เปนยุคท่กี ลมุ อำนาจใหม คือ ขาราชการนั้นมีอำนาจมาก (อมาตยา แปลวา ขนุ นางหรือขาราชการ)
ชวงทท่่่ีีีี่ 4444 สมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยใใใในนยคุุ คทหหาาาารแแแแลลละะะะนนาาาายทนนุุ เปนยุคที่ทหารมีอำนาจมาก โดยเฉพาะทหารนั้นไดรวมมือกบั บรรดานายทนุ
หรือนักธุรกิจครอบงำการเมืองไทยอยูชวงระยะเวลาหนึ่ง ตั้งแตการสิ้นสุดอำนาจของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ในป 2500 มาจนถึง
เหตุการณวันที่ 14 ตุลาคม 2516
ชวงทท่่่ีีีี่ 5555 สมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยยคคุุ หววัั เเเเลลล้้้้ยยีี วหววัั ตอ เปนชวงที่ประชาธิปไตยของเรากำลังกอรางสรางตัว นบั ตั้งแตเหตกุ ารณ 14
ตุลาคม 2516 เปนตนมา มาจนถึงเหตุการณเดอื นพฤษภาคม 2535 เปนยุคที่การเมืองไทยคอนขางที่จะลมลุกคลุกคลาน ไมมีเสถียรภาพ
ชวงทท่่่ีีีี่ 6666 สมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยยคคุุ ปฏฏิิิิรปปูู กกาาาารเเเเมมออืื ง (ป 2535 จนถึงปจ จุบนั )
ตอนทท่่่ีีีี่ 2222....1111
แแแแนนวคคิิิิดเเเเกกก่่่่ยีี ยวกบัั บพฒัั ฒนนาาาากกาาาารกกาาาารเเเเมมมืือืืองกกาาาารปกครองไไไไททย
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....1111....1111 ตวัั วแแแแบบบกกาาาารศศึึึึกษษาาาาพฒัั ฒนนาาาากกาาาารกกาาาารปกครอง
สิ่งสำคัญของการศึกษาพฒั นาการปกครองไทย คอื การเรียนรูเกี่ยวกับประวัติศาสตรทางการปกครอง ของไทย เพราะคำวา
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารน้นั แปลวาการพฒั นามาโดยลำดับ ตามลำดบั เวลา โดยใชเวลาเปนเครื่องมือท่จี ะวิเคราะหเหตุการณตางๆของบานเมือง ซึ่งการ
วิเคราะหเหตุการณตามลำดับเวลานี้เอง เราเรียกวา การวิเคราะหทางประวัติศาสตร
พัฒนาการทางการเมืองการปกครองของไทยหรือการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองการปกครองของไทยนั้น มีปจจัยหรือตัวกำหนด
ที่ทำใหเกิดการเปลี่ยนแปลงน้นั ขนึ้ แบงออกเปน ปจ จยัั ยดดาาาานสงงัั คมแแแแลลละะะะกกาาาารเเเเมมออืื งภภาาาายใใใในน และปจ จยัั ยดดาาาานสงงัั คมแแแแลลละะะะกกาาาารเเเเมมออืื งภภาาาายนอก
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....1111....2222 ปจ จยัั ยดดาาาานสงัั งคมแแแแลลละะะะกกาาาารเเเเมมอืื องภภาาาายใใใในน
ที่สำคัญที่สุด แบงออกไดเปน 2 สวนก็คือ โครงสรางทางสังคมและโครงสรางทางการเมืองการปกครอง
(1.) โโโโคครงสรราาาางททาาาางสงงัั คม คือ ความเปนไปของบานเมือง ชีวิตความเปนอยขู องผูคน ประเพณีและวฒั นธรรม
(2.) โโโโคครงสรราาาางททาาาางกกาาาารเเเเมมอืื องกกาาาารปกครอง ซึ่งก็คือ รปู แบบความสมั พันธระหวางผูปกครองกบั ผูใตปกครอง ลักษณะของการใช
อำนาจ
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....1111....3333 ปจ จยัั ยดดาาาานสงัั งคมแแแแลลละะะะกกาาาารเเเเมมอืื องภภาาาายนอก
ซึ่งมีอิทธิพลอยางยิ่งตั้งแตยุคโบราณเปนตนมา คือ
(1.) โโโโคครงสรราาาางททาาาางคววาาาามสมัั มพนัั นธระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศหรอืื อกกาาาารเเเเมมอืื องรระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศ
(2.) กรระะะะแแแแสสกกาาาารเเเเมมอืื องรระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศ ที่เราคุนเคยกนั ดีในปจจบุ ันก็คือกระแสโลกาภิวัตน ในอดตี ก็เชน กระแสการลาอาณานิคม
หรือกระแสของความตองการที่จะเปนประชาธิปไตย
ตอนทท่่่ีีีี่ 2222....2222
กกาาาารปกครองของไไไไททยกอนสมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตย
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....2222....1111 กกาาาารปกครองของไไไไททยแแแแบบบจจาาาารตีี ตปรระะะะเเเเพพณณีีีี
ยุคนี้จะไมมีกฎหมายหรอื ระเบียบที่ชัดเจนแตจะเปนการปกครองท่ขีึ้นอยูกบั ตวั ผูนำ ซึ่งในสมัยนั้นก็คือ พระมหากษตั ริย มีการ
ปกครองที่สำคัญอยูดวยกัน 2 แบบ คอื

6. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
6
(1.) กกาาาารปกครองแแแแบบบปตรรุุ าาาาชชาาาาหรอื กกาาาารปกครองแแแแบบบพอปกครองลกกูู เปนการปกครองในสมัยกรุงสุโขทัย ลักษณะที่สำคัญของการ
ปกครองแบบ “ปตรุ าชา” ก็คือ ผปู กครองซึ่งก็คือพระมหากษัตริยนั้นมีความใกลชิดกบั ประชาชนเปนอยางยิ่ง ความสมั พนั ธของการ
ปกครองแบบนี้จึงเปนไปแบบงายๆไมซับซอน
(2.) กกาาาารปกครองแแแแบบบเเเเททวรราาาาชชาาาาหรือสมบรรูู ณณาาาาญญาาาาสสิิิิทธธิิิิรราาาาชย ถือวาเปนการปกครองที่ใชอำนาจจากสวงสวรรค มลี ักษณะที่ “แข็ง
กราว” ใชอำนาจเด็ดขาดคอนขางมากและพระมหากษัตริยจะเปนผทูี่มีสิทธิขาดแตเพียงผูเดียว ซึ่งกษัตริยสมัยกรุงศรีอยุธยารบั เอา
วัฒนธรรมการปกครองแบบ “เทวราชา” มาจากลทั ธิธรรมเนียมของขอม ซึ่งเปนผลมาจากการผสมผสานแนวคิดความเชื่อของฮินดแู ละ
พราหมณเขาดวยกัน
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....2222....2222 กกาาาารปกครองของไไไไททยแแแแบบบตตะะะะวนัั นตก
เราไดรบั อิทธิพลจากการหลั่งไหลเขามาของชาติตะวันตกตั้งแตชวงกลางของสมัยกรุงศรอี ยุธยา ประเทศไทยรบั เอาความเช่อื
วัฒนธรรมและเทคโนโลยมี ามากมาย
แตจุดเปลี่ยนเกิดขนึ้ในสมัยรัชกาลที่ 4 แหงกรุงรัตนโกสินทรที่ไดยอมรบั วา ประเทศไทยน้นั ไมสามารถดำรงอยูในระบบจารตี
ประเพณตีอไปได เราตองยอมรับการปกครองแบบใหมคือการปกครองที่มรี ัฐสภา ใหอำนาจกบั ประชาชนมากยิ่งขนึ้และพระมหากษตั ริย
ตองไมอยูเหนืออำนาจนั้นที่เราเรยี กในสมัยปจจุบนั วาแบบ “ประชาธิปไตย” ซึ่งจากนั้นรัชกาลที่ 5 ก็ไดทรงเตรียมพรอม สืบเนื่องมาจนถึง
รัชกาลที่ 6 รัชกาลที่ 7 เม่อื ขนึ้ครองราชยใหมๆก็พยายามท่จี ะใหมรี ฐั ธรรมนูญแตก็ไมทันกาล กลุมขาราชการที่เรียกวา “คณะราษฎร” ก็ได
ทำการยึดอำนาจจากพระมหากษตั ริยในวันที่ 24 มิถุนายน 2475
ตอนทท่่่ีีีี่ 2222....3333
กกาาาารปกครองแแแแบบบปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยใใใในนยคุุ คเเเเรรมิิ่่มแแแแรรก
(พ....ศ....2222444477775555-2222555511116666))))
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....3333....1111 ปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยแแแแบบบอมมาาาาตยยาาาาธธิิิิปไไไไตตย
หลังจากที่คณะราษฎรไดทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวนั ที่ 24 มิถนุ ายน 2475 ประเทศไทยก็มีการปกครองที่ขาราชการ
เปนใหญหรอื อมาตยาธิปไตย เพราะวาคณะราษฎรเองก็คือกลมุ ขาราชการ ซึ่งปกครองมาจนถึงสมยั จอมพลป. พิบูลสงคราม จากน้นั ความ
ขัดแยงกนั ของกลุมทหาร
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....3333....2222 ปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยใใใในนยคุุ คทหหาาาารแแแแลลละะะะนนาาาายทนุุ
นเมื่อจอมพล ป.พิบูลสงครามหมดอาํ นาจลงทำใหทหารกลุมใหมขนึ้มามีอำนาจแทนที่ นำโดยจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชตและจอมพล
ถนอม กิตติขจร ในยุคนี้จะเปนการใชอำนาจเด็ดขาดทางทหารและมีระบบอุปถัมภที่เอื้อประโยชนแกนายทหารและกลุมธุรกิจ
ในยุคนี้ไทยมีการพัฒนาทางเศรษฐกิจอยางมาก แตกลับไมมพี ฒั นาการทางการเมือง ทำใหเกิดจดุ เดือดทางการเมืองขึ้น ใน
เหตุการณวันที่ 14 ตุลาคม 2516
ตอนทท่่่ีีีี่ 2222....4444
กกาาาารปกครองแแแแบบบปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยใใใในนยคุุ คใใใใหหม 
((((พ....ศ....2222555511116666 เเเเปปนตนมมาาาา)
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....4444....1111 ปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยยคุุ คหวัั วเเเเลลล้้้้ยีี ยวหวัั วตอ ((((พ....ศ....2222555511116666--2222555533335555))))
ผลกระทบของเหตุการณวนั ที่ 14 ตุลาคม 2516 ไดนำมาซึ่งความไรเสถียรภาพทางการเมืองของไทยอยางยาวนานจนถึงเดือน
พฤษภาคม 2535 ซึ่งประชาชนไดลุกฮือขึ้นมาตอตานอำนาจทหาร
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....4444....2222 ปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยยคคุุ ปฏฏิิิิรปปูู กกาาาารเเเเมมออืื ง ((((พ....ศ....2222555533335555 เเเเปปนตนมมาาาา))))
และไดมกี ารเรียกรองใหมีการปฏิรูปการเมือง จนสำเร็จออกมาเปนรัฐธรรมนูญ 2540 ซึ่งเปนจุดสาํ คัญในอนาคตของการเมอื ง
การปกครองของไทย จากรัฐธรรมนูญ 2540 นั้นไดกำหนดโครงสรางตางๆทางการเมืองในรูปแบบใหม และมกี ลไก มีกระบวนการตางๆ
มากมาย

7. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
7
ชวงที่หนึ่ง(ความนำ)
ชวงกอนปพ.ศ.2398
ชวงที่สอง(เรื่อง3.1.1)
ชวงพ.ศ.2398-2475
ชวงที่สาม(เรื่อง3.1.2)
ชวงพ.ศ.2475-2504
ชวงที่สี่(เรื่อง3.2.1)
ชวงพ.ศ.2504-ปจจุบัน
หนวยทท่่่ีีีี่ 3
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารเเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททย
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พัฒนาการเศรษฐกิจไทยตั้งแตอดตี ถึงปจจบุ ัน
โดยแบงชวงเวลาของประวัติศาสตรเศรษฐกิจไทยอยูเปน 4 ชวง คอื
ชวงที่หนึ่ง ~ ชวงกอนปพ.ศ.2398
ชวงที่สอง ~ ชวงปพ.ศ.2398-2475
ชวงที่สาม ~ ชวงปพ.ศ.2475-2504
ชวงที่สี่ ~ ชวงปพ.ศ.2504-ปจจุบนั
คววาาาามนนาาํำาํํ
ชวงกอนปพ.ศ.2398 ประเทศไทยมี
เเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบพอยงัั งชพีี พหรือท่บี างครั้งเราเรียกวา
เเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบเเเเลลล้้้้ยีี ยงตนเเเเออง ท่มี ีการผลิตเองใชเองเปนสำคัญ
กลาวคือ ครัวเรือนจะทำการผลิตของแทบทุกๆอยางเพื่อการใชเอง
บริโภคเอง หรือมีการคาขายแลกเปลี่ยนในสัดสวนที่นอย
ในชวงกอนรัชกาลที่ 4 ขึ้นครองราชย ในขณะนั้นแมไทยจะยังเปน
เศรษฐกิจแบบพอยังชีพโดยทั่วไป แตในบางภมูิภาค การคาระหวางประเทศก็มีเพิ่ม
ขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งมีผลทำใหเงินตราเขามามีบทบาทมากขึ้นกับเศรษฐกิจไทย และเริ่มเกิดการ
กอตัวของเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบตลลาาาาด ซงึ่มีการกระจุกตวั อยูเฉพาะบริเวณที่มีการคาขาย ซื้อขายแลกเปลี่ยน
เชน ในกรุงเทพรวมทั้งหวั เมืองโดยเฉพาะทางชายฝงทะเลตะวนั ออก โดยท่มี ากกวาครึ่งหนึ่งของการคาระหวาง
ประเทศในขณะนั้นเปนการคาระหวางไทยกับจีน ซึ่งเปนการคาในระบบผูกขาดดำเนินการโดยพระคลังสินคา
ตอนทท่่่ีีีี่ 3333....1111
พพััฒััฒนนาาาากกาาาารททาาาางเเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททยกอนกกาาาารใใใใชช 
แแแแผผนพฒัั ฒนนาาาาเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแหหงชชาาาาตติิิิฉบบัับัับทท่ีี่่ีี่ 1111 ((((พ....ศ....2222555500004444--2222555500009999))))
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 3333....1111....1111 พพ้้้้นืื นฐฐาาาานเเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททย พ....ศ....2222333399998888-2222444477775555
ในปพ.ศ.2398 หรือตนสมัยรัชกาลที่ 4 มีการเปลี่ยนแปลงท่สี ำคัญของเศรษฐกิจไทยโดยในปน้นั เองประเทศไทยไดลงนาม
สนธธิิิิสญัั ญญญาาาาเเเเบบบาาาาวริิิิงกบั สหราชอาณาจักร
สสาาาารระะะะสสาาํำาํํ คญัั ญของสนธธิิิิสญัั ญญญาาาาเเเเบบบาาาาวริิิิง คือ
(1.) ไทยจะตองเปดประเทศโดยที่มีการคาเสรี
(2.) อังกฤษไดกำหนดใหไทยมีการคาระหวางประเทศโดยไมมีการเก็บภาษีนำเขาหรือเก็บโดยไมเกินอัตรารอยละ 3 ของมลู คา
สินคานำเขาทั้งหมด
(3.) ชาวตางประเทศมสีิทธิประโยชนในการอยูอาศัยในประเทศไทยรวมทั้งมีสิทธิประโยชนอื่นๆในการที่จะซื้อขายแลกเปลี่ยน
รวมทั้งการคาระหวางประเทศและการลงทนุ ระหวางประเทศ
จุดเปลี่ยนและผลกระทบที่สำคัญของสนธิสัญญาเบาวริงตอเศรษฐกิจไทย มีอยูดวยกนั หลายดาน
(1.) กกาาาารเเเเปปลล่่่่ยยีี นแแแแปปลงโโโโคครงสรราาาางกกาาาารผลลิิิิตแแแแลลละะะะกกาาาารคคาาาารระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศ สนธิสัญญาเบาวริงสงผลใหไทยตองเปดประตูการคาเสรีกบั
นานาประเทศและสงผลตอการขยายตัวของการคาระหวางประเทศเปนอนั มาก โดยเฉพาะในดานการสงออกขาวที่เพมิ่ขนึ้อยางรวดเร็ว
และดวยเหตุท่กี รุงเทพเปนเมืองหลวงและเปนเมอื งทาที่สำคญั ที่สุดของไทย ดังนั้นการขยายตวั ของการคาระหวางประเทศยอมมีผลตอการ
ขยายตัวของกิจกรรมทางเศรษฐกิจในกรุงเทพ อาทิ กิจการโรงสี กิจการเดินเรือ กิจการประกนั ภยั กิจการธนาคารพานิชย โดยมนี ายทุน
หรือผูประกอบการที่สำคัญคือชาวตะวันตก และมีคนจีนเปนแรงงานที่สำคัญ

8. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
8
(2.) มกีี กาาาารแแแแบบงงงาาาานกนนัั ททาาํำาํํ รระะะะหววาาาางเเเเชชช้้้้อืื อชชาาาาตติิิิ เม่อื มีการลงนามในสนธิสัญญาเบาวริงซึ่งไดทำใหไทยกลายเปนผูสงออกขาวรายใหญ
ของโลก มีผลทำใหการเพาะปลกู ขาวเพื่อการสงออกไดขยายตัวเปนอันมาก โดยเฉพาะในบริเวณท่รี าบในภาคกลาง ในชวงปลายสมยั
รัชกาลที่ 5 นั้น ประมาณไดวามลู คาการสงออกขาวของไทยกวารอยละ 90 มาจากบริเวณท่รี าบภาคกลาง ซึ่งแรงงานสวนใหญในการ
เพาะปลูกขาวก็คือคนไทย ในขณะที่คนจนี ทำงานอยูในภาคเมืองเปนสำคัญ
เหตุผลสำคัญท่ที ำใหมีการบางงานกันทำระหวางเชื้อชาติ เพราะในภาคการเกษตร มรี ายไดคอนขางสูง ชาวนาไทยมรี ายไดสูง
กวาเมื่อเทียบกับคนจนี ท่ที ำงานในเมืองและยังสูงกวารายไดชาวนาในญี่ปุนเสียอีก เหตทุี่รายไดของชาวนาไทยสูงเน่อื งจากไทยมีที่ดินมาก
และมีประชากรนอย โดยมีประชากรเพียง 5 ลานคนซึ่งทำใหประชากรขยายพื้นที่การเพาะปลูกไดอยางไมจำกัดจำนวน เก็บเกี่ยวผลผลิตได
มากขึ้น รายไดจึงเพิ่มขึ้น ดวยเหตุนี้ชาวนาไทยจึงประกอบอาชีพเพาะปลูกขาวเปนสำคัญ
เหตุผลสำคัญที่คนจนี ประกอบอาชีพนอกภาคเกษตรกรรม
- เพราะคนจีนไมไดมแี รงจูงใจท่จี ะมาตั้งรกรากถนิ่ฐานในชนบท คนจีนตองการที่จะอพยพมาทำงานชั่วคราวเมื่อเก็บเงินไดก็
เดินทางกลบั ประเทศ
- คนจีนมีขอผกู พนั กับเถาแกคนจีนที่เปนนายหนาจดั หางานในประเทศไทย ซึ่งจะจัดหางานในเมืองให
(3.) กกาาาารเเเเกกกิิิิดชนชช้้้้นัั นนนาาาายทนุุนนุุ กอนการลงนามในสนธิสัญญาเบาวริง ชนช้นั นายทุนของไทยยังอยูในระบบผูกขาดไมไดเปนอิสระ ยัง
อยูภายใตระบบอุปถัมภ แตภายหลังจากมีสนธิสัญญาเบาวริงแลวน้นั มลี ักษณะเปนนายทนุ ที่เสรีมากขึ้น เพราะมกี ารเปดเสรที างการคา มี
การขยายตัวของการคาระหวางประเทศซึ่งสงผลตอการขยายตัวของกิจการอื่นๆที่เกี่ยวของ เชน เกิดมีกิจการโรงสีขาว โรงเลื่อย การ
ประกันภัย เปนการเจริญเติบโตของชนชั้นนายทนุ ที่สำคัญ
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 3333....1111....2222 เเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททยชวงพ....ศ....2222444477775555-2222555500004444
เกิดการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในปพ.ศ.2475 มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาสูระบอบ
ประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษัตริยเปนประมุขโดยใชรัฐธรรมนูญเปนแนวทางในการบริหารประเทศ การเปลี่ยนแปลงในพ.ศ.2475 มีผลทำ
ใหความรวมมือระหวางนายทนุ กบั ขาราชการมมี ากขนึ้ เน่อื งจากคณะราษฎรซึ่งเปนผูนำการกอการปฏิวตัิขาดฐานอำนาจทางเศรษฐกิจ
ดังนั้นจึงตองอาศัยความรวมมือกบั พอคาหรือนายทนุ ชาวจนี โดยรวมกันสรางวิสาหกิจขึ้นมา จึงเกิดการใชอำนาจผกู ขาดรัฐวิสาหกิจหรือ
ววิิิิสสาาาาหกกิิิิจออิิิิทธธิิิิพลเปนจำนวนมากในชวงนี้ และรัฐวิสาหกิจเหลาน้กี็เปนฐานที่สำคัญของคณะราษฎรและฐานที่สำคัญของการพฒั นาเศรษฐกิจ
ไทยในระยะเวลาตอมา
และในชวงน้นีี่เองก็ไดเกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งเกิดขึ้นในปพ.ศ.2484 สงครามโลกครั้งที่ 2 มีผลทำใหภภาาาาววะะะะเเเเงงงิิิินเเเเฟฟอในระบบ
เศรษฐกิจมรี ะดับสูงมาก เเเเกกกิิิิดกกาาาารทจจุุ รริิิิตแแแแลลละะะะคอรปปัั ชช่่่่นนัั อยยาาาางมมาาาากมมาาาายเนื่องจากวาคาครองชีพท่แี พงขนึ้ ซึ่งมีผลใหเกิดความรวมมือระหวาง
นายทุนและขาราชการมีมากยิ่งขนึ้ไปอีก เปนที่มาของคำวากกาาาารพฒฒัั นนาาาาเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบทนุุ นนนิิิิยมขนนุุ นนาาาาง มกี ารกอตั้งกกิิิิจกกาาาารธนนาาาาคคาาาารพพาาาานนิิิิชย
ขึ้นหลายแหง เชน ธนาคารกรุงเทพ ธนาคารกสิกรไทย จึงเปนท่มี าของทนุุ นนนิิิิยมขนนุุ นนาาาางซึ่งมีความเขมแข็งขึ้นมา
ตอนทท่่่ีีีี่ 3333....2222
เเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททยตตาาาามแแแแผผนพฒัั ฒนนาาาาเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแลลละะะะสงัั งคมแแแแหหงชชาาาาตติิิิ
((((พ....ศ....2222555500004444-2222555544445555))))
รัฐบาลไทยโดยความรวมมือของธนาคารโลก ไดมีการวางแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติซึ่งประกาศใชในปพ.ศ.2504
และดำเนินมาถึงแผนฯที่ 9 ในปจจุบัน ซึ่งแตละแผนฯก็มีสาระสำคญั และผลกระทบทางเศรษฐกิจแตกตางกันออกไป
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 3333....2222....3333 ผลของกกาาาารพฒฒัั นนาาาาเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแลลละะะะสงัั งคม
(1.) ผลตอกกาาาารเเเเปปลล่่่่ยีี ยนแแแแปปลงโโโโคครงสรราาาางกกาาาารผลลิิิิตแแแแลลละะะะกกาาาารคคาาาารระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศ ในอดีตไทยเปนประเทศเกษตร สินคาเกษตรมี
ความสำคัญในผลผลิตหรือรายไดประชาชาติรวมทั้งมีความสำคัญตอการคาระหวางประเทศ แตยิ่งพฒั นาอตุ สาหกรรมมากขนึ้ การใชแผนฯ
ทำใหภาคการเกษตรมีความสำคญั นอยลงในขณะที่ภาคอตุ สาหกรรมมีความสำคัญมากขนึ้ทั้งในแงการผลิตและการคาระหวางประเทศ
(2.) ผลตอกกาาาารเเเเปปลล่่่่ยีี ยนแแแแปปลงโโโโคครงสรราาาางออาาาาชพีี พแแแแลลละะะะกกาาาารจจาาาางงงาาาาน อาชีพหลกั ของคนไทยสวนใหญ คือ เกษตรกร แตเมื่อมกี ารนำ
แผนพัฒนาฯมาใช สงผลใหผูคนประกอบอาชีพเกษตรกรรมนอยลง อาชีพลกู จาง เชน ลูกจางในโรงงานอุตสาหกรรมรวมท้งั ผูคนท่ที ำงาน
นอกภาคเกษตรมีความสำคัญมากขึ้น

9. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
9
(3.) ผลตอกกาาาารเเเเปปลล่่่่ยีี ยนแแแแปปลงโโโโคครงสรราาาางกกาาาารกรระะะะจจาาาายรราาาายไไไไดด แมวาการเรงรัดพัฒนาเศรษฐกิจ จะทำใหสัดสวนของคนยากจนลดลง
แตก็เปนการลดลงอยางชาๆ มิหนำซ้ำความเหลื่อมล้ำในการกระจายรายไดระหวางเมืองกับชนบทนับวนั จะทวีความรุนแรงมากขนึ้
หมายความวา ยิ่งพัฒนา คนเมืองก็ยิ่งไดรับประโยชนจากการพัฒนาเศรษฐกิจมากขึ้น ในขณะที่คนจนไดรับผลประโยชนบางแตก็ไมมาก
(4.) ผลตอทรพัั พยยาาาากรสงิิ่่งแแแแววดลอมแแแแลลละะะะคณุุ ณภภาาาาพชวีีววีีิิิิต การพัฒนาเศรษฐกิจมีผลทำใหความเสื่อมโทรมของสิ่งแวดลอมมีเพิ่มขนึ้
ตามลำดบั ปญหาคณุ ภาพชีวิตก็ยงั มีอยูในหลายๆสวน เชน เกี่ยวกบั ปญหายาเสพติด คุณภาพทางการศึกษา เปนตน
ตอนทท่่่ีีีี่ 3333....3333
ววิิิิกฤตติิิิเเเเศศรษฐกกิิจิิจกบัั บเเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททยแแแแลลละะะะแแแแนนวคคิิิิดเเเเศศรษฐกกิิจิิจพอเเเเพพพีียีียง
หลังจากมกี ารใชแผนพฒั นาฯมาหลายฉบับ เศรษฐกิจไทยก็ประสบกับปญหาวิกฤติเศรษฐกิจซึ่งเกิดขึ้นในปพ.ศ.2540และสงผล
กระทบตอภาวะเศรษฐกิจ ทำใหเศรษฐกิจไทยตกต่ำตอเน่อื งมาอีกหลายป 
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 3333....3333....2222 แแแแนนวคคิิิิดแแแแลลละะะะทฤษฎใใีี นกกาาาารพฒฒัั นนาาาาททาาาางเเเเลลออืื ก :: แแแแนนวคคิิิิดเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบพอเเเเพพยีี ยง
(1.) ทฤษฎใใีี หมแแลละะะะแแแแนนวคคิิิิดทฤษฎเเีี ศรษฐกกิิิิจพอเเเเพพยยีี ง
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯรัชกาลที่ 9 ไดเสนอทฤษฎีเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อที่จะนำพาประเทศใหกาวพนวิกฤติเศรษฐกิจที่
เกิดขึ้น
“เเเเศศรษฐกกิิิิจพอเเเเพพยยีี ง” เปนปรัชญาที่ชี้นำถึงแนวทางการดำรงอยูและปฏิบัติตนของประชาชนทุกระดับตั้งแตระดับครอบครัว ชุมชน
จนถึงรัฐ ทั้งในการพัฒนาและบริหารประเทศใหดำเนินไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกิจเพ่อื ใหกาวทนั ตอยุคโลกาภิวัตน 
หลักการสำคัญของทฤษฎีใหมในแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงมีอยู 3 ขั้นตอน คือ
ขข้้้้นัั นทท่่่่หีี หนงึึ่่ ง: ชุมชนจะตองผลิตอาหารเพื่อบริโภคเปนสำคัญที่เหลือจึงไวขาย
ขข้้้้นัั นทท่่่่สีี สอง : ในชุมชนจะมีการรวมตัวกลมุ เปนสหกรณเพ่อื การผลิต รวมทั้งการรวมตัวกลุมทางดานศาสนา วฒั นธรรม และอ่นื ๆ
ขข้้้้นัั นทท่่่่สีี สาาาาม : ความรวมมือของกลุมหรือสหกรณในชุมชนกบั องคกรหรือภาคเอกชนภายนอก โดยใหกลุมหรือสหกรณในชุมชนติดตอ
ประสานงานกับองคกรหรืภาคเอกชนหรือแหลงเงิน ไดแก ธนาคาร และแหลงพลังงาน เปนตน
กลลาาาาวโโโโดดยสรปุุ ปทฤษฎีใหมแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเปนยุทธศาสตรการพัฒนาประเทศในระยะ
ยาวเพื่อความผาสุกของประชาชนทุกคน เพราะเปนการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยึดทางสายกลางและความพอเพียงเปนสำคัญ
หนวยทท่่่ีีีี่ 4
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารสงงัั คมไไไไททย
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
นำเสนอสาระความรูท่มีุงชี้ใหเห็นวา สังคมไทยในสมัยจารตี มีสภาพเปนเชนใด? พฒั นาเขาสูสังคมสมัยใหมเมื่อใด? เพราะเหตุ
ปจจัยใด? แลวตอเน่อื งมาเปนสังคมรวมสมัยท่มี ีภาพรวมเปนเชนใด? การเรียนการสอนในหนวยน้แี บงเปน 3 ตอน ตามลำดบั เวลา จาก
สังคมไทยในสมัยจารตี มาจนถึงปจ จุบนั
ตอนทท่่่ีีีี่ 4444....1111
สงัั งคมไไไไททยใใใในนสมมััยััยจจาาาารตีี
ตเเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 4444....1111....1111 กลมุุุ คนใใใในนสงัั งคม
สังคมไทยในสมัยจารตี เริ่มตั้งแตสมัยอยุธยาจนถึงชวงกอนการปฏิรูปการปกครองในชวงรัชกาลที่ 5 น้นั แบงกลุมคนในสังคม
อยางกวางๆ เปน 2 ชนชั้นใหญ คือ ชนชั้นปกครอง และ ชนชั้นที่ถูกปกครอง
(1.) ชนชช้้้้นนัั ปกครอง ประกอบดวย พระมหากษตั ริย เจานาย และขนุ นาง พวกเจานายและขนุ นางน้นั บางทีเรียกรวมๆ กนั วา พวก
มลูู ลนนาาาาย พระมหากษตั ริยทรงเปนผูนำและจุดสุดยอดของสังคมทรงปกครองอาณาจกั รโดยมีเจานายที่รับราชการแผนดินและพวกขุนนาง
รวมกนั ชวยเปนตวั จักรกลในการชวยกันบริหารงานราชการตางๆและชวยควบคมมุุ พวกไไไไพพรซึ่งเปนกาํ ลังคนพ้นื ฐานของแผนดิน